جۇڭگو مەن امەريكا جالپى اۋقىمدى ايگىلەپ، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، العا قاراۋعا، العا جۇرۋگە تاباندى بولىپ، ستراتەگيالىق باتىلدىق جانە ساياسي الىمدىلىق كورسەتىپ، جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ ورنىقتى دامۋدىڭ دۇرىس ارناسىنا تەز ارادا ورالۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەكى ەل حالقى مەن دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالقىن اناعۇرلىم ويداعىداي باقىتقا كەنەلتۋ ءتيىس.
□جۇڭ شىڭ
9 - ايدىڭ 10 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ءتوراعا شي جينپيڭ ۇسىنىس بويىنشا امەريكانىڭ زۇڭتۇڭى بايدەنمەن تەلەفوندا سويلەسىپ، جۇڭگو مەن امەريكانىڭ قارىم - قاتىناسى جانە ەكى جاق كوڭىل ءبولىپ وتىرعان قاتىستى ماسەلەلەر جونىندە شىنايى، تەرەڭ، كەڭ اۋقىمدى ستراتەگيالىق بايلانىس جاسادى جانە پىكىر اۋىستىردى. ءتوراعا شي جينپيڭ سويلەسكەندە جۇڭگو مەن امەريكانىڭ قارىم - قاتىناسىن قالاي دامىتۋ، جۇڭگو مەن امەريكانىڭ سايكەستى سەلبەستىگىن قالاي ىلگەرىلەتۋ سياقتى كەلەلى ماسەلەلەر جونىندە پرينسيپتىك تۇرعىسىن بايانداپ، دۇرىس بەتالىس كورسەتىپ، حالىقارالىق قوعامعا جۇڭگونىڭ جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ ورنىقتى دامۋدىڭ دۇرىس ارناسىنا تەز ارادا ورالۋىن ىلگەرىلەتۋدەگى وسكەلەڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن پوزيتسياسىن كورسەتتى.
بۇل جۇڭگو مەن امەريكا ەل باسىلارىنىڭ كوكتەم مەرەكەسىنە قاراعان تۇندە سويلەسۋىنەن بەرى تاعى ءبىر رەت تىكەلەي بايلانىس جاساسۋى. جۇڭگو مەن امەريكا جەكە - جەكە ەڭ ءىرى وركەندەپ كەلە جاتقان ەل جانە ەڭ ءىرى وركەندەگەن ەل، ءوزارا قارىم - قاتىناستى ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتە الۋ - الماۋ دۇنيە ءجۇزىنىڭ بولاشاق تاعدىرىنا سايادى، بۇل ەكى ەل، ءسوز جوق، ويداعىداي جاۋاپ بەرۋگە ءتيىستى عاسىرلىق ساۋال. تاريح پەن رەالدىق مىنانى قايتا - قايتا كورسەتتى: جۇڭگو مەن امەريكا سەلبەسسە، ەكى ەل جانە دۇنيە ءجۇزى تۇگەل يگىلىككە كەنەلەدى؛ جۇڭگو مەن امەريكا قارسىلاسسا، ەكى ەل جانە دۇنيە ءجۇزى تۇگەل اۋىرتپالىق شەگەدى. جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسى جاقسارتۋعا بولا ما، جوق پا دەيتىن تاڭداۋ سۇراۋى ەمەس، قايتا قالاي جاقسارتۋ كەرەك دەيتىن، ءسوزسىز، جاۋاپ بەرەتىن سۇراۋ. ەكى ەلدىڭ ەل باسىلارى ۇزدىكسىز كوپ ءتۇرلى تاسىلدەر ارقىلى ۇنەمىلىك بايلانىستى ساقتاۋدى ءارى ەكى جاقتىڭ قىزمەت جىگىندەگىلەرگە قىزمەتتى جەدەلدەتىپ، كەڭىنەن تىلدەسىپ، جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ العا قاراي دامۋىنا شارت - جاعداي ازىرلەۋدى مىندەتتەۋدى قۇپتادى. مۇنى حالىقارالىق قوعام دا ۇناتادى. حالىقارالىق قوعامدىق پىكىر جاپپاي: ”ەكى جاقتىڭ ەل باسىلارىنىڭ تىكەلەي بايلانىس جاساۋىنىڭ ەكى جاقتىڭ قارىم - قاتىناسىن مەڭگەرۋ جونىنەن باسقا ەشكىم اتقارا المايتىن رولى بار“ دەپ قارادى.
قازىر جۇڭگو مەن امەريكانىڭ قارىم - قاتىناسى اۋىر قيىنشىلىققا ۇشىراپ، قايشىلىق كوپ تۋىلدى، ءتىپتى، بۇرىن ەكى جاقتا ءساتتى سەلبەستىك مىسالى بولعان سالالاردىڭ ءوزى ۇزدىكسىز الاۋىزدىق پەن قاجالىستىڭ كەدەرگىسىنە دە ۇشىرادى. بۇل تۇپتەپ كەلگەندە، امەريكانىڭ جۇڭگو جونىندەگى تانىمىندا ماسەلە تۋىلىپ، جۇڭگونى ەڭ نەگىزگى قارسىلاسى، ءتىپتى، جاۋى دەپ قارايتىن بەتالىسقا قاراي ىلگەرىلەپ، جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋ ءۇردىسىن توسۋعا جانە ۇزۋگە ۇرىنعاندىعىنان بولىپ وتىر. وسى قاتە ويدىڭ ىقپالىندا، امەريكا جۇڭگونىڭ كەلەلى مۇددەلەرىنە ۇزدىكسىز سايىس جاريالاپ، جۇڭگونى شاۋجايلاۋدى، قىسىم جاساۋدى كۇشەيتىپ، جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ ءار سالاسىن تۇگەلدەي قارسىلاسۋ الاڭى دەپ قاراپ، دۇنيە جۇزىندە جۇڭگونى قورشاپ، وعان كۇيە جاعىپ، الەمنىڭ بەيبىتشىلىگىنە، ورنىقتىلىعىنا قيسىنسىز اۋىر حاۋىپ - قاتەر جاسادى. بۇل ەكى ەل حالىقتارىنىڭ ءتۇبىرلى مۇددەسى مەن دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەردىڭ ورتاق مۇددەسىنە ۇيلەسپەيتىندىكتەن، حالىقارالىق قوعامدا كەڭ كولەمدە الاڭداۋشىلىق تۋدىردى.
100 جىلدىق وزگەرىس پەن عاسىرلىق ىندەت قوسا قاباتتاسىپ، الەمدىك سىن - سايىس كۇن سايىن كوبەيدى ءارى كۇن سايىن شيەلەنىستى. الەمدىك سىن - سايىستى ءارقانداي ءبىر ەل ءوزى جەكە دارا شەشىپ كەتە المايدى، ءسوز جوق، الەم بولىپ قيمىلداپ، سەلبەسىپ توتەپ بەرۋ كەرەك. مىنانى كورە بىلگەن ءجون: جۇڭگو مەن امەريكانىڭ ءونىمدى سەلبەستىك ورىستەتە الۋ - الماۋى حالىقارالىق قوعامنىڭ وسى الاساپىرانعا تولى وزگەرىس مەزگىلىنەن قول ۇستاسا ءجۇرىپ وتە الۋ - الماۋىنا سايادى. الايدا ەكى جاقتىڭ سەلبەستىگىنىڭ قالىپتى ورىستەي الۋ - الماۋى، ناقتى ونىمدىلىككە قول جەتكىزە الۋ - الماۋى جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ ۇلكەن ورتاسىنان ايرىلا المايدى. امەريكا جاقتىڭ ءبىر جاعىنان، بارىن سالىپ جۇڭگونى شاۋجايلاپ، وعان قىسىم جاساپ، جۇڭگو جاقتىڭ ورىندى ۇقىق - مۇددەسىنە زيان سالۋى، ەندى ءبىر جاعىنان، جۇڭگو جاقتىڭ امەريكانىڭ ارىز - تالاپتارىن شارتسىز قولداۋىن، سايكەسۋىن كۇتۋى جونسىزدىك. حالىقارالىق قارىم - قاتىناستا ەجەلدەن مۇنداي لوگيكا ءومىر سۇرمەگەن. جۇڭگو مەن امەريكانىڭ بۇرىنعى بارىس - كەلىس تاريحى ەكى جاق تەك ءبىر - ءبىرىنىڭ وزەكتى قاداعالاپ وتىرعان ىستەرىنە شىن مانىندە قۇرمەت ەتىپ، الاۋىزدىقتى ۇيلەسىمدى مەڭگەرگەندە عانا، ورتاق مۇددەسى بار ماسەلەلەردە سايكەسە سەلبەسۋگە بەرىك نەگىز تابا الاتىندىعىن الدەقاشان تولىق تۇسىندىرگەن. قازىرگى كەزەڭدە كليمات وزگەرىسى، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ، ەكونوميكانى جانداندىرۋ، سونداي - اق كوپتەگەن ەلەۋلى حالىقارالىق جانە وڭىرلىك ماسەلەلەردە حالىقارالىق قوعام جۇڭگو مەن امەريكانىڭ قارىم − قاتىناس جاساسۋدان، كەڭەسۋدەن اينىماي، سايكەسە سەلبەسۋدى كۇشەيتۋىن جاپپاي ءۇمىت ەتىپ وتىر. جاقىننان بەرگى جۇڭگو جاقپەن قارىم − قاتىناس جاساسۋ بارىسىندا امەريكا جاق تالاي رەت جۇڭگو جاقپەن ءتىپتى دە كوپ كەڭەسۋدى، سەلبەسۋدى قالايتىندىعىن ءبىلدىردى. امەريكا جاق جۇڭگو مەن امەريكانىڭ سەلبەستىگىنىڭ رەال ماڭىزدىلىعى جونىندە بەلگىلى تانىمعا يە بولعان ەكەن، وندا ارەكەت بارىسىندا تەزىرەك وزگەرىس جاساپ، ەكى جاقتىڭ سەلبەستىگىنە شارت - جاعداي ازىرلەۋى ءتيىس.
تاريحقا قايىرىلا قاراساق، جۇڭگو مەن امەريكا 1971 - جىلى ەكى جاقتى قارىم - قاتىناسىنداعى ”مۇزدى جارعاننان“ بەرى قول ۇستاسا سەلبەسىپ، ءار ەلگە ناقتى يگىلىك اكەلدى. قازىر جۇڭگو مەن امەريكا جالپى اۋقىمدى ايگىلەپ، ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، العا قاراۋعا، العا جۇرۋگە تاباندى بولىپ، ستراتەگيالىق باتىلدىق جانە ساياسي الىمدىلىق كورسەتىپ، جۇڭگو مەن امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ ورنىقتى دامۋدىڭ دۇرىس ارناسىنا تەز ارادا ورالۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەكى ەل حالقى مەن دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالقىن اناعۇرلىم ويداعىداي باقىتقا كەنەلتۋ ءتيىس. تۇيىنشەكتى بايلاعان ادام شەشەدى. امەريكا جاق جۇڭگوعا قاراتقان قاتە ساياساتىن ىرىقتىلىقپەن تۇزەتىپ، جۇڭگو جاققا جاقىنداي ءجۇرىپ، ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، تەڭ مامىلە جاساۋ نەگىزىندە جۇڭگو مەن امەريكانىڭ قارىم - قاتىناسىن دامىتۋى كەرەك.
(9 - ايدىڭ 12 - كۇنگى «حالىق گازەتىندە» باسىلعان)
