تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

ەرەكشە كاسىپ سالاسى گۇلدەنىپ، بۇقارا باي - باقۋاتتى تۇرمىس كەشىردى

— 2021 - جىلعى جۇڭگو شارۋالار مول ءونىم مەرەكەسىن قۋانىشپەن قارسى الايىق (2)

□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى شى شين

          تاعى ءبىر مول ءونىم ماۋسىمى.

  جاڭا ماقتانىڭ ىركەس - تىركەس قاۋاشاق جارۋىنا ىلەسە، ماقتا تەرۋ قاۋىرت مەزگىلگە وتە باستادى. ”شينجياڭنىڭ ماقتاسى تاماشا، شينجياڭدا سەنى كۇتەمىن!“، تاياۋدا شايار اۋدانىنداعى ماقتا ەگەتىن ءىرى وتباسى اباباكىر مامەتتىڭ بۇكىل الەمگە شاقىرتۋ جىبەرگەن بەينە كەسكىنى كەڭىنەن تارالدى.

  الىستاعى جىبەك جولى كەڭ كوسىلگەن ەگىنجاي. ءبىر ءتۇپ ماقتادان ءبىر كەزدەمەگە، ءبىر سەحتان ءبىر كاسىپ سالاسى باقشاسىنا، ءبىر كيىمنەن ءبىر ايتۋلى ماركاعا دەيىن، ماقتانى ۋاكىل ەتكەن شينجياڭنىڭ ەرەكشە كاسىپ سالاسى ءبىر ءوڭىردى باقىتقا كەنەلتىپ، ءبىر ءوڭىردىڭ حالقىن اۋقاتتاندىرۋدا. ەرەكشەلىگى ايقىن ءبىر توپ كاسىپ سالاسىنىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە جالىندى قوزعاۋشى كۇش ۇستەۋىنە ىلەسە، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ”كۇشەيۋ“ كۇيى ۇزدىكسىز ايگىلەنىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ ”كورىكتى“ بەت - بەينەسى ۇزدىكسىز جارىققا شىعىپ، شارۋالاردىڭ ”اۋقاتتانۋ“ تىلەگى ۇزدىكسىز جۇزەگە اسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ، اۋىل - قىستاقتىڭ، شارۋالاردىڭ دامۋ كارتيناسى ايشىقتالا ءتۇستى.

ەرەكشە ونىمدەر بار الاپتان مەن مۇندالادى

  9 - ايدىڭ 15 - كۇنى. كورلا قالاسى شا - يدۇڭ باۋ - باقشا الاڭىنىڭ 17 - بولىمشە الاڭىندا قىزعىلت المۇرتتار بۇتاقتا سامسىپ تۇر. المۇرت باعبانى مياۋ حۋاجياڭ تاڭ بوزىنان المۇرت ۇزەتىن جۇمىسشىلاردى ۇيىمداستىرىپ المۇرت باعىندا قاربالاستىققا ءتۇستى. جەمىس - جيدەك باقشاسىن ولشەمدەندىرە جانە قۇنتتاپ باسقارۋدىڭ ارقاسىندا ونىڭ وتباسىنداعى المۇرتتاردىڭ تاۋارلانۋ مولشەرى %90تەن استى.

  ”بيىل 18 مۋ جەرگە المۇرت ەكتىك، ءتۇسىمى مەجەمەن 60 تونناعا جەتەدى. المۇرتتى جيناۋدان بۇرىن - اق، ساتىپ الۋشى ساۋداگەرلەر تۇتاس باقتاعى المۇرتقا تاپسىرىس بەرىپ قويدى، ءار كيلوگرامىنىڭ باعاسى 8 يۋان بولدى. وزىندىك قۇندى شىعارىپ تاستاعاندا، بيىل 250 مىڭ يۋان اينالاسىندا كىرىس كىرگىزەمىز“، - دەدى مياۋ حۋاجياڭ قۋانا.

  كورلا المۇرتى شينجياڭنىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ تيپتىك ۋاكىلى، ونان دا ماڭىزدىسى، ”كورىنىسى كوركەم المۇرت قالاسى“ كورلانىڭ ماقتانىش ەتەتىن جاعراپيالىق بەلگى اۋىل شارۋاشىلىعى ءونىمى. بيىل تۇتاس قالادا المۇرتتىڭ ەگىلگەن اۋماعى 467 مىڭ مۋعا جەتتى، جالپى ءتۇسىمىنىڭ 430 مىڭ تونناعا جەتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى شارۋالار مەن المۇرتتى جىنتىكتەي مانەرلەيتىن كاسىپورىندارعا 2 ميلليارد يۋانعا تاياۋ كىرىس كىرگىزەتىندىگى مەجەلەنۋدە.

  اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدە كاسىپ سالاسى كوش باستايدى. شينجياڭنىڭ جەرى كەڭ، سۋ، توپىراق، جارىق، جىلۋ بايلىعى مول، سورتى بولەك، ساپاسى جاقسى، ەرەكشەلىگى ايقىن ءبىر توپ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن جەتىلدىردى، وزىندىك ابزالدىلىققا يە ەرەكشە كاسىپ سالاسىن دامىتۋ شارت - جاعدايىن ازىرلەگەن.

  ”جۇڭگونىڭ قىزىل بۇرىش مەكەنى“ − ساۋان قالاسىنىڭ انجيحاي قالاشىعىندا قىزىل بۇرىش كاسىپ سالاسى جاندانا تۇسكەن، بيىل ءار مۋىنان كىرگەن تازا كىرىس 2000 يۋاننان استى. ”جۇڭگونىڭ الاقات مەكەنى“ − جىڭ اۋدانىندا الاقات كاسىپ سالاسى ساياحات كاسىبىنىڭ دامۋىنا دەم بەردى، جىڭ اۋدانى ەگۋ، ءوندىرۋ، مانەرلەۋ، ساتۋ، سەرۋەن ساياحاتى سياقتىلاردى ءبىر تۇلعالاندىرعان 3 كاسىپ توعىسقان جاڭا ۇلگىنى قالىپتاستىردى.

  ...

  استىق ءوندىرىسىن ورنىقتىرۋدى، ماقتا شارۋاشىلىعىن ساپالىلاندىرۋدى، جەمىس - جيدەك شارۋاشىلىعىن كۇشەيتۋدى، مال شارۋاشىلىعىن كوركەيتۋدى، ەرەكشە كاسىپ سالاسىن جەبەۋدى ءۇرتىس ىلگەرىلەتۋ ارقىلى شينجياڭ ءبيدايدى نەگىز ەتكەن استىق كاسىپ سالاسى بەلدەۋىن، تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرى مال شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ءوڭىرىن جانە وڭتۇستىك شينجياڭ ەرەكشە ءۇي قۇستارى باعىمشىلىعى ءوڭىرىن، ەرەكشە جەمىس ورمانى نەگىزگى ءوندىرىس ءوڭىرىن قالىپتاستىرىپ، بۇكىل ەلدەگى ەڭ ۇلكەن ساپالى تاۋار ماقتا بازاسىن قۇرىپ شىقتى، ابزال، ەرەكشە كاسىپ سالاسى بازاسى نەگىزىنەن قالىپتاستى.

  جەر - جەر وڭىرلىك ابزال بايلىققا سۇيەنىپ، اقسۋ الماسى، تۇرپان ءجۇزىمى، چارقىلىق شىلانى، حوتان مال، قۇس باعىمشىلىعى، ىلە جىلقى شارۋاشىلىعى سياقتى ءبىر توپ ابزال، ەرەكشە كاسىپ سالاسى شوعىرىن بەلسەنە قالىپتاستىردى، شينجياڭنىڭ ەرەكشە ونىمدەرى ۇزدىكسىز دامىپ، زورايىپ، شينجياڭنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ تانىمالدىعى مەن داڭقى بىرتىندەپ كوتەرىلىپ، بازار ءورىسى ونان ارى كەڭەيدى.

كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ ”تۇتاس تىزبەگى“ اقاۋسىزداندى

  ”شينجياڭ توقاش نانىنىڭ“ ويلاماعان جەردەن ەل كوزىنە تۇسۋىنەن كۇشار ۇلكەن نانىنىڭ دارەجەسى ءوسىپ، جاڭالانۋىنا دەيىن؛ جەرگىلىكتى ورىندا كۇندەلىكتى ساتىلۋدان ينتەرنەت جەلىسىندە، ينتەرنەت جەلىسىنەن تىسقارى جالپى بەتتىك جالپىلاسۋىنا دەيىن؛ كىشكەنە ناۋبايحانادا جابىلعان جالاڭ نان تۇرىنەن ولشەمدى ءوندىرىس جەلىسىندە كولەمدى تۇردە جابىلعان كوپ نان تۇرىنە دەيىن... كوپ جىلدىق دامۋ ارقىلى نان كاسىپ سالاسى شينجياڭ ەڭبەككۇشتەرىنىڭ ورنىقتى جۇمىستانۋىن جەبەيتىن، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىگىن بەكەمدەۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى ىلگەرىلەتەتىن، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كىرىسىن ارتتىراتىن ءونىمدى تۇتقاعا اينالدى.

  اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ نەگىزى، سايىپ كەلگەندە، كاسىپ سالاسىن گۇلدەندىرۋدە.

  اۆتونوميالى رايوندىق 9 - كەزەكتى پارتكومنىڭ ون ءبىرىنشى جالپى ءماجىلىسى ”14 - بەسجىلدىق“ كەزىندە شينجياڭنىڭ ەرەكشەلىكتى، ابزالدىلىقتى تياناق ەتىپ، ”10 ءىرى كاسىپ سالاسىن“ ساپالىلاندىراتىندىعىن، كۇشەيتەتىندىگىن العا قويدى ءارى جەمىس ونىمدەرىن، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن مانەرلەۋ، نان، ءجۇزىم شارابى كاسىپ سالاسى سياقتىلار جونىندە ءتۇيىندى ورنالاستىرۋ جاسادى. بيىل اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مىنالاردى ايقىن العا قويدى: وسى زامانعى اۋىل - قىستاق كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قۇرىپ، اۋىل - قىستاقتىڭ ەرەكشە، ابزال بايلىعىنا سۇيەنىپ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ءبىر توپ وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسى باقشاسىن، اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسىندا قۋاتتى قالاشىق، ابزال، ەرەكشە كاسىپ سالاسى شوعىرىن قۇرۋ كەرەك.

  ”تۇلپار مەكەنى“ دەگەن داڭقى بار موڭعۇلكۇرە اۋدانى جىلقى شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ارقىلى 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەردىڭ توعىسا دامۋىنا دەم بەرىپ، جەرگىلىكتى بۇقارانىڭ دامىلسىز تاماشا تۇرمىسقا ۇمتىلۋىنا كۇش ۇستەدى.

  9 - ايدىڭ 15 - كۇنى، موڭعۇلكۇرە اۋدانى قاراسۋ اۋىلى تاسارنا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى لان ميڭنىڭ قوراسىندا 54 ءىشتى بيە جەم جەۋدە.

  لان ميڭ 110 جىلقى باعىپ وتىر، 2019 - جىلى موڭعۇلكۇرە اۋدانى لان ميڭ وتباسىلىق فەرماسىن تىركەۋگە الىپ قۇردى. ”10 جىلدىڭ الدىندا ءبىر جىلقىنى 7000 − 8000 يۋانعا ساتاتىنبىز، باسىم كوبى سويىلاتىن. الايدا قازىر جىلقى ناسىلدەندىرىلگەننەن كەيىن، ساپاسى جوعارىلادى، ءبىر جىلقىنى كەمىندە 10 مىڭ يۋاننىڭ ۇستىندە ساتامىز“، - دەدى لان ميڭ.

  بۇگىنگى تاڭدا كوپتەگەن بۇقارا جىلقى باعۋ، جىلقى باپتاۋ، جىلقى ساتۋ ارقىلى كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايىدى. 2020 - جىلى موڭعۇلكۇرە اۋدانىنىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنىڭ ءونىم قۇنى 560 ميلليون يۋان بولىپ، وسى اۋداننىڭ مال شارۋاشىلىعى ءونىم قۇنىنىڭ %33.9ىن ۇستادى؛ ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جىلقى شارۋاشىلىعىنان كىرگىزگەن جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 3050 يۋان بولىپ، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جان باسىندىق ورتاشا كىرىسىنىڭ %20ىن يەلەدى.

  1 - كاسىپتىڭ كاسىپ تىزبەگىن ۇزارتۋدى، 2 - كاسىپتىڭ ەكى جاقتى ۇلاستىرۋىن، 3 - كاسىپتىڭ جوعارى دەڭگەيگە كوتەرىلۋىن جەبەپ، كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ تۇتاس تىزبەگىن اقاۋسىزداندىردى. 2020 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن تۇتاس رايوندا مەملەكەت دارەجەلى ابزال، ەرەكشە كاسىپ سالاسى شوعىرىنان ەكەۋى، مەملەكەتتىك وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسى باقشاسىنان ۇشەۋى، كاسىپ سالاسىندا قۋاتتى قالاشىقتان 21ى، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ سالالانعان بىرىككەن تۇلعاسىنان 114ى قۇرىلدى.

1 - كاسىپتىڭ گۇلدەنۋى بارلىق كاسىپتىڭ كوركەيۋىنە دەم بەردى

  گۋ - گۋ، گۋ - گۋ... كەريا اۋدانى گوحى كەپتەر كاسىبى شەكتى سەرىكتەستىگى كوكيار اۋىلى ەتتى كەپتەر باعىمشىلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ بازاسىندا كەپتەر قوراسىنىڭ ىشىندەگى قاز - قاتار تىزىلگەن ۇياشىقتاردا 10 مىڭنان استام ەتتى كەپتەر تولىسا وسۋدە. تۇنيساحان ماحمۇت كەپتەرلەرگە جەم، سۋ بەرۋدە. 2019 - جىلى بازادا جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن، تۇنيساحان كەپتەر قوراسىنا قاراۋ جۇمىس ورنىنا تەز ارادا ۇيلەستى، قازىر ايىنا 2500 يۋان ەڭبەكاقى الادى.

  5 جىلدىق دامۋ ارقىلى كەريا اۋدانى گوحى كەپتەر كاسىبى باعىمشىلىق شوعىرىندا كوكيار اۋىلى، جاي اۋىلى سىندى 2 ولشەمدەنگەن، جۇيەلىلەنگەن ەتتى كەپتەر باعىمشىلىعىنان ۇلگى كورسەتۋ بازاسى قۇرىلدى؛ كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ جوعارى بۋىنىنداعى جەم - ءشوپ مانەرلەۋ بولىگىندە جىلىنا 100 مىڭ توننا ارالاسپا قۇرامدى جەم - ءشوپ وندىرەتىن ءبىر زاۆود قۇرىلدى، جىلىنا 60 مىڭ توننا تۇراقتى باعاداعى تۇيىرشىكتى جەم - ءشوپ وندىرەتىن زاۆود جەدەل قۇرىلۋ ۇستىندە؛ كاسىپ سالاسىنىڭ تومەنگى بۋىنىنداعى سويىس سۋىق تىزبەكتى زات اينالىمى بولىگىندە كۇنىنە 8000 كەپتەر سوياتىن ولشەمدى كەپتەر سويىسحاناسىنان بىرەۋى قۇرىلىپ وندىرىسكە قوسىلدى، قامبا سيىمدىلىعى 30 توننالىق جىلدام سۋىتۋ قامباسى جانە 160 توننالىق سۋىق قامبا سەپتەلگەن.

  حوتان ايماعىندا التىن جەمىس دەپ اتالعان تۇكتى قىزىلقۇلاق قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىستى ارتتىرۋىنا ءۇمىت سيلاۋدا؛ باعراش اۋدانىندا ەكولوگيالىق اقاۋسىزدىق باعىمشىلىق ۇلگىسىن بار كۇشپەن جالپىلاستىرۋ، باعىمشىلىق ىركىندى سۋلارىن ءبىر جاقتى ەتۋ، باعىمشىلىقتا ءدارى پايدالانۋ مولشەرىن ازايتۋ ارەكەتىن اتقارۋ، شاباق بالىقتاردىڭ ورنىنا قۇراما جەم پايدالانۋدى ىلگەرىلەتۋ، سۋ ونىمدەرى تۇقىم شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ سىندى ”5 ۇلكەن ارەكەت“ رايونىمىزدىڭ سۋ ونىمدەرى باعىمشىلىعى كاسىبىنىڭ تىڭ بولاشاعىن قالىپتاستىرۋدا؛ سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىندا تۇقىم شارۋاشىلىعىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋ ”شوعىرى“ قالىپتاسۋدا...

  كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ اياق الىسى بارعان سايىن تەزدەپ، اۋىل - قىستاقتى كورىكتەندىردى، اۋىلداستاردى بايىتتى. بۇگىنگى تاڭدا شينجياڭنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىن كاسىپ سالالاندىرعان ءتۇيىندى باستاماشى كاسىپورىندار ”كاسىپورىن + شارۋا وتباسىلارى“، ”كاسىپورىن + سەلبەستىك كووپەراتيۆى + شارۋا وتباسىلارى“ سياقتى ۇلگى ارقىلى شارۋا وتباسىلارىمەن تىعىز مۇددە بايلانىس مەحانيزمىن ورناتىپ، شارۋالاردىڭ كاسىپ سالاسى مۇددە تىزبەگىنە تولىق توعىسۋىنا جانە كاسىپ سالاسى قۇن تىزبەگىنە كىرىگۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، تۇتاس رايوننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىن، شارۋالاردىڭ كىرىسىن مولايتۋىن ءونىمدى جەبەدى.

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.