− «شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋى» اق تىستى كىتابى رايونىمىزداعى ءار ۇلت كادر − بۇقاراسى اراسىندا كۇشتى ۇندەستىك تۋدىردى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
مەملەكەتتىك كەڭەس اقپارات كەڭسەسى جۋىقتا «شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋى» اق تىستى كىتابىن جاريالاپ، قىرۋار فاكت جانە ناقتى ساندى مالىمەتتەر ارقىلى شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋ جاعدايىن ەگجەي - تەگجەيلى تانىستىرىپ، رايونىمىزداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى اراسىندا كۇشتى ۇندەستىك تۋىردى. كوپشىلىك مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋى − شينجياڭنىڭ دامۋىنىڭ، العا باسۋىنىڭ ناق بەينەسى، ءبىر تۇتاس كوپ ۇلتتى مەملەكەتتىڭ از ۇلتتار جان سانىنىڭ اقاۋسىز دامۋىن ىلگەرىلەتكەندىگىنىڭ تابىستى ۇلگىسى. اق تىستى كىتاپ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا شينجياڭنىڭ گۇلدەنگەن، دامىعان شۇعىلالى بارىسىن تولىق كورسەتتى، ول شەكارا سىرتىنداعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر دابىرالاعان شينجياڭعا ساياتىن وسەك - اياڭعا بەرىلگەن پارمەندى تويتارىس.
شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋى بىركەلكى، اقاۋسىز بولۋدا
اق تىستى كىتاپتا 2020 - جىلى شينجياڭنىڭ جان سانى 25 ميلليون 852 مىڭ 300 ادامعا جەتىپ، 1949 - جىلمەن سالىستىرعاندا 5 ەسەگە جۋىق ارتقاندىعى كورسەتىلدى.
اۆتونوميالى رايوندىق ۇلت ىستەرى كوميتەتىنىڭ (ءدىن ىستەرى مەكەمەسى) ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى (ورىنباسار مەكەمە باستىعى) مۇحتار اسەن بىلاي دەدى: جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن، مەملەكەتتىڭ شەكارا ءوڭىردى بار كۇشپەن اشۋ، قۇرۋ، ۇلتتىق وڭىرلەردى جەدەل دامىتۋدى جەبەۋ سياقتى باعىت، ساياساتىنىڭ جەتەكشىلىگىندە شينجياڭنىڭ ءوندىرگىش كۇشى، وقۋ - اعارتۋى، جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعى سياقتى جاقتارداعى دەڭگەيى زور مولشەردە جوعارىلادى. شينجياڭنىڭ جان سانى، اسىرەسە، از ۇلت جان سانىنىڭ مولشەرى تەز قارقىنمەن ارتىپ، جان سانىنىڭ ساپاسى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، ادامداردىڭ ورتاشا مەجەلى عۇمىرى زور مولشەردە جوعارىلادى. اق تىستى كىتاپتا 2020 - جىلى شينجياڭداعى از ۇلت جان سانى 14 ميلليون 932 مىڭ 200 ادام بولىپ، 1953 - جىلمەن سالىستىرعاندا 10 ميلليون 480 مىڭ 700 ادام كوبەيگەندىگى كورسەتىلدى.
”شينجياڭ جان سانىنىڭ بىركەلكى، اقاۋسىز دامۋى پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ شينجياڭدا ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا ءتۇزىمىن اتقارىپ، ءار ۇلتتىڭ تۇگەلدەي تەرەزەسى تەڭ بولۋىنا تاباندى بولىپ، ءبىر قىدىرۋ ەرەكشە سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن اتقارعاندىعىنان بولە قاراۋعا بولمايدى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى وقۋ - اعارتۋ، عىلىم، مادەنيەت، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى گۋ يىڭسۋ، - بۇگىنگى تاڭداعى شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى، قوعامى جاپپاي دامىپ، قوعامدىق كەلەلى جاعدايى ۇزدىكسىز ورنىقتى بولىپ، ءار ۇلت حالقى تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرىپ، جان سانىنىڭ دامۋى بىركەلكى، اقاۋسىز بولۋدا. فاكت شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋىنىڭ جەتىستىكتەرىن بۇرىنعى ءارقانداي ءبىر تاريحي مەزگىلدەگىدەن جاقسى ەكەندىگىن ءارى شىندىققا قۇرمەت ەتەتىن ءارقانداي قايراتكەردىڭ بارلىعى مۇنى تەرىسكە شىعارمايتىندىعىن تولىق دالەلدەدى.
شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋى دۇنيە ءجۇزى جان سانى دامۋىنىڭ جالپىلىق زاڭدىلىعىنا ۇيلەسەدى
اق تىستى كىتاپتا مىنالار اتاپ كورسەتىلگەن: شينجياڭنىڭ جان سانى دامۋى ونەركاسىپتەنۋ، قالا - قالاشىقتانۋ، وسىزاماندانۋ اياق الىسىنا ىلەسىپ، تۋۋ مولشەرى جوعارى بولۋ، ءولۋ مولشەرى جوعارى بولۋ، تومەن دەڭگەيدە ارتۋدان تۋۋ مولشەرى جوعارى بولۋ، ءولۋ مولشەرى تومەن بولۋ، جوعارى دەڭگەيدە ارتۋعا دەيىنگى بارىستى باسىپ ءوتتى، قازىر تۋۋ مولشەرىنىڭ تومەن بولۋىنا، ءولۋ مولشەرىنىڭ تومەن بولۋىنا، تومەن دەڭگەيدە ارتۋعا قاراي بۇرىلىس جاساۋدا، بۇل ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ، ساياسات، زاڭ ەرەجەلەردىڭ اتقارىلۋى، ۇيلەنۋ جانە بالالى بولۋ كوزقاراسىنداعى وزگەرىس سياقتى كوپ فاكتوردىڭ جالپىلىق رولىنىڭ ناتيجەسى، دۇنيە جۇزىندەگى جان سانى دامۋىنىڭ جالپىلىق زاڭدىلىعىنا ۇيلەسەدى.
”جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرى شينجياڭ ءتۇرلى ىستەردە وراسان زور تابىستارعا قول جەتكىزدى، شينجياڭ جان سانىنىڭ تابيعي ارتۋ مولشەرى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ شارت - جاعدايى سياقتى ءتۇرلى ىستەردىڭ دامۋىنا ىلەسە ارتتى“. اۆتونوميالى رايوندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ليۋ جيانگو ەرەكشە اسەرلەنە بىلاي دەدى: اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت حالىقتىڭ سالاماتتىعىن قامتاماسىز ەتۋدى الدىمەن دامىتىلاتىن ستراتەگيالىق ورىنعا قويۋعا تاباندى بولدى، قازىر شينجياڭنىڭ ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى جالپى بەتتىك قالىپتاسىپ، جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىق دەڭگەيى زور دارەجەدە جوعارىلاپ، ادامداردىڭ ورتاشا مەجەلى عۇمىرى 1949 - جىلعى 30 جاسقا تولماۋدان 2019 - جىلى 74.7 جاسقا كوتەرىلدى.
اقسۋ ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ءۋاليى نياز ءاشىم بىلاي دەدى: ”جاقىنعى جىلداردان بەرى اقسۋ ايماعىندا وقۋعا دەيىنگى تاربيەدەن جوعارى دارەجەلى وقۋ - اعارتۋعا دەيىنگى تولىق وقۋ - اعارتۋ جۇيەسى قالىپتاسىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءبىلىم الۋ ورەسى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، جان سانىنىڭ اقاۋسىز دامۋى جەبەلدى“.
”اق تىستى كىتاپتا ايتىلعان ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ۇيلەنۋ، بالالى بولۋ، وتباسى كوزقاراسىنداعى بەلسەندى وزگەرىستەر، ايەلدەردىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق جانە وتباسىنداعى ورنىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارىلاۋى، وسىنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ماڭايىمىزدا تۋىلىپ جاتقان وزگەرىستەر“، - دەدى حوتان قالاسى جييا اۋىلى باشلاڭگار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءبۇمارام مامەت قۇربان، - ”مەن جانە قىستاقتاعى اپەكە - سىڭلىلەر پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ كومەگىندە قىزمەت تاۋىپ، ءومىر قۇنىن جۇزەگە اسىرىپ، كەلەشەك تۋرالى تولىق سەنىمگە يە بولدىق“.
ايتىلمىس شينجياڭ ”ءناسىل جويدى“ دەگەن بارىپ تۇرعان وسەك - اياڭ
تاياۋ جىلداردان بەرى شەكارا سىرتىنداعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر شىندىقپەن ساناسپاي، اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، ”زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ“، ”زورلىقپەن بەدەۋلەۋ“ دەگەن سياقتى ساندىراقتاردى ورشەلەنە دابىرالاپ، جۇڭگوعا ”ءناسىل جويۋ“ دەگەن قالپاقتى كيگىزۋگە ۇرىندى، رايونىمىزداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسىنىڭ بۇعان زىعىردانى قاينادى.
”پارتيانىڭ جاقسى ساياساتىنا سۇيەنىپ، ءبىزدىڭ ءتورت ۇرپاق ءبىر وتباسىندا تۇراتىن ۇلكەن شاڭىراعىمىزدىڭ تۇرمىسى بارعان سايىن جاقساردى، ۇكىمەتتىڭ شينجياڭداعى ۇيعۇر ۇلتى قاتارلى از ۇلتتاردىڭ ءتۇرلى ۇقىق - مۇددەسىن زاڭ بويىنشا قامتاماسىز ەتكەندىگى تەمىردەي فاكت، وعان جالا جابۋعا بولمايدى“، - دەدى مەملەكەتتىك ۇلتتار ىنتىماعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلى جەكە ءانيپا ءالىماحۇن كاريا كەكتەنە.
”شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى پايداسىنىڭ ۇزدىكسىز جارىققا شىعۋىنا ىلەسە، بولاشاقتاعى ءبىر مەزگىلدە شينجياڭنىڭ جان سانى، اسىرەسە، از ۇلتتاردىڭ جان سانى ورنىقتى ارتادى، جان سانىنىڭ كولەمى ۇزدىكسىز ۇلعايادى، جان سانىنىڭ ساپاسى ۇزدىكسىز جوعارىلايدى، جان سانىنىڭ جىلجۋ بەتالىسى كۇشەيە تۇسەدى“. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ مۇشەسى، جۇڭگو گومينداڭ توڭكەرىستىك كوميتەتى شينجياڭ رايوندىق كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشى مۇشەسى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنىڭ باستىعى جياڭ پيڭان بىلاي دەدى: شەكارا سىرتىنداعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر ايتىلمىس شينجياڭ ”ءناسىل جويدى“ دەگەن ەل جۇرتتى الدايتىن وسەك - اياڭدى ويدان قۇراستىرىپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ كوزىن كولەگەيلەپ، حالىقارالىق قوعامدىق پىكىردى الجاستىرۋدى، جۇڭگونىڭ دامۋىن، العا باسۋىن تەجەۋدى ماقسات ەتتى، نيەتى سۇرقيا مۇنداي قاسكۇنەمدىكتىڭ ىسكە اسپايتىندىعى داۋسىز.
”فاكت جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شينجياڭنىڭ وسىزاماندانۋعا قادام تاستاعان اياق الىسىن ءارقانداي ادامنىڭ، ءارقانداي كۇشتىڭ بوگەي المايتىندىعىن دالەلدەدى“. شينجياڭ ينجەنەريا شۋەيۋانىنىڭ وقۋشىسى ەرشاتجان ابدىراحمان بىلاي دەدى: ءبىز جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، ءار ۇلت بىرگە ىنتىماقتاسىپ كۇرەس جاساپ، بىرگە گۇلدەنىپ، دامىپ، شينجياڭنىڭ كەلەشەگىنىڭ، ءسوز جوق، اناعۇرلىم كوركەم بولاتىندىعىنا كامىل سەنەمىز!
(ءتىلشى جاڭ يانفاڭ، قاتىناسقان تىلشىلەر ميھىرگۇل عوپۇر، لياڭ ليحۋا، سۋ لۋپيڭ، جاڭ جىلي، ءپاريزات ابدۇل، جاڭ يۇنمەي)
