تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

ۇستا رۋحىن اسقاقتاتىپ، كورىكتى شينجياڭ قۇرايىق

  □ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۋ لۋپيڭ

  2020 - جىلى 12 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ تۇڭعىش كەزەكتى مەملەكەتتىك كاسىپتىك شەبەرلىك جارىسىنا جولداعان قۇتتىقتاۋ حاتىندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ءار دارەجەلى پارتكوم مەن ۇكىمەت شەبەر دارىندىلار قىزمەتىنە ايرىقشا ءمان بەرىپ، ەڭبەك ەرلەرى رۋحىن، ەڭبەك رۋحىن، ۇستا رۋحىن زور كۇشپەن اسقاقتاتىپ، اناعۇرلىم كوپ ەڭبەكشىلەردى، اسىرەسە، جاس بۋىندى شەبەرلىك ارقىلى دارىندى بولۋ، شەبەرلىك ارقىلى وتان ءۇمىتىن اقتاۋ جولىمەن جۇرۋگە شابىتتاندىرىپ، اناعۇرلىم كوپ جوعارى دەڭگەيلى شەبەر دارىندىلار مەن ءىرى ەل ۇستالارىن جەتىلدىرىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا دارىندى جاعىنان پارمەندى قامتاماسىزدىق ازىرلەۋى كەرەك.

  اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت شەبەر دارىندىلار قىزمەتىنە باسا ءمان بەرىپ، ”تاباندى دا شوگەل بولۋ، كەمەلدىلىككە ۇمتىلۋ، توتەنشە قۇنتتى بولۋ، ەرەندىككە تالپىنۋدى“ تەرەڭ ءمان ەتكەن ۇستا رۋحىن زور كۇشپەن اسقاقتاتىپ، اناعۇرلىم كوپ ەڭبەكشىلەردى، اسىرەسە، جاس بۋىندى شەبەرلىك ارقىلى دارىندى بولۋ، شەبەرلىك ارقىلى وتان ءۇمىتىن اقتاۋ جولىمەن جۇرۋگە شابىتتاندىرىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە دارىندى جاعىنان پارمەندى قامتاماسىزدىق ازىرلەدى.

  تاباندى دا شوگەل بولدى، كەمەلدىلىككە ۇمتىلدى

  جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنداعى قان كەشىپ، وتقا ورانعان توڭكەرىس بارىسىندا، دابىرالى قۇرىلىس جۇرگىزۋ بارىسىندا، تەبىندى رەفورما بارىسىندا، شينجياڭدا وتاندى ءسۇيىپ، كاسىبىن قاستەرلەيتىن، باتىلدىقپەن ۇلەس قوساتىن، شوگەلدىلىكپەن ىشكەرىلەي ىزدەنەتىن ۇستالار توپ - توبىمەن جارىققا شىقتى.

  جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان بەرى، اسىرەسە، رەفورما جاساعاننان، ەسىك اشقاننان بەرى پارتيا ورتالىق كوميتەتى شينجياڭ قىزمەتىنە ايرىقشا ءمان بەرىپ، ساياساتتىق قولداۋ تەبىنىن اناعۇرلىم ارتتىرىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنا ايقىن بەتالىس كورسەتتى. جاپا - ماشاقاتتان قورىقپايتىن قىرۋار قۇرىلىسشىلار شينجياڭعا اتتانىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىمەن تىنىستاس، تاعدىرلاس بولىپ، شينجياڭدى قۇرۋعا كۇش - قۋات ۇستەدى.

  ليۋ ميڭتيڭ دۇنيە جۇزىندەگى ايگىلى قۇم تىزگىندەۋ مامانى، زەينەتكە شىعاردان بۇرىن جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شينجياڭ ەكولوگيا جانە جاعراپيا زەرتتەۋ ورنىنىڭ زەرتتەۋشىسى بولاتىن. 64 جىلدىڭ الدىندا داشۋەدەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن ليۋ ميڭتيڭ باتىلدىقپەن شينجياڭعا كەلىپ، ماشاقاتتى قۇم تىزگىندەۋ ىسىنە ات سالىسادى، ”اجال تەڭىزى“ اتانعان تاكلاماكان شولىندە كوشپەلى قۇممەن سايىسىپ، قۇم بوگەيتىن وسىمدىكتى زەرتتەيدى. بۇگىنگى كۇندە 88 جاسقا كەلگەن ليۋ ميڭتيڭ جەرگىلىكتى ورىنداعى بۇقارانىڭ ەتتى سۇڭعىلا ەگۋىنە بۇرىنعىداي تەحنيكالىق جەتەكشىلىك ەتۋدە.

  تاڭداعان ىسىنە ءومىر بويى تاباندى بولدى، ءبىر كاسىپتى ىستەپ سول كاسىپكە مامان بولدى. شينجياڭ قۇرىلىسىنا قاتىناسقان تاڭداۋلى ۇستالار ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ەسە قوسۋدىڭ الىپ اعىنى بولىپ توپتالىپ، ۇلى جوبانى كوركەم كارتيناعا اينالدىرىپ، ءۇمىتتى رەالعا اينالدىرىپ، تاباندى دا شوگەل بولاتىن، كەمەلدىلىككە ۇمتىلاتىن ۇستا رۋحىن ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستىردى.

  2010 - جىلى نومدا سۇراپىل داۋىل سوعىپ، بار الاپتى ساپ - سارى قۇم باسىپ قالدى. شينجياڭ گۋاڭحۇي جاڭا ەنەرگيا شەكتى سەرىكتەستىگى ءالى دە قۇرىلىس جۇرگىزۋ مەزگىلىندە تۇرعان - دى، ينجەنەر لۇي حايچيڭ العاشقى توپتا سول اراعا تامىر تارتتى. 2013 - جىلى 9 - ايدا گۋاڭحۇي جاڭا ەنەرگيا سەرىكتەستىگى سىناق رەتىندە جۇمىس جۇرگىزۋدىڭ شەشۋشى كەزەڭىندە بولاتىن، الايدا تۇتاس جۇيە جابدىقتارى توقتاپ قالادى. لۇي حايچيڭ ۇجىمداعى باسقا ادامدارمەن كەزەكتەسىپ كۇزەتتە تۇرىپ، ەكراندى ءجىتى قاداعالاپ، قارنى اشسا باسقالار ارقىلى تاماقتى مەڭگەرۋ كەڭسەسىنە اكەلدىرىپ جەپ، ۇيقىسى كەلسە، كيىمشەڭ جاتىپ، تۇپ - تۋرا 5 تاۋلىك دەگەندە بارىپ قالىپسىز سيگنالدى اقىرى بايقاپ، سيستەما بولىگىن قايتادان ءبىر جاقتى ەتىپ، كومىرمەن قامدايتىن سەحتىڭ ۇزاق پەريودتى، ورنىقتى اينالىمىنا بەرىك نەگىز قالادى.

  اۋەلگى ماقسات كوڭىلدە، قاس قاعىم ءسات شەبەرلىكتە. تاباندى دا شوگەل بولاتىن، كەمەلدىلىككە ۇمتىلاتىن ۇستا رۋحىنىڭ ۇزدىكسىز دەم بەرۋىندە شينجياڭداعى ءار ۇلت ۇلاندارى قايراتتانا العا باسىپ، ءبىر - بىرلەگەن جوعارى، نازىك، وزىق تەحنيكالاردان قامال الىپ، تالاي - تالاي ”جوعارى شەك ينجەنەرياسىن“ ورىندادى.

  توتەنشە قۇنتتى بولدى، ەرەندىككە تالپىندى

  گولمۋد - كورلا تەمىر جولى − مەملەكەتتىڭ ”10 كولدەنەڭ، 10 تىك“ جالپىلىق قاتىناس - تاسىمال ارناسىنىڭ قۇرامداس بولىگى ءارى اۆتونوميالى رايوننىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قاتىناس تورابى ورتالىعى جوبالاپ سالعان ”شىعىسپەن بىرلەسىپ، باتىسقا شىعارۋ“ 3 ۇلكەن تەمىر جول ارناسى ورتا، وڭتۇستىك ارناسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى. وسى تەمىر جولدى سالۋ بارىسىندا قۇرىلىسشىلار اسقاق كۇرەس جىرىن جازدى.

  توتەنشە قۇنتتى بولىپ، جاي - جاپسارعا ءمان بەرۋ ۇستا رۋحىنىڭ ناقتى بەينەسى، شۇعىلدانىپ وتىرعان قىزمەتىنە مۇقيات جاۋاپتى بولۋ ۇستالاردىڭ قالىپتى كۇيى.

  بۇلاق سۋىن قورعاۋ ءۇشىن، گولمۋد - كورلا تەمىر جولى 30 كيلومەتر اينالىپ ءوتتى. ”بۇل بۇلاق سۋى سىمىر باستاۋى دەپ اتالادى، شينجياڭ لوپنۇر تۇيەكيىك مەملەكەتتىك جاراتىلىستىق قورىعى ىشىندەگى جابايى حايۋاناتتاردىڭ باستى سۋ قاينارىنىڭ ءبىرى“. جۇڭگو تەمىر جولى 1 - بارلاۋ، جوبالاۋ مەكەمەسى توبى شەكتى سەرىكتەستىگى شينجياڭ تەمىر جول بارلاۋ، جوبالاۋ مەكەمەسى باس ينجەنەرىنىڭ ورىنباسارى، گولمۋد - كورلا تەمىر جولى شينجياڭ بولىگى نىسانىنىڭ جاۋاپتىستى ۋاڭ شينشۋان بىلاي دەدى: حايۋاناتتاردىڭ سۋ ىشە الماي قالۋىنان الاڭداعاندىقتان، ءبىز تاعى ءبىر رەت ناقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، جەرگىلىكتى قورشاعان ورتانى قورعاۋ تاراۋلارىنىڭ پىكىرىن تىڭداپ، ەڭ سوڭىندا جوبالاۋ جوباسىن جاڭالادىق، تەمىر جولدىڭ ەڭ جاقىن ارالىعى سىمىر باستاۋىنىڭ 1.2 كيلومەترىنە 5 كيلومەتر قوسىپ، تەمىر جول 30 كيلومەتر اينالىپ ءوتتى، ”باعالى بايلىقتى، ونان دا ماڭىزدىسى، تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋدى ساقتاپ قالدىق“.

  تيتتەي اۋىپ كەتسە، الاڭسىز بولا المادى، توقتاماي بالعالاپ جاساپ شىقتى. ەرەندىككە تالپىنىپ، جاڭا بيىك بەلەستى باتىلدىقپەن جاراتۋ ۇستالاردىڭ جالىقپايتىن تالپىنىسى. تاجىريبە تيبىنەن عىلىم - تەحنيكا تيبىنە، قولونەر تيبىنەن سيفر تيبىنە، ءداستۇرلى ۇستادان وسى زامانعى ۇستاعا دەيىن، ولار تەحنيكانىڭ قيىن وتكەلدەرىنەن تالاي رەت قامال الىپ، باستان - اياق ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە ءجۇردى.

  تاياۋدا جۇڭگو مۇناي، تابيعي گاز توبى شەكتى سەرىكتەستىگى باتىس بولىك بۇرعىلاۋ ينجەنەرياسى شەكتى سەرىكتەستىگى مۇناي شىعارىپ بايقاۋ سەرىكتەستىگىنىڭ اعا تەحنيگى تان ۋىنبو مۇناي شىعارىپ بايقاۋ سەرىكتەستىگى ەلەكتر كوپىرى ماشينا گرۋپپاسىنداعىلاردى ۇنەمى ەرتىپ ءتۇيىندى مۇناي شىعارىپ بايقاۋ قۇدىعىنا بارىپ تەحنيكانى جاڭالاۋ سىناعىن ورىستەتىپ، قىزمەت كەڭسەسىندەگى مۇشەلەرمەن ءبىرىنشى شەپتە جاڭالىق اشۋ تاقىرىبىنىڭ وي جەلىسى مەن ءادىسىن تالقىلايدى.

  ”ءىرى ەل ۇستاسىنىڭ 2018 - جىلدىق تۇلعاسى“ رەتىندە تان ۋىنبو ومىرىنە تونگەن حاۋىپكە قاراماي، ەلەكترلى سۇيىقتىق قىسىمى ارقىلى جەر قاباتىن تۇمشالاۋ تەحنيكاسىن زەرتتەپ، جۇڭگونىڭ دەربەس ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى تەحنيكاسىن جۇزەگە اسىرىپ، جەر قاباتىن تۇمشالاۋ جابدىعىن شەتەلدەن ەنگىزۋ جايتىن جويىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ مۇناي تەحنيكاسىندا ءبىر رەتكى كەلەلى وزگەرىستى ورىندادى.

  ۇستا رۋحىن اسقاقتاتىپ، جاس تەحنيكا تىرەكتىلەرىن جەتىلدىرۋ ءۇشىن تان ۋىنبو 2017 - جىلى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى شەبەر ۇستاز قىزمەت كەڭسەسىن قۇردى. ”تەحنيكانى جاڭالاۋ جولىندا مەن ءالى تالاي جۇمىس ىستەۋىم كەرەك. اۋەلگى ماقساتتان اينىماي، اياق الىسىمىزدى توقتاتپاساق بولعانى جول ماڭگى جالعاسادى“، - دەدى تان ۋىنبو.

  ۇستالىقتى جالعاستىرىپ، مەكەندى كوركەيتتى

  9 - ايدىڭ 18 - كۇنى بۇراتالا قالاسى ايشىيۇي ازىق - تۇلىك جاساۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس سەحىندا ناندى دوحۋپكاعا سالۋدان سىرتقى ۋاقىتتا، سەرىكتەستىكتىڭ جاۋاپتىسى ءيۇسۇپجان شاكىرتتەرىمەن بىرگە جاڭا نان تۇرلەرىن زەرتتەۋدە.

  2016 - جىلى سەرىكتەستىك قۇرىلعاننان بەرى ءيۇسۇپجان شاكىرتتەرىن باستاپ جاڭا ونىمدەردى ۇزدىكسىز اشىپ، ءداستۇرلى قولونەردە جاڭالىق اشتى. ول تاعى اۋىلداستاردى شەبەرلىككە باۋلىپ، كوپشىلىكتىڭ سول جەردە، جاقىن ماڭدا جۇمىستانۋىن جەبەپ، توقاش ناندى بۇقارانى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كىرىسىن ارتتىرۋعا جەتەكتەيتىن ۇلكەن كاسىپ سالاسىنا اينالدىردى. 2020 - جىلى 7 - ايدا ءيۇسۇپجان اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ”شينجياڭ نانشىسى“ جوعارى دەڭگەيلى شەبەر دارىندى بولىپ باعالاندى.

  شەبەر دارىندىلاردىڭ دامۋىن جەدەل ىلگەرىلەتۋ − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىگىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدىڭ جانە جۇمىستاندىرۋدى جەبەۋدىڭ ماڭىزدى نەگىزى ءارى ەكونوميكالىق دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى. تاياۋدا ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مينيسترلىگى، مەملەكەتتىك اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مەكەمەسى بىرلەسىپ «مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ بويىنشا ءتۇيىندى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ وڭىرلەرىندە كاسىپتىك شەبەرلىكتى جوعارىلاتۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ جوباسىن» باسىپ تاراتىپ، جوعارى دەڭگەيلى شەبەر دارىندىلاردى جانە اۋىل - قىستاق ۇستالارىن جەتىلدىرۋدى كۇشەيتىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە كۇش ۇستەدى. ”14 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە جوعارى دەڭگەيلى شەبەر دارىندىدان جانە اۋىل - قىستاق ۇستاسىنان شامامەن 50 مىڭ ادام باۋلىنادى.

  اۋىل شارۋاشىلىعىن بولاشاعى بار كاسىپ سالاسىنا، شارۋالاردى باۋراۋ قۋاتىنا يە كاسىپكە، اۋىل - قىستاقتى تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرەتىن كورىكتى مەكەنگە اينالدىردى. اۋىل - قىستاق ۇستالارىن باۋلۋ سىندى وسى سيگنالدىڭ جارىققا شىعۋى ءيۇسۇپجاندى بولاشاققا اناعۇرلىم تالپىندىردى. ونىڭ قاراۋىنشا، اۋىل - قىستاق ۇستالارى ءداستۇرلى قولونەرشىلەرمەن شەكتەلىپ قالمايدى، قايتا اۋىل شارۋاشىلىعىمەن، اۋىل - قىستاقپەن قاتىستى ءبىر توپ ۇستالار − اۋىل - قىستاققا تامىر تارتاتىن، اۋىل شارۋاشىلىعىن تۇسىنەتىن، اۋىل - قىستاقتى سۇيەتىن، شارۋالاردى سۇيەتىن پارمەندى دارىندىلار قوسىنى بولىپ تابىلادى.

  كاسىپتىك شەبەرلىككە باۋلۋ ىستەرىنىڭ جىلدام دامۋىنا ىلەسە، شينجياڭنىڭ تەحنيك جۇمىسشىلاردى تاربيەلەۋ جونىندەگى ساياساتتىق قولداۋ جانە ۇسىنىلىم تەبىنى ۇزدىكسىز ارتىپ، تەحنيك جۇمىسشىلار مەكتەپتەرىندە اشىلعان ماماندىقتار اۋىل شارۋاشىىلىعى، ونەركاسىپ، ساياحاتتىق قىزمەت وتەۋ كاسىبى سياقتى سالالاردى قامتىدى، شينجياڭنىڭ شەبەر دارىندىلار قوسىنى ۇزدىكسىز زورايدى. شەبەر دارىندىلار ۇستا رۋحىنىڭ نەگىزگى جالعاستىرۋشىسىنا، امالياتتا ايگىلەۋشىسىنە، جاڭالىق اشۋشىسىنا اينالدى.

  9 - ايدىڭ 24 - كۇنى ءپايزاۋات اۋدانىنداعى ورتا دارەجەلى كاسىپتىك تەحنيكالىق مەكتەپتەرىنىڭ ناقتى باۋلۋ كلاسىنىڭ ءبىر جاعىنداعى جارتى قابىرعانىڭ الدىندا، 17 جاستاعى ناسىروللا تۇرسۇن كەرپىشتى قابىرعاعا قويىپ، قالاقشامەن ارتىق سەمەنتتى الىپ تاستادى، ارەكەتى وتە جاتىق بولدى.

  ناسىروللا ءپايزاۋات اۋدانىندا تۋعان. كەدەيلىكتەن ارىلعاننان كەيىن، اۋىلداستاردىڭ بارلىعى ۇيلەرىن قايتا جاساۋمەن قاربالاستىققا ءتۇستى. بازار بولاشاعىن كوزدەگەن ناسىروللا قۇرىلىس كاسىبىن تاڭدادى. كەرپىش قالاۋ، قۇلاتۋ، قايتا قالاۋ، قايتا قۇلاتۋ، ول ساباقتان سىرتقى ۋاقىتتارىن دەرلىكتەي تۇگەلىمەن جاتتىعۋعا جۇمسادى. ”مەنىڭ نىسانام كاسىپتىك نازاريالىق ءبىلىمى جانە ناقتى مەڭگەرۋ شەبەرلىگى بار ۇستا بولۋ“، - دەدى ناسىروللا كەسەتىپ.

  ۋاقىتتىڭ وتۋىمەن ۇستالىق جالعاسا بەرەدى. جاڭا داۋىردەگى بولاشاق ساپارعا كوز جىبەرسەك، ۇستا رۋحى بولماسا، التىن ءارىپتى ماركا ”جۇڭگو جاساعان“، ”جۇڭگو جاسامپازدىعى“ قالىپتاسپاس ەدى. جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ قىزىل گەنىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى رەتىندە، ۇستا رۋحى سوتسياليستىك قۇرىلىسقا پارمەندى قوزعاۋشى كۇش ازىرلەدى. ۇستا رۋحى ۋاقىت وتكەن سايىن جاڭارا تۇسەدى.

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.