□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ شياڭ
10 - ايدىڭ 13 - كۇنى جۇمىسشىلار قۇتىبي اۋدانى ۋگۇڭتاي قالاشىعى شينجياڭ يۇيحۋا توقىماشىلىق عىلىم - تەحنيكاسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس سەحىندا جۇمىس ىستەۋدە. جۋىقتاعى جىلداردان بەرى قۇتىبي اۋدانى جەرگىلىكتى ساپالى ماقتا بايلىعىن سۇيەنىش ەتىپ، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك كاسىپ سالاسىن زور كۇشپەن دامىتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جۇمىستانۋىن جەبەدى.
□ سۋرەتتى تاۋ ۋيميڭ تۇسىرگەن
ۋاقىت ەكىنىڭ بىرىندە العا باسۋدى ولشەيتىن سىزعىش بولىپ جاتادى. 5 جىل ارالىعىندا بۇكىل رايون جوعارىدان تومەنگە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى جونىندەگى ماڭىزدى بايىمداۋلارىن تاباندى دا باتىل تۇردە دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن مىقتاپ يگەرىپ، دالمە - ءدال بولۋ جالپى جوباسىنا تاباندى بولىپ، نىسانا - ولشەممەن تىعىز بايلانىستىرىپ، اۋىر كەدەيلىككە باعىتتاي وتىرىپ ءۇستى - ۇستىنە تەگەۋرىندى شايقاس قوزعادى.
ۇزاق ۋاقىت قاجىماس قايسارلىقپەن اقىرى تابىسقا جەتتى، 2020 - جىلدىڭ سوڭىندا شينجياڭ مۇلدەم كەدەيلىك تاريحىنا قوش ايتىپ، بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى بۇكىل ەل حالقىمەن بىرگە دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا قادام تاستادى.
ناقتى شارا شىعارىپ، دالمە - ءدال شارا قولدانىپ، ىرىس - قۇتتى مولايتتى
”تاۋ جاعالاعاندار تاۋعا، سۋ ساعالاعاندار سۋعا سۇيەنەدى، قۇمدى ءشول جاعالاعاندار نەگە سۇيەنەدى؟“. حوتان اۋدانى تاۋاككول اۋىلى باقىدۇڭ قىستاعى قۇمدى ءشولدىڭ شەتىنە ورنالاسقان، تالاي زاماننان بەرى وسىنداي سۇراق قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كوڭىلىنە تۇيىنشەك بولىپ بايلانعان ەدى.
2018 - جىلى اۆتونوميالى رايوندىق وداق كوميتەتىنىڭ باقىدۇڭ قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى تەكسەرۋ جۇرگىزە كەلە اتالعان قىستاقتىڭ جاراتىلىستىق شارت - جاعدايى ءداستۇرلى داقىلداردىڭ وسۋىنە لايىق بولماعانىمەن، كۇن مەن ءتۇننىڭ تەمپەراتۋرا ايىرماشىلىعى ۇلكەن، قىراۋسىز مەزگىل ۇزاق، جارىق جانە جىلۋ بايلىعى مول بولۋ سياقتى ەرەكشەلىكتەرگە يە، بۇرىش ەگۋدىڭ تاپتىرماس ”شۇرايلى جەرى“ ەكەندىگىن بايقايدى.
”تەحنيكتىڭ جەتەكشىلىگىندە ءبىز بۇرىش ەگۋ تەحنيكاسىن تەز يگەردىك“، - دەيدى قىستاق تۇرعىنى يمىنتوحتى رەجەپ. ونىڭ ايتۋىنشا، بۇرىش ەگۋ كوپشىلىكتىڭ تۇرمىسىن شىن مانىندە وزگەرتىپ، اۋىلداستاردىڭ كوبى وعان سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلىپ، دوڭگەلەك داۋلەتتى تۇرمىسقا قول جەتكىزگەن.
بيىل 8 - ايعا دەيىن باقىدۇڭ قىستاعى فيگمەنت بۇرىش ەگۋ شارۋاشىلىعىن زور كۇشپەن دامىتۋ ارقىلى ”قالامشا جەتىلدىرۋ، ءوندىرۋ، وڭدەۋ، قويمادا ساقتاۋ، زات اينالىمىن“ ءبىر تۇلعالاندىرعان جوعارى، جاڭا اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسى باقشاسىن قالىپتاستىرىپ، قىستاقتاعى 200گە جۋىق وتباسىن كىرىستەرىن تۇراقتى ارتتىرۋعا جەتەكتەدى.
قالاۋىن تاپساڭ قار جانادى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسى باستالعان سوڭ، رايونىمىزدىڭ جەر - جەرى ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋگە“ كەسىرىن تيگىزەتىن كورنەكتى ماسەلەلەردى مۇقيات بايقاپ، كەدەي وتباسىلاردىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنىڭ، كەدەي قىستاقتاردىڭ كەدەيلىك تىزىمىنەن شىعۋىنىڭ ناقتى كورسەتكىشتەرىنە تۋرالانىپ، ناقتى نىسانداردى جولعا قويىپ، اتقارىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءۇمىتى قاۋلاي ءتۇستى.
كاسىپ سالاسىن دامىتتى، باسقا سالاعا ويىستىرىپ جۇمىستاندىردى، ەكولوگيانى قورعاۋ ماقساتىندا تولەم بەرۋ ارقىلى سۇيەمەلدەدى، قونىس جاڭالاپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەدى، قوعامدىق قامتاماسىز ەتۋ شارالارىمەن تومەنگى شەكتەن تۇسىرمەدى... 5 جىلدان بەرى حالىققا ءتيىمدى ءبىر قاتار ساياساتتاردىڭ دالمە - ءدال تياناقتانۋى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كىرىستى ارتتىرۋىن پارمەندى جەبەدى.
اۆتونوميالى رايوندىق اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مەكەمەسى بەرگەن ساندى مالىمەتتەردە كورسەتىلۋىنشە، بۇكىل رايوندا ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي وتباسىلاردىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 2012 - جىلدىڭ سوڭىنداعى 1964 يۋاننان 2020 - جىلدىڭ سوڭىندا 10 مىڭ 830 يۋانعا كوبەيىپ، جىلىنا ورتاشا ەسەپپەن ％28 ارتىپ، ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ“ جۇزەگە اسقان.
ولقىلىقتاردى تولىقتاپ، نەگىزدى بەكەمدەپ، ناعىز ونەر جەتىلدىردى
”ەندىگارى سورتاڭ سۋ ىشپەيتىن بولدىق!“. سۋ شۇمەگىنەن مولدىرەپ اتىلىپ شىققان سۋعا قاراپ تۇرىپ، ءپايزاۋات اۋدانى جامباز اۋىلى يىپاكچى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مۋسا ءاشىم سۋ ترۋباسىن قولىنا الىپ، قۇبىر سۋىن ”قىلقىلداتىپ“ جۇتا باستادى. بىلتىر جازدا ءپايزاۋات اۋدانىنىڭ قالا، اۋىل اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى ينجەنەرياسى سالىنىپ بولىپ پايدالانۋعا بەرىلدى، وسىدان سوڭ شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى سورتاڭ سۋعا قوش ايتىپ، اۋىز سۋ حاۋىپسىزدىگى جاپپاي جۇزەگە استى.
ءارقايسىسى وزىنە ءتان ارتىقشىلىعىن كورسەتتى. 5 جىلدان بەرى رايونىمىزدىڭ جەر - جەرى اۋىل - قىستاق نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن ارقاۋ ەتىپ، مىعىم تۇستاردى ونان ارى بەكەمدەپ، وسال تۇستاردى كۇش سالا تولىقتاپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ ءۇشىن تاسقىنداعان كۇش توپتادى.
كەريا اۋدانى سيەك اۋىلى شارۋا قىستاعى مال باعىمشىلىعىن باستى كاسىپ سالاسى ەتەدى، ءبىراق بۇرىن قىستاققا جول تۇسپەگەندىكتەن، سيىر مەن قويدىڭ ساتىلۋى قيىن ماسەلە بولىپ كەلگەن.
”تورتتە جاقسى اۋىل - قىستاق جولىنىڭ“ جاپپاي سالىنۋىنا مەڭزەس، شارۋا قىستاعىنىڭ جولدارى توپىراق جولدان كەڭ، قاتتىلانعان جولدارعا وزگەردى. شار تاراپپەن تۇتاسقان اۋىل - قىستاق جول تورى جەرگىلىكتى بۇقارانى بايۋعا باستايتىن داڭعىل جولعا اينالدى.
قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا بۇكىل رايونداعى 3666 كەدەي قىستاققا تۇگەلدەي قاتتىلانعان جول سالىنىپ، ءۇش فازالىق ەلەكتر، راديو - تەلەۆيزيا جەتكىزىلىپ، كەڭ جولاقتى ينتەرنەت جەلىسى تارتىلىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءوندىرىس، تۇرمىس شارت - جاعدايىندا وراسان ۇلكەن وزگەرىس جارىققا شىقتى.
ونان ارى كۇرەس جۇرگىزىپ، تابىستاردى بەكەمدەپ، قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتاندى
10 - ايدىڭ 11 - كۇنى تاڭ سارىدە ءپايزاۋات اۋدانى حوشاۋات قالاشىعى چىرىك قىستاعىنىڭ بۇرىش اتىزىندا قىستاق تۇرعىنى اجى مامۇت ەڭكەيىپ بۇرىش جيناپ جاتتى.
بيىل 4 - ايدا اجى ءوز ءۇيىنىڭ جەرىن جەرگىلىكتى بۇرىش سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە اينالىمعا سالۋعا بەردى، سونداي - اق سەلبەستىك كووپەراتيۆىنە كىرىپ جۇمىس ىستەدى. جارتى جىلدا جەردى اينالىمعا سالۋ اقىسى مەن ەڭبەك تابىسى 15 مىڭ يۋاننان استى.
قازىرگى تاڭدا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ ”ءتۇتىنى“ سەيىلدى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ۇلى ساپارىنا قايىرىلا قاراپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ سارا جولىندا كەلە جاتقان تيانشان پەرزەنتتەرى جۇمىسقا اناعۇرلىم ۇلكەن ىنتامەن، نىق سەنىممەن كىرىستى. كەزەكتە شينجياڭنىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار قىزمەتىنىڭ ءتۇيىنى تاريحي سيپاتتى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋگە بەت بۇردى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ شىڭداۋىنان شىعىپ، جاڭا نىساناعا بەت تۇزەگەن شينجياڭ مول قايرات - كۇش جيناپ ۇلگىردى.
بيىل بۇكىل شينجياڭنىڭ جەر - جەرى قالپاعى الىنعانىمەن جاۋاپكەرشىلىكتى توقتاتپاۋ، قالپاعى الىنعانىمەن ساياساتتى توقتاتپاۋ، قالپاعى الىنعانىمەن كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدى توقتاتپاۋ، قالپاعى الىنعانىمەن باقىلاۋ - باسقارۋدى توقتاتپاۋ سىندى ”ءتورتتى توقتاتپاۋ“ ساياساتىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ تابىستارىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدا.
جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە جەتۋ جولىندا بىردە - بىرەۋىن قاعىس قالدىرۋعا بولمايدى. كولەمدى قايتا كەدەيلەسۋ تۋىلماۋ سىندى تومەنگى شەكتى باتىل ساقتاۋ ءۇشىن، رايونىمىز قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى يكەمدى باسقارۋ جانە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن ۇزدىكسىز اقاۋسىزداندىرىپ، كەمەلدەندىرىپ، قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى يكەمدى باسقارۋ جانە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىنىڭ قاتىستى حۇجاتتارىن شىعارىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋى ورنىقسىز وتباسىلارعا، كەدەيلەسۋ جيەگىنە تاياپ تۇرعان وتباسىلاردى جانە توسىن اۋىر قيىنشىلىققا تاپ بولعان وتباسىلاردى قاداعالاۋ جانە سۇيەمەلدەۋ - كومەكتەسۋدى ءتۇيىندى تۇردە كۇشەيتىپ، ەرتە بايقاۋدى، ەرتە ارالاسۋدى، ەرتە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدى ورىندادى.
ءبىر اسۋدان اسىپ، تاعى ءبىر شىڭعا ورلەدىك. تيانشان الابىندا اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ داۋىرلىك سيمفونياسى بايتاق ىرىستى دالادا جاڭعىرۋدا.
