انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى لي لين، سۋ لۋپيڭ، جاۋ شييا
بۇگىنگى كۇندەگى تيانشان الابىندا دامىعان ورتالىق قالادان تارتىپ قيىر شالعايداعى ەگىن، مال شارۋاشىلىق رايوندارىنا دەيىن، اناعۇرلىم كوپ وتباسىلار سالاماتتىق تەكسەرۋ ناتيجەسىنە نەگىزدەلىپ، كۇندەلىكتى 3 ۋاقىتقى تاماعىن رەتكە سالاتىن بولدى، جىل سايىن ءبىر رەت جۇرگىزىلەتىن جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋدەن كەيىن وسىنداي وزگەرىستەر بولعان ەدى.
مەيلى قارتتار كۇتىمحاناسى بولسىن، الدە اۋىل - قىستاقتارداعى باقىت ۇلكەن اۋلاسىندا بولسىن، قيىنشىلىعى بار قارتتار شوعىرلى كۇتىمدەۋگە الىنىپ باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋدە، ولاردىڭ باقىتىنا سايا بولىپ وتىرعانى ”قوس شوعىرلاندىرۋ“ سياقتى قارتتاردى كۇتىمدەۋ قىزمەت وتەۋ رەفورماسى جانە ونىڭ امالياتتا ايگىلەنۋى ەدى.
ۇيلەرىنىڭ ماڭىنداعى بالاباقشادا ءاربىر اۋىل - قىستاق سابيلەرى تۇگەلدەي وقىتۋشىلاردىڭ قامقورلىعىندا 3 جىلدىق شات - شادىمان مەزگىلدى وتكەرەدى، ولار اۋىل - قىستاقتا وقۋعا تۇسۋدەن بۇرىنعى 3 جىلدىق تەگىن تاربيەدەن يگىلىكتەنەدى.
...
اۆتونوميالى رايوندىق 9 - رەتكى پارتيا قۇرىلتايىنان بەرى رايونىمىز حالىق تۇرمىسىن ماڭداي الدى ورىنعا قويۋعا تاباندى بولىپ، بۇقارا ەڭ كوڭىل بولگەن، ەڭ تىكە ەمدەۋ، قارتتاردى كۇتىمدەۋ، بالالاردى اماناتتاپ باقتىرۋ سياقتى ماسەلەلەردەن باستاپ ىسكە كىرىسىپ، ماڭىزدى ءتۇيىندى مىقتى يگەرىپ، ولقىلىقتاردى تولىقتاپ، ساپانى جوعارىلاتقاندىقتان، حالىق تۇرمىسى ءتىپتى دە جىلى شۋاققا بولەنىپ، باقىت اناعۇرلىم باعالى بولدى.
جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋ:
ەڭ شالعايداعى ءبىر وتباسىنا دەيىن قامتىدى
جەمىس - جيدەك، كوكونىستەردى كوبىرەك تۇتىنۋ، تۇزدى، مايدى ازىراق تۇتىنۋ... جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋدەن جوعارى قان قىسىم اۋرۋىنا شالدىققاندىعى انىقتالعاننان كەيىن، حوتان اۋدانى لايقا اۋىلى بۇدۇي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ھاۋا باري اس - سۋ ادەتىن وزگەرتە باستادى.
”2016 - جىلعى سول رەتكى جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋدە مەنىڭ ناۋقاس جاعدايىم دەر كەزىندە انىقتالىپ، مەنىڭ ءدال ۋاعىندا ەمدەلۋىمە مۇمكىندىك بولدى“. 10 - ايدىڭ 14 - كۇنى ھاۋا جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋدى تىلگە العاندا، العىسقا تولى كوڭىلىن باسا المادى.
2016 - جىلى 9 - ايدىڭ اياعىندا رايونىمىز جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋ ينجەنەرياسىن باستادى، ھاۋانى قامتىعان شينجياڭدىق قالا، اۋىل تۇرعىندارى تۇگەلدەي جىلىنا ءبىر رەت تەگىن سالاماتتىق تەكسەرۋدەن يگىلىكتەندى. ءار دارەجەلى پارتكوم مەن ۇكىمەت ەمدەۋ بايلىعىن بەلسەنە ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، دەنساۋلىق تەكسەرتۋ قاراجاتىنىڭ جانە قىزمەتكەرلەردىڭ، جابدىقتاردىڭ دايىن بولۋىن بار كۇشپەن قامتاماسىز ەتتى ءارى شوعىرلى دەنساۋلىق تەكسەرۋ مەن وتباسىلارىنا بارىپ دەنساۋلىق تەكسەرۋدى ءوزارا بىرلەستىرۋ ءتاسىلى ارقىلى وسى ءبىر كەلەلى ەمدەلۋدە تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىمەن بۇكىلدەي قامتۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
5 جىلدان بەرى جالپى حالىقتىڭ سالاماتتىعىن تەكسەرۋ ينجەنەرياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ”اۋرۋدى ەمدەۋدى وزەك ەتۋدەن“ ”حالىقتىڭ سالاماتتىعىن وزەك ەتۋگە“ قاراي بۇرىلىس جاساۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتۋ ارقىلى رايونىمىز اۋرۋدى ”ەرتە بايقاۋدى، ەرتە دياگنوز قويۋدى، ەرتە ەمدەۋدى“ جۇزەگە اسىرىپ، سالاماتتىق ۇستانىمىنىڭ قامتىمىن ”ەڭ سوڭعى ءبىر كيلومەترگە“ دەيىن، ”ەڭ شالعايداعى ءبىر وتباسىنا“ دەيىن جەتكىزىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ سالاماتتىق ساپاسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتتى.
”قوس شوعىرلاندىرۋ“:
قارتتار مەن بالالاردىڭ باقىتىنا ارقاۋ بولدى
10 - ايدىڭ 14 - كۇنى چۇڭياڭ مەرەكەسى، كەريا اۋدانى قاراقىر اۋىلى اۋىل - قىستاق باقىت ۇلكەن اۋلاسىنىڭ كۇتىمدەۋشى قىزمەتكەرى اۋەزحان اليگە تاڭەرتەڭگى تاماعىن جەگىزىپ بولعاننان كەيىن، وعان مەرەكەلىك تىلەك ايتتى. اۋەزحان اسەرلەنىپ: ”قارتايعان شاعىمدا وسى ارادا باقىتقا كەنەلەمىن دەپ ويلاماعان ەدىم!“، - دەدى.
80 جاستاعى اۋەزحان كاريانىڭ كورۋ قۋاتى ناشار، ءجۇرىپ - تۇرۋى قولايسىز، جالعىز ءوزى تۇرعاندا تۇرمىس ورەسى وتە تومەن بولاتىن. اۋەزحان سياقتى اۋىل - قىستاقتاعى قيىنشىلىعى بار قارتتاردىڭ كۇتىمدەلۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋ ءۇشىن، 2020 - جىلى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ”اۋىل - قىستاق باقىت ۇلكەن اۋلاسىن سالىپ، قيىنشىلىعى بار قارتتاردىڭ تۇرمىسىنا قارايلاسۋ ماسەلەسىن شەشۋ“ جونىندە ورنالاستىرۋ، جايعاستىرۋ جاساپ، وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق - وبلىستاعى 22 اۋداندا، 60 كۇن ىشىندە 207 اۋىل - قىستاق باقىت ۇلكەن اۋلاسىن سالدى.
قۇرىلىس قاراجاتىن شەشىم ەتۋدەن سىرت، اۆتونوميالى رايون تاعى ءاربىر باقىت ۇلكەن اۋلاسىنا جىلىنا 50 مىڭ يۋان قوسىمشا كومەك قاراجات ءبولىپ، وعان كىرگەن ءاربىر قارتقا ايىنا 200 يۋان تۇرمىستىق جاردەماقى بەردى، وعان ەڭ تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىزداندىرۋ قاراجاتى، جاسامىس قارتتارعا بەرىلەتىن قوسىمشا قاراجات، مۇگەدەكتەرگە بەرىلەتىن 2 ءتۇرلى قوسىمشا قاراجات سياقتى ءتۇرلى حالىققا ءتيىمدى قوسىمشا قاراجاتتار قوسىلىپ، ءاربىر قارتتىڭ تۇرمىسى تۇگەلدەي ءونىمدى قامتاماسىز ەتىلدى.
5 جىلدان بەرى رايونىمىز جەرگىلىكتى ەرەكشەلىككە يە، ۇتىمدى اۋىل - قىستاق قارتتارىن كۇتىمدەۋ قىزمەت وتەۋى رەفورماسى جانە ونى امالياتتا ايگىلەۋ جونىنەن بەلسەنە ىزدەنىس جاسادى. 2020 - جىلدىڭ اياعىندا ”شوعىرلى كۇتىمگە الىنۋدى قالايتىن ’بەستە قامدالاتىن‘ قارتتاردى شوعىرلى كۇتىمگە الۋ مولشەرىن ％100كە جەتكىزۋ، جەتىم بالالاردى شوعىرلى باعىپ - قاعۋ مولشەرىن ％100كە جەتكىزۋ“ (قىسقارتىپ ”قوس شوعىرلاندىرۋ“ دەلىنەدى) نىساناسى ۋاعىندا جۇزەگە استى.
اۋىل - قىستاقتاعى مەكتەپكە دەيىنگى 3 جىلدىق تەگىن تاربيە:
بىردە - بىرەۋىن قاعىس قالدىرۋعا بولمايدى
10 - ايدىڭ 13 - كۇنى كەشكى تاماعىن ءىشىپ بولعان سوڭ، گۇما اۋدانى گۇما قالاشىعى چىجوۋ بالاباقشاسىنىڭ وقۋشىسى ابدۇسامي كۇراش «مەنىڭ اسىل انام» ءانىن ايتتى. ءان ايتىپ بولعاننان كەيىن، ول اياعىنىڭ ۇشىمەن جەر تىرەي كوتەرىلىپ، كىشكەنتاي بەتىن شەشەسىنىڭ بەتىنە توسەدى، شەشەلى - بالالى ەكەۋىنىڭ جۇزدەرىنەن قۋانىش كۇلكىسى ەستى.
ابدۇساميدىڭ شەشەسى بالاسى ءۇيدىڭ ماڭىنداعى بالاباقشاعا كىرگەن سوڭ، ءوزىنىڭ وت باسى، وشاق قاسىنان شىعىپ قالاشىق ەمحاناسىنىڭ تازالىقشىسى بولىپ جۇمىس ىستەپ، تۇراقتى كىرىسكە يە بولعاندىعىن ايتتى. ول بالاباقشاعا كىرگەننەن كەيىن بالاسىندا كوپتەگەن وزگەرىستەر بولعاندىعىن − ءسوز - ارەكەتى ءتىپتى دە يبالى بولعاندىعىن بايقادى، مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋ ورەسى جوعارىلاپ، دەنەسىنىڭ دە شىمىرلاي تۇسكەندىگىن بايقاعاندىعىن ايتتى.
2016 - جىلى اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم ”وقۋ - اعارتۋ ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋدى“ حالىققا تيىمدىلىك جاسايتىن 9 ۇلكەن ينجەنەريانىڭ ءبىرى دەپ تۇراقتاندىردى، سونداي - اق اۋىل - قىستاقتاعى مەكتەپكە دەيىنگى 3 جىلدىق تەگىن تاربيەنى جالپىلاستىرۋدى وقۋ - اعارتۋ ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋداعى ”1 - ءنومىرلى ينجەنەريا“ ەتتى. بۇكىل رايونداعى اۋىل - قىستاقتاردا مەكتەپكە دەيىنگى تەگىن تاربيە 2 جىلدان 3 جىلعا ۇزارتىلىپ، نەگىزگە كەپىلدىك ەتۋ جالپىعا تيىمدىلىك جاساۋ تۇزىمىنە وزگەرتىلدى.
”بالاباقشانىڭ بىردە - بىرەۋى دە ناشار بولماۋ، بىردە - ءبىر بالانى قاتاردان قالدىرماۋ“ تالابى بويىنشا، 2017 - جىلى 9 - ايدا بۇكىل شينجياڭداعى ساپاسى جوعارى، ورتاسى تاماشا، جابدىقتارى تولىق جاڭادان سالىنعان جانە وزگەرتىپ، كەڭەيتىپ قۇرىلعان 4408 اۋىل - قىستاق بالاباقشاسى جاپپاي پايدالانۋعا بەرىلىپ، اۋىل - قىستاقتارداعى مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەلەنۋ جاسىنداعى ءبىر ميلليون 176 مىڭ 200 بالانى ۇيلەرىنىڭ ماڭىنداعى بالاباقشادا تەگىن وقىتۋدى جۇزەگە اسىردى. بىلتىر جىل اياعىنا دەيىن بۇكىل رايوننىڭ مەكتەپكە دەيىنگى تاربيەلەۋ بويىنشا جالپى بالاباقشاعا كىرۋ مولشەرى ％98تەن جوعارى بولدى.
حالىقتىڭ تىلەگى − بيلىك جۇرگىزۋدەگى بەتالىس. 5 جىلدان بەرى رايونىمىز قازىنا شىعىسىنىڭ ％70تەن استامىن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جاقسارتۋعا جۇمساۋعا تاباندى بولىپ، بۇقارا كوڭىل ءبولىپ وتىرعان ءتۇيىندى ماسەلە بولسا بولعانى، ۇكىمەتتىڭ قىزمەتتى ورنالاستىرۋداعى جانە شەشۋدەگى ماڭىزدى تۇيىنىنە اينالدىردى. حالىق تۇرمىسىن ايگىلەۋدى ەرەكشەلىك ەتكەن ساياساتتىق شارالار بەينە قىسقى كۇنگى كۇن شۋاعى سەكىلدى شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىن جىلى شۋاققا بولەدى.
