− زۇن - ي ءماجىلىسى رۋحى جونىندەگى شولۋ
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حۋاڭ يۋە، لي جيڭيا
زۇن - ي ءماجىلىسى − جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 100 جىلدىق تاريحىنداعى شەشۋشى ”تاراۋ“.
86 جىلدىڭ الدىندا زۇن - ي قالاسى زى - يىن جولىنداعى بايحۇيجاڭ سارايىندا اشىلعان ءماجىلىس ەڭ قاتەرلى ساتتە پارتيانى قۇتقارىپ قالدى، قىزىل ارميانى قۇتقارىپ قالدى، جۇڭگو توڭكەرىسىن قۇتقارىپ قالدى. ىزدەنىس بارىسىندا قايىرىلا تولعانىپ، تىعىرىقتا ەرلىكپەن ورە تۇرەگەلىپ، سىن - سايىس ىشىندە ءورىس اشتى.
زۇن - ي ءماجىلىسى سومداعان رۋح ۋاقىت پەن كەڭىستىكتى ەندەي ءوتىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن جاڭارىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قات - قابات وتكەل - اسۋدان وتۋىنە، 100 جىلدىق شۇعىلا جاراتىپ، جاڭا ساپارعا اتتانۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋدە.
اقيقاتقا تاباندى بولىپ، باعىت - باعدار كورسەتتى
”زۇن - ي ءماجىلىسى اشىلعان جەر“ − ماۋ زىدۇڭنىڭ جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ كونە تۇراقتارى ءۇشىن جازعان بىردەن - ءبىر ارناۋ ءسوزى. وسى جەردە ماۋ زىدۇڭ ومىرىندەگى ۇلكەن بۇرىلىستى قارسى الدى، جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ تاعدىرى دا ۇلكەن بەتبۇرىسقا قۇشاق اشتى.
1934 - جىلى ايانىشتى شياڭجياڭ شايقاسىنان كەيىن، جۇڭگو جۇمىسشى - شارۋا قىزىل ارمياسى 80 مىڭنان استام ادامنان 30 مىڭنان استام ادامعا كۇرت كەمەيىپ، ازىق - تۇلىك، وق - ءدارى تاپشىلىعى مەن جۇبىنا جەتىپ تيتىقتاۋ قوس بۇيىردەن قىستى.
الدەقانداي ءبىر تاڭعاجايىپ كەرەمەتتىڭ بولار - بولماسىن ەشكىم دە بولجاي المايدى، ءبىراق گۇيجوۋداعى ۇلى تاۋدىڭ قويناۋىندا شىنىمەن دە سونداي ءبىر تاڭعاجايىپ كەرەمەت تۋدى.
1935 - جىلى 1 - ايدىڭ 15 - كۇنىنەن 17 - كۇنىنە دەيىن، زۇن - ي ءماجىلىسى وتكىزىلدى. 3 كۇنگە جالعاسقان ءماجىلىس ءار كۇنى دەرلىك ءتۇن ورتاسىنا دەيىن اشىلدى. تالاي - تالاي قيان - كەسكى پىكىر، تالاس، سىن جانە ءوز - وزىنە سىن ىشىندە قىرۋار ماسەلەلەر شەشىمىن تاپتى −
”سولشىل“ اسكەري قاتەلىك پەن جىكشىلدىك ۇيىم قاتەلىگى تۇزەتىلدى؛ بو گۋ، لي دىلاردىڭ ەڭ جوعارى قولباسشىلىق بيلىگى كۇشىنەن قالدىرىلدى؛ ماۋ زىدۇڭنىڭ باسشىلىق ورنى مەن دۇرىس اسكەري لۋشيانى بەلگىلەندى.
وتكەننەن ساباق العان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ءوز - وزىنە توڭكەرىس جاساۋ بارىسىندا بۇرىلىستى قارسى الدى. ”اقيقاتقا تاباندى بولۋ، قاتەلىكتى تۇزەتۋ“ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جان تامىرىنا ءسىڭدى.
100 جىلدىق ساپاردا، تاريح دامۋىنىڭ ءار جولعى ماڭىزدى وتكەلدەرىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ىلعي دا قاتەلىككە تۋرا قاراپ، قاتەرگە قاسقايا قارسى ۇمتىلىپ وتىردى.
2021 - جىلى 2 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ گۇيجوۋدا قىزمەت تەكسەرگەن كەزدە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: زۇن - ي ءماجىلىسىنىڭ ايقىن ەرەكشەلىگى − اقيقاتقا تاباندى بولىپ، قاتەلىكتى تۇزەتىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ دۇرىس باسشىلىعىن ورناتىپ، جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ ەرەكشەلىگىنە ۇيلەسەتىن ستراتەگيانى، تاكتيكانى جاسامپازدىقپەن جاساۋى جانە اتقارۋى بولدى. بۇل بۇگىنگى كۇندە دە ايرىقشا ماڭىزدى مانگە يە.
اماليات اقيقاتتى سىننان وتكىزەدى، تاريح بولاشاققا اينا بولادى. جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ ساپارىندا، زۇن - ي ءماجىلىسى رۋحىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ اقيقات ىزدەۋ جولى، ءسوز جوق، بارعان سايىن كەڭەيە تۇسەدى.
سەنىمدى بەكەمدەپ، سونىعا جول سالدى
شياڭجياڭدا قان كەشە ۇرىس سالۋدان چىشۇي وزەنىنەن 4 رەت وتۋگە دەيىنگى بارىس ءبىر قوسىننىڭ ەرىك - جىگەردى بەكەمدەپ، سۇراپىل ءورت ىشىندە قايتا كوككە سامعاعان بۇرالاڭ جولىن كەسكىندەدى.
قايتا - قايتا اداسىپ قالىپ جاتسا دا، ءار رەتىندە دە ىزدەپ تابۋعا ۇمتىلدى. جاۋ مەن ءبىزدىڭ ارامىزداعى ۇلكەن كۇش ايىرماشىلىعى الدىندا بۇل قوسىندى تەك ءولىم مەن ءومىر تايتالاسى عانا ەمەس، ونان دا ماڭىزدىسى، ماركسيزمدىك مۇرات - سەنىمگە تاباندىلىق تا سىنعا سالدى.
مىنا ءبىر توپ دەرەكتەر جۇرتتى قايران ەتتى:
ۇزاق جورىققا اتتانعان كەزدە قىزىل ارميانىڭ كوماندير - جاۋىنگەرلەرىنىڭ ءار ۇشەۋىندە ءبىر عانا مىلتىق، ءار مىلتىقتا 50گە جەتپەيتىن وق قانا بولىپتى؛ شياڭجياڭ شايقاسىنان كەيىن، اسكەري ءبولىمنىڭ وق - ءدارىسى دەرلىكتەي تاقا تاۋسىلادى. زۇن - ي وڭىرىنە جەتكەندە، ءار مىلتىقتا ورتا ەسەپپەن تەك 3 - اق تال وق قالعان ەكەن.
ال وسى ساتتە گومينداڭ ارمياسىنىڭ 400 مىڭ ادامدىق قالىڭ قولى سۋىت ءجۇرىپ قىزىل ارميانى قورشاۋعا الىپ كەلە جاتقان - دى. قىزىل ارميا وسىناۋ ”ءار مىلتىقتا 3 - اق تال وق بار“ قارۋ - جاراعىمەن ۇشاقپەن، زەڭبىرەكپەن جابدىقتالعان جاۋمەن دەرلىكتەي قۇر قول ايقاسقا ءتۇستى.
ولاردىڭ العان بەتىنەن قايتپايتىن باتىلدىعى قايدان كەلدى دەپ سۇرار بولساڭىز، ونىڭ جاۋابى سەنىم ەدى. ءولىم - ءومىر تايتالاسىندا سەنىمنەن اۋىتقىماعان تەلەگەي رۋحاني كۇش جۇرتتى ەرەكشە اسەرلەندىردى.
1935 - جىلى 1 - ايدان 3 - ايعا دەيىن، قىزىل ارميا چىشۇي وزەنىنەن 4 رەت ءوتتى. قاقاعان سۋىق، شاقىلداعان اياز، قىزىل ارميا جاۋىنگەرلەرى ءورىم - ءورىم اسكەري كيىم كيىپ، سىچۋان، يۇننان، گۇيجوۋ وڭىرىندەگى تاۋ ورمانى، وزەن - سۋلارى اراسىندا كۇندى تۇنگە جالعاپ اۋىر دا سۋىت شەرۋ تارتىپ، تابانعا تارتقان ءبىر جۇپ ۇلتانمەن - اق قورشاپ جويۋعا كەلگەن گومينداڭ ارمياسىن كوز جەتپەستەي ارتقا تاستادى.
بىردە شىعىستان، بىردە باتىستان بوي كورسەتىپ، كەيدە شابۋىلداپ، كەيدە كەرى شەگىندى. قىزىل ارميانىڭ ۇرىس سالۋ بەتالىسى 10 نەشە رەتتەن استام وزگەرىپ، جاۋىنگەرلەر شايقاسقان سايىن ەرلەنە ءتۇستى. جول بويى وراعىتا ءجۇرىپ، اقىرىندا چاڭجياڭنان ءوتىپ سولتۇستىككە تارتۋ سىندى بەلگىلەنگەن ستراتەگيالىق باعىتتى جۇزەگە اسىردى.
ءسوز جوق، جەڭبەي قويمايتىن سەنىمنەن باستاۋ الىپ، بارلىق ماشاقات - قيىندىقتاردى شىنىعۋعا، بارلىق تاۋقىمەت - ازاپتى شىڭدالۋعا اينالدىردى.
تاپتاپ ءوتىپ تار كەشۋدى، داڭعىل جولعا نىقتاپ قادام تاستادىق، تار جول، تايعاق كەشۋلەردى سىرىپ تاستاپ، جاڭا ساپار باستادىق. جاڭا مايدان، جاڭا سىناقتا كوممۋنيستەر سەنىمدى بەكەمدەپ، جۇرەكتىلىكپەن ۇدەرە العا تارتتى.
زۇن - ي ءماجىلىسى اشىلعان جەردەن 100 كيلومەتر قاشىقتاعى زۇن - ي قالاسى بوجوۋ رايونى پيڭجىڭ گىلاۋ ۇلتتىق اۋىلى تۋانجيە قىستاعىندا كوممۋنيست حۋاڭ دافا بۇقارانى باستاپ، 30 نەشە جىل ۋاقىت جۇمساپ، قايلاعا، لوم تەمىرگە، بالعاعا جانە قوس قولدارىنا سۇيەنىپ، جالاما جارتاستان ”تىرشىلىك توعانىن“ قاشاپ شىعىپ، سول جەردىڭ ۇزاق ۋاقىت جالعاسقان سۋ تاپشىلىعى تاريحىنا نۇكتە قويدى.
حۋاڭ دافا مىنا ءبىر اۋىز ءسوزدى اۋزىنان تاستامايدى: ”كوممۋنيستەر قۇربان بەرۋدەن قورىقسا بولا ما؟ ارداگەر قۇرباندار جان اياماي مىلتىقتىڭ اۋزىنا كەۋدەلەرىن توسەدى عوي، ءىس تىندىرۋدا بىزدە دە وسىنداي رۋح بولۋ كەرەك“.
2020 - جىلى گۇيجوۋ ولكەسىندەگى 66 كەدەي اۋدان تۇگەلدەي كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاپ، سان قيىندىققا مويىمايتىن قايسارلىقپەن ”مۇلدە كەدەيلىك“ دەيتىن مىڭ جىلدىق بەلگىنى جۇلىپ تاستادى.
2021 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى قارساڭىندا، جۇڭحۋانىڭ بايتاق دالاسىندا جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناپ، دۇنيە جۇزىندەگى جان سانى ەڭ كوپ مەملەكەت كەدەيلىكتى ازايتۋدىڭ كەرەمەتىن جاراتتى.
جاڭا ۇزاق جورىقتا، جاڭبىرشا بوراعان وق، اسۋ بەرمەس اۋىر بوگەت بولماعانىمەن دە، كومەسكى قۇز، تار جول، تايعاق كەشۋلەر كوپ كەزدەسەدى. تەك سەنىمنىڭ جەلكەنىن كوتەرىپ، ۇلتتىڭ نۇرلى بولاشاعى ءۇشىن تاباندىلىقپەن تالپىنىپ، باتىلدىقپەن العا ۇمتىلۋ كەرەك.
دەربەس، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، نىق قادام تاستادى
زۇن - ي ءماجىلىسى ەسكەرتكىش سارايىنداعى ءبىر باياندامادا قىزىل ارميانىڭ ۇزاق جورىعى مەن زۇن - ي ءماجىلىسى جاعدايىنىڭ سول كەزدەگى كوممۋنيستىك ينتەرناتسيونالعا قالاي مالىمەت ەتىلگەندىگى ەگجەي - تەگجەيلى ەستەلىككە الىنعان.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاننان كەيىن، العاشىندا كوممۋنيستىك ينتەرناتسيونالدىڭ ءبىر ياچەيكاسى بولىپ، كوممۋنيستىك ينتەرناتسيونالدىڭ ءبىر تۇتاس باسشىلىعىنا بويسۇندى. ال زۇن - ي ءماجىلىسى كوممۋنيستىك ينتەرناتسيونالدىڭ كيلىگۋى بولماعان العاشقى ءبىر ماڭىزدى ءماجىلىس بولدى. ماۋ زىدۇڭ كەزىندە: ”دەربەس، ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدى شىن مانىندە ءتۇسىنۋ زۇن - ي ماجىلىسىنەن باستالدى“ دەگەن بولاتىن.
زۇن - ي ءماجىلىسىن باستاما ەتكەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ ىرىقتىلىعى مەن باسشىلىق ۇقىعىن دەربەس، ءوز كۇشىنە سۇيەنە وتىرىپ يگەرىپ، دەموكراتيالىق ورتالىقتاندىرۋ پرينسيبىنە تاباندى بولا وتىرىپ ءبىرسىپىرا كەلەلى شەشىمدەر جاساپ، كەلەلى جاعدايدى قورعاپ، ۇلتتىڭ تاعدىرىن ءوز قولىندا يگەردى.
چىشۇي وزەنىنەن 4 رەت ءوتۋ، گۇيياڭعا بارماق بولىپ جالعان بەينە كورسەتۋ، كۇنميڭدى قىسپاققا الۋ، جينشاجياڭ وزەنىنەن ايلامەن ءوتۋ، دادۋحى وزەنىنەن كۇشپەن ءوتۋ، لۋديڭچياۋ كوپىرىن تارتىپ الۋ... ماۋ زىدۇڭنىڭ شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋ، يكەمدى قيمىلداۋ سىندى اسكەري يدەياسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، تاڭعاجايىپ كەرەمەتكە بالاۋعا بولاتىن ءبىرقاتار ارەكەتتەر تەك ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ، وزىنە ۇيلەسەتىن شايقاس ءادىسىن قولدانعاندا عانا شايقاس مايدانىندا ىرىقتىلىقتى يگەرۋگە بولاتىندىعىن پارمەندى تۇردە دالەلدەدى.
ۋاياۋباۋداعى جەر تولەدە، لوچۋانداعى ءماجىلىس زالىندا، فىڭحۋاڭ تاۋى باۋرايىنداعى كارەسىن شامنىڭ تۇبىندە... قىزىل ارميانىڭ سولتۇستىككە اتتانعان ساپارىنداعى ءار جولعى قاۋلىلار دا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ۇزدىكسىز تۇردە تولىسۋعا بەت العاندىعىن ايقىن دالەلدەپ كورسەتتى.
بۇلجىماس مىناداي ءبىر قيسىن كوممۋنيستەرگە تەك ماركسيزم - لەنينيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارىن جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ ناقتى ءىس جۇزىندىگىمەن بىرلەستىرىپ، جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ ەلەۋلى ماسەلەلەرىن دەربەس، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ شەشكەندە عانا، توڭكەرىس ىستەرىن جەڭىسكە جەتەلەۋگە بولاتىندىعىن ەسكەرتتى.
بوران - شاشىننىڭ شىڭداۋىنان وتكەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى دەربەس، ءوز كۇشىنە سۇيەنۋ كىلتىمەن تاريح ساحناسىنىڭ سەنترىنە ۇزدىكسىز قادام تاستاپ، جۇڭگو حالقىن باستاپ توڭكەرىس ساپارىنىڭ اساۋ اعىن، قاتەرلى قايراڭىنان ءوتىپ، سوتسياليستىك قۇرىلىستىڭ ايبىندى تاراۋىن جازىپ، رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ جوڭكىلگەن كوكتەمگى تولقىنىن تاسقىنداتىپ، ۇلى گۇلدەنۋدىڭ تاماشا كەلەشەگىنە قادام تاستادى.
پارتيا تاريحىنىڭ مامانى چىن جين بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: زۇن - ي ءماجىلىسى ءبىزدىڭ پارتياعا ءوز توڭكەرىسىمىزدى، قۇرىلىسىمىزدى، رەفورمامىزدى ويداعىداي جۇرگىزۋ جانە جاڭا داۋىردە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، باسقانىڭ تاجىريبەسىن قاز − قالپىندا الا سالۋعا، كوشىرە سالۋعا بولمايتىندىعىن، ءسوز جوق، جۇڭگونىڭ ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەرىن دەربەس، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ شەشۋ كەرەكتىگىن ۇعىندىردى.
”ءبىز زۇن - ي ءماجىلىسىنىڭ تاريحي تاجىريبەلەرىنەن ويداعىداي پايدالانىپ، زۇن - ي ءماجىلىسى رۋحىنىڭ ماڭگى شۇعىلا شاشۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى باس شۋجي شي جينپيڭ.
ءور اسۋدى دەمە بەينە قۇرىش قامال سوعىلعان، بۇگىن ارشىن ادىممەنەن قايتا اتتايمىز باسىنان.
جۇڭگو توڭكەرىسىنىڭ ۇلى بۇرىلىسى كەزىندە تاسقىنداعان زۇن - ي ءماجىلىسى رۋحى ءبىزدىڭ العا باسقان ساپارىمىزدى نۇرلاندىرۋدا.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 18 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
