□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ شياڭ، گو ليڭ
جوڭكىلە اققان وزەندەي سىرعىعان ۋاقىت قالا مەن اۋىل - قىستاقتاعى، ەگىس اتىزدارى مەن مال فەرمالارىنداعى قۋانارلىق وزگەرىستەرگە كۋا بولۋدا.
5 جىلدان بەرى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، بۇكىل شينجياڭداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى ىنتىماقتاسا ەكپىندەي ىلگەرىلەپ، ورنىقتىلىق، دامۋ قىزمەتتەرىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتتى، شينجياڭدا قوعام ورنىقتى، حالىق تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن تاماشا جاعداي جارىققا شىعىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ۇزدىكسىز كۇشەيدى.
اۆتونوميالى رايوندىق 10 - رەتكى پارتيا قۇرىلتايىنىڭ بايانداماسىندا: 5 جىلدان بەرى تيانشان الابىندا تۋىلعان وراسان زور وزگەرىستەر جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ شەكسىز كەمەڭگەر، دۇرىس ەكەندىگىن، شينجياڭنىڭ ءىس جۇزىندىگىنە بۇكىلدەي ۇيلەسەتىندىگىن، ءار ۇلت كادر - بۇقاراسىنىڭ ارمانىنا، تىلەگىنە ساي كەلەتىندىگىن تولىق دالەلدەدى، - دەپ اتاپ كورسەتىلدى.
سالماعى باسىم ءاربىر ءسوز قۇرىلتايعا قاتىناسقان ۋاكىلدەر الا كەلگەن ءار شەپتىڭ جەڭىس حابارىمەن ۇندەسىپ جاتىر. كوپشىلىك مىنانى جابال ءبىلدىردى: وسى داۋىردە جاساپ، وسى توپىراقتا تامىر تارتىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ تياناقتانىپ، تامىر تارتۋىنىڭ ات سالىسۋشىسى، كۋاگەرى بولعاندىعىمىزدى ماقتان ەتەمىز!
”وتكەن 5 جىلدا، شينجياڭنىڭ ورنىقتىلىعىنىڭ پايداسى تولىق شىعارىلىپ، ءار جاقتاعى قىزمەتتەرگە بەرىك نەگىز قالادى“، - دەدى باي اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيى، ۋاكىل پىڭ گاڭ، - ”وسى ءبىر ماڭىزدى مەزگىلدى باستان كەشىردىك، قاتىناستىق ءارى كۋا بولدىق، مەن بارلىق بەرگەن بوداۋىمىز تەككە كەتكەن جوق دەپ قارايمىن“.
”بارلىق ءۇي تۇندە ەسىگىن جاپپاسا، بارلىق ادام التىن جاتسا دا كوز قىرىن سالماسا“. يانچي حۇيزۋ اۆتونوميالى اۋدانى يۇڭنيڭ قالاشىعى نانحى الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ كادرى، ۋاكىل جاۋ ياننىڭ قوعامنىڭ تىنىشتىعى، جاراسىمدىلىعى تۋرالى تىلەگى وسىنداي ەدى. ول بىلاي دەدى: ”وسى 5 جىلدا، راسىندا، وسىلاي بولدى، نانحى الەۋمەتتىك اۋماعىندا، ۆەلوسيپەد، ەلەكترسيكل كەيدە قۇلىپتالماي قالسا، سول جەرگە نەشە كۇن قويىپ قويسا دا جوعالمايدى؛ كادرلار مەن بۇقارا جۇپ قۇراپ، تۋىس بولىپ، ءبىر ءۇيلى جانداي بولدى؛ كورشىلەر ءوزارا قىدىرىپ، ءبىر - بىرىنە كومەكتەسىپ تۇراتىن بولدى ... بارلىق ادام ورنىقتى قوعامدىق ورتا اكەلگەن جاقسىلىقتى تىكەلەي سەزىندى“.
5 جىلدان بەرى ورنىقتىلىقتىڭ پايداسىنىڭ بىرتىندەپ شىعارىلۋىنا ىلەسە، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى مەن حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى بۇرىن بولماعان تابىستارعا قول جەتكىزدى. كاسىپ سالالارى جىلدام جەتىلىپ، حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزەتىن ينجەنەريالار جىلدام تياناقتانىپ، شينجياڭ دامۋ بارىسىندا حالىقتىڭ قالاۋىنان شىعىپ، حالىق تىلەگىن توعىستىرۋ بارىسىندا اناعۇرلىم زور دامۋعا قول جەتكىزۋگە ۇمتىلدى.
اقسۋ ايماقتىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەكەمە باستىعى، ۋاكىل پاتام ايسا بىلاي دەدى: ”وسى بىرنەشە جىلدا، اۆتونوميالى رايون جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جەمىس باقتارى شارۋالاردىڭ جاسىل بانكەسىنە اينالدى. ءبىزدىڭ ورمان جانە جايلىم جۇيەسىندەگى نەگىزگى ساتى كادرلارى اتىز باسىندا، ەگىنجايلاردا تەحنيكالىق جەتەكشىلىك جاساعاندا، جاپالى بولسا دا، تەك شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرسا، قالتالارىن قامپايتسا، جۇزدەرىن جادىراتسا بولدى، جاپا تارتىپ، شارشاسا دا ەشتەڭە بولماعانداي سەزىنەدى“.
وڭتۇستىك شينجياڭداعى 4 ايماق، وبلىستىڭ وڭىرلىك جالپى تۇلعالىق كەدەيلىگى تۇبەگەيلى جويىلدى، جۇمىستاندىرىپ، كىرىستى ارتتىرۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولدى، وقۋ - اعارتۋ ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، حالىقتىڭ كوڭىلىنەن تەرەڭ ورىن الدى، ەمدەۋ ورەسى ۇزدىكسىز جوعارىلادى... 5 جىلدان بەرى حالىق تۇرمىسىنداعى تالايلاعان ناقتى ىستەر حالىقتىڭ تىلەگىن توعىستىرىپ، كەلەلى جاعدايمەن بايلانىسىپ جاتتى.
قۇمىل قالاسى يجوۋ رايونى مۇناي جاڭا قالاشىعى ءمالىسى وڭتۇستىك اينالما جولى الەۋمەتتىك اۋماعى پارتيا باس ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى، ۋاكىل چىن مين مىنانى ءبىلدىردى: باياندامادا ”’10 ءتۇرلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ينجەنەرياسىن‘ ۇزدىكسىز ىشكەرىلەي ويداعىداي اتقارۋ“ ورتاعا قويىلدى، الەۋمەتتىك اۋماق كادرى رەتىندە، ءماجىلىستىڭ رۋحىن، ءسوزسىز، ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، جەتە ءتۇسىنىپ، حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، پارتيانىڭ حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ساياساتتارىن ويداعىداي تياناقتاندىرىپ، حالىققا پايدالى، حالىققا ءتيىمدى ناقتى ىستەردى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەپ، پارتيانىڭ مەيىرىن سانسىز وتباسىنا جەتكىزىپ، شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا كۇش - قۋات توپتايمىن.
”وسى 5 جىلدا، ۇلتتار ىنتىماقتى بولىپ، دامىپ، العا باسىپ، انار گۇلىندەي قۇلپىرىپ، ءبىر وتباسىنداي ەتەنە بولدى“. بايانداماداعى وسى ءسوز ۋاكىلدەرگە شىنايىلىقتى سەزىندىردى.
جۇڭحۋا ۇلتى ۇلى شاڭىراعىندا بىرگە جاساۋ، سۇيىسپەنشىلىكتەگى ەتەنەلىك ۇلتتاردى ۇيىستىرۋداعى مىقتى دانەكەر. ءۇشتۇرپان اۋدانى يماملىرىم قالاشىعىنداعى مەملەكەتتە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل باستاۋىش مەكتەبىنىڭ باستىعى، ۋاكىل قۇربان نياز ”دانەكەر“ جالعاۋشى ادام، 10 نەشە جىلدان بەرى ول بۇكىل مەكتەپتەگى وقىتۋشىلارمەن بىرگە ءبىلىم بەرۋ ۇلگىسىندە جاڭالىق اشىپ، وتاندىق ءىلىم ساباقحاناسىن اشىپ، بالالارعا تاڭ ءداۋىرىنىڭ ولەڭدەرىن وقۋدى، حاتكەرلىككە جاتتىعۋدى ۇيرەتىپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتى ارقىلى ادام تاربيەلەپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بالالاردىڭ كوڭىل تۇكپىرىنە ۇيالاتتى.
مادەنيەت جۇرەكتەردى ەڭ نارلەندىرەدى. ”مادەنيەت توعىسسا، يدەيا توعىسادى؛ يدەيا توعىسسا، ءتىل توعىسادى؛ ءتىل توعىسسا، سۇيىسپەنشىلىك توعىسادى؛ سۇيىسپەنشىلىك توعىسسا، جۇرەك توعىسادى“. ۋاكىل قۇربان نياز بىلاي دەدى: بالالار ارقىلى جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن مەكتەپتەن اۋىل - قىستاقتارعا قانات جايدىرىپ، سانسىز وتباسىنا جەتكىزىپ، جۇرت جۇرەگىنە ۇيالاتۋدى، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ارالاسۋ، ىشتەسۋ، توعىسۋ بارىسىندا ءوزارا تۇسىنۋىنە، ءبىر - ءبىرىنىڭ ارتىقشىلىقتارىن كورە بىلۋىنە، ءبىرىن - ءبىرى جەبەۋىنە مۇمكىندىك جاساپ، ىنتىماقتاسا ەكپىندەي ىلگەرىلەيتىن تەلەگەي كۇش ۇيىستىرۋدى ءۇمىت ەتەمىن.
