− شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارميا رۋحى جونىندەگى شولۋ
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى شۇي جۋاڭ
”پارتيانىڭ قۇرىلۋى ەڭ ەرتە، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋدى تاباندىلىقپەن جالعاستىرۋ ۋاقىتى ەڭ ۇزاق، شارت - جاعدايى ەڭ جاپالى بولدى“.
وسى 3 ”ەڭ“ جاپونيا جۇڭگوعا شاپقىنشىلىق جاساعان مەزگىلدەگى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى باسشىلىعىنداعى شىعىس سولتۇستىكتەگى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى قارۋلى كۇشتەردى، اسىرەسە، شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىن بەينەلەيدى.
90 جىلدىڭ الدىنداعى 9 - ايدىڭ 18 - كۇنى جاپون ارمياسى شىنياڭنىڭ ليۋتياۋحۋى ماڭىنداعى وڭتۇستىك مانجۇريا تەمىر جولىنىڭ رەليسىن پارتتاتىپ، شىمىرىكپەستەن 18 - قىركۇيەك وقيعاسىن تۋدىرىپ، تالايدان بەرى ازىرلەنىپ جۇرگەن جۇڭگوعا شاپقىنشىلىق جاساۋ سوعىسىن باستادى.
18 - قىركۇيەك وقيعاسى دا دۇنيە جۇزىلىك فاشيزمگە قارسى سوعىستىڭ شىمىلدىعىن اشتى، جۇڭگو حالقى وسىدان باستاپ چاڭبايشان تاۋى مەن حيلۇڭجياڭ وزەنى اراسىندا جاپون شاپقىنشىلارىنا قايراتتانا قارسى اتتانىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ادىلدىگى ءۇشىن شايقاس جاسادى.
90 جىلدان كەيىنگى 9 - ايدىڭ 18 - كۇنى، اۋە شابۋىلىنان ساقتانۋ سيگنالىنىڭ اشتى داۋىسى تاعى دا شىنياڭنىڭ كوكجيەگىن كەرنەپ، كەيىنگىلەرگە قاسىرەتتى تاريحتى ەستە بەرىك ساقتاۋدى، توڭكەرىستىك ارداگەر قۇربانداردى ەسكە الۋدى ەسكەرتتى.
تاريح سىندى وقۋلىقتى اقتارساق، بىزدە مىناداي سۇراق تۋادى: شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ وسىنشاما كوپ قۇرباندىق بەرىپ، وسىنشاما ۇزاق قارسى كۇرەستى تاباندىلىقپەن جالعاستىرىپ، وسىنشا ۇزاق ۋاقىت قۇپتاۋعا يە بولۋىنا مۇمكىندىك بەرگەن نارسە نە؟
ءبىر ءتۇرلى قۇربان بەرۋشىلەر بار، ولار كوممۋنيستەر
كۇزگى كۇننىڭ شۋاعى شىنياڭ قالاسى دادۇڭ رايونىنىڭ ليۋلين كوشەسىنە توگىلىپ، جوندەپ جاڭارتىلعان سولتۇستىك ۇلكەن كازارمانىڭ ەسكى جۇرتى كورمە سارايى مۇلگىگەن تىنىشتىققا شومىپ تۇر، بارلىعى سول كەزدەگى بەينەسىن ساقتاپتى.
1931 - جىلى 18 - قىركۇيەك وقيعاسى تۋىلعاننان كەيىن، گومينداڭ ۇكىمەتى باق سىناۋ پسيحيكاسىندا بولىپ، ارميانى ”قارسىلىق كورسەتپەۋگە“ قاتاڭ بۇيىرىپ جاتقاندا، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى الدىمەن ارەكەتكە كوشتى.
18 - قىركۇيەك وقيعاسىنىڭ ەكىنشى كۇنى «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مانجۇريا ولكەلىك كوميتەتىنىڭ جاپون يمپەرياليزمىنىڭ قارۋلى كۇشپەن مانجۇريانى باسىپ العاندىعى جونىندەگى جارناماسى» شىنياڭنىڭ ۇلكەندى - كىشىلى كوشەلەرىنە تولتىرا جاپسىرىلىپ، ”بۇل وقيعانىڭ تۋىلۋى توسىن ەمەس!“ دەپ كەكتەنە اتاپ كورسەتىپ، وتانداستاردى جاپون شاپقىنشىلارىنا قايراتتانا قارسى اتتانۋعا شاقىردى.
”تەك جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىندا عانا يمپەرياليستەردى جۇڭگودان قۋىپ شىعۋعا بولادى!“ جاپون قاراقشىلارىنا قاتۋلانا قاراعان وسى ايىپتاۋ قاعازىن بۇل كۇندەرى وقىساڭىز بەينە ءبىر ەسكەرتۋ ىسپەتتى.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى لياۋنيڭ ولكەلىك كوميتەتى پارتيا مەكتەبىنىڭ پروفەسسورى ۋاڭ جيانشۋە بىلاي دەيدى: ۇلت داعدارىسى تۋىلعان تۇستا، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى كۇرەستىڭ ەڭ الدىڭعى شەبىندە تۇردى، ول بۇكىل جۇڭگوداعى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ جارناماسىن جاريالاعان العاشقى ساياسي كۇش.
كوممۋنيستىك پارتيانىڭ باسشىلىعى بولعاندىقتان دا قارا تۇنەكتە ماياك كوزگە ءتۇستى. شىعىس سولتۇستىكتىڭ ءارقايسى جىكتەرىندەگى حالىق پەن وتانشىل وفيتسەر - جاۋىنگەرلەر تۇس - تۇستان جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ ەرىكتىلەر قوسىنى سياقتى ءتۇرلى فورماداعى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ قوسىنىن ۇيىمداستىردى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ ەرىكتىلەر قوسىنى اراسىندا بەلسەنە قىزمەت ورىستەتتى ءارى پارتيا باسشىلىعىنداعى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ قارۋلى كۇشىن ۇيىمداستىردى.
ياڭ جيڭيۇي، جوۋ باۋجۇڭ، فىڭ جۇڭيۇن، ۋي جىڭمين... نامىستى ازاماتتار بىرىنەن سوڭ ءبىرى كەلدى، ولار نە جاس توڭكەرىسشىلەر، نە ماسكەۋدە وقىعان اسا دارىندى ازاماتتار، نە باردام شاڭىراقتىڭ ”باي مىرزالارى“ ەدى، ايتسەدە شىعىس سولتۇستىككە كەلگەننەن كەيىن، ولاردىڭ سالاۋاتى تەك كوممۋنيست عانا بولدى!
1936 - جىلى 2 - ايدا، شىعىس سولتۇستىكتەگى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ءارقايسى قارۋلى كۇشتەر ءبىر تۇتاس شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى بولىپ قۇرىلدى.
ول كەز بارلىق ءوڭىر قاھارماندارعا تولعان ءداۋىر بولاتىن، ول قۇربان بولسا دا وكىنبەيتىن ءداۋىر ەدى.
ياڭ جيڭيۇي قۇربان بولعاندا 35 جاستا ەدى، جاۋلار ونىڭ مۇردەسىن بورشالاپ، اسقازانىندا تەك قۋراعان ءشوپ، اعاش قابىعى جانە ماقتا تالشىعى عانا بار ەكەندىگىن بايقايدى؛ جاۋ شاڭجى قۇربان بولعاندا 34 جاستا ەدى، مۇردەسى سۇڭحۋاجياڭنىڭ مۇز ويىعىنا لاقتىرىلدى؛ چىن حانجاڭ قۇربان بولعاندا 27 جاستا ەدى، جاۋلار قانىپەزەرلىكپەن ونىڭ ءتىلىن كەسىپ، ەكى كوزىن ويىپ الدى...
قيان - كەسكى شايقاستا جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ ەڭ كوپ بولعاندا 30 مىڭنان اساتىن ادامى كۇرت ازايىپ، ەڭ از دەگەندە 2000نان تومەندەپ كەتكەن كەزى دە بولدى.
تولىقسىز ساناققا قاراعاندا، 1931 - جىلدان 1945 - جىلى 8 - ايدىڭ 15 - كۇنى جاپونيا تىزە بۇككەنگە دەيىن، شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى جاۋدىڭ 180 مىڭنان استام ادامىن جويعان.
”ءسوزى مەن ارەكەتى بىردەي بولۋ − كوممۋنيستەردىڭ قىمباتتى قاسيەتى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 14 جىلدىق جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ باستى دارىپتەۋشىسى، سونداي - اق جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستى ەڭ ەرتەدە امالياتتا ايگىلەۋشى بولدى“، - دەيدى لياۋنيڭ قوعامدىق عىلىمدار اكادەمياسىنىڭ اعا زەرتتەۋشىسى جاڭ حۇڭجۇن باعا بەرىپ.
ءبىر ءتۇرلى سەنىم بار، ول − وتانشىلدىق
شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ قولباسىلارى مەن جاۋىنگەرلەرى 14 جىل ىشىندە قانداي تۇرمىس كەشىردى؟
جاۋلار ”قامالدى بەكەمدەپ، توڭىرەكتى تازارتقاندىقتان“، شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ قولباسىلارى مەن جاۋىنگەرلەرى ىلعي نەشە اي بويى ءبىر ءتۇيىر استىققا جارىماي، تەك اعاشتىڭ قابىعى مەن ءشوپتىڭ تامىرىن اۋجال قىلاتىن؛ جاپون ارمياسىنىڭ زاتتىق ماتەريالدارى جەتكىلىكتى بولعاندىقتان، ەكى بەتتەرى قىزارىپ تۇراتىن، شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى كيىمنىڭ ءوزىن جاۋلاردىڭ ۇستىنەن شەشىپ الاتىن؛ شىعىس سولتۇستىكتىڭ قاقاعان سۋىعىندا، ءتۋ دەگەن تۇكىرىگىنىڭ جەرگە تۇسپەيتىن، تاۋعا جاسىرىنعان جاۋىنگەرلەر ءتىپتى وت تامىزۋعا دا باتىنا المايتىن...
تاعى قانداي سەنىم ولاردىڭ وسىلايشا 14 جىل تاباندى جالعاستىرۋىنا دەم بەردى؟
شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى ازداپ دەرەك قالدىرىپتى.
”ايرىلعان مەملەكەت جەرىن قايتارىپ الىپ، وتان ويرانعا ۇشىراعان قۇلدىق تۇرمىستى اياقتاتايىق“. ياڭ جيڭيۇي ءوز قولىمەن جازعان «شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى 1 - باعىت ارمياسىنىڭ ارميا ءانى» قارلى دالا، مۇزدى القاپتا جاۋىنگەرلىك رۋحتىڭ ايبىنىن اسقاقتاتتى؛
”اناڭ سەنى سان مىڭ سوزبەن ەمەس، ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمەن تاربيەلەسىن. ەرجەتىپ ادام بولعان سوڭ، اناڭنىڭ وتان ءۇشىن قۇربان بولعاندىعىن ۇمىتپاعايسىڭ!“ جاۋ يمان قۇربان بولاردان بۇرىن ءسابيى ”نيڭىرعا“ جازعان سالەم حاتىندا رياسىز كوڭىلى مەن وتانشىلدىق ىنتا - ىقىلاسىن بىرگە بەينەلەدى؛
”وتاننىڭ ازاتتىعى ءۇشىن وققا ۇشۋ − ءبىزدىڭ ەڭ ۇلكەن داڭقىمىز!“ جاپونيا قۋىرشاق ارمياسىنىڭ باعىنۋعا زورلاۋى الدىندا، لىڭ يۇن باس بولعان شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ 8 ايەل وفيتسەر - جاۋىنگەرىنىڭ وزەنگە سەكىرىپ قۇربان بولۋدان بۇرىن ايتقان سوزدەرى، ”8 ايەل وفيتسەر - جاۋىنگەردىڭ وزەنگە سەكىرىپ قۇربان بولۋى“ سىندى ەرلىك ەپوس بولىپ جازىلدى؛
”حالىقتى ازاپ پەن توزاقتان قۇتقارۋ“ سىندى مۇراتتى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، اسىلگى اتى گۋان يوۋۋي دەگەن سانشيلىق جاس ءوز اتىن ۋي جىڭمينگە وزگەرتتى، ونىڭ ۇلى مۇراتىن، اسقاق ارمانىن تىلمەن جەتكىزۋ مۇمكىن ەمەس ەدى؛
...
مەملەكەت! مەملەكەت! شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى قاھارماندارىنىڭ جان قيارلىقپەن قورعاعانى جۇڭگو ەدى.
مەملەكەت پەن ۇلتتىڭ ءومىر ءسۇرۋى مەن قۇرىپ - جوعالۋىنىڭ الدىندا، بۇكىل جۇڭحۋا ۇلاندارى جاۋعا بىرگە كەكتەنىپ، ەل بىرلىگىنەن بەرىك قامال تۇرعىزىپ، تاۋدى تالقان ەتەتىن ايبىندى وتانشىلدىق جىرىن اسقاقتاتتى.
”وتانشىلدىق − جۇڭگو حالقىن ۇلت تاۋەلسىزدىگى مەن ۇلت نامىسىن قورعاۋعا، تاريح تاسقىنىندا ەرلىكپەن العا ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىرەتىن قۇدىرەتتى رۋحاني قوزعاۋشى كۇش، جۇڭحۋا ۇلتى سىندى كەمەنى تولقىن جارا، ەرلىكپەن العا ىلگەرىلەۋگە دەم بەرەتىن سەرپىندى قوزعالتقىش، جۇڭگو حالقى مەن جۇڭحۋا ۇلتىن قايراتتانا تاۋ قوپارىپ، تەڭىز قوتارۋعا جەتەكتەيتىن تاريحي ۇلى كۇش، العا باسۋ جولىنداعى بارلىق جاپا - ماشاقاتتى، قيىنشىلىقتى، حاۋىپ - قاتەردى، كەدەرگىنى جەڭەتىن ايبىندى تۋ!“ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ اسقاق داۋىستى سوزدەرى شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ قاھارماندىق ۇلى ءىسىنىڭ ەڭ جاقسى ەسكەرتپەسى بولىپ تابىلادى.
ءبىر ءتۇرلى مۇراگەرلىك بار، ول − ءوزىن تىنباي الۋەتتەندىرۋ
جانعا جايلى قوڭىر كۇز، كۇن شۋاعىن توگىپ تۇر. اشىق اسپان استىندا، G8103 رەتكى فۋشيڭ اتتى موتورلى ۆاگوندار قۇراماسى پويەزى ساعات 9دان 18 مينۋت وتكەندە ءدال ۋاعىندا شىنياڭ سولتۇستىك ۆوكزالىنا جەتتى.
جۇرگىزۋشى ۋاڭ ۋي الدىڭعى جاققا كوز سالىپ، ۇزدىكسىز شارتتى ءسوزدى اۋىستىرىپ وتىر. دۇنيە جۇزىندە بىرەگەي جوعارى جىلدامدىقتى پويەزدى مەڭگەرۋ جۇيەسى ونىڭ اينالاسىن قورشاپ الىپتى.
ءدوپ كەلگەنىن قاراڭىز، G8103 رەتكى فۋشيڭ اتتى موتورلى ۆاگوندار قۇراماسى پويەزى ءجۇرىپ كەلە جاتقان بەيجيڭ - حاربين تەمىر جولى ءدال سول جىلدارى جاپونيا ارمياسى پارتتاتقان وڭتۇستىك مانجۇريا تەمىر جولى ليۋتياۋحۋ بولىگىنەن نەشە ون مەتردەي عانا جەردەن وتەتىن ەدى.
كەزىندەگى وڭتۇستىك مانجۇريا تەمىر جولى قازىرگى بەيجيڭ - حاربين تەمىر جولىنا اينالعان. ۋاڭ ۋي تەبىرەنىپ بىلاي دەيدى: ”سول جىلداردا جاپونداردىڭ جۇڭگونىڭ جەرىنە تەمىر جول سالىپ بايلىعىن تالان - تاراجىلاعانىن ويلاڭىزدارشى، ءتىپتى سوعىس قوزعادى، اشۋىڭدى كەلتىرەدى. قازىر ءبىزدىڭ ءوزىمىزدىڭ تەمىر جولىمىز بەن جوعارى جىلدامدىقتى تەمىر جولىمىز بار، تەك مەملەكەت قۇدىرەتتەنگەندە عانا اناعۇرلىم كوركەم بولاشاق بولادى“.
جوعارى جىلدامدىقتى تەمىر جول شىعىس سولتۇستىكتەگى 3 ولكەدەن ەندەي وتەدى، كۇز جەلى ءباز باياعىسىنداي سوعىپ تۇرسادا، زامان الدەقاشان وزگەرگەن ەدى.
حيلۇڭجياڭ شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى جاۋ ارتقى شەبىندە قۇرىلعان قۇپيا كازارما − شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى قۇپيا كازارماسىن ىجداعاتتى قورعاپ، اشىپ، تالايلاعان قىزىل ساياحات بازالارى العاشقى قادامدا كولەم قالىپتاستىردى.
چاڭبايشان تاۋىنىڭ ەتەگىندە، سۇڭنىن جازىعىندا، جيلين كونە ونەركاسىپ بازاسى، مەملەكەتتىك تاۋار استىق بازاسى سياقتى باسىمدىقتارىن تياناق ەتىپ، ءبىر توپ جاڭا كاسىپ سالاسى نىساندارى جەتىلىپ كەلەدى.
لياۋنيڭ شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى رۋحىن ىشكەرىلەي اشىپ، ناقتى وقىتۋ ءتۇيىنىن قۇرىپ، سارا ساباق تۇلعالاپ، توڭكەرىستىك بەلگىلەردى، ەسكى جۇرتتاردى تىكەلەي ناقتى ساباقحاناعا اينالدىردى.
بيىل 10 - ايدا 2021 - جىلعى جۇڭحۋا ۇلتى مادەنيەت گەن قامباسى (1 - مەرزىم) قىزىل گەن قامباسى قۇرىلىسى سىناق ەتىلەتىن ورىن رەتىندە، شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى تاريحى كورمە سارايىنىڭ ۇلكەن ساندى مالىمەت نىسان قۇرىلىسى ءدال ۋاعىندا اياقتادى. شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسىنىڭ حيكايالارى ۇلكەن ساندى مالىمەتتىڭ كومەگىمەن تاۋلى قالادان شىعىپ، اناعۇرلىم كوپ جۇڭگولىقتاردىڭ كوڭىلىنە ۇيالايتىن بولادى.
وتانشىلدىق − ءبىزدىڭ ۇلت رۋحىمىزدىڭ ۇيتقىسى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جاساپ، ءوزىن تىنباي الۋەتتەندىرۋىنىڭ رۋحاني دانەكەرى، بارلىق جۇڭحۋا ۇلاندارىن ەشقاشان ءدال وسىنداي تىعىز ىنتىماقتاستىرىپ كورمەگەن ەدى.
90 جىلدىڭ الدىندا جۇڭحۋا ۇلتى 14 جىلدىق اسا ماشاقاتتى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستى باستاعان ەدى؛ 90 جىلدان كەيىن جۇڭگو حالقى ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنا قاراي ارشىندى قادام تاستادى.
اعا بۋىنداردىڭ ىستىق قانى توگىلگەن توپىراقتا شىعىس سولتۇستىك جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بىرلەسكەن ارمياسى رۋحى توقتاۋسىز جالعاسا بەرمەك.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 28 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
