− ناننيۋان رۋحى جونىندەگى شولۋ
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى شيە شيياۋ، زوۋ دوۋي، ساي شين - ي
”حوش ءيىس اڭقيدى گۇل شارباقتان، انىمە قۇلاق ءتۇر مەن شىرقاعان، مەن شىرقاعان، ناننيۋانعا كەلدىڭ بە، ناننيۋان جەر ەدى تاڭداي قاققىزعان، تاڭداي قاققىزعان...“
ناننيۋان ەسىمى ايگىلى جەر، توڭكەرىستىڭ قۇنارلى توپىراعى.
80 جىلدىڭ الدىندا، 8 - ارميا 359 - لۇيى ۋاكىلدىك ەتكەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ارميا مەن حالىق قيىنشىلىق قىسپاعىندا قايراتتانىپ، جاپا - ماشاقاتتا دامىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس كەزىندەگى شانشي - گانسۋ - نيڭشيا شەكارا رايونىندا زور ءوندىرىس ناۋقانىن ورىستەتۋ تۋىن تىكتەپ، كىسى تاڭ قالارلىقتاي ۇلى كەرەمەتتەر جاراتىپ، ايبىندى قاھارماندىق ەپوس جازدى.
ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ، جاڭا ءورىس اشتى
يان - انداعى زور ءوندىرىس ناۋقانىنىڭ ەسكەرتكىشى ءۇن - ءتۇنسىز قاسقايىپ تۇر. ەسكەرتكىشتەگى ”ءوزىڭ ىسكە كىرىسسەڭ، كيىم مەن تاماقتان تارىقپايسىڭ“ دەگەن ءسوزدى كورگەندە بويىڭىزدا كۇش - قۋات تۋلايدى.
تاريحقا قايىرىلا قاراساڭىز، سوناۋ جاپا - ماشاقاتتى جىلداردا جاپون شاپقىنشىلارى، قۋىرشاق ارميا كولەمدى ”الاستاۋ“ جانە ”اۋىل - قىستاقتى تازارتۋ“ جۇرگىزدى، گومينداڭنىڭ كەرتارتپا كۇشتەرى شانشي - گانسۋ - نيڭشيا شەكارا رايونىندا اسكەري قورشاۋ جانە ەكونوميكالىق قۇرساۋلاۋ جۇرگىزدى... ءومىر مەن ءولىم تالعامىندا ماۋ زىدۇڭ جولداس − ءوزىڭ ىسكە كىرىسسەڭ، كيىم مەن تاماقتان تارىقپايسىڭ دەگەن ءسوزدى جازدى.
قاھارمان دەگەن نە؟ ول قيىندىققا قارسى اتتانۋشى. 1941 - جىلى كوكتەمدە 359 - لۇيى لۇيجاڭ ۋاڭ جىننىڭ باستاۋىندا ”ءبىر كەتپەن، ءبىر مىلتىقتى اسىنىپ، ءوزىمدى ءوزىم قامداپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىن قورعايمىن“ دەگەن جاۋىنگەر ءانىن اسقاقتاتا شىرقاپ، ناننيۋانعا ارشىندى قادام تاستاپ، تىڭ اشىپ، ەگىن ەكتى.
”تابيعاتقا تىڭ تىنىس ءبىتىرۋ ’شايقاسى‘ وسىناۋ سارى توپىراقتا باستالىپ، شىرت ۇيقىداعى ناننيۋان جاۋىنگەرلەردىڭ كەتپەن ۇنىمەن وياندى“ −
جابايى كوكونىس - جەمىسپەن قۇرساق تويعىزۋدان ەگىن شارۋاشىلىعى ءوندىرىسى اۋماعىن 100 ەسە ارتتىرۋعا دەيىن، جاراقسىز تەمىر ىزدەپ ءوندىرىس قۇرالىن وندىرۋدەن ىلگەرىندى - كەيىندى توقىماشىلىق فابريكاسىن، ماشينالار زاۆودىن، بولات - تەمىر زاۆودىن قۇرۋعا دەيىن... قىسقا عانا نەشە جىلدا 359 - لۇيى اۋىل شارۋاشىلىعى، ونەركاسىپ، تاسىمال كاسىبى جانە ساۋدا سياقتى ءبىر قىدىرۋ ءبىرشاما كەمەلدى كاسىپورىن قۇرۋعا دەيىن بۇكىلدەي ءوزىن قامداي الاتىن ەكونوميكالىق نەگىز قالادى.
ناننيۋاندى تۋ ەتكەن زور ءوندىرىس ناۋقانى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى جاپا - ماشاقاتتى سوعىستى قولداپ، قۇندى ەكونوميكالىق قۇرىلىس تاجىريبەسىن توپتادى. ماۋ زىدۇڭ كەزىندە ”بۇل جۇڭگو تاريحىندا بۇرىن بولماعان كەرەمەت، بۇل بىزگە ىرىق بەرمەيتىن زاتتىق نەگىز“ دەگەن ەدى.
تۋ بيىك جەلبىرەپ، ادامدى ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىردى. ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ − زاتتىق جاقتان كەمشىل داۋىردەگى ءومىر ءسۇرۋ ءتاسىلى بولىپ قانا قويماي، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ماڭگى دامۋىنا ساياتىن كۇرەس ءتۇيىنى ەسەپتەلەدى.
بۇل بارىستا جۇڭگو حالقى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ، جاپالى كۇرەس جاساپ، دۇنيە ءجۇزىن جالت قاراتقان جۇڭگو كەرەمەتىن جاراتتى. جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ جاڭا ساپارىندا جاپالى دا اۋىر مىندەت بولاتىندىعى، جاپا - ماشاقاتتار، حاۋىپ - قاتەرلەر، بوگەتتەر، اۋەلى، اساۋ تولقىندار كەزىگەتىندىگى داۋسىز، تەك ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ، جاپالى كۇرەس جۇرگىزۋ رۋحىنا سۇيەنگەندە عانا، كومەسكى قۇز بەن حاۋىپتى قايراڭداردان قورىقپاي، تولقىن جارا العا تارتا بەرۋگە بولادى.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ۇلى جوبا كەسكىندەدى
ناننيۋان زور ءوندىرىس كورمە سارايىندا تاريحي سۋرەتتەر 359 - لۇيىنىڭ قۇبا ءتۇز، ءشول دالادا اتتىلى - جاياۋلى شەرۋ تارتقان ايبىندى كورىنىستى شىنايى بەينەلەپ تۇر.
كىدىرە قالىپ ۇڭىلە قاراساڭىز، قيالىڭىز شارق ۇرىپ، ساناڭىزعا ەرىكسىزدەن سان سۇراۋ ورالادى −
نانييۋان سىندى كەزىندە ەلەۋسىز جاتقان وسىناۋ شەت - شالعاي يەن دالا قالايشا شانشي - گانسۋ - نيڭشيا شەكارا رايونىنداعى تۇڭعىش رەتكى ”سىناق اتىزىنا“ اينالدى؟
سول شاقتا، قات - قابات قۇرساۋ استىندا، ”ءومىر ءسۇرۋ داعدارىسىن“ شەشۋ ءۇشىن، جۋ دى تەحنيكتەردى باستاپ، تالاي رەت ناننيۋانعا بارىپ، توپىراق، سۋ ساپاسى سياقتىلارعا جان - جاقتى بارلاۋ جۇرگىزىپ، ناننيۋاندى تىڭ اشىپ، ەگىن ەگۋگە ۇيلەسىمدى جەر دەپ تۇراقتاندىردى؛
ناننيۋانعا تەكسەرۋ جۇرگىزىپ كوپ وتپەي ماۋ زىدۇڭ جولداس ازات رايوننىڭ ەكونوميكالىق قۇرىلىسىنا جەتەكشىلىك ەتەتىن «ەكونوميكالىق ماسەلە جانە قازىنالىق ماسەلە» سياقتى ماڭىزدى عىلمي شىعارما جازىپ، ءبىر قىدىرۋ ەكونوميكالىق باعىت - ساياساتتاردى العا قويدى، بۇل قازىرگە دەيىن جەتەكشىلىك مانگە يە؛
سول كەزدەگى كۇرەس جاعدايىنا جانە ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قاجەتىنە ساي، جەرگىلىكتى ۇكىمەت قازىنا قۇرىلىمىن ۇزدىكسىز اقاۋسىزداندىرىپ، قازىنا ءتۇزىلىسىن كەمەلدەندىرىپ، سالىق ءتۇزىمى رەفورماسىن جۇرگىزدى؛
...
ناننيۋاندا تىڭ اشۋ تاريحى قيسىنسىز قيال ەمەس، قايتا شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋ، تەكسەرۋ - زەتتەۋ نەگىزىندە جاسالعان شەشۋشى تالعام، بۇقارامەن تىعىز بايلانىس ورناتۋ، نازاريا مەن امالياتتى بايلانىستىرۋ نەگىزىندە جاسالعان تابيعي تابىس.
تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ پارتيامىزدىڭ اسىل مۇراسى، ءتۇرلى قىزمەتتەردى ويداعىداي ىستەۋدەگى نەگىزگى شەبەرلىگى. جاپالى كۇرەس جاساپ تاعى ناتيجە شىعاردى، رەفورما جاساپ، ەسىك اشىپ تاعى ساپارعا اتتاندى، كۇردەلى جاعداي جانە جاپالى مىندەت الدىندا تەك تەكسەرۋ - زەرتتەۋ نەگىزىن بەكەمدەگەندە عانا، دالمە - ءدال پارىقتاپ، عىلمي توتەپ بەرىپ، ىرىقتىلىقپەن وزگەرىسكە تالپىنىپ، دامۋدىڭ ىرىقتىلىق ۇقىعىن مىقتاپ يگەرۋگە بولادى.
ءبىر نيەت، ءبىر تىلەكتە بولىپ، ۇلى كۇش ۇيىستىردى
2021 - جىلى كوكتەمدە امەريكاندىق نيە زىرۇي سنوۋدىڭ ءىزىن باسىپ سولتۇستىك شانشيگە قايتا قادام تاستادى. ناننيۋان قىستاعى، 76 جاستاعى قارت پارتيا مۇشەسى حوۋ شيۋجىننىڭ 2 كەتپەنى وعان ەستەن كەتكىسىز اسەر قالدىرعان −
كەتپەننىڭ ءبىرى، حوۋ شيۋجىننىڭ قايىن اتاسى ليۋ باۋجايدىكى، 80 جىلدىڭ الدىندا 359 - لۇيدىڭ ورىنباسار ليانجاڭى بولعان ول جاۋىنگەر سەرىكتەرىمەن بىرگە ءبىر قولىنا كەتپەن، ءبىر قولىنا مىلتىق الىپ، بۇتا - بۇرگەن قاپتاعان يە دالادان ”سولتۇستىك شانشي جياڭنانىن“ اشقان؛
ەندى ءبىرى، حوۋ شيۋجىننىڭ وزىنىكى. 20 نەشە جىلدىڭ الدىندا ءجوندى وقي الماعان وسى قىستاق كادرى قىستاق تۇرعىندارىن باستاپ، جول جوندەپ، مەكتەپ سالىپ، كەتپەنىن كوتەرىپ، تاقىر تاۋدى جاپ - جاسىل تاۋعا اينالدىردى، بۇگىنگى كۇنى بۇكىل قىستاق كەدەيلىكتەن ارىلىپ، دوڭگەلەك داۋلەتكە جەتتى.
2 كونە كەتپەن، ءبىر حالىق ءۇشىن سوققان جۇرەك.
”كەزىندە سنوۋ كورگەنىندەي كوممۋنيستەردىڭ قاي - قاشان دا حالىقتىڭ قامىن ويلاعاندىعىن، قاشاندا حالىقتىڭ وراسان زور كۇش - قۋاتىن قاۋلاتقاندىعىن كورە الدىم“، - دەدى نيە زىرۇي.
تاريح بىزگە پارتيانىڭ تامىرىنىڭ حالىقتا جاتقاندىعىن، پارتيانىڭ كۇش - قۋاتىنىڭ حالىقتا ەكەندىگىن ۇعىندىردى. جاڭا ساپارعا قادام تاستاعانىمىزدا، كوممۋنيستەر حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تالپىنىسىن كۇرەس نىساناسى ەتىپ، حالىققا تىعىز سۇيەنىپ، تاريحي ۇلى ىستەردى جاراتا الادى.
حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىن امالياتتا ايگىلەپ، حالىقتىڭ قوجايىن بولۋ ءتۇزىم جۇيەسىنە تاباندى بولىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، رەفورما، دامۋ جەتىستىكتەرى ارقىلى جالپى حالىققا ءتىپتى كوپ، ءتىپتى ءادىل يگىلىك جەتكىزىپ، دامۋداعى بىركەلكى بولماۋ، تولىق بولماۋ ماسەلەلەرىن جانە حالىق بۇقاراسىنىڭ شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ءزارۋ ماسەلەلەرىن كۇش سالا شەشىپ، ادامنىڭ جالپى بەتتىك دامۋىندا، جالپى حالىقتىڭ ورتاق بايۋىندا اناعۇرلىم كورنەكتى ماندىك جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك...
بارلىعىندا حالىقتىڭ قامىن ويلاساڭ، حالىق تا جاقتايدى.
باسقالاردان وزىپ شىعۋعا باتىلدىق ەتىپ، جۇرەكتىلىكپەن العا تارتتى
بۇگىنگى كۇندەگى ناننيۋاندا كۇرىش اتىزىنان، گۇل تەڭىزىنەن حوش ءيىس اڭقيدى، مەملەكەتتىك سازدىق باقشاسى جىل قۇستارىنىڭ جەر ۇيىعىنا اينالدى، جاسىل اۋىل - قىستاق پەن قىزىل ساياحات ءبىر - بىرىنە كورىك بەردى، ورگانيزمدەردىڭ ءتۇرىن جەتىلدىرۋ، سيفرلى اۋىل شارۋاشىلىعى، ەكولوگيالىق ەگىس الاڭى... ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن ەكونوميكالىق دامۋ بىرگە گۇلدەنىپ، بىرگە ءومىر ءسۇرىپ، ومىرشەڭدىك قاۋلاعان شىت جاڭا بەينەنى ايگىلەدى.
جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە تىڭ اشىپ، ەگىن سالۋدان، ارميانىڭ تىڭ اشۋ ءىسىن باستاۋدان، شەكارا رايوننىڭ ەكونوميكاسىن دامىتۋدىڭ ءتۇرلى فورماسىن اشۋدان بۇگىنگى باتىس سولتۇستىك اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكا سىناق اتىزىن، مەملەكەتتىك اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ ۇلگىسىن، كاسىپ سالاسى اشۋ رايونىن قۇرۋعا دەيىن ناننيۋان رۋحى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ، جاپالى كۇرەس جۇرگىزۋ سىندى توڭكەرىستىك رۋح قانا ەمەس، باتىلدىقپەن جاراتاتىن، باسقالاردان وزىپ شىعۋعا باتىلدىق ەتەتىن ناتيجە شىعارۋ رۋحى سانالىپ، كۇنى بۇگىنگە دەيىن جالعاسىپ كەلەدى.
ءار ۇرپاق ادامنىڭ وزىنە ءتان بورىشى بولادى. قازىر جاڭا كەزەكتى عىلىم - تەحنيكا توڭكەرىسى مەن كاسىپ سالاسى وزگەرىسى جىلدام وزگەرۋدە، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن جەدەل جوعارىلاتۋدىڭ كوكەي تەستىلىگى كورنەكتى بولىپ وتىر. دۇنيە ءجۇزى عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ الدىڭعى لەگىنە بەتتەۋدە، ەكونوميكانىڭ نەگىزگى شايقاس مايدانىنا بەتتەۋدە، مەملەكەتتىڭ ەلەۋلى سۇرانىسىنا بەتتەۋدە، حالىقتىڭ تىرشىلىك اقاۋسىزدىعىنا بەتتەۋدە ءبىزدىڭ مىندەتىمىز اۋىر، جولىمىز ۇزاق.
بۇگىنگى كۇنى ءبىز جاڭا ءداۋىردىڭ ”تىڭ اشۋشىلارى“ بولۋىمىز، ءتول جاسامپازدىق، جەتەكشىلىك سيپاتقا يە عىلىم - تەحنيكادا قامال الۋدى كۇشەيتىپ، شەشۋشى وزەكتى تەحنيكالاردان قامال الۋ شايقاسىندا باتىلدىقپەن جەڭىسكە قول جەتكىزىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋعا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋىمىز كەرەك.
”ءبىز اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرۋ جولىمەن ءجۇرىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدى اتقارىپ، ەل ىشىندەگى ۇلكەن اينالىمدى نەگىزگى تۇلعا ەتەتىن، ەل ءىشى مەن حالىقارا سىندى قوس اينالىم ءبىرىن - ءبىرى جەبەيتىن جاڭا دامۋ ارناسىن جەدەل قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ باسا دارىپتەپ.
ناننيۋان رۋحىنان سارقىلماس قوزعاۋشى كۇش جانە قىمباتتى تاجىريبە قابىلداپ، تاۋقىمەت تانىمىن ساقتاپ، ناتيجە جاراتۋ رۋحىن جالعاستىرساق، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىن قيىندىقتارعا قاسقايا قارسى اتتانىپ، قايراتتانا ۇمتىلۋعا جەبەيتىندىگى داۋسىز.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 10 - ايدىڭ 29 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
