تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

ءبىر وزەنگە تىڭ تىنىس بەرىپ، ءبىر قالانى باقىتقا كەنەلتتى

  قۇمىل وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى قالانى كەشەندى جونگە سالۋدى جەبەدى

  ءبىر وزەنگە تىڭ تىنىس بەرىپ، ءبىر قالانى باقىتقا كەنەلتتى

   انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ يۇڭفي

  قىس كۇندەرىندەگى قۇمىل قالاسى، كۇن شۇلەن شۇعىلاسىن توگىپ تۇر. وڭاۋدان كەيىنگى قۇمىل وزەنىنىڭ ەكى جاعالاۋىنداعى ورمان رەتتى دە بيىك ءوسىپ، توپىراعىنان جۇپار لەپ ەسەدى. ورمان اراسىنداعى يرەلەڭدەگەن جولدار جايلى دا كورىكتى جەرلەرگە باستاپ، سوقپاق جولداردا ساياحاتشىلار سەيىل - سەرۋەن قۇرىپ، وزەن سۋى سىلدىراي اعىپ، ادامعا ”قالادا ەمەس اۋىلدا جۇرگەندەي“ راقات سەزىم بەرەدى.

  كەزىندەگى قۇمىل وزەنى استە قازىرگىدەي ەمەس ەدى. ”وزەن تارتىلعان، لاشىقتى اۋماقتار لات، بىلىققان، ناشار بولاتىن“. بۇل قۇمىل وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى كەڭسەسىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى دۇڭ سۋجياننىڭ قۇمىل وزەنىنىڭ وتكەنى جونىندەگى اسەرى ەدى.

     قۇمىل وزەنىنىڭ وزگەشە تۇسكە بولەنۋى جونىندەگى حيكايانى ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىنان باستاۋعا تۋرا كەلەدى. بىلتىر 5 - ايدىڭ 18 - كۇنى قۇمىل قالاسى قۇمىل وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىن ىسكە قوسىپ، جاقىنعى مەرزىم، ورتا مەرزىم، ۇزاق مەرزىم سىندى 3 كەزەڭگە ءبولىپ ىلگەرىلەتتى.

  جاقىنعى مەرزىمدەگى ينجەنەريادا، باستىسى، قالا اۋماعىنىڭ ەكولوگياسى قالپىنا كەلتىرىلەتىن بولىپ، 2 جىل ىشىندە اياقتاۋ جوسپارلانعان. ”جاقىنعى مەرزىمدەگى ينجەنەريا بىلتىر 5 - ايدا قۇرىلىس جۇرگىزگەننەن باستاپ، بيىل 5 - ايعا دەيىن العاشقى جىلعى 5 بەلگى بولىگىنىڭ قۇرىلىسى نەگىزىنەن تاپسىرىپ بەرىلدى ءارى قالا تۇرعىندارىنا اشىلدى. قازىر ءبىز ەكىنشى جىلدىق قۇرىلىس مىندەتىن جەدەل ىلگەرىلەتۋدەمىز“، - دەدى دۇڭ سۋجيان.

  ”ادەتتە قالانى جونگە سالۋ نىسانى تۇگەلدەي ’ءوز الدىنا شايقاس جاسايدى‘، ماسەلەن، ەكولوگيالىق نىسان كىلەڭ ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ، لاشىقتى اۋماقتاردى جاڭالاۋ نىسانى كىلەڭ ۇيلەردى جاڭالاۋ بولعاندىقتان، قالا بايلىقتارىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، بىردەي ءمان بەرۋ قيىن بولاتىن، سونىمەن قايتالامالى قۇرىلىس جۇرگىزۋ، بايلىقتى ىسىراپ ەتۋ سياقتى ماسەلەلەر تۋىندايتىن“، - دەدى دۇڭ سۋجيان.

  قۇمىل وزەنى ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىندا ەكولوگيانى قالپىنا كەلتىرۋ، مادەنيەت قۇرىلىسى، لاشىقتى اۋماقتاردى جاڭالاۋ، جول قۇرىلىسى سياقتى قاتىستى قىزمەتتەر ءبىر تۇلعالاندىرىلا جوبالانىپ، ءبىر تۇلعالاندىرىلا جوسپارلانىپ، ءبىر تۇلعالاندىرىلا سالىنىپ، ءبىر وزەندى وڭالتۋ ارقىلى ءبىر قالانىڭ قوعامدىق جاقتان جالپىلىق جونگە سالىنۋىنا قوزعاۋشىلىق ەتتى.

  ”جاقىنعى مەرزىمدىك ينجەنەريانىڭ جارتىسى عانا اياقتاعانىمەن، ناتيجەسى كورىلە باستادى، بيىل قۇمىل وزەنىنىڭ اعىن مولشەرى ارتتى“، - دەدى دۇڭ سۋجيان. جوبا بويىنشا ينجەنەريا اياقتاعاننان كەيىن، قۇمىل قالاسىنىڭ جاسىل جەرى تىڭنان 2157 مۋ كوبەيىپ، قۇمىل وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى كولەمىندەگى جاسىلداندىرۋ سالىستىرماسى اسىلگى %18تەن %78كە جوعارىلايدى.

  ”بۇرىن قۇمىل وزەنىنىڭ ەكى جاعالاۋى تۇتاسقان لاشىقتى اۋماقتار ەدى، وسى رەت ءبىز جاعالاۋداعى لاشىقتى اۋماقتاردى جاڭارتىپ، سالىستىرما بويىنشا ءۇيدى شاعىپ، اۋىستىرىپ، 10 مىڭعا جۋىق وتباسىنىڭ تۇرعىندارىن ورنالاستىرىپ، ولاردىڭ تۇرمىس شارت - جاعدايىن جاقسارتتىق“، - دەدى دۇڭ سۋجيان.

  اسىلگى لاشىقتى اۋماقتىڭ تۇرعىنى جاۋ فۋنيان يگىلىككە كەنەلۋشىلەردىڭ ءبىرى. 2019 - جىلى 8 - ايدا ونىڭ ءوزى سالىپ العان ءۇيى بيىك عيماراتتاعى ۇيگە اۋىستىرىلدى. ”بۇرىن بىرەۋلەر ءۇيدىڭ قۇلاپ كەتۋىنەن الاڭداپ، توبەسىن نەمەسە ارتقى داۋالىن تىرەپ قويۋشى ەدى؛ قىستىگۇنى كوشە كوك مۇز بولىپ، جازعىتۇرىم ەرىگەندە كەرپىشتەردى باسىپ ارەڭ جۇرەتىنبىز؛ دارەتحاناسى دا قۇرعاق دارەتحانا بولعاندىقتان، لات تا ساسىق ەدى. قازىرگى تۇرمىسىمىزداعى وزگەرىس، راسىندا، اسا زور، ناعىز قالالىق بولدىق!“، - دەدى جاۋ فۋنيان.

  11 - ايدىڭ 27 - كۇنى قۇمىل قالاسىنداعى كوپتەگەن تۇرعىندار زوگۇڭ مادەنيەت باقشاسىنا كەلىپ، اپتا سوڭىنداعى دەمالىستارىن كوڭىلدى وتكىزدى. زوگۇڭ مادەنيەت باقشاسى قۇمىل وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسىندا سايكەستى سالىنعان قۇمىل تاريحي مادەنيەت تاقىرىپتىق ساياباعىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى. ”زوگۇڭ مادەنيەت باقشاسى زو زۇڭتاڭنىڭ شينجياڭدى قايتارىپ العاندىعىن ەسكە ءتۇسىرۋ ءۇشىن سالىنعان، ول قالانىڭ مادەنيەت مايەگىن مولايتۋمەن بىرگە، وتانشىلدىق تاربيە بازاسى ەسەپتەلەدى“، - دەدى دۇڭ سۋجيان.

  مۇنان تىس، قۇمىل وزەنىنىڭ ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى تاعى جاعالاۋداعى جولداردى جاڭارتىپ، تۇيىق جولداردى اشىپ، بەلگىلى دەڭگەيدە قالانىڭ قاتىناسىن دا جاقسارتتى. ”بارعان سايىن كوپ ساياحاتشىلار مەن قالا تۇرعىندارى وسىندا سەرگىپ، سەرۋەندەۋگە كەلىپ، قۇمىل وزەنىنىڭ جاعالاۋىنداعى ساۋدانىڭ دامۋىنا دا قوزعاۋشىلىق ەتتى“، - دەدى دۇڭ سۋجيان.

  ”پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ التىنشى جالپى ءماجىلىسى حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋعا تاباندى بولۋدى العا قويدى. قۇمىل وزەنى ەكولوگياسىن قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى حالىققا جاسىل جامىلعىنى قايتارىپ، حالىقتى باقىتقا كەنەلتتى، ءبىر جۇمىسپەن ءبىرتالاي ءىس تىندىرۋدى، كوپ جاقتىڭ بىردەي يگىلىككە كەنەلۋىن جۇزەگە اسىردى، مىنە بۇل وسى ۇستانىمنىڭ ايگىلەنۋى بولىپ تابىلادى“، - دەدى دۇڭ سۋجيان. وسى ينجەنەريا جاقىنعى مەرزىمدىك قالا اۋماعىن جاڭالاۋ مىندەتىن اياقتاعاننان كەيىن، ۇزدىكسىز سولتۇستىككە قاراي ۇزارتىلىپ، وڭتۇستىككە قاراي كەڭەيتىلىپ، ەڭ سوڭىندا سولتۇستىكتە تيانشانعا، وڭتۇستىكتە قۇمدى شولگە تۇتاستىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرادى.

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.