ما جيانجۇن:
ادالدىق رۋحىمەن ءومىردىڭ ايبىندى جىرىن جازدى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گو ليڭ
1994 - جىلى 3 - ايدىڭ 19 - كۇنى كەش كۇندەگىدەي ۇستەمە قىزمەت ىستەپ جاتقان كۇيەۋىن كۇتىپ وتىرعان ما شياۋحۇڭ ما جيانجۇننىڭ قۇربان بولعان حابارىن ەستيتىنىن ويلاماعان ەدى. ”جايشىلىقتا سونشاما كوپ مىندەت اتقارۋعا كەتسەدە، امان - ەسەن قايتىپ ورالۋشى ەدى عوي؟“ ما شياۋحۇڭ وسىلاردى ەسىنە العاندا، كۇنى بۇگىنگە دەيىن قابىلداعىسى كەلمەيدى.
ما جيانجۇن ءتىرى كەزىندە ماناس اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قالاشىق ساقشى بولىمشەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى بولاتىن، قۇربان بولاردان ىلگەرى ول ەندى عانا تاسقىن اپاتىنان ساقتانۋ مىندەتىن ورىنداپ قايتقان ەدى. ساقشى بولىمشەسىنىڭ قاقپاسى الدىندا مالىمدەۋ اپپاراتىنىڭ بەزىلدەگەن داۋىسى سارناي جونەلدى، قاتەرلى جاعداي سيگنالى سول ماڭداعى ساۋدا دۇكەنىنەن كەلگەن ەدى. ول دەرەۋ حالىق ساقشىسى ۋاڭ گونيڭدى ەرتىپ سول جەرگە بارىپ، ەكى ۇرىنى ساۋدا دۇكەنىنىڭ ىشىنە قاماپ الادى.
ما جيانجۇن تاستاي قاراڭعى ۇيگە اتىلىپ كىرەدى، بۇزاقى قولىنداعى پىشاعىن ارلى - بەرلى سىلتەگەندە، وعان پىشاق ءتيىپ جارالانادى. ەكى بۇزاقى ەسىكتەن اتىلىپ شىعىپ قاشا جونەلگەندە، ما جيانجۇن جاراقاتىنىڭ اۋىرعانىنا قاراماستان، ولاردى 120 مەتردەن استام جەرگە دەيىن قۋىپ بارادى، بۇزاقىلارمەن الىسقاندا ونىڭ جەلكەسىنە تاعى ءبىر پىشاق تيەدى، ەكى بۇزاقى سىتىلىپ قاشا جونەلەدى. ول سوڭىنان قۋىپ بارىپ بۇزاقىلارمەن قيان - كەسكى ايقاسادى. جارالانىپ قالعان ۋاڭ گونيڭ سوڭىنان جەتىپ ونى سۇيەي بەرگەندە، ما جيانجۇن وعان: ”ماعان قارايلاما، تەز بارىپ بۇزاقىلاردى ۇستا“، - دەيدى.
جاراقاتى وتە اۋىر بولعاندىقتان ما جيانجۇن دەلو تۋىلعان جەردە قۇربان بولادى، سول شاقتا نەبارى 35 جاستا عانا ەدى.
بار ىنتاسىن حالىققا قىزمەت وتەۋگە ارنادى
ما جيانجۇن 1977 - جىلى 5 - ايدا قىزمەتكە قاتىناسقان، 1987 - جىلى 11 - ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان، كەزىندە ىلگەرىندى - كەيىندى ماناس اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قىلمىستىق ىستەر ساقشى اترەتىنىڭ باستىعى، گۋاڭدۇڭدي ساقشى بولىمشەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، قالاشىق ساقشى بولىمشەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى سىندى مىندەتتەردى وتەپ، داڭقپەن ءبىر رەت 3 - دارەجەلى ەڭبەك ءسىڭىرىپ، 2 رەت ماراپاتتالعان. قۇربان بولعاننان كەيىن بۇكىل مەملەكەتتىك قوعام حاۋىپسىزدىگى جۇيەسى بويىنشا 1 - دارەجەلى قاھارمان ۇلگى اتاعى تولىقتاپ بەرىلدى.
ما شياۋحۇڭنىڭ ساناسىندا ما جيانجۇن وتە قاربالاس ادام، 10 − 15 كۇن بويى ءۇي بەتىن كورمەۋى قالىپتى جاعداي. ”ءبىر جولى ۇيگە قايتارىندا ول ەسىك الدىنداعى قول ارباعا سۇيەنىپ تۇرىپ ءۇستى - باسىنداعى لاي - باتپاقتاردى قاعىپ تاستاپ قول اربانىڭ ۇستىندە ەرىكسىزدەن ۇيىقتاپ قالىپتى“. سول كورىنىستى ەسىنە العاندا ما شياۋحۇڭنىڭ كوزىنەن جاس پارلادى.
ما شياۋحۇڭ ءبىر جولعى شاعانعا قاراعان ءتۇنى، ءبىر مالشىنىڭ اتى جوعالىپ كەتكەنىن ەستىگەن ما جيانجۇننىڭ تاماققا دا قاراماستان، موتوتسيكلىن مىنە سالا ءىز قۋالاپ، شىحىزىدان ساۋاننىڭ ءبىر قىستاعىنا دەيىن قۋىپ بارىپ، شاعاننىڭ 1 - كۇنى تاڭعى ساعات 6دا دەلو قىلمىستىسىن قولعا تۇسىرگەنىن ەسىنە الدى.
”سول كەزدە ونىڭ بەتى سۋىقتان ءۇسىپ دومبىعىپ كەتىپتى، اۋزىنىڭ ماڭايىنا، قاستارىنا مۇز - قىراۋ قاتىپ قالعان ەدى“، - دەدى ما شياۋحۇڭ.
قىلمىستىق توپ ىشىنە جالعىز ءوزى جاسىرىن كىردى
سول كەزدە ماناس اۋدانى قالاشىعى وڭىرىندە قوعامدىق جاعداي كۇردەلى بولىپ، دەلو تۋىلۋ سالىستىرماسى تۇتاس اۋداننىڭ ％53ىن ۇستايتىن، اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى پارتكومى ما جيانجۇندى قالاشىق ساقشى بولىمشەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ەتىپ تاعايىندايدى، ول مىندەت وتەگەن 7 اي ۋاقىتتا - اق قوعام اماندىعىن جونگە سالۋ كورنەكتى جاقسارادى. جەرگىلىكتى ورىندا: ”قىلمىستى ەلەمەنتتەر ما جيانجۇننىڭ اتىن ەستىگەندە - اق زارە - قۇتتارى قاشادى“ دەگەن ءسوز تاراعان.
كولىككە وتىرۋدى سىلتاۋراتىپ كولىك ۇرلاۋ قىلمىستىسىن توسقاۋىلداۋ؛ ساۋداگەر بولىپ جاسانىپ قىلمىس كۇماندىسىن اڭدىپ، ماي ۇرلاۋ دەلوسىن اشكەرەلەۋ؛ تاجىريبەسىنە سۇيەنىپ، قالتارىس جەردە كۇماندى ادامدى باقىلاپ، ۇرلىق دەلوسىن اشكەرەلەۋ...
ما جيانجۇن اشكەرەلەگەن دەلولار وتە كوپ، ونىڭ قىلمىستىق توپ ىشىنە جالعىز ءوزى جاسىرىن كىرگەن كەشىرمەسىن جاۋىنگەر سەرىكتەرى اڭىز ەتە باياندايدى.
1983 - جىلى ما جيانجۇن قاماۋداعى ءبىر ادامنىڭ ەلەۋلى ءبىر ۇرلىق ىستەۋ توبىمەن بايلانىسى بار ەكەندىگىنەن كۇماندانادى، الايدا بۇعان دالەل - ىسپات تابا المايدى، سونىمەن قىلمىستىق توپتىڭ ىشكى بولىگىنە جالعىز ءوزى جاسىرىن كىرۋگە بەل بۋادى.
ءبىر كۇنى كەشتە ول ۇستىنە الا جەيدە، كەڭ بالاق سىم كيىپ، ”قولعا تۇسكەن“ قىلمىس كۇماندىسى ساناتىندا جاسانىپ، جاڭاعى قاماۋداعى ادامعا ىرىقتىلىقپەن جاقىندايدى، قارسى جاقتى وزىمەن بىرگە قاشىپ شىعۋعا شىرعالاۋدى جوسپارلايدى. ەكەۋى ءتۇنى بويى ءبىرتالاي جەرگە دەيىن قاشادى، باسقا 4 سىبايلاسپەن كەزدەسىپ، ولارمەن بىرگە شىحىزىعا قاشىپ بارا جاتقان جولدا باسقا قىلمىس كۇماندىلارى ما جيانجۇننەن كۇماندانىپ، ونى قاتتى ۇرىپ - سوعادى.
ما جيانجۇن اۋىرعانىنا قاراماستان، باستان - اياق ءوزىنىڭ سالاۋاتىن اشكەرەلەمەيدى، اقىر - اياعىندا قارسى جاقتىڭ سەنىمىنە يە بولادى. سوڭىنان ولار ءبىر ءتۇپ ۇلكەن اعاشتىڭ تۇبىنە كومىلگەن ارام ولجانى قازىپ الادى. قىرۋار دالەل - ىسپاتتى يەلەگەننەن كەيىن ما جيانجۇن قىلمىس كۇماندىلارىن ۇركىتپەي، قىزمەتتەسىمەن بايلانىس جاساپ، دەرەۋ تۇتقىنداۋعا ۇيىمداستىرۋدى ايتىپ، وسى قىلمىستىق توپتىڭ زاڭ تورىنا تۇسۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى.
بۇقارا بۇل قاھارماندى ەستەرىنە بەرىك ساقتادى
ما جيانجۇن ماناس اۋداندىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قالاشىق ساقشى بولىمشەسىندە قىزمەت ىستەگەن كەزىندە ۆەلوسيپەد جوعالتۋ بۇقارا ءبىرشاما كوپ اڭىس ەتكەن ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولاتىن. وسى سەبەپتى شاقىلداعان سارى ايازعا قاراماستان، ما جيانجۇن سەرىكتەرىن باستاپ استىرتىن كۇزەتەدى، ءبىر ايدان استام ۋاقىتتان كەيىن ۇرلىق ىستەۋشى ەلەمەنتتەردى تۇتقىندايدى ءارى كوپتەگەن ۆەلوسيپەدتى تاۋىپ اكەلەدى.
ول ومىرىندە كوپتەگەن جان جادىراتارلىق ىزگى ىستەر ىستەگەن: دۋ جياشياڭ ەرلى - زايىپتى قارتتار بالا سۇيمەگەن، ما جيانجۇن قۇددى ءوز جاقىنىنا قارايلاسقانداي كوپ جىل بويى قارتتاردىڭ تۇرمىسىنا قارايلاسىپ، ولارعا ۇن، كۇرىش ساتىپ اپەردى، سۋ تاسىپ، وتىن بۇتاپ، باسى - كوزدەرىن جۋىپ، شاشتارىن الىپ بەردى، تازالىقتارىن ىستەدى، ءتىپتى، سوڭعى جۇمىستارىنا دەيىن ورنالاستىردى...
ۇزاق جىل قالىپتان تىس قىزمەت ىستەگەن ما جيانجۇن زورىققاننان ناۋقاسقا شالدىعادى، شيپاگەر وعان شيپاحاناعا جاتىپ ەمدەلۋدى سان مارتە ايتادى، الايدا ول بار ىنتاسىن قىزمەتكە ارنايدى.
ما جيانجۇن قۇربان بولعان كۇن اپتانىڭ سوڭى ەدى، ول باياعىسىنشا قاربالاستىقتان ۇيىنە قارايلاسا المادى. جەرگىلىكتى بۇقارا وسى قاھارماندى ەستەرىنە بەرىك ساقتادى، ءار جىلعى چيڭميڭ كەزىندە ونىڭ قابىرىنىڭ الدى گۇلگە تولدى.
