”شاپتول گۇلى قىستاعىنىڭ“ جاڭا بەت - بەينەسى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ يميڭ، گو چيان
ويلى - شۇڭقىرلى توپىراق جول شار تاراپقا تۇتاسقان اسفالت جولعا اينالدى؛ سان الۋان شارۋالار اۋلاسى تۇگەلدەي كەرپىش داۋالمەن قورشالىپ، شىت جاڭا اعارتىلعاننان كەيىن قابىرعا سۋرەت سىزىلدى؛ قىستاقتا جول شىراق باعانالارى ورناتىلدى، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋ ساندىعى قويىلدى، تازالىقشىلار قوسىنى قۇرىلدى... ”سىرتقا جۇمىس ىستەۋگە شىعىپ كەتكەن ءبىر قىستاق تۇرعىنى جاقىندا قىستاققا قايتقانىندا، ءۇيىن تابا الماي اداسىپ قالىپتى، وزگەرىستىڭ ۇلكەنى وسى ەمەس پە!“، - دەدى 12 - ايدىڭ 4 - كۇنى ماناس اۋدانى لياڭجوۋحۋ قالاشىعى شيلياڭجوۋحۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جياڭ جيانمەي جۇزىنەن كۇلكى ەسىپ.
مىڭ مۋلىق شاپتول باعى بار شيلياڭجوۋحۋ قىستاعىنىڭ ەجەلدەن ”شاپتول گۇلى قىستاعى“ دەگەن تاماشا اتاعى بار. بيىل ماناس اۋدانى اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - جونگە سالۋ ارەكەتىن ۇزدىكسىز ورىستەتتى، شيلياڭجوۋحۋ قىستاعى كورىكتى مەكەن قۇرۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ تىرەكتى ءتۇيىنى ەتىپ، قوقىر - قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ، لاس سۋلاردى جونگە سالۋ، جاسىلداندىرۋ، كورىكتەندىرۋ سياقتى ينجەنەريالاردى ىلگەرىلەتىپ، ءبىر جىلدا - اق ”شاپتول گۇلى قىستاعىن“ شىت جاڭا بەينەگە ەنگىزدى.
الدىمەن قىستاق كەلبەتىن، قىستاق بەينەسىن وزگەرتۋدەن باستادى. توپىراقتان قالانعان داۋالداردى قايتا سالدى، جولداردى رەتتەپ - جوندەدى، ”شاپتول گۇلى قىستاعىنىڭ“ ەرەكشەلىگىمەن بىرلەستىرە وتىرىپ، قىستاق اسەمونەر مۇعالىمىن ۇسىنىس ەتىپ، ءاربىر وتباسىلاردىڭ سىرتقى داۋال قابىرعاسىنا ”شاپتول نەگىزگى تاقىرىبىندا“ قابىرعا سۋرەتتەر سىزىپ شىقتى.
”كوزگە كورىنەتىن جەرلەر كوركەم بولۋى، كوزگە تۇسپەيتىن جەرلەر قولدانۋعا يكەمدى بولۋ كەرەك“. ماناس اۋداندىق پارتكوم پارتيا مەكتەبىنىڭ، اۋداندىق پارتكوم قارت كادرلار قىزمەتى مەكەمەسىنىڭ شيلياڭجوۋحۋ قىستاعىندا تۇراتىن قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي جياڭ شياڭبين بىلاي دەدى: قونىستانۋ ورتاسىندا لاس زاتتاردى ىعىستىرىپ شىعارۋ ماسەلەسىن ءۇزىلدى - كەسىلدى شەشۋ ءۇشىن، بيىل 6 - ايدا قىستاق 11 كيلومەترلىك لاس زاتتاردى ىعىستىرىپ شىعارۋ نەگىزگى قۇبىر تورىن جانە لاس سۋلاردى تەرمينالدا ءبىر جاقتى ەتەتىن 2 قۇرىلعىنى جاڭادان سالۋ جۇمىسىن باستادى.
”لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ وندىرىستىك، تۇرمىستىق لاس سۋلارىن سۇزگىشتەن وتكىزەدى جانە تازارتادى“. جياڭ شياڭبين ءبىر جاقتى ەتىلگەننەن كەيىنگى لاس سۋلاردى بەي ازىق - تۇلىككە جاتپايتىن اۋىل شارۋاشىلىق داقىلدارىن سۋارۋ ولشەمىنە جەتكىزۋگە بولاتىندىعىن ايتتى.
”بۇرىن قىستاقتا لاس سۋلار تىكەلەي سىرتقا شىعارىلاتىن دا، قىستا ەسىكتىڭ الدى كوك تايعاق مۇز بوپ جاتاتىن“. جياڭ جيانمەي بىلاي دەدى: قازىر لاس زاتتاردى ىعىستىرىپ شىعارۋ قۇبىر تورى مەن لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ جۇيەسى بولعاننان بەرى ەسىكتىڭ الدى تازاردى، لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ تەرمينالىندا تازارتىلعان سۋمەن اعاش سۋارۋعا، جەر سۋارۋعا بولادى.
لاس سۋلاردى باياندى پايدالانۋدى جۇزەگە اسىرۋمەن بىرگە، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتاردى دا تۇرگە ايىرۋدى جانە وتكەرمەلى تاسۋدى جۇزەگە اسىردى. ”شاپتول گۇلى قىستاعىندا“ كەلە جاتساڭىز 100 قادامدا ءبىر قوقىر - قوقسىق ساندىعى كوزگە تۇسەدى. ”مۇنداي قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋ ساندىعىنان قىستاعىمىزعا التاۋى قويىلدى، وسى ارقىلى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ تانىمى جەتىلەدى“، - دەدى جياڭ شياڭبين.
بيىل جىل باسىنان قازىرگە دەيىن قىستاقتا تۇرمىستىق لاس سۋلار، قىستاق جولى، جاياۋلار جولى، قىستاق توعانى، جۇمىستانۋ ناقتى جاتتىعۋ بازاسى، اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن توقتاتۋ - قويۋ ورنى، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ، وتكەرمەلى تاسۋ، قىستاق كەلبەتى، قىستاق بەينەسىن جاقسارتۋ سياقتىلارعا ساياتىن نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىس نىساندارىنىڭ جۇمىسى تۇگەلدەي اياقتادى، جالپى قوسىلعان قارجى 39 ميلليون يۋان.
قىستاق كورىكتەندى، قورشاعان ورتا جاقساردى، بيىل شاپتول پىسقان مەزگىلدە ساياحاتشىلاردىڭ دا اياعى ۇزىلمەدى.
”بيىل ساياحاتشىلار جىلداعىدان كوپ بولدى، ’قىستاق كەلبەتى وزگەرىپتى‘ دەپ تەبىرەنگەن ساياحاتشىلار از بولمادى“، - دەدى جياڭ جيانمەي، قازىر قىستاقتىڭ قورشاعان ورتاسى سونشاما جاقساردى، جۇبايى ەكەۋىنىڭ كەلەر جىلى شاپتول گۇلى جايقالا اشىلعان شاقتا قىستاقتا ۇساق - تۇيەك ساۋدا ىستەۋدى جوسپارلاپ وتىر، ”ساياحاتتىڭ يگىلىگىن ءبىز دە كورەيىك“، - دەدى ول.
قازىر شيلياڭجوۋحۋ قىستاعىنىڭ كورىكتى اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ءالى جالعاستى جۇرىلۋدە. ەرەكشە شاپتول كاسىبى سالاسىنىڭ دامۋىن سۇيەنىش ەتكەن قىستاق جاڭادان شاپتول مادەنيەت كورمە سارايىن سالدى، كەلەر جىلى ساياحاتشىلار وسى ارادا شاپتول تەرىپ، ءدامىن تاتىپ، ساتىپ الۋمەن بىرگە، ”شاپتول گۇلى قىستاعىنىڭ“ شاپتول ەگۋ تاريحىن جانە شاپتولعا قاتىستى بىلىمدەردەن حابار تابا الاتىن بولادى.
”ءبىز تاعى قىستاقتان ساياحاتشىلاردى شوعىرلاندىرۋ - اتتاندىرۋ ورتالىعىن قۇردىق، كورمە اۋماعىن، ءدامدى تاعامدار اۋماعىن جانە مادەنيەت قيمىل اۋماعىن جوبالادىق. كولىك توقتاتۋ الاڭى مەن الەۋمەتتىك دارەتحانا سياقتى نەگىزدىك قۇرىلعىلار دا سالىنىپ بولدى، بۇل ءبىزدىڭ قىستاقتىڭ اۋىل - قىستاق ساياحاتىن اناعۇرلىم دامىتىپ، شاپتول كاسىبى سالاسىن زورايتۋىمىزعا شارت - جاعداي جاراتتى، كەلەر جىلى تاعى كەلىڭىز، ’شاپتول گۇلى قىستاعى‘ ونان ارى قۇلپىرا تۇسەتىن بولادى“، - دەدى جياڭ شياڭبين.
