قىسى قاقاعان سۋىق سولتۇستىكتە بايساي داستارقاندا كەم بولسا بولمايتىن كوكونىس. ول ٴدامدى دە حوش ٴيىستى، كىرتىلدەك ٴارى شىرىندى. بايسايدى جىلدىڭ ٴتورت ماۋسىمىندا جەۋگە بولادى، ٴبىراق ەڭ سۋىق كەز كەلگەندە، داعدىلى تۇردە بايسايدى بالكوننىڭ بۇرىشىنا ٴۇيىپ، قىستا ساقتاپ، قىستان وتۋگە بولادى. ونىڭ ۇستىنە تاياۋدان بەرى كوكونىستىڭ باعاسى ازىراق قىمباتتادى، وسى كەزدە بايساي ٴوتىمدى بولا ٴتۇستى، ونىڭ باعاسى ٴبىرشاما ارزان بولىپ قالماستان، قورەكتىك جاعىندا دا باسقا كوكونىستەردەن كەم تۇسپەيدى.
بايسايدىڭ قورەكتىگى مول، تۇتىناتىن ادامدار كوپ. ونىڭ سۋ قۇرامى %95 كە جەتەدى، جىلۋ مولشەرى تومەن، ارىقتاماقشى بولعان ادامدارعا ۇيلەسەدى، بايسايدىڭ قۇرامىندا ازىقتىق تالشىعى، ۆيتامين C، B تەكتى ۆيتاميندەر، كالي، كالتسي، ماگني سياقتى قورەكتىك زاتتار بولىپ، ىشەكتى جۇمسارتىپ، دارەت جۇرگىزۋ، قارتايۋعا قارسى رولعا يە. بۇدان سىرت، قايناتىپ پىسىرىلعان بايساي اس قورىتۋعا پايدالى، سونداي - اق اسقازان - ىشەك قىزمەتى ناشارلاعان ادامداردىڭ تۇتىنۋىنا دا توتەنشە ۇيلەسەدى.
بايساي جونىندە كوپتەگەن دوستاردا ٴتۇرلى كۇدىك - كۇماندار ساقتالىپ وتىر، بۇگىن ٴبىز كەيبىر جالپىلىق ماسەلەلەردى تانىستىرىپ وتەيىك.
قارا داق تۇسكەن بايسايدى جەۋگە بولا ما؟
كەيبىر بايسايدىڭ سىرتىنا قارا داق تۇسەدى، مۇنداي بايسايدى جەۋگە بولاتىن - بولمايتىنىن احۋالعا قاراي پارىقتاندىرۋ كەرەك.
1. ەگەر جابىسقان كىشكەنە قارا داق بولسا، سۋمەن جۋعاندا كەتەدى، مۇنداي قارا داق ادەتتە بايساي كوبەلەگىنىڭ بالاپان قۇرتى بولىپ، ادام دەنەسىنە زيان جەتكىزبەيدى، تاماق جاساۋدان بۇرىن مۇنداي قارا داقتاردى جۋساق بولعانى، كەتىپ قالادى.
2. ەگەر جۋعاندا كەتپەيتىن ۇساق قارا داقتار بولسا، بايساي ۇساق قارا داق دەرتىنە شالدىققان بولۋى مۇمكىن، دەرتتى تۋدىراتىن سەبەپتەر الۋان ٴتۇرلى بولادى، ەگۋ بارىسىندا ازوتتى تىڭايتقىشتىڭ تىم كوپ ىستەتىلۋى، تاسىمال، ساقتاۋ شارت - جاعدايىنىڭ ۇيلەسىمدى بولماۋى ۇساق قارا داق دەرتىن تۋدىرۋى مۇمكىن.
ۇساق قارا داق دەرتى بايسايدىڭ وزىندىك كلەتكاسىنىڭ قۇرۋىنا، جارىلۋىنا جاتادى، دەرتكە شالدىقتىرمايدى، ەگەر ۇساق قارا داقتىڭ ديامەترى كىشى، سانى كوپ بولماسا، بايساي شىرىمەيدى، مۇنداي بايسايدى جەۋگە بولادى.
ٴبىراق ۇساق قارا داقتىڭ ديامەترى ۇلكەن، كولەمى كەڭ بولسا، ونىڭ ۇستىنە بايسايدا جاپىراق سولۋ نەمەسە ٴشىرىپ ساپاسى وزگەرۋ جاعدايى بايقالسا، ونى ەندىگارى جەۋگە بولمايدى.
كوك جاسىل ٴتۇستى تۇيىرشىكتى بايساي ۋلى ما؟
كەيبىر بازارلاردا ساتىلاتىن بايساي نەمەسە كوپتەگەن جاپىراقتى كوكونىستەردەگى كوك جاسىل تۇيىرشىكتەردىڭ كوبى ۇلۋدى جوياتىن ٴدارى بولىپ، نەگىزىنەن ۇلۋ، الما ۇلۋى سياقتى جۇمساق دەنەلىلەرگە توتەپ بەرىلەدى، ونىڭ باستى قۇرامى ٴتورت مەتا الدەگيد، تومەن ۋلى اۋىل شارۋاشىلىق دارىسىنە جاتادى، جۇمساق دەنەلى ورگانيزمدەردەن سىرت، باسقا ورگانيزمدەردى ۋلاۋى ٴبىرشاما از بولادى، ٴتورت مەتا الدەگيدتى كوكونىستەر سىمىرمەيدى، بويىنا جيمايدى.
سوندىقتان، ەگەر وسىنداي كوكونىستەردى ساتىپ الساق، جابىسقان ورىندى الىپ تاستاپ، ونان سوڭ تازا سۋعا كوبىرەك شىلاپ، جۋعاننان كەيىن اۋەلگىدەي جەۋگە بولادى.
كىشكەنتاي بايساي گەن كوشىرىلگەن بايساي ما؟
كىشكەنتاي بايساي گەن كوشىرىلگەن بايساي ەمەس، ول بايسايدىڭ تۇرلەرىنىڭ ٴبىرى، قورەكتىك قۇرامى جاعىنان سالىستىرعاندا ەكەۋىنىڭ وزىندىك ارتىقشىلىعى بار.
كىشكەنتاي بايسايدىڭ كالي قۇرامى 100 گرامدا 287 ميلليگرام بولىپ، بايسايدىڭ 2 ەسەسىندەي، ال بايسايدىڭ جاسىل جاپىراق گورمونى كىشكەنە بايسايدان جوعارىراق. جالپى العاندا، بايساي مەن كىشكەنتاي بايسايدىڭ ٴارقايسىسىنىڭ وزىندىك ارتىقشىلىعى بار، كوپشىلىكتىڭ ۇنەمى ٴوزارا اۋىستىرىپ جەۋىن ۇسىنىس ەتەمىز.
جازدىق بايساي جەتىلمەگەن بايساي ما؟
جازدىق بايساي كىشى بايساي دەپ اتالعانىمەن، ٴبىراق ول جەتىلمەگەن بايساي ەمەس. جازدىق بايساي بۇرىن ەلىمىزدە وندىرىلگەن، جياۋساي، مايلى بايساي دەپ تە اتالادى. بايسايدىڭ جاقىن تۋىسى، ۇقساس شارشى گۇلدىلەر تۇقىمداسىنىڭ قىشى تۋىسىنا جاتادى.
بايسايمەن سالىستىرعاندا، جازدىق بايسايدىڭ كالي، كالتسي، تەمىر، ۆيتامين C، كاروتين مولشەرى اناعۇرلىم مول بولادى، سونداي - اق جەۋگە تاتيتىن كوكونىس ەسەپتەلەدى، كوپشىلىكتى ۇنەمى جەۋگە ۇسىنىس ەتەمىز.
اۆتور: يۇي كاڭ
(بەيجيڭ شيەحى شيپاحاناسى كلينيكالىق قورەكتىك ٴبولىمىنىڭ پروفەسسورى)
اۋدارعان: قادىر ماقان
