”تاۋلى وبلىستا“ باقىتتى تۇرمىس جىرلاندى

انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ءپاريزات ابدۇل، ءرايدا

　　”قومۇزىمدى شەرتىپ، تاماشا دا تىڭ تۇرمىستى جىرلايىن...“. 12 - ايدىڭ 4 - كۇنى قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى اقتاۋ اۋدانى شارلۇڭ قالاشىعىنداعى قونىس جاڭالاپ كوشىرىپ ورنالاستىرۋ ءتۇيىنى كۇنلۇن جيايۋان الەۋمەتتىك اۋماعىنا بارعانىمىزدا، جاعىمدى ءان اۋەنى جاڭا ءداۋىر مادەنيەتىن امالياتتا ايگىلەۋ ورتالىعىنان ەستىلىپ جاتتى، ءساندى كيىم كيىنگەن حالىقتىق ونەرپازدار بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىستى ەمىرەنە جىرلادى.

　　ءبىر جىلدان بەرى قىزىلسۋ وبلىسى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى ءتۇيىندى قىزمەت ەتىپ، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ارقىلى جۇمىستاندىرۋعا جەتەكشىلىك ەتۋ سىندى وسى تەتىكتى مىقتاپ يگەرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جەتىستىگىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن وسىزامانداندىرۋدى ورنىقتى قاداممەن ىلگەرىلەتتى.

　　قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋ تورى ءجيى توقىلدى

　　”قىستاق وتباسىمىز ءۇشىن ۋاقىتشا قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ قاراجاتىن ءوتىنىش ەتىپ، جۇبايىما الەۋمەتتىك يگىلىك جۇمىس ورنىن ازىرلەپ بەردى، سونىمەن بىرگە وتباسى باعىمشىلىعىن دامىتۋىما كومەكتەستى، قىستاق كوللەكتيۆىنىڭ تابىس ءبولىسىن قوسقاندا وتباسى كىرىسىمىز ارتىپ، ەندىگارى قايتا كەدەيلەسۋدەن الاڭدامايتىن بولدىق“، - دەدى 12 - ايدىڭ 4 - كۇنى اقتاۋ اۋدانى پىلال اۋىلى جايىلعان قىستاعىنىڭ تۇرعىنى تۇرعۇنجان سىمايىل قۋانا.

　　جايىلعان قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى احمەتجان ايسا تىلشىگە بىلاي دەدى: بيىل قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى يكەمدى باقىلاۋ - ولشەۋ، كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن كۇشەيتۋ ارقىلى، جايىلعان قىستاعى وڭاي قايتا كەدەيلەسەتىن، كەدەيلەسەتىن 44 وتباسىنداعى 167 ادامدى كەدەيلەسۋ حاۋپىنەن ارىلتتى.

　　قىزىلسۋ وبلىستىق پارتكومىنىڭ ورىنباسار باس حاتشىسى، وبلىستىق اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى چۋان لياڭجى بىلاي دەدى: ءبىر جىلدان بەرى قىزىلسۋ وبلىسى بارلىق شارۋا وتباسىنا ۇدايىلانعان يكەمدى باقىلاۋ - ولشەۋ ورىستەتىپ، وڭاي قايتا كەدەيلەسەتىندەردى، كەدەيلەسەتىندەردى قايتالاي ءبىر - بىرلەپ تەكسەرىپ، ەرتە بايقاپ، ەرتە الدىن الىپ، ەرتە كومەكتەسىپ - سۇيەمەلدەدى. باقىلاۋ - ولشەۋ وبيەكتىلەرىنىڭ بايلىق قاينارىنا، شىنايى تىلەگىنە، وزىندىك قابىلەتىنە جانە دامۋ سۇرانىسىنا قاراي، وتباسىنا، ادامعا ساي شارا اتقارىپ، كەيىنگى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ شاراسىن بەلگىلەدى ءارى اتقاردى.

　　تاۋدان كوشىپ كەلگەنىنە 4 جىل بولعان سۇلايمان يسمايىل كۇنلۇن جيايۋانداعى كوكونىس جىلىجايىنىڭ ەگىمشىلىك شەبەرىنە اينالدى. ”مەن 3 جىلىجايعا بال قاۋىن، سيىر بۇرشاق، بۇرىش ەگىپ، ءبىر جىلدىق كىرىسىم 70 مىڭ يۋاننان استى“. سۇلايمان: ”كەلەر جىلى تاعى ءبىراز پاميدور ەگىپ، مولىراق اقشا تاپپاقشىمىن“، - دەدى.

　　كۇنلۇن جيايۋان ”جىلىجاي ارقىلى حالىقتى بايىتۋ“ سىندى ەرەكشە ەكونوميكانى دامىتۋ وي جەلىسىنە تاباندى بولىپ، بۇرىن بار 1712 جىلىجايدىڭ ۇقىعىن تۇگەلدەي وتباسىلارعا دەيىن تۇراقتاندىرىپ، ءتىپتى كوپ سۇلايمان سياقتى كوشىپ كەلگەن وتباسىلار مالشىدان جاڭاشا كاسىبي ەگىنشىگە ويىستى.

　　بيىل قىزىلسۋ وبلىسى قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعى، مال شارۋاشىلىعى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سەحى، نان كاسىپ سالاسى سياقتىلاردى تۇتقا ەتىپ، ءار وتباسىندا كەم دەگەندە ءبىر جەتەكشى كاسىپ بولۋ، وتباسىندا ورتا ەسەپپەن بىردەن استام ادامدى جۇمىستاندىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرىپ، كوشىپ بارعان وتباسىلاردىڭ ورنىعۋىنا، دامي الۋىنا، بايۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى. قازىر بۇكىل وبلىستا قونىس جاڭالاپ كوشىرىپ ورنالاستىرۋ 9 تۇيىنىندە 2914 وتباسىنداعى 6152 ادام جۇمىستانىپ، ەڭبەك قابىلەتى بار كوشىپ بارعان وتباسىلار تۇگەلدەي جۇمىستاندى.

　　ەرەكشە كاسىپ سالاسىن دامىتتى

　　”مىناۋ جاس كۇيىن ساقتايتىن قاپ، سۋلياۋ شارباققا توسەپ قويساق، جاس كۇيىن ساقتاۋ رولىن اتقارىپ قانا قويماي، ءجۇزىمنىڭ ءبۇتىن تىزبەكتەن ىدىراپ كەتپەۋىنە كەپىلدىك ەتەدى“، - دەدى 12 - ايدىڭ 5 - كۇنى ءومارجان تۇرسۇن شارباقتاعى اق ءتۇستى جۇقا جارعاقتى كورسەتىپ.

　　ءومارجان − اتۇش قالاسى ازاق اۋىلى تىجەن قىستاعىنىڭ تۇرعىنى، موناقي ءجۇزىمىن ساتۋمەن اينالىسقانىنا 10 نەشە جىل بولعان. ”بيىل 6000 توننا موناقي ءجۇزىمىن ساتىپ الىپ، 4000 تونناسىن ساتىپ جىبەردىم، نەگىزىنەن، گۋاڭجوۋ، نانجيڭ سياقتى جەرلەرگە ساتىلدى، تازا كىرىسىم 300 مىڭ يۋاننان اساتىندىعى مەجەلەنىپ وتىر“. ءومارجان موناقي ءجۇزىمىن ساتۋعا سۇيەنىپ، 600گە تاياۋ ەگىمشىلىك وتباسىن پايدا تابۋعا باستاعاندىعىن ايتتى.

　　كەزەكتە قىزىلسۋ وبلىسى ”مال شارۋاشىلىعىندا 5 ۇلكەن ءونىمدى ارتتىرۋ ارەكەتىن“ بەلسەنە ورىستەتىپ، مال شارۋاشىلىعىن وسىزامانداندىرۋ اياق الىسىن جەدەلدەتۋدە. يبىرايىم وبۇل اقتاۋ اۋدانى پىلال اۋىلى جايىلعان قىستاعىنداعى باعىمشىلىق ءىرى وتباسى، باعىمشىلىقپەن اينالىسقان 7 جىلدان بەرى ەڭ باستابىندا ءبىر سيىر باعۋدان قازىر 29 سيىر باعۋعا دەيىن يبىرايىمنىڭ باعىمشىلىق تەحنيكاسى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، باعىمشىلىق كولەمى بارعان سايىن كەڭەيگەن، ول تاعى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ باقىلاۋشىلىعىنا ۇسىنىس ەتىلگەن.”بيىل مەن 180 مىڭ يۋان جۇمساپ قورا سالدىم، مۇنان بىلاي ولشەمدەندىرۋ، كولەمدەندىرۋ ءتاسىلى بويىنشا باعىمشىلىقتى دامىتپاقشىمىن“، - دەدى يبىرايىم.

　　چۋان لياڭجى بىلاي دەدى: قىزىلسۋ وبلىسى جابدىق جاساۋ، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، جەمىس ورمانى، ەرەكشە ءۇي قۇسى باعىمشىلىعى سياقتى ەرەكشە كاسىپ سالالارىنىڭ باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، مۇقيات جوبالاپ، ورنالاستىرۋ جاساپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، دارەجەسىن ءوسىرۋدى، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى جەبەدى. بيىل بۇكىل وبلىستاعى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 11 مىڭ 163 يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％11 ارتاتىندىعى مەجەلەنىپ وتىر.

　　حالىق تۇرمىسىنداعى ناقتى ىستەردى ويداعىداي ىستەدى

　　اتۇش قالاسى سۇنتاع اۋىلى ازعان قىستاعىنىڭ ءداستۇرلى قولدا جاسالعان نان سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە ناۋبايشى قۇربانجان مامەت ناندى ءبىر - بىرلەپ تونارعا جاپقاننان كەيىن، توناردىڭ بەتىن جاۋىپ، جانىندا وتىرىپ ىستىق شايىنەن ۇرتتادى؛ اتۇش قالاسى ازاق اۋىلى بۇيامەت قىستاعىندا مامتيمىن ابدۇرەيىم جىپكە ءىلىپ كەپتىرىپ قويعان موناقي جۇزىمنەن ءبىر تىزبەك كەسىپ الدى. بيىل ءجۇزىم ساتۋدان 240 مىڭ يۋان كىرىس كىرگىزگەندىگىن اۋىزعا العاندا، ونىڭ جۇزىنەن كۇلكى ءۇيىرىلدى... وسى كورىنىستەر قىزىلسۋ وبلىسىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ باقىتتى تۇرمىسىنىڭ ناقتى بەينەسى سانالادى.

　　كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن جوعارى ساپادا بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ ءۇشىن، قىزىلسۋ وبلىسى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جۇمىس ورنىن ورنىقتىرىپ جۇمىستاندىرۋ، اۋىل - قىستاق كاسىپتىك دارىندىلارىن تاربيەلەۋ، تۇتىنۋ بويىنشا كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ سياقتى حالىق تۇرمىسى ناقتى ىستەرىن ءتۇيىندى تۇردە جاقسى ىستەپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنا باقىتتى تۇرمىستىڭ جىلۋىن شىنايى سەزىندىردى.

　　بيىل قىزىلسۋ وبلىسى نەگىزگى ەڭبەك ساپاسى، قولدانىلمالى تەحنيكا، كاسىپتىك جۇمىس ءتۇرى سياقتىلار بويىنشا باۋلۋدى توپقا ءبولىپ، تارتىپپەن ورىستەتىپ، ءار ءتۇرلى شەبەرلىك بويىنشا جيىنى 57 مىڭ 900 ادام - رەت باۋلۋ ورىستەتتى. قازىرگە دەيىن بۇكىل وبلىستا ەڭبەك قابىلەتى بار ەگىنشى - مالشى تۇگەلدەي جۇمىستاندى. سونىمەن بىرگە، ەرەكشە جەمىس ورمان شارۋاشىلىعى، باعىمشىلىق كاسىبى، ەرەكشە ەگىمشىلىك كاسىبى بويىنشا 27 كۋرس - رەت باۋلۋ ورىستەتىپ، اۋلانى رەتتەۋ - وڭاۋ، دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەردەن ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ، جەمىس اعاشتارىن ءوسىرۋ جانە بۋدانداستىرۋ تەحنيكاسى سياقتىلار بويىنشا 149 رەت باۋلۋ ورىستەتتى. مۇنان تىس، شينجياڭعا كومەكتەسۋشى ولكە، قالا، رايون ىشىندە سەلبەسۋ، تۇراقتى تۇيىندە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ، قوعامدىق كۇشتەر ات سالىسۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى 322 ميلليون يۋانعا اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن ساتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان 14 مىڭ 500 وتباسىن يگىلىككە كەنەلتتى.