تيانشان تورى   ›   بىلگەنگە مارجان   ›   وتباسى جانە تۇرمىس

ابايلاڭىز، تەمىر كەمشىل بولۋ قان ازدىقتى تۋدىرۋدان سىرت، ”جۇرەكتى“ دە زياندايدى

  تەمىر كەمشىل بولۋ تىلگە الىنسا، كوپ ادامداردىڭ ويىنا قان ازدىق ورالادى، تەمىر كەمشىل بولۋ شىنىندا قان ازدىقتىڭ ٴجيى كەزدەسەتىن سەبەبى، الايدا تەمىر كەمشىل بولۋ مەن ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋىنىڭ بايلانىسى دا وتە تىعىز، ٴتىپتى ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋىنان كوز جۇمۋ حاۋىپىنە دە ىقپال جاسايتىنىن بىلەسىز بە؟ تومەندە مۇنىڭ تەگى قانداي ٴىس ەكەنىنە نازار سالايىق.

تەمىر ادام دەنەسى جونىنەن العاندا وتە ماڭىزدى

  تەمىر − ادام دەنەسىنە قاجەتتى ٴارى ماڭىزدى بولىمسىز مينەرال ەلەمەنت. تەمىر ادام دەنەسىندەگى ماڭىزدى تكان مۇشەلەرىنىڭ (مىسالى، بۇلشىق ەت، باۋىر، كوكباۋىر، جىلىك مايى، ت. ب) قۇرامى بولىپ قانا قويماي، ميوگلۋبين مەن گەموگلوبيننىڭ بىرىگۋىنە دە قاتىناسىپ، دەنەدەگى وتتەگىن تاسىمالداۋمەن تىعىز قاتىستى بولادى. سونىمەن بىرگە، تەمىر دەنەدەگى كوپ ٴتۇرلى فەرمەنتتىڭ قالىپتاسۋىنا دا قاتىناسادى.

  ادام دەنەسىندەگى شامامەن 2/3 تەمىر قىزىل كلەتكانىڭ گەموگلوبينىندە ساقتالادى. ادام دەنەسىندە تەمىر كەمشىل بولعاندا، دەنەدە ساقتالعان تەمىر بىرتە - بىرتە سارقىلىپ، گەموگلوبيننىڭ بىرىگۋى ازايىپ، ونان سوڭ تەمىر كەمشىل بولۋ سيپاتىندىق قان ازدىق تۋىلادى. ادام دەنەسىندەگى تەمىر اۋىر دارەجەدە كەمشىل بولعاندا، كەيبىر اۋرۋلاردىڭ قوزعالۋ قاتەرىن جوعارىلاتۋى مۇمكىن.

  ەلىمىزدە تەمىر كەمشىل بولۋ سيپاتىندىق قان ازدىق ناۋقاستارى كوپ، ەلىمىزدىڭ 4 - رەتكى قورەكتىك تەكسەرۋ ناتيجەسىندە قان ازدىققا شالدىعۋ مولشەرى ٪20.1 بولىپ، مۇنىڭ جارىمى تەمىر كەمشىل بولۋ سيپاتتى قان ازدىق ەكەندىگى كورسەتىلگەن. بۇدان تەمىر كەمشىل ادامداردىڭ از ەمەستىگىن كورىپ الۋىمىزعا بولادى.

تەمىر كەمشىل بولۋدان ساقتانۋ ورتا جاستاعىلاردىڭ ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋىنا شالدىعۋ قاتەرىن تومەندەتەدى

  تاياۋداعى زەرتتەۋدە باسىم كوپ ساندى ورتا جاستاعىلاردا تەمىر كەمشىل بولىپ، تەمىر كەمشىل بولۋدىڭ ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋىنىڭ تۋىلۋى مەن ٴولۋ حاۋىپىنىڭ كورنەكتى ارتۋىمەن قاتىستى ەكەندىگى بايقالدى.

  گەرمانيانىڭ گامبۋرگ داشۋەسى جۇرەك جانە قان تامىرلارى ورتالىعىنىڭ وقىمىستىلارى جاريالاعان زەرتتەۋدە كورسەتىلۋىنشە، كوپ ساندى ورتا جاستاعىلاردا تەمىر كەمشىل بولاتىنىن، ونىڭ ۇستىنە تەمىر كەمشىل بولۋدىڭ الدىن الۋ ارقىلى الداعى 10 جىل ىشىندە ورتا جاستاعىلاردىڭ شامامەن %10تىك ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋى جاڭا ناۋقاسىن ازايتۋعا بولادى ەكەن.

  وسى زەرتتەۋ 12 مىڭنان استام بۇرىن جۇرەك اۋرۋى جوق نەمەسە اۋرۋ تاريحى جوق جاي ادامدار توبىنا باقىلاۋ جۇرگىزدى، ولاردىڭ ورتاشا جاسى 59، دەنەلەرىندەگى تەمىر كەمشىل بولۋ جاعدايىنا قاراي مىناداي ەكى تۇرگە ٴبولىندى: تەمىر مۇلدە كەمشىل بولۋ، بۇل ادام دەنەسىندەگى تەمىردىڭ تومەندەۋىن مەڭزەيدى؛ فۋنكتسيالىق سيپاتتى تەمىر كەمشىل بولۋ، بۇل ادام دەنەسىندە ساقتالعان تەمىردىڭ ازايۋى نەمەسە دەنەدەگى اينالمالى پايدالانۋعا بولاتىن تەمىر مولشەرىنىڭ تومەندەۋىن مەڭزەيدى. زەرتتەۋدىڭ العاشقى مەزگىلىندە، %60 قاتىناسۋشىلاردا تەمىر مۇلدە كەمشىل بولۋ، %64 قاتىناسۋشىلاردا فۋنكتسيالىق سيپاتتى تەمىر كەمشىل بولۋ ٴومىر سۇرگەن.

  13.3 جىلدان كەيىنگى ورتاشا اۋرۋلاردىڭ جاعدايىنا تالداۋ جاساعاندا مىنانى بايقادى: فۋنكتسيالىق سيپاتتى تەمىر كەمشىل بولماعاندارمەن سالىستىرعاندا، فۋنكتسيالىق سيپاتتى تەمىر كەمشىل ادامداردىڭ ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋىنا شالدىعۋ قاتەرى %24، جۇرەك قان تامىرلارى اۋرۋىنان ٴولۋ قاتەرى %26، بارلىق فاكتوردان ٴولۋ قاتەرى % 12 ارتادى ەكەن. تەمىر مۇلدە كەمشىل بولماعاندارمەن سالىستىرعاندا، تەمىر مۇلدە كەمشىل ادامداردىڭ ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولاتىن جۇرەك اۋرۋىنا شالدىعۋ قاتەرى %20 ارتادى، ٴبىراق بۇل ٴولۋ مولشەرىمەن قاتىسسىز بولادى.

كورسوقىرلىقپەن كوپ مولشەردە تەمىر تولىقتاۋدان تۋىلاتىن كەرى اسەردەن ابايلاڭىز

  ارينە جوعارىداعى زەرتتەۋ ناتيجەسىن ٴالى دە كەڭ كولەمدە زەرتتەۋگە تۋرا كەلەدى. ٴبىراق بۇل بىزگە تەمىر كەمشىل بولۋ قان ازدىقتى تۋدىرىپ قانا قالماستان، ”جۇرەككە“ دە زيان جەتكىزەتىندىگىن، تەمىر كەمشىل بولۋعا جەتكىلىكتى ٴمان بەرۋىمىزدى ەسكەرتەدى. اسىرەسە ەرەكشە ادامدار توبى مەرزىم بويىنشا تەمىر مولشەرىن تەكسەرتىپ تۇرۋى، كۇندەلىكتى تاماقتانۋدا قۇرامىندا گەموگلوبين تەمىر قۇرامى مول جانۋارلار تەكتى جەمەكتىكتەردى تاڭداپ، تەمىر تولىقتاۋ كەرەك. ەندەشە جايشىلىقتا تەمىردى عىلمي جولمەن قالاي تولىقتاۋ كەرەك؟

  ەڭ اۋەلى، تەمىر كەمشىل بولۋ ورتا جاستاعىلار مەن قارتتاردا، جۇكتى كەزىندەگى جانە ومىراۋدا بالاسى بار ايەلدەردە، سونداي - اق نارەستەلەردە ۇنەمى كەزىگەدى، وسى ادامداردىڭ بەلگىلى مەرزىمدە تەكسەرىپ، تەمىر كەمشىل بولعان - بولماعانىن انىقتاۋىن ۇسىنىس ەتەمىز. ەگەر تەمىر كەمشىل بولسا، كاسىپتىك شيپاگەرلەردىڭ جەتەكشىلىگىندە ۇيلەسىمدى تەمىر تولىقتاۋ جوباسىن جاساۋ كەرەك، تەمىردى كوزسىزدىكپەن كوپ تولىقتاپ، قاجەتسىز كەرى اسەر تۋدىرۋعا استە بولمايدى.

  ونان قالسا، اس - سۋمەن تەمىردى تولىقتاۋعا ٴمان بەرۋ كەرەك. «جۇڭگو تۇرعىندارىنىڭ اس - سۋ باعدارلاماسىنا» نەگىزدەلگەندە، ايەلدەردىڭ كۇنىنە 20 ميلليگرام، ەرلەردىڭ 12 ميلليگرام تەمىر تۇتىنۋىن ۇسىنىس ەتەمىز. ٴبىراق بۇل جەتكىلىكتى تولىقتانعان تەمىر دەنەگە تولىق قابىلدانادى دەگەندىك ەمەس. ٴبىز بوساي تەمىر تولىقتايدى دەپ ۇنەمى ايتامىز، ٴبىراق بوسايدىڭ قۇرامىنداعى تەمىردىڭ ٴسىمىرىلۋ مولشەرى نەبارى %7 عانا بولىپ، جانۋارلار ازىقتىقتارىنىڭ ىشىندەگى تەمىردىڭ ٴسىمىرىلۋ مولشەرىنەن الدە قايدا تومەن بولادى. سوندىقتان، كوپشىلىكتىڭ قىزىل ەتتى، جانۋارلاردىڭ قانىن نەمەسە باۋىردى لايىقتى مولشەردە جەپ، تەمىردى تولىقتاۋىن ۇسىنىس ەتەمىز. بۇدان سىرت، ماندارين، جاسىل جاپىراقتى كوكونىس سياقتى ۆيتامين C قۇرامى مول جەمەكتىكتەردى كوبىرەك جەۋ قانداعى گەمەگە جاتپايتىن تەمىردىڭ ٴسىمىرىلۋىن جەدەلدەتەدى.

  ماقالانى جازعان: ليۋ جيان (بەيجيڭ داشۋەسى حالىق شيپاحاناسى)

  اۋدارعان: قادىر ماقان

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.

  • وسى كەزەكتى جۇڭگو − ازيا - ەۆروپا كورمەسى تۇڭعىش رەت نەگىزگى قوناق ولكەلەردى بەلگىلەدى
  • تاپسىرىس ونىمدەردى جەدەل ءوندىرىپ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتتى
  • جىلدىق مىندەتتى ءساتتى ورىنداۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى
  • شينجياڭ جۇڭتاي توبى دۇنيە جۇزىندەگى 500 قۋاتتى كاسىپورىن قاتارىنا ءوتتى
  • جەل - جارىق ەنەرگياسى ءوزارا تولىقتىردى