تاريحتىڭ العا ىلگەرىلەۋ لوگيكاسىمەن العا ىلگەرىلەپ، ءداۋىردىڭ دامۋ اعىمىمەن دامىپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، قايسارلىقپەن العا تارتىپ، ىندەتتەن كەيىنگى داۋىردەگى كورىكتى دۇنيە ءجۇزىن بىرگە قۇرۋدى باسا دارىپتەدى
مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ 1 - ايدىڭ 17 - كۇنى بەيجيڭدە 2022 - جىلعى دۇنيە جۇزىلىك ەكونوميكا تالقى مىنبەرى بەينە ەكران ماجىلىسىنە قاتىناستى ءارى «سەنىمدى بەكەمدەپ، قايسارلىقپەن العا تارتىپ، ىندەتتەن كەيىنگى داۋىردەگى كورىكتى دۇنيە ءجۇزىن بىرگە قۇرايىق» دەگەن تاقىرىپتا لەكسيا سويلەدى.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى حۋاڭ جيڭۋىن تۇسىرگەن
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 1 - ايدىڭ 17 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ 1 - ايدىڭ 17 - كۇنى بەيجيڭدە 2022 - جىلعى دۇنيە جۇزىلىك ەكونوميكا تالقى مىنبەرى بەينە ەكران ماجىلىسىنە قاتىناستى ءارى «سەنىمدى بەكەمدەپ، قايسارلىقپەن العا تارتىپ، ىندەتتەن كەيىنگى داۋىردەگى كورىكتى دۇنيە ءجۇزىن بىرگە قۇرايىق» دەگەن تاقىرىپتا لەكسيا سويلەدى.
شي جينپيڭ الدىمەن بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ەندى 2 اپتادان كەيىن جۇڭگونىڭ ەگىنشىلىك كالەندارى بويىنشا بارىس جىلعى جاڭا جىل كوكتەمى كەلەدى. جۇڭگو مادەنيەتىندە بارىس جۇرەكتىلىكتىڭ جانە كۇشتىڭ سيمۆولى، جۇڭگولىقتار ايداھارداي ايباتتى، جولبارىستاي قايراتتى بولۋ، ايداھارداي سامعاۋ، جولبارىستاي ۇمتىلۋ دەپ جاتادى. قازىر ادامزات ءدوپ كەلىپ وتىرعان قاتاڭ سىن - سايىس الدىندا، ءبىز جولبارىسقا قانات بىتكەندەي ارىنمەن، جولبارىستاي ايبارلى ايباتپەن العا ىلگەرىلەۋ جولىنداعى ءتۇرلى قاتەر - بوگەتتى جۇرەكتىلىكپەن جەڭىپ شىعىپ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ تۇمانىن بار كۇشپەن سەيىلتىپ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ دامۋىن قالپىنا كەلتىرۋدى بار كۇشپەن جەبەپ، ادامزاتتى ءۇمىت شۇعىلاسىنا بولەۋىمىز كەرەك!
شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: قازىر دۇنيە ءجۇزى 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستى باستان كەشىرۋدە. بۇل وزگەرىس ءبىر مەزەتپەن، ءبىر ىسپەن، ءبىر مەملەكەتپەن، ءبىر وڭىرمەن شەكتەلمەيتىن تەرەڭ دە اۋقىمدى ءداۋىر وزگەرىسى سانالادى. ءداۋىر وزگەرىسى مەن عاسىرلىق ىندەت ءوزارا قاباتتاسىپ، دۇنيە ءجۇزى جاڭا الماعايىپ وزگەرىس مەزگىلىنە ءوتتى. ىندەتتى قالاي جەڭىپ شىعۋعا بولادى؟ ىندەتتەن كەيىنگى دۇنيە ءجۇزىن قالاي قۇرۋ كەرەك؟ بۇل دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل حالقى ورتاق كوڭىل ءبولىپ وتىرعان كەلەلى ماسەلە، سونداي - اق ءبىز، ءسوز جوق، جاۋاپ بەرۋگە ءتيىستى كوكەي تەستى كەلەلى تاقىرىپ.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”الەمدە اۋقىم گۇلدەنبەسە قۇلدىرايدى، الەمدى جونگە سالۋ ىلگەرىلەمەسە شەگىنەدى“. دۇنيە ۇنەمى قايشىلىقتى قوزعالىس بارىسىندا داميدى، قايشىلىق بولماسا، دۇنيە ءجۇزى دە بولمايدى. تاريحقا بويلاي قاراساق، ادامزاتتىڭ ءار رەتكى سىناقتاردى جەڭىپ شىعۋ بارىسىندا تولىسقاندىعىن، تالاي - تالاي داعدارىستاردى ەڭسەرۋ بارىسىندا دامىعانىن كورەمىز. ءبىز تاريحتىڭ العا ىلگەرىلەۋ لوگيكاسىمەن العا ىلگەرىلەپ، ءداۋىردىڭ دامۋ اعىمىمەن دامۋىمىز كەرەك. تاريحتىڭ ۇزاق پەريودى تۇرعىسىنان سالىستىرۋ، تالداۋ جاساۋ بارىسىندا وي جۇگىرتۋگە شەبەر بولۋىمىز، بولماشى، ەلەۋسىز تۇستاردان زاتتاردىڭ وزگەرىسىنە كوز جەتكىزۋگە دە شەبەر بولۋىمىز، داعدارىس بارىسىندا جاڭا وراي جەتىلدىرىپ، وزگەرىس بارىسىندا جاڭا جاعداي اشىپ، قيىندىق پەن سىناقتاردى جەڭىپ شىعۋدىڭ قۋاتتى كۇشىن توپتاۋىمىز كەرەك.
ءبىرىنشى، قول ۇستاسا سەلبەسىپ، كۇش بىرىكتىرىپ ىندەتتى جەڭىپ شىعۋ كەرەك. فاكت الەمدىك داعدارىستىڭ اساۋ تولقىنىندا ءار ەلدىڭ 190 نەشە شاعىن قايىققا ەمەس، تاعدىرلاس ۇلكەن كەمەگە تۇسكەندىگىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەدى. شاعىن قايىق داۋىل مەن تولقىنعا توتەپ بەرە المايدى، الىپ كەمە عانا اساۋ تولقىنعا توتەپ بەرە الادى. سەنىمدى بەكەمدەپ، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ − ىندەتتى جەڭىپ شىعۋدىڭ بىردەن - ءبىر دۇرىس جولى. ءبىرىنىڭ ەتەگىنەن ءبىرى تارتۋ، جاۋاپكەرشىلىكتى باسقالارعا الباتى يتەرۋ اتاۋلىنىڭ بارلىعى شايقاس ورايىنا كەسىرىن تيگىزىپ، كەلەلى جاعدايعا كەدەرگىلىك جاسايدى. دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن كۇشەيتىپ، ءدارى - دارمەك زەرتتەۋ - جاساۋ سەلبەستىگىن بەلسەنە ورىستەتىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ كوپ قاباتتى قورعانىس شەبىن بىرگە قۇرىپ، ادامزاتتىڭ سالاماتتىق، دەنساۋلىق ساقتاۋ ورتاق تۇلعاسىن جەدەل قۇرۋى كەرەك. اسىرەسە، ۆاكسينا سىندى پارمەندى قارۋدان ويداعىداي پايدالانىپ، ۆاكسينانىڭ ءادىل بولىسىنە شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، ۆاكسينا ەگۋ قارقىنىن جەدەلدەتىپ، حالىقارالىق ”يممۋنيتەت جىراسىن“ جىمداستىرىپ، ءومىردى، دەنساۋلىقتى ويداعىداي قورعاۋ، حالىق تۇرمىسىن ويداعىداي قامتاماسىز ەتۋ كەرەك.
ەكىنشى، ءتۇرلى حاۋىپ - قاتەردى جويىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ورنىقتى قالپىنا كەلۋىن جەبەۋ كەرەك. دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى توقىراعان جاعدايدان قۇتىلىپ كەلەدى، دەسەدە، ءبىرسىپىرا شەكتەۋشى فاكتورلارعا دا ءدوپ كەلدى. ءبىز ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى ۇدايىلاندىرۋ جاعدايىندا ەكونوميكالىق ارتۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن، قوعامدىق تۇرمىستىڭ جاڭا ۇلگىسىن، ادامدار بارىس - كەلىسىنىڭ جاڭا جولىن قاراستىرىپ، شەكارا اتتاعان ساۋدانىڭ قولايلى بولۋىن ىلگەرىلەتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن، ىركىلىسسىزدىگىن قامتاماسىز ەتىپ، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋ ءۇردىسىنىڭ ورنىقتى، ناقتى ءجۇرىلۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل ناعىز كوپ جاقتىلىققا تاباندى بولۋى، قامال تۇرعىزۋعا ەمەس، قامالدى شاعۋعا، توماعا - تۇيىقتىققا ەمەس، اشىقتىققا، بايلانىستى ۇزۋگە ەمەس، توعىسۋعا تاباندى بولىپ، اشىق دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋى، ەكونوميكانىڭ جاھاندانۋىنىڭ اناعۇرلىم اشىق، سيىسىمدى، جالپىعا ءتيىمدى، تەڭگەرىمدى، تەڭ يگىلىكتەنەتىن بەتالىسقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋى، دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتىن تولىق تاسقىنداتۋى كەرەك. دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ داعدارىستان شىعۋىن، قالپىنا كەلۋىن ىلگەرىلەتۋدە، ءسوز جوق، ماكرولىق ساياساتتاردى سايكەستىرۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. باستى ەكونوميكالىق تۇلعالار ورتاق تۇلعا تانىمىن ورناتىپ، جۇيە كوزقاراسىن كۇشەيتىپ، ساياساتتىق ينفورماتسيالاردىڭ جاريالىلىعىن جانە ودان بىرگە يگىلىكتەنۋدى كۇشەيتىپ، قازىنا، اقشا ساياساتتارىنىڭ نىساناسىن، سەرپىنىن، ريتىمىن ويداعىداي سايكەستىرۋ كەرەك. باستى دامىعان ەلدەر جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن ەكونوميكالىق ساياسات قولدانىپ، ساياساتتىڭ سىرتتى شارپۋ اسەرىن ويداعىداي مەڭگەرىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەرگە اۋىر سوققى تۋدىرۋدان ساقتانۋ كەرەك. حالىقارالىق ەكونوميكا - فينانس قۇرىلىمدارى ورەلى رولدارىن ساۋلەلەندىرىپ، حالىقارالىق ورتاق تانىم ۇيىستىرىپ، ساياساتتاردىڭ سايكەسىمدىلىگىن كۇشەيتىپ، جۇيەلىك حاۋىپ - قاتەردىڭ الدىن الۋى كەرەك.
ءۇشىنشى، دامۋ جىراسىنان اتتاپ، الەمدىك دامۋ ىستەرىن قايتا سەرپىلتۋ كەرەك. الەمدىك دامۋ ءۇردىسى اۋىر سوققىعا ۇشىراۋدا، ادامزاتتىڭ دامۋ كورسەتكىشى 30 جىلدان بەرى تۇڭعىش رەت تومەندەپ وتىر، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ كەيبىرى ىندەت سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەستى، كەيبىرىندە ىندەت سەبەبىنەن بىلىقپالىق تۋىلدى، دامىعان ەلدەردىڭ دە ءبىرتالايى تۇرمىستىق قيىنشىلىق قىسپاعىنا دۋشار بولدى. مەيلى قانداي قيىندىققا جولىقساق تا، ءبىز حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، دامۋدى جەبەۋدى، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋدى الەمدىك ماكرولىق ساياساتتاعى كورنەكتى ورىنعا قويىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ كەڭەستىك ءتارتىبىن تياناقتاندىرىپ، قازىرگى دامۋ سەلبەستىگى مەحانيزمدەرىنىڭ ونىمدىلىكتى سايكەسە ارتتىرۋىن جەبەپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ بىركەلكى دامۋىن جەبەۋىمىز كەرەك. ءبىز ورتاق، ءبىراق پارىقتى جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ پرينسيبىنە تاباندى بولىپ، دامۋ جۇلگەسى اياسىندا كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتىپ، «بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ كليمات وزگەرىسى جۇلگەلىك شارتىنىڭ» 26 - رەتكى شارت جاساسۋشى جاقتار جينالىسىنىڭ جەتىستىكتەرىن تياناقتاندىرۋىمىز كەرەك. دامىعان ەكونوميكالىق تۇلعالار لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋ جاۋاپكەرشىلىگىن الدىمەن اتقارىپ، قارجىلىق، تەحنيكالىق قولداۋ كورسەتۋ ۋادەسىن تياناقتاندىرىپ، وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋىنە، باياندى دامۋىنا قاجەتتى شارت - جاعداي ازىرلەۋ كەرەك. الەمدىك دامۋ باستاماسى − كۇللى دۇنيە جۇزىنە اشىق ۇستالعان الەۋمەتتىك ءونىم. جۇڭگو ءار جاقپەن قول ۇستاسا سەلبەسىپ، باستامانىڭ تياناقتانۋىن بىرگە ىلگەرىلەتۋدى، بىردە - ءبىر مەملەكەتتى قاتاردان قالدىرماۋعا قۇلشىنۋدى قالايدى.
ءتورتىنشى، قىرعي قاباقتىق سوعىس ويىن تاستاپ، بەيبىت قاتار تۇرۋدى، ءوزارا تيىمدىلىك جاساپ، تەڭ يگىلىكتەنۋدى جۇزەگە اسىرۋ كەرەك. قازىر دۇنيە ءجۇزى تىنىش ەمەس، وشپەندىلىككە جەلىكتىرەتىن، سىڭار جاقتى ءسوز - پىكىرلەر قۇلاققا مازا بەرمەي تۇر، بۇدان تۋىنداعان ءار الۋان قورشاپ توسقاۋىلداۋدىڭ، قىسپاققا الۋدىڭ، ءتىپتى قارسىلاسۋدىڭ دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن حاۋىپسىزدىگىنە زيانىنان باسقا ەشقانداي پايداسى جوق. تاريح قارسىلاسۋدىڭ ەشنارسەگە پايداسىز ەكەندىگىن، قايتا اپاتتىق زارداپ اكەلەتىندىگىن قايتا - قايتا دالەلدەگەن. قورعامپازدىقپەن، سىڭار جاقتىلىقپەن اينالىسۋ ەشكىمدى قورعاي المايدى، اقىرىندا وزگەگە كەسىرىن تيگىزىپ، ءوزىن دە زياندايدى. زورەكەرلىكپەن، وكتەمدىكپەن اينالىسۋ تاريح اعىمىنا قارسى بارىپ تۇرعان كەراعار ارەكەت. مەملەكەتتەر اراسىندا قايشىلىقتار مەن الاۋىزدىقتاردىڭ بولۋىنان اۋلاق بولۋ قيىن، دەسەدە، سەن جەڭىلەسىڭ، مەن جەڭەمىن دەيتىن تەكە تىرەستىككە بارۋدىڭ ەش پايداسى جوق. بەيبىت دامۋ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىكتەنۋ عانا دۇنيەنىڭ دۇرىس جولى. تۇرلىشە مەملەكەتتەر، تۇرلىشە وركەنيەتتەر ءوزارا قۇرمەت ەتۋ بارىسىندا بىرگە دامۋى، ورتاقتىققا ۇمتىلىپ، پارىقتى ساقتاۋ بارىسىندا سەلبەسىپ تەڭ يگىلىكتەنۋى كەرەك. ءبىز تاريحتىڭ ۇلكەن اۋقىمىنا ۇيلەسىپ، حالىقارالىق ءتارتىپتى ورنىقتىرۋعا كۇش سالىپ، بۇكىل ادامزاتقا ورتاق قۇندىلىقتاردى اسقاقتاتىپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. پىكىرلەسۋگە، قارسىلاسپاۋعا، سيىسىمدى بولۋعا، قاقپايلاماۋعا تاباندى بولۋىمىز، بارلىق فورماداعى سىڭار جاقتىلىققا، قورعامپازدىققا قارسى تۇرۋىمىز، بارلىق فورماداعى زورەكەرلىككە جانە وكتەمدىك ساياسيعا قارسى تۇرۋىمىز كەرەك.
شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: بىلتىرعى جىل − جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى جۇڭگو حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، ۇزاق ۋاقىت قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، مەملەكەتتىڭ قۇرىلىسى، دامۋى جانە حالىق تۇرمىسىنىڭ جاقسارۋى جاعىندا كۇللى دۇنيەنى جالت قاراتقان تابىستارعا قول جەتكىزىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋ نىساناسىن ۋاعىندا جۇزەگە اسىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە ۋاعىندا قول جەتكىزىپ، مۇلدەم كەدەيلىك ماسەلەسىن تاريحي سيپاتتى شەشتى، قازىر جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا جورىعىنا قادام تاستادى.
− جۇڭگو جوعارى ساپالى دامۋدى مىزعىماس تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتەدى. جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ جالپى تۇلعالىق دامۋ اۋقىمى جاقسى، بىلتىر جۇڭگونىڭ ىشكى ءوندىرىسىنىڭ جالپى ءونىم قۇنى ％8 اينالاسىندا ارتىپ، ءبىرشاما جوعارى ارتۋ جانە اقشانىڭ قۇنسىزدانۋى ءبىرشاما تومەن بولۋ سىندى قوس نىسانانى جۇزەگە اسىردى. ەل ءىشى - سىرتىنداعى ەكونوميكالىق ورتانىڭ وزگەرىسى اكەلگەن وراسان زور قىسىمعا ۇشىراسا دا، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ سەرپىمدىلىگى كۇشتى، كومەسكى قۋاتى جەتكىلىكتى بولىپ، ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋداي نەگىزگى اۋقىمى وزگەرگەن جوق، ءبىز جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ دامۋ بولاشاعىنا تولىق سەنىم ارتىپ وتىرمىز. جۇڭگو ادامنىڭ جان - جاقتى دامۋىن، جالپى حالىقتىڭ بىرگە بايۋىن ىلگەرىلەتۋدە اناعۇرلىم كورنەكتى ناقتى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزۋدى ايقىن العا قويىپ وتىر، بۇل ءۇشىن تۇرلىشە جاقتاردان قۇلشىنىس جاسايدى.
− جۇڭگو رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى مىزعىماس تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتەدى. جۇڭگونىڭ رەفورما جاساۋى، ەسىك اشۋى ماڭگى جالعاسادى. مەيلى حالىقارالىق جاعدايدا قانداي وزگەرىس بولسىن، جۇڭگو رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ تۋىن بيىك ۇستايدى. جۇڭگو بازاردىڭ بايلىقتى جايعاستىرۋدا شەشۋشى رول اتقارۋىنا ۇزدىكسىز مۇمكىندىك جاساپ، جالپىلىق مەنشىكتەگى شارۋاشىلىقتى تيتتەي دە مىزعىماستان بەكەمدەيدى جانە دامىتادى، جالپىلىق مەنشىككە جاتپايتىن شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن تيتتەي دە مىزعىماستان ىنتالاندىرادى، قولدايدى، جەتەكتەيدى. جۇڭگو ءبىر تۇتاس اشىق، باسەكەلى دە ءتارتىپتى بازار جۇيەسىن ورناتىپ، بارلىق كاسىپورىنداردىڭ زاڭ الدىندا ورنىنىڭ تەڭ بولۋىنا، بازار الدىندا ورايىنىڭ تەڭ بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى. جۇڭگو ءتۇرلى كاپيتالداردىڭ جۇڭگودا زاڭدى، ەرەجەگە ساي شارۋاشىلىق جۇرگىزىپ، جۇڭگونىڭ دامۋىندا بەلسەندى رول ساۋلەلەندىرۋىن قارسى الادى. جۇڭگو جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، ەرەجە، باسقارۋ، ولشەم سياقتى تۇزىمدىك ەسىك اشۋدى ورنىقتى قاداممەن كەڭەيتىپ، شەتەل قارجىلاندىرعان كاسىپورىنداردىڭ ازاماتتىق مامىلەسىن تياناقتاندىرىپ، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋدىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتەدى.
− جۇڭگو ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن مىزعىماس تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتەدى. ەكونوميكانى دامىتۋدا بايلىق پەن ەكولوگيالىق ورتانى تاقا تاۋىسىپ قاراپ وتىرۋعا بولمايدى، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ ەكونوميكانى دامىتۋدى ءبىرجاققا سىرىپ قويىپ اعاش باسىنان بالىق اۋلاۋ دەگەندىك تە ەمەس. جۇڭگو تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق ۇستانىمىنا تاباندى بولىپ، تاۋ، سۋ، ورمان، اتىز، كول، جايلىم، قۇمدى ءبىر تۇلعالاندىرىپ قورعاۋدى جانە جۇيەلى جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن بار كۇشپەن جەبەيدى، لاستانۋدىڭ الدىن الۋدى جانە ونى جونگە سالۋدى بار كۇشپەن كۇشەيتەدى، حالىقتىڭ ءوندىرىس، تۇرمىس ورتاسىن بار كۇشپەن جاقسارتادى. كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى ماننەن اسىرماۋدى، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ − جۇڭگونىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ ىشكى تالابى، سونداي - اق جۇڭگونىڭ حالىقارالىق قوعامعا بەرگەن ايبىندى ۋادەسى. جۇڭگو ايتقانىن ورىنداپ، ۋادەسىندە تۇرىپ، باتىل ىلگەرىلەتەدى. كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى ماننەن اسىرماۋدى، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدى ءبىر جولعى كۇش سالۋمەن بىتىرە سالۋ مۇمكىن ەمەس. جۇڭگو ەسكىنى جويۋ مەن جاڭانى ورناتۋدى قاتار ۇستاپ، تىڭعىلىقتى، تاباندى ىستەپ، سەنىمدى جاڭا ەنەرگيا كوزدەرىمەن سەنىمدى تۇردە ورىن باستىرۋ بارىسىندا ءداستۇرلى ەنەرگيانى بىرتىندەپ ءتارتىپتى تۇردە ازايتىپ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ ورنىقتى دامۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى. جۇڭگو كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىگىن بەلسەنە ورىستەتىپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جالپى بەتتىك جاسىل تيپكە بۇرىلىس جاساۋىن بىرگە ىلگەرىلەتەدى.
