تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   بىلگەنگە مارجان   ›   وتباسى جانە تۇرمىس

شاعىن ساباقحانا | كەشكى استان تيىلۋ ارقىلى ارىقتاۋعا بولا ما؟ جۇڭگو اۋرۋدان ساقتانۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعىنىڭ ەسكەرتپەسى: بولمايدى، دەنساۋلىققا ىقپال جاسايدى

  كوپتەگەن ادامدار ارىقتاۋ ٴۇشىن كەشكى اسقا جولامايدى. ٴبىراق كەشكى استان ءوزىن تيعان ادامدار ارتىق سالماقتان ارىلعاندى قويىپ، قارسىلىق قۋاتىنىڭ كەمەيىپ بارا جاتقانىن بايقايدى. ەندەشە ارىقتاۋ ٴۇشىن كەشكى استى جەمەۋگە بولا ما؟ قالاي جەۋ كەرەك؟

  تاياۋدا جۇڭگو اۋرۋدان ساقتانۋ جانە تىزگىندەۋ ورتالىعى كەشكى استان تيىلۋعا عانا سۇيەنىپ ارىقتاۋدىڭ شىندىققا جاناسپايتىنىن، كەشكى استى جەمەۋدىڭ ارىقتاتقانى بىلاي تۇرسىن، دەنساۋلىققا ٴتيىمسىز ەكەنىن ەسكەرتتى.

  ءار كۇنگى ٴۇش ۋاق اس ادام دەنەسىنىڭ قالىپتى ازىقتانۋ زاڭدىلىعىنا ۇيلەسەدى، بۇل زاڭدىلىققا قايشى كەلىپ، ەنەرگيا ۋاعىندا جەتكىلىكتى قابىلدانباعاندا دەنەنىڭ زات الماسۋى باياۋلاپ، دەنەنىڭ سارىپ ەتەتىن ەنەرگياسى تومەندەپ، كەرىسىنشە دەنەنىڭ ارىقتاۋىنا ٴتيىمسىز بولادى. ونىڭ ۇستىنە ادام دەنەسىنىڭ قىزمەتى ەنەرگيانى نەگىز ەتەدى، ەگەر ۇزاق ۋاقىت كەشكى اس جەمەسە، وندا تاڭەرتەڭگى، تۇسكى اس ۋاعىندا جەگەن تاعامنىڭ جىلۋى وزدىگىنەن مايعا اينالادى، مۇندايدا دەنە سالماعى كەرىسىنشە ارتا تۇسەتىن بولادى. ونىڭ ۇستىنە تاماقتانۋدى قالپىنا كەلتىرىسىمەن - اق، دەنە سالماعىنىڭ قايتا ارتۋ قارقىنى توتەنشە تەز بولادى.

سۋرەتتىڭ كەلۋ قاينارى: ۆيزۆالدى جۇڭگو

  وندا ارىقتاۋ ٴۇشىن قايتۋ كەرەك؟ دۇرىس ارىقتاۋ ءتاسىلى ەكى ”مولشەردى“، ياعني ارەكەت مولشەرى مەن قابىلداۋ مولشەرىن ويداعىداي تىزگىندەۋدى نەگىز ەتەدى. تەك وسى ەكەۋىن ۇيلەسىمدى تىزگىندەپ، اقاۋسىز دەنساۋلىق كۇيىن ساقتاعاندا عانا ءونىمدى ارىقتاۋعا بولادى.

  كەشكى استى قالاي جەگەن دۇرىس؟

  تىم تويا تاماقتانۋعا بولمايدى

  جاي ادامدار كەش مەزگىلىندە كۇندىزگىدەي قاربالاس بولمايدى، كەشكى اسقا بولىنەتىن ۋاقىت تا جەتكىلىكتى بولاتىندىقتان وتە كوپ جەپ، تويا تاماقتانادى. ٴىس جۇزىندە، كەشكى استىڭ اقاۋسىز تۇتىنۋدا تىم تويا تاماقتانۋعا بولمايدى، مۇمكىندىگىنشە از جەۋ كەرەك، تويا جەۋ، تىم كوپ جەۋدەن سىمىرىلگەن ەنەرگيا ولشەمنەن اسىپ كەتسە، سەمىزدىككە وڭاي دۋشار ەتىپ، باسقالاي قاتىستى اۋرۋلاردى تۋدىرادى.

  تىم جاي جەۋگە بولمايدى

  كوپ ادامدار ۇنەمى قىزمەت قاربالاستىعىنان اش قارىن ۇستەمە جۇمىس ىستەپ، كەشكى اسقا تىم جاي ۇلگىرەدى، ونىڭ ۇستىنە تاماقتانىپ بولعان سوڭ توتە ۇيقىعا باس قويادى.

  ادام ۇيىقتاعان كەزدە قان اعىسى باياۋلاپ، كىشى دارەتى ازايادى، ال تاعامنىڭ قۇرامىنداعى كالتسي تۇزى ادام دەنەسىنە سىمىرىلۋدەن تىس، نەسەپ ارقىلى دا ٴبولىنىپ شىعارىلادى، ۇيقىداعى ادام ونى دەر كەزىندە ٴبولىپ شىعارا المايدى، وسىدان نەسەپ جولىنا تاس بايلانۋ وڭاي تۋىلادى.

  جەڭىل تاعامداردى نەگىز ەتۋ كەرەك

  كەشكى استى از جەۋ كەرەك، ٴبىراق مۇلدە تاتپاي قويۋعا بولمايدى، جەڭىل تاعامداردى نەگىز ەتكەن ءجون. ەگەر كەشكى اس وتە مايلى، جىلۋ مولشەرى تىم جوعارى بولسا قابىلدانعان ارتىق ماي قاننىڭ ماي قۇرامىن جوعارىلاتىپ، ارتەريانىڭ قاتايۋى جانە ايدارشا ارتەريانىڭ قاتايۋىنان بولعان جۇرەك اۋرۋىن تۋدىرادى، بۇل باۋىر، بۇيرەك اۋرۋىنا شالدىققاندارعا توتەنشە زياندى.

  نەگىزگى تاعامداردى تۇتىنعان ءجون

  كەيبىرەۋلەر نەگىزگى تاعامنىڭ قۇرامىندا كوپ مولشەردە كراحمال جانە كومىر - سۋ قوسىلىستارى بولاتىندىقتان كەشكى استا تەك كوكونىس پەن جەمىس - جيدەكتەردى عانا تۇتىنۋ كەرەك دەپ قارايدى. الايدا، كوكونىس پەن جەمىستەردىڭ قورەكتىگى قالاي دەگەنمەن ٴبىرشاما جالاڭ بولاتىندىقتان، قارىن تويدىرۋ ٴۇشىن كەرىسىنشە ٴتىپتى دە كوپ جەپ قوياتىن جايت تۋىلادى، وسىدان قورەكتىكتىڭ تەپە - تەڭدىگى بۇزىلادى.

  شىنتۋايتىندا ٴارقانداي اقاۋسىز اس ءمازىرى نەگىزگى تاعامسىز بولمايدى، كەشكى استاعى نەگىزگى تاعام سۇيىق استاردى نەگىز ەتكەن ءجون.

(حالىق تورىنىڭ ٴتىلشىسى سۇن حۇڭلي)

اۋدارعان: قادىر ماقان

جاۋاپتى رەداكتور : الىمبەك نۇرالين

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.