كوپتىڭ اقىلىن قورىتۋ
”شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىنىڭ جاقسى - جامان بولۋى ءبىر ءوڭىردىڭ ەكونوميكالىق دامۋ ورەسىن تىكەلەي بەلگىلەپ، بازار تۇلعالارىنىڭ بەلسەندىلىگى مەن بازاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن شىعارۋعا اسەر ەتەدى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، اۆتونوميالى رايوندىق ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر بىرلەستىگىنىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى (قوسىمشا) جىڭ چامەي.
ءار ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىنداردىڭ اقاۋسىز دامۋىن قالاي ىلگەرىلەتىپ، ءتۇرلى كاسىپورىنداردى قايتكەندە شينجياڭعا قارجى قوسۋ جاعىندا تولىق سەنىمگە يە ەتۋ ۋاكىلدەر، مۇشەلەر نازار اۋدارعان جانە قىزۋ تالقىلاعان تاقىرىپ بولدى.
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى حي حۇڭۋي، سۋ لۋپيڭ، جىڭ جو
وزىندىك قۇندى تومەندەتىپ، اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ شايقاسقا جەڭىلدەنە اتتانۋىنا مۇمكىندىك جاسادى
2021 - جىلدان بەرى رايونىمىز ساۋدا ىستەرى ءتۇزىمى رەفورماسىنىڭ شارالارىن بۇكىل ەلمەن ءبىر قادامدا تياناقتاندىرىپ، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتاتىن ءبىر قىدىرۋ شارالار مەن ادىستەردى ىركەس - تىركەس شىعارىپ، قازىنا، فينانس، جاڭالىق اشۋ سياقتى جاقتاردا كاسىپورىنداردىڭ شارۋاشىلىق جۇرگىزۋىنە كوپتەگەن قولايلىلىق ازىرلەدى. شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى ۇزدىكسىز جاقسارىپ، بازار تۇلعالارى ۇزدىكسىز ورنىقتى ارتۋ بەتالىسىن ساقتادى.
سالىق اقىسىن ازايتۋ، كەشىرىم ەتۋ ساياساتى تالاي كاسىپورىننىڭ ”شايقاسقا جەڭىلدەنە اتتانۋىنا“ مۇمكىندىك جاسادى. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، ىلە ايليبەيفۋ ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى كاميران زۇنۇن مىنالاردى ءبىلدىردى: ”ءبىز سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدەي ءتيىمدى ساياساتتان يگىلىكتەنىپ قانا قالماستان، قىزمەت ورنىن ورنىقتىرۋ قوسىمشا قاراجاتى، قوعامدىق قامسىزداندىرۋ قوسىمشا قاراجاتى سياقتىلاردان دا يگىلىكتەنىپ، كاسىپورىننىڭ اۋىرتپالىعىن جەڭىلدەتۋگە كۇش ۇستەپ، كاسىپورىننىڭ ۇتىمدى دامۋىن جەبەدىك“.
سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋدەن سىرت، كاسىپورىنداردىڭ ەنەرگيادان پايدالانۋ، زات اينالىمى وزىندىك قۇندارىن تومەندەتۋ سياقتىلاردى قامتىعان ءبىر قىدىرۋ وزىندىك قۇندى تومەندەتۋ شارالارى دا ءجىتى تياناقتاندىرىلدى. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، قۇمىل بايشى اس - سۋدان قىزمەت وتەۋ شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى باي جيگى بىلاي دەدى: ”اۆتونوميالى رايون شىعارعان ءبىر قىدىرۋ قولداۋ - سۇيەمەلدەۋ ساياساتتارى ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قيىن وتكەلدەن وتۋىنە كومەكتەسىپ، ءبىزدىڭ الاڭسىز تۇردە جۇمىسپەن ىجداعاتپەن اينالىسىپ، كاسىپورىننىڭ ءوز ءىسىن جاقسى ىستەۋىمىزگە مۇمكىندىك جاسادى“.
رايونىمىز ”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتتى، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋ جاعىنداعى ءبىر قىدىرۋ شارالار كاسىپورىندارعا اسا زور سەنىم سيلادى. ”حالىقتىق شارۋاشىلىق جوعارى ساپالى دامۋدىڭ كوكتەمىن قارسى الماقشى دەگەن كۇشتى دە بەلسەندى سيگنال تارادى، ءبىز شينجياڭعا نىق سەنىمدەمىز!“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، قورعاس جين - ي حالىقارالىق ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى يۇي چىڭجۇڭ.
”بولاشاقتا ساياساتتى ۇگىتتەۋدى، تياناقتاندىرۋدى ىشكەرىلەي جاقسى يگەرۋدى ءارى كىرۋگە رۇقسات ەتۋ شارتى، جەر ساياساتى، قازىنا - سالىقتىق قولداۋ، فينانستىق قولداۋ، قارجى قۇراۋعا كەپىل بولۋ، قىزمەت وتەۋ تۇعىرى، جۇمىستاندىرۋدى ارتتىرۋ سياقتى جاقتاردا ءتيىمدى ساياساتتاردى ەگجەي - تەگجەيلىلەندىرۋدى، كەمەلدەندىرۋدى ءۇمىت ەتەمىن“، - دەدى مۇشە جىڭ چامەي ۇسىنىس بەرىپ.
اقاۋسىز بازار ءتارتىبىن ورناتىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭ كۇشىن قاۋلاتتى
شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋدا كاسىپورىنداردىڭ ءوندىرىس، شارۋاشىلىق بارىسىنداعى تالماۋ تۇيىندەرىن، قيىن تۇيىندەرىن انىقتاپ، ايقىنداپ، ۇكىمەتتىڭ قىزمەت وتەۋ تانىمىن كۇشەيتىپ، قىزمەت وتەۋ ورەسىن جوعارىلاتۋ كەرەك.
ۋاكىل باي جيگى بىلاي دەدى: ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى قولداۋدى كۇشەيتۋ قۇرعاق ءسوز عانا بولىپ قالماۋى كەرەك، ءسوز جوق، كاسىپورىنداردىڭ قيىنشىلىعىن شىن مانىندە ۇعىسۋ، قالاي سۇيەمەلدەۋدى، قايسى ماسەلەلەردى شەشۋدى ويلاسۋ كەرەك. سونىمەن بىرگە، ساياساتتىڭ قامتىمدىلىعى مەن عىلميلىعىن ىشكەرىلەي جوعارىلاتىپ، كاسىپورىندارعا كەڭ شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ازىرلەۋ كەرەك.
اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىق داشۋەسى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ءبۇھاجار ابلا بىلاي دەدى: تاماشا بازار ءتارتىبى اشىق، جاريا بازار ەرەجەسىنىڭ قورعاۋىنا سۇيەنەدى. ءمورالدى تىرەك، زاڭدى قامتاماسىزدىق ەتكەن قوعامدىق سەنىمدىلىك ءتۇزىمىن قالىپتاستىرۋ بازار ءتارتىبىن ارناعا ءتۇسىرۋدىڭ تۇبىرىنەن وڭاۋ شاراسى.
”اكىمشىلىكتى زاڭ بويىنشا جۇرگىزۋدى كۇشەيتىپ، بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋ تاراۋىنا جاتپايتىن تاراۋلاردىڭ ءتۇرلى بازار تۇلعالارىنا قاجەتسىز كيلىگۋىن ازايتۋ كەرەك“. ۋاكىل كاميران زۇنۇن ۇسىنىس بەرىپ بىلاي دەدى: سونىمەن بىرگە تۋرا باعىتتاعى ىنتالاندىرۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، كاسىپورىنداردىڭ قيىن وتكەلدەن وتۋىنە كومەكتەسەتىن شارالار جونىندە كوبىرەك ءادىس قاراستىرىپ، كوپتەپ شارا شىعارىپ، دالمە - ءدال اتقارىپ كاسىپورىنداردىڭ قيىنشىلىعىن شەشۋىنە كومەكتەسۋ كەرەك. فينانس قۇرىلىمدارىن ناقتى ەكونوميكانى، اسىرەسە، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى قولداۋ تەبىنىن ارتتىرۋعا بەلسەندىلىكپەن جەتەكتەپ، ورتا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋى قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
ىشكى قوزعاۋشى كۇشتى قاۋلاتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتتى
ءبىر قىدىرۋ ساياساتتاردىڭ قولداۋىندا قازىنا، فينانس سياقتى ”جاندى سۋلار“ حالىقتىق كاسىپورىندارعا قاراي اعىلۋدا. وسى ”جاندى سۋلاردىڭ“ ەڭ زور ونىمدىلىگىن قالاي ساۋلەلەندىرۋ جونىندە مۇشە يۇي چىڭجۇڭ بىلاي دەپ قارادى: حالىقتىق كاسىپورىندار اناعۇرلىم اقاۋسىز دامۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، نازاردى نەگىزگى كاسىپكە شوعىرلاندىرۋ، ”كاسىپورىندار الاڭسىز بولىپ، نەگىزگى كاسىبىن جاقسى ىستەۋى، ءوزى ەڭ باسەكەلىك قۋاتقا يە ءىستى ىستەۋى كەرەك“.
”14 - بەسجىلدىقتا“ جاقسى باستاما باستالىپ، ورنىقتىلىقتىڭ پايداسى ۇزدىكسىز شىعارىلىپ، كوپتەگەن حالىقتىق كاسىپورىنشىلاردى دا ايرىقشا شابىتتاندىردى. ”ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋ تاماشا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىنىڭ نەگىز بولۋىن قاجەت ەتەدى، ءتيىمدى ساياسات بولماسا، ساۋداگەر كەلگىسى كەلمەيدى؛ تاماشا قارجى قوسۋ ورتاسى بولماسا، ساۋداگەر كەلۋگە باتىلدىق ەتپەيدى؛ ساپالى قىزمەت وتەۋ ورتاسى بولماسا، ساۋداگەر كەلگەن كۇننىڭ وزىندە تۇراقتاپ تۇرمايدى“. مۇشە جىڭ چامەي بىلاي دەدى: قازىر شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى بارعان سايىن جاقساردى، ءبىزدىڭ كۇرەس جۇرگىزۋ قۋاتىمىز دا نىعايا ءتۇستى.
قورعاس ەكونوميكالىق اشۋ رايونى ءتۇرلى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىستارىن ىلگەرىلەتۋ ارقىلى كاسىپ سالالارى شوعىرلانۋىنىڭ جالپىلىق كوتەرىمدىلىك قابىلەتىن بىرتىندەپ جوعارىلاتىپ، ورتاسى كوركەم، يقۋاتى تولىق وسىزاماندانعان باقشا رايون بولىپ قۇرىلدى. ”شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىنداعى وزگەرىس ءبىزدىڭ العا ىلگەرىلەۋ بەتالىسىمىزدى اناعۇرلىم ايقىندادى، كاسىپورىندار تيپ وزگەرتىپ، دارەجە جوعارىلاتۋعا اناعۇرلىم تاباندىلىقپەن قاتىناسىپ، شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا كۇش قوستى“، - دەدى مۇشە يۇي چىڭجۇڭ.
”قارجى قوسۋ ورتاسىن جاقسارتۋدا باسىمدىققا يە دارىندى باۋراۋ ساياساتىن جاساۋ كەرەك. تۇتىنۋ سەنىمىن قاۋلاتىپ، ءتۇرلى بازار تۇلعالارىنىڭ تۇتىنۋ مەجەسىن ورنىقتىرۋ كەرەك“. ۋاكىل كاميران زۇنۇن مىنالاردى ءبىلدىردى: بيىل بۇكىل رايوننىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا، تۇتىنۋدىڭ ارتاتىندىعىنا وتە زور سەنىمدەمىن، كاسىپورىندار دا جاڭا ونىمدەردى، جاڭا بازاردى اشۋعا دەگەن ۇسىنىلىمدى ۇزدىكسىز ارتتىرادى.
”كاسىپورىندار ءۇشىن تاماشا قارجى قوسۋ ورتاسىن جاراتۋ كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ جوعارعى، تومەنگى بۋىندارىنداعى كاسىپورىنداردىڭ سايكەسىپ دامۋىن قاجەت ەتەدى“. مۇشە ءبۇھاجار ابلا بىلاي دەپ ۇسىنىس بەردى: باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن ارقاۋ ەتىپ، كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋدى كۇشەيتىپ، تىزبەكتى اسەردى قاۋلاتىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋىن ىلگەرىلەتىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى ارقىلى ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا دەم بەرىپ، ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىنداردى شينجياڭنىڭ دامۋى جونىندە تولىق سەنىمگە يە ەتۋ كەرەك.
مۇشە يۇي چىڭجۇڭ بىلاي دەدى: شينجياڭ ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ءار بۋىننىڭ بىرگە قۇلشىنۋىن قاجەت ەتەدى، جەكە ادامنان كاسىپورىنعا، ۇكىمەتتىڭ فۋنكتسيالىق تاراۋلارىنا دەيىن، ونان قوعامنىڭ ءار سالاسىنا دەيىن تۇگەلدەي يدەيانى ازات ەتىپ، بىرىككەن كۇش قالىپتاستىرىپ، بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە جوسپارلاۋ، بىرگە قۇرۋ كەرەك، ”مەن كوپشىلىكتىڭ تىزە قوسا قۇلشىنۋىندا شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنىڭ، ءسوز جوق، جارقىن ءساتتى قارسى الاتىندىعىنا سەنەمىن“.
