كىشى - گىرىم ناۋقاستاردى اۋىلدا، سالماقتى ناۋقاستاردى اۋداندا ەمدەۋ

مەيىر

　□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۋ لۋپيڭ

　　اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانىڭ ءوز ماڭىندا ”اۋرۋىن ويداعىداي كورسەتە الۋ“ قاجەتىن قاناعاتتاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، ”كىشى - گىرىم ناۋقاستاردى اۋىلدا، سالماقتى ناۋقاستاردى اۋداندا ەمدەۋدى“ جۇزەگە اسىرۋ رايونىمىزدىڭ ەمدەۋ، ءدارى - دارمەك، دەنساۋلىق ساقتاۋ ءتۇزىلىس رەفورماسىن تەرەڭدەتىپ، دارەجەگە ءبولىپ دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ ءتۇزىمى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدەگى ماڭىزدى مازمۇن. وسى نىسانانى قايتكەندە اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسى ارقىلى جۇزەگە اسىرۋعا بولادى؟ اۆتونوميالى رايوندىق ەكى ماجىلىستە ۋاكىلدەر مەن مۇشەلەر ونىمدىلىكتى تىلگە تيەك ەتتى، ماسەلەلەردى ورتاعا قويدى، ءادىس - شارا قاراستىردى.

　　اۋدان دارەجەلى شيپاحانالاردى كۇشەيتۋدەن اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسىن كۇشەيتۋگە بۇرىلىس جاساۋ

　　2021 - جىلى رايونىمىز نەگىزگى ساتى بۇقاراسىنىڭ سالاماتتىق قاجەتىن باعدار ەتىپ، ”اۋدان دارەجەلىسىن كۇشەيتۋ، اۋىل دارەجەلىسىن جانداندىرۋ، قىستاق دارەجەلىسىن ورنىقتىرۋ، جوعارى مەن تومەن بىرگە ارەكەتتەنۋ، ينفورماتسيا ىركىلىسسىز بولۋدى“ نەگىزگى ءتۇيىن ەتىپ، نازاردى كادرلاردىڭ ەڭبەكاقى ءتۇزىمى، ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىنداعى تولەۋ ءتاسىلى رەفورماسى، ەمدەۋ مەن ساقتانۋدى ۇشتاستىرۋ، اۋىل مەن قىستاقتى ءبىر تۇلعالاندىرا باسقارۋ سياقتى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسىنداعى بوگەتتىك، قيىن ماسەلەلەرگە شوعىرلاندىرىپ، سوزىلمالى اۋرۋلاردان ساقتانۋ، ەمدەۋ، باسقارۋ، تاربيەلەۋ ”ءتورتتى ءبىر تۇلعالاندىرۋ“ جاڭا ۇلگىسىن كۇش سالا قۇردى.

　　”رايونىمىزدىڭ جەرى كەڭ، جەر - جەردىڭ ەكونوميكالىق دامۋى بىركەلكى ەمەس، دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ قابىلەتى الۋان ءتۇرلى، ەمدەۋ سۇرانىسىندا تۇيىندەر كوپ، جەلى ۇزاق، كولەمى كەڭ بولۋداي ەرەكشەلىك جارىققا شىعىپ، شەتكەرى، شالعاي وڭىرلەردەگى بۇقارادا’ كىشى - گىرىم اۋرۋدى ەلەمەي ءجۇرۋ، سالماقتى اۋرۋدى ەمدەمەي كەشەۋىلدەتۋ‘ بۇرىن كوپ ۇشىرايتىن جاعداي بولاتىن. سوڭعى جىلدارى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ ارقىلى شيپاحانامىز قاتتى بولشەك جاعىندا زور ىلگەرىلەۋشىلىككە جەتىپ قالماستان، ءارقايسى ءبولىم - كەڭسەلەردىڭ سالىستىرۋ، ۇيرەنۋ، تەڭەلۋ، كومەكتەسۋ، وزۋ رايى دا بارعان سايىن قويۋلادى. جاڭا تەحنيكالار، جاڭا نىساندار شيپاحانانىڭ تەحنيكا سالاسىنداعى اقتاڭداعىن ۇزدىكسىز تولتىرۋدا.“ اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، حوتان ايماقتىق حالىق شيپاحاناسىنىڭ جاۋاپتى تەكسەرۋشىسى ەركىنجان قوجا بىلاي دەدى: ”اۋدان، اۋىل، قىستاقتى ءبىر تۇلعالاندىرا باسقارۋ ەمدەۋ بايلىعىنىڭ نەگىزگى ساتىعا ءتۇسۋىن ءونىمدى جەبەدى، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ ەمدەلۋى بارعان سايىن قولايلىلاستى“.

　　قازىرگى نەگىزدە قايتكەندە ”سالماقتى ناۋقاستاردى اۋداندا ەمدەۋدى“ جۇزەگە اسىرۋعا بولادى؟ اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، اۆتونوميالى رايوندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ - سالاماتتىق كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەڭگەرۋشى يۇي ايپيڭنىڭ قاراۋىنشا، شوعىرلى سيپاتتى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسىن تۇتقا ەتىپ، اۋدان دارەجەلى شيپاحانالاردى كۇشەيتۋدەن بىرتىندەپ اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسىن كۇشەيتۋگە بۇرىلىس جاساۋ تەتىك بولىپ تابىلادى.

　　مۇشە يۇي ايپيڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: بيىل رايونىمىز نەگىزگى ساتى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاماتتىق جالپىلىق سىناق رايونى قۇرىلىسىن وراي ەتىپ، شوعىرلى سيپاتتى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتەدى. شوعىرلى سيپاتتى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسىن ”قۇرۋ، پايدالانۋ، باسقارۋ“ ۇزاق ءونىمدى مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، كەمەلدەندىرەدى؛ اۋدان دارەجەلى شيپاحانالاردىڭ ”سەركەلىك“ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، اۋدان دارەجەلى شيپاحانالاردىڭ باسقارۋ قابىلەتى مەن ەمدەۋ قىزمەت وتەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، اۋدان، اۋىل ەكى دارەجەلى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ورىن اۋىستىرىپ دامۋىن ىلگەرىلەتەدى؛ نەگىزگى ساتى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ”الەۋمەتتىك يگىلىك 1 - تۇرىندەگى قازىنالىق قامداۋىن، الەۋمەتتىك يگىلىك 2 - تۇرىندەگى ناتيجە باسقارۋىن“ جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتىپ، شوعىرلى سيپاتتى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسىندا ”ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى جالپى سوماسىن تولەۋ“ جونىنەن ىزدەنىس جاساپ، نەگىزگى ساتى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ بەلسەندىلىگىن جوعارىلاتادى؛ ينفورماتسيالاندىرۋ قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، اۋدان كولەمىندە ساراپتاۋ، تەكسەرۋ ناتيجەسىن ءوزارا تانۋدى بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرادى، ت.ب.

　　”قازىر ’سالماقتى ناۋقاستاردى ەمدەتۋ‘ ءالى دە كوپتەگەن اۋدان دارەجەلى ەمدەۋ - دەنساۋلىق قۇرىلىمدارىنداعى ولقىلىق بولىپ وتىر“. ۋاكىل ەركىنجان قوجا مىناداي ۇسىنىس بەردى: 3 - دارەجەلى شيپاحانا دارىندىلارىن ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى شيپاحانالارىنا لايىقتى ءتۇسىرۋ نەگىزگى ساتى ەمحانالارىنىڭ دياگنوز قويۋ، ەمدەۋ قىسىمىن ازايتادى؛ اۋىل، قالاشىق ەمحانالارىندا نەگىزدىك قىزمەت وتەۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، اۋرۋدان ساقتانۋ جانە ونى ەمدەۋ ۇگىت قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ كەرەك. اۋدان دارەجەلى شيپاحانالار ”سەركەلىك“ رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، پايدادان ورتاق يگىلىكتەنىپ، بايلىقتان ءوزارا بىرگە پايدالانۋعا تاباندى بولىپ، ينفورماتسيانى ءبىر تۇلعالاندىرۋدان جازباي، اۋدان كولەمىندەگى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋىنىڭ ورەسىن جان - جاقتىلى جوعارىلاتۋ كەرەك.

　　امالدىڭ بارىنشا دارىندىلاردى جەتىلدىرىپ، قىزمەتكەرلەردى تياناقتاپ تۇرعىزۋ

　　دارىندىلار − دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق ىستەرىنىڭ دامۋىنداعى ءبىرىنشى بايلىق. قايتكەندە نەگىزگى ساتى دەنساۋلىق ساقتاۋ دارىندىلار قوسىنى قۇرىلىسىن زورايتىپ، اۋدان كولەمىندەگى تۇلعالىق قىزمەت وتەۋ قابىلەتىن جوعارىلاتۋعا بولادى؟

　　جۋىق جىلداردان بەرى شينجياڭ تاپسىرىستى، باعىتتامالى باۋلۋ، ”ينتەرنەت + ۇزدىكسىز مەديتسينالىق تاربيە + لايىقتى تەحنيكا جالپىلاستىرۋ“ قاتارلى شارالاردى قولدانىپ، سان جاعىندا تولىقتاۋ، قابىلەت جاعىندا جوعارىلاتۋ ارقىلى نەگىزگى ساتى دەنساۋلىق ساقتاۋ دارىندىلار قوسىنى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى. ”كەزىندە ءبىزدىڭ وسى اراعا بولىنگەن جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ءبارى ۇيلەنىپ، بالا ءسۇيىپ ۇلگىردى. ولاردىڭ وتباسىنداعىلار تۇگەل وسىندا، ولار دا وسىندا قالۋعا پەيىل“. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، تەكەس اۋدانى بوزادىر مالشىلىق ەمحاناسى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى جۇماتاي اۋباكىر اسەرلەنە: قازىر شيپاحانادا قىزمەت ىستەپ جاتقان ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرى نەگىزىنەن باعىتتامالى باۋلىنعان وقۋشىلار، شيپاحانانىڭ دامۋىندا ماڭىزدى رول اتقاردى، - دەدى.

　　ۋاكىل جۇماتاي اۋباكىر مىناداي ۇسىنىس بەردى: تاپسىرىستى، باعىتتامالى باۋلۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، نەگىزگى ساتى ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنا تامىر تارتۋعا پەيىل، جاپاعا شىدامدى دارىندىلاردى باۋلۋ؛ اۋدان كولەمى دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ مەحانيزمىن قۇرىپ، ادامدى الىپ قالۋ جاعىنا كۇش سالۋ كەرەك. شيپاگەرلەردى اسپيرانتتىققا ەمتيحان بەرۋگە جانە بالنيتسالىق شيپاگەرلەردى ولشەمدەندىرە تاربيەلەۋگە قاتىناسۋعا شابىتتاندىرىپ، بەلگىلى مولشەردە جاردەماقى بەرۋ؛ نەگىزگى ساتى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمدارىن تۇرگە ايىرىپ، شەت - شالعاي، شارت - جاعدايى جاپالى وڭىرلەردەگى نەگىزگى ساتى ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ كىرىسىن ۇيلەسىمدى جوعارىلاتىپ، قازىرگى بار دارىندىلاردى امالدىڭ بارىنشا الىپ قالۋ كەرەك.

　　”ءبىزدىڭ ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىمىزدە شتاتتىلار، ۇسىنىسپەن ىستەتىلگەندەر بار، جۇمىسى بىردەي بولعانىمەن، ەڭبەكاقىسى بىردەي ەمەس، بۇل كوپتەگەن دارىندىلاردىڭ زايا بولۋىنا مۇرىندىق بولۋدا“. اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، حوشۇت اۋداندىق حالىق شيپاحاناسى موڭعۇلشا شيپاگەرلىك ءبولىمىنىڭ بالنيتسا شيپاگەرى سايجاپ بىلاي دەپ قارادى: نەگىزگى ساتى دەنساۋلىق ساقتاۋ دارىندىلارىنىڭ ءىس تىندىرىپ، ناتيجە شىعارۋ تۇعىرى بولۋىنا مۇمكىندىك جاساۋدا مامىلە ارقىلى ادامدى الىپ قالۋ قامتاماسىزدىق ەسەپتەلەدى. ول مىناداي ۇسىنىس بەردى: جەر - جەر اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى كادرلار ءىسى ءتۇزىمى رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا ۇكىمەت باستاماشى بولىپ، شتات كەڭسەسى، كادرلار ءىسى، دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق سياقتى تاراۋلار حۇجات شىعارىپ، شتات كەدەرگىسىن تالقانداپ، قىستاق شيپاگەرلەرىنىڭ ەڭبەكاقى كىرىسى جانە زەينەتكەرلىك قامتاماسىزدىعى سياقتى ساياساتتاردى كەمەلدەندىرىپ، قىستاق شيپاگەرلەرى قوسىنىن ورنىقتىرۋ كەرەك.

　　ينفورماتسيالاندىرۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ

　　2021 - جىلى رايونىمىز اۋدان كولەمى ينفورماتسيالاندىرۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتىپ، ينفورماتسيانى تۇتاستىرۋ، ۇلاستىرۋ ارقىلى جوعارىدا مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتىمەن تۇتاسقان شوعىرلى سيپاتتى اۋدان كولەمى ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسىن قاداعالاۋ تۇعىرىن ورناتىپ، تومەندە ايماق، اۋدان، اۋىل، قىستاقپەن تۇتاساتىن 6 دارەجەلى ينفورماتسيا تورابى ارقىلى اۋدان كولەمى ىشىندەگى الىس ارالىقتى ەمدەۋ تورابىنىڭ قامتۋ مولشەرىن ％100كە جەتكىزدى.

　　اۋدان كولەمىندەگى الىس ارالىقتى ەمدەۋ - دياگنوز قويۋ تۇعىرىنا سۇيەنگەن نىلقىنىڭ اۋدان، اۋىل ەكى دارەجەلى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇرىلىمىندا الىس ارالىقتى ەمدەۋ - دياگنوز قويۋدى، الىس ارالىقتى كەسكىندەۋدى، الىس ارالىقتى جۇرەك سۋرەتتەۋىشتى، الىس ارالىقتى پيگمەنتتەۋدى جۇزەگە اسىردى. ”اۋىل - قالاشىق شيپاحانالارىنىڭ تەكسەرۋ ناتيجەسى اۋداندىق شيپاحاناداعى شيپاگەرلەردىڭ كاسىپتىك اناليزىنا دەر كەزىندە قول جەتكىزىپ، ناتيجەنى ناق ۋاقىتىندا قايتا جولداۋىنا مۇمكىندىك جاسالدى، سونىمەن ناۋقاستاردىڭ ەمدەلۋ وزىندىك قۇنى بارىنشا تومەندەدى“. اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، نىلقى اۋداندىق حالىق شيپاحاناسىنىڭ ورىنباسار باستىعى نۇرلان ساناتبەك بىلاي دەدى: الىس ارالىقتى ەمدەۋ نەگىزگى ساتىنىڭ ەمدەۋدەگى قيىن ماسەلەلەرىن شەشۋدىڭ ءونىمدى ءتاسىلى، الىس ارالىقتى ەمدەۋ تورابىن قىستاقتارعا دەيىن كەڭەيتىپ، بۇقاراعا اناعۇرلىم ويداعىداي قىزمەت وتەۋ جونىندە ۇسىنىس بەرەمىن.

　　اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، جاڭا ءشار اۋداندىق حالىق شيپاحاناسى جۇڭي دەنساۋلىقتى قالپىنا كەلتىرۋ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ىلىمگۇل ابدۇزايىر اۋدان، اۋىل، قىستاق ءبىر تۇلعالانعان ەمدەۋ ورتاق تۇلعاسى ينفورماتسيا تۇعىرى نەگىزىندە، قالالىق ورتالىق شيپاحانا، جۇڭگوشا شيپاحانا، انا - بالالار دەنساۋلىعىن ساقتاۋ شيپاحاناسىن شوعىرلاندىرىپ، 5G تەحنيكاسىنا سۇيەنىپ، قالا، اۋدان، اۋىل 3 دارەجەلى توراپتى قۇرىپ، ءبىر تۇلعالانعان شۇعىل قۇتقارۋ تورابىن تۇلعالاپ، قىزمەت وتەۋ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ جونىندە ۇسىنىس بەردى.

　　”شۇعىل قۇتقارۋ تورابى قۇرىلىسى شۇعىل، قاتەرلى، سالماقتى ناۋقاستاردىڭ ءومىر حاۋىپسىزدىگىنە قاتىستى“. مۇشە ىلىمگۇل ابدۇزايىر مىناداي ۇسىنىس بەردى: ايماق، وبلىس، قالا دارەجەلى شيپاحانالاردى ءتۇيىن ەتىپ، تومەندە اۋدان دارەجەلى شيپاحانالارعا ىقپال كورسەتىپ، ونان اۋىل - قىستاق شيپاحانالارىمەن بايلانىسىپ، قورعاۋ تورىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. نەگىزگى ساتى تاباندا ءۇن قاتۋ، جول بويى جاسىل ارنا بولۋ، ناۋقاستارعا تاباندا قۇتقارۋ - كومەكتەسۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.