— 300 ميلليون ادام قار - مۇز سپورتىمەن اينالىستى، شينجياڭدا مەن بارمىن ⑧
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ مىڭمىڭ
2 - ايدىڭ 11 - كۇنى قايدۋ وزەنىندەگى مۇز جارىقشاسى كورىنىسى ساياحاتشىلاردى وزىنە باۋراپ، ۇلى تابيعاتتىڭ حيكىمەتتى قۇبىلىسىنا كۋا بولدى.
□ سۋرەتتى بايىندالا تۇسىرگەن
قىسقى شينجياڭدا ۇزىننان - ۇزاق سوزىلعان تاۋ سىلەمىن قاپتاعان قالىڭ قار تيانشان الابىن ەرتەگى الەمىندەي اسپەتتەپ تاستاعان، اۋەلى، بۇل ارانى قار - مۇز باتىرلارىنىڭ باسەكە الاڭىنا، قار - مۇز سالت - ساناسىنىڭ ۇلكەن ساحناسىنا اينالدىردى.
”قاراڭىز، مەنىڭ ات شانام قانداي ەكەن؟ ءتۇرى، ناقىش - بەدەرى ءبارىن ءوزىم جوبالاعانمىن، وتىرساڭىز راقات“. 1 - ايدىڭ 24 - كۇنى بۋىرشىن اۋدانى شۇڭقىر قالاشىعى كۇنتۋعان قىستاعىندا قىستاق تۇرعىنى مامىربەك ابدۇراسۇل جىلدام قيمىلداپ اتقا شاناسىن جەگىپ جاتتى.
قىسقى وليمپيادا سپورت جارىسىن قارسى الۋ ءۇشىن، مامىربەك ابىگەرلەنىپ ءجۇرىپ ءبىر توپ ات شانا جاساپ ۇلگىرتتى. ”جاي شانالاردى 5 كۇندە جاساپ بولۋعا بولادى، بيىل جارىم اي ۋاقىت جۇمساپ ءجۇرىپ ’ءساندى‘ شانادان بىرەۋ جاسادىم، ونداعىم كوكتەم مەرەكەسى كەزىندە ساياحاتشىلاردىڭ جاقسىراق سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ ءۇشىن“. ول: بۇرىن ات شانانى زاتتىق ماتەريالداردى تاسۋ ءۇشىن پايدالاناتىن، ال قازىر ساياحاتشىلاردىڭ ساياحاتتاعى قىزىقتايتىن تۇرىنە اينالدى، - دەدى.
شينجياڭدا باي مازمۇندى قار - مۇز حالىقتىق سالت - سانا مادەنيەتىنىڭ توركىنى الىستا جاتىر. ادامداردىڭ تەرى شاڭعى تاعىپ، بايىرعى زاماندى ەلەستەتۋىنە، چور شالىپ، شاراپ ءىشىپ ءان سالۋىنا، بايىرعى بالىقشىلىق - اڭشىلىقتىڭ، قىسقى بالىق اۋلاۋدىڭ تىنىس - تىرشىلىگىن اڭعارۋىنا دا بولادى.
باركول قازاق اۆتونوميالى اۋدانى بەيحۋ بايگە الاڭىنىڭ كەڭ كوسىلگەن قارلى جازىعىندا وتكەن 100دەن استام مالشى قاتىناسقان ات بايگەسى، كوكبار تارتۋ جانە قىزقۋار سياقتى بۇقارالىق دەنە تاربيە قيمىلدارى بۇكىل قىستاقتى دۋمانعا بولەدى. جارىسقا قاتىناسقان شاباندوزداردىڭ ءبارى رۋحتى، قامشىسىن ۇيىرە تەبىنىپ، ورشەلەنىپ العان؛ كوكبارشىلار ورتاعا كوكبار تاستالا بەرە اپىر - توپىر تالاسقا ءتۇستى، ات ۇستىندەگىلەردىڭ ايعايى تولاسسىز كوتەرىلدى.
”قىس مەزگىلىندە قارلى دالاداعى بايگە، كوكبار تارتۋ، قىزقۋار شينجياڭنىڭ مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرىندەگى ءداستۇرلى دەنە تاربيە ءتۇرى، ءار جىلى قىستا مالشىلار سالتاناتتى قىسقى سپورت جارىستارىن وتكىزىپ تۇرادى“، - دەدى باركول قازاق اۆتونوميالى اۋداندىق مادەنيەت، دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسىنىڭ باستىعى جياڭ شياۋلياڭ.
1000 كيلومەتردەن استام قاشىقتىقتاعى پامير ۇستىرتىندە قارلى دالادا بۇركىت سالۋ ءجۇرىلىپ جاتتى. اقشي اۋدانىندا ءار جىلى قىستا مالشىلار جۇيرىك اتقا ءمىنىپ، وڭ قولىنا بۇركىت قوندىرىپ، سول قولىمەن تىزگىن ۇستاپ، كىمنىڭ بۇركىتىنىڭ تەگەۋرىندى ەكەندىگىن سىناۋعا شىعادى. كەزىندەگى تىرشىلىك ءۇشىن جۇرىلەتىن اڭ اۋلاۋ ءتاسىلى قازىر ادامداردىڭ دەنە شىنىقتىرىپ، قىزىق قۋاتىن قيمىلىنا اينالدى.
1 - ايدىڭ ورتا شەنىنە وتكەندە كەڭ كوسىلگەن باعراش كولىنىڭ بەتىنە قاتقان كوكشىل ”مۇز جاقۇت“ كۇمىستەي اپپاق قار تەڭىزىنىڭ ورتاسىندا كوز تارتىپ جاتادى. مۇزدى كول بەتىندەگى بالىق اۋلاۋدىڭ كەرەمەت كورىنىسى − قىسقى بالىق اۋلاۋ بارعان سايىن كوپ ادامنىڭ وسىندا، ءسوزسىز، كەلۋىنىڭ سەبەبىنە اينالدى.
جىلىنا ءبىر رەت وتەتىن قىسقى بالىق اۋلاۋ مەرەكەسىندە ساياحاتشىلار ”كولگە قۇرمەت، بالىق اۋلاۋ“ ءراسىمىن، 10 مىڭ بالىقتىڭ سۋدان شىققان ايبىندى بەينەسىن، باس بالىقتى باسەكەلەستىرە ساتۋدىڭ دۋمانعا تولى ءراسىمىن تاماشالاۋدان سىرت، يگىلىك بالىعىنا تالاسۋ، ات شانا، قار - مۇزدا سۋرەتكە ءتۇسۋ سياقتى تارتىمدى قيمىلدارعا قاتىناسادى.
1 - ايدىڭ 29 - كۇنى بالىقشىلاردىڭ بىركەلكى شىققان ۇنىمەن 100 نەشە مەترلىك الىپ بالىق اۋى مۇز استىنان اقىرىن تارتىپ شىعارىلدى، ۇلكەندى - كىشىلى سازان، ءدوڭماڭداي بالىق، بوز بالىق قاتارلىلار ىرشىپ - شورشىپ جاتتى.
بۇل بالىقشىلار باسى شۇي چيڭشۇيدىڭ كوكتەم مەرەكەسىنەن بۇرىن ەڭ سوڭعى رەت اۋ سالۋى. ”بيىل كولدىڭ بەتىنە قاتقان مۇز وتە قالىڭ بولدى، تۇڭعىش سالعان اۋ دا جىلداعىدان سالماقتى شىقتى، مول ءونىمنىڭ بەلگىسى“. شۇي چيڭشۇي: قار - مۇز قىسقى بالىق اۋلاۋ مادەنيەتىن الا كەلدى، بۇل بالىقشىلارعا دەگەن ەڭ جاقسى سي، - دەدى.
”مۇنداي ءداستۇرلى قىسقى بالىق اۋلاۋ ءتاسىلىنىڭ باعراش كولىندە نەشە ون جىلدىق تاريحى بار. قىسقى بالىق اۋلاۋ قىسقى ساياحاتتىڭ دا ءبىر جارقىن ءتۇسى، بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنەن كەلگەن ساياحاتشىلاردى، ءسوزسىز، تاماشالاۋعا باۋراپ وتىر، ول قار - مۇز + مادەنيەتتىڭ تەرەڭ توعىسۋى سانالادى“، - دەدى باعراش اۋداندىق مادەنيەت، دەنە تاربيە، راديو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسىنىڭ باستىعى جان ليجۇن.
”ءاسىلى شينجياڭدا وسىنداي كوپ قىزىقتى قار - مۇز ويىندارى بار ەكەن - اۋ، ودان ءبىز تۇرلىشە ۇلتتىق سالت - سانانى سەزىندىك، ەستەن كەتپەستەي بولدى“. 1 - ايدىڭ 31 - كۇنى جياڭسۋلىق ساياحاتشى ۋاڭ بويۇي وتباسىنداعى 3 جان التايدا كوكتەم مەرەكەسىن قارسى الۋدى تاڭدادى. كوكتەم مەرەكەسىنە قاراعان ءتۇنى قوم قىستاعى ”قومدا كوكتەم مەرەكەسىن وتكىزۋ“ قيمىلىن وتكىزدى، ۋاڭ بويۇيدىڭ وتباسىنداعىلار مەن جەر - جەردەن كەلگەن ساياحاتشىلار لاۋلاعان جارقىل وتتى قورالاي، دىبالاردىڭ ”جىلىك شاعىپ مايىن ءىشۋ“ جاڭا جىلدى قارسى الۋ ءداستۇرلى ءراسىمىن سەزىندى؛ جاڭا ايدىڭ 1 - كۇنى تاڭەرتەڭ ەرتە ولار ات شاناعا وتىرىپ، قومدا كۇن شىققان ساتتەگى كەرەمەت كورىنىستى تاماشالادى، سونداي - اق قارلى دالاداعى بايگە، ساداق اتۋ سياقتى حالىقتىق سالت - سانا ويىندارىن كورىپ، بايىرعى تەرى شاڭعىنى سەزىنىپ، ەرەكشە قىزىققا باتىپ، ەلىتە ءتۇستى.
بايىرعى تەرى شاڭعى، قارلى دالاداعى بايگە، قارلى دالاداعى كوكبار، قارلى دالادا بالۋانعا ءتۇسۋ، ات شانا، قىسقى بالىق اۋلاۋ... ەرەكشە قار - مۇز بايلىعى مەن حالىقتىق سالت - ساناعا ارقا سۇيەگەن شينجياڭنىڭ قار - مۇز مادەنيەتى گۇلدەي جايناپ قۇلپىرا تۇسۋدە.
