□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ دۇڭمەي
2 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ساياحاتشى ما يۇن ءبىر حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ قوناق بولمەسىندە راقاتتانا وتىر، ەدەنگە تۇتاسقان ۇلكەن تەرەزەدەن بالالاردىڭ قاردا بالون ويناپ، قار اتىسىپ جۇرگەنىنە مەيىرلەنە قارايدى...
”مانتۋ شانجۇي“ دەپ اتالاتىن بۇل حالىقتىق تۇسەلحانا ءۇرىمجى اۋدانى بانفاڭگوۋ قالاشىعىنا ورنالاسقان. ءۇستى 3 قابات، استىندا جەر تولەسى بار شاعىن عيمارات ىشىندە كوكتەم لەبى بەتكە ۇرىپ تۇر، وسىزاماندانعان جوبالاۋ مەن نانشاننىڭ حالىقتىق تۇسەلحانا ەرەكشەلىگى ءبىر تۇلعالاندىرىلا اشەكەيلەنگەن. تاڭعى اسىن ىشكەن ساياحاتشىلاردىڭ كەيبىرەۋى ماڭايداعى قالتقىلارعا بارىپ بۇلدىرگەن تەرۋگە دايىندالدى، 9 جاستاعى ما بويۇي بىرنەشە كىشكەنتاي دوسىمەن بىرگە قارداعى فۋتبول الاڭىنا دوپ تەبۋگە كەتتى.
”بۇلاردىڭ ءبارى الدىڭعى اپتادا الدىن الا كەلىسىپ قويعان قوناقتار“، - دەدى ءتىلشىنى كورگەن حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ يەسى ۋاڭ يۇڭحۋ. بۇل كەزدە قوناق بولمەنى جيناستىرىپ بولعان حالىقتىق تۇسەلحانا قىزمەتكەرى ۋاڭ يۇڭچياڭ ماقتالى مەشپەتىن كيىپ الىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ۇيىنەن سيىر - قوي ەتى مەن جاس كوكونىس ساتىپ اكەلۋگە دايىندالدى. ”بۇگىن، از دەگەندە، 20 كيلوگرام جاسىل جاپىراقتى كوكونىس ساتىپ اكەلۋ كەرەك“، - دەپ تاپسىردى ۋاڭ يۇڭحۋ، - اپتا سوڭىندا قوناق كوپ، ورتا ەسەپپەن كۇنىنە 80 ادام اينالاسىنا جەتەدى.
ۋاڭ يۇڭحۋ شىرىلداپ جاتقان قول تەلەفوندى كوتەرىپ، الدىن الا كەلىسىم بويىنشا كەلە جاتقان قوناقتاردىڭ جول ساپارى مەن سۇرانىسىن تۇراقتاندىرۋمەن ابىگەر بولدى. بۇل بارىستا ۇستەلدەردى ءسۇرتىپ بولعان قىزمەتكەر ليۋ ليڭليڭ قولىنا قولعاپ كيىپ، ۇلكەن زالدا جۇمىسقا كىرىستى. ليۋ ليڭليڭ مەن ۋاڭ يۇڭچياڭدى قامتىعان 5 قىزمەتكەردىڭ ءبارى جەرگىلىكتى تۇرعىندار، حالىقتىق تۇسەلحانا اشىلۋدان بۇرىن، ولار ءبىر تۇتاس جۇمىس الدى باۋلۋىنان ءوتتى.
تەلەفوندا سويلەسىپ بولعان سوڭ، ۋاڭ يۇڭحۋ بولمە - بولمەنى رەتىمەن تىلشىگە تانىستىرىپ شىقتى: ”مىناۋ ايىرىم ۇستەلدەر، مىناۋ تاماق ءۇي، مىناۋ بيللياردحانا، مىناۋ جۇلدىز دارەجەلى ولشەمدى قوناق ۇيلەر، الەۋمەتتىك اۋماقتاردىڭ بارىندە ۇزىن ۇستەل بار، قوناقتاردىڭ مۇندا اقتارىلا اڭگىمەلەسۋىنە، كوفە ىشۋىنە بولادى، قاسىندا بالالار سايران اۋماعى بار“... باجايلاپ قاراعاندا، ءاربىر قوناق بولمەسىنىڭ بارىندە ءتۇرلى - ءتۇرلى ىشكى اشەكەي مەن وزىندىك ستيل بار ەكەنى بايقالادى، بارىنە جانعا جاعىمدى جاسىل وسىمدىكتەر قويىلىپتى.
”ماۋسىم سايىن تۇرلىشە كورىنىس بار“. ۋاڭ يۇڭحۋ سويلەي ءجۇرىپ، تىلشىگە حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ كورىنىس سۋرەتىن كورسەتتى، سۋرەتتە جاز مەزگىلىندە حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ ماڭىنداعى الۋان رەڭمەن قۇلپىرعان باقشا، كوك جاساڭداعى ۇلكەن سەرىپپەلى توسەكتە اسىر سالىپ جۇرگەن بالالار كورىنىسى ءتۇسىرىلىپتى.
ۋاڭ يۇڭحۋ حالىقتىق تۇسەلحانا العاش جۇمىس باستاعاندا - اق ساياحاتشىلار ۇناتقاندىعىن، كەيدە اپتا سوڭىندا، مەرەكە - مەيرام كەزدەرىندە ”ءبىر اۋىز بولمە قالمايتىندىعىن“، بىلتىر تيجارات سوماسى ءبىر ميلليون 300 مىڭ يۋاننان اسقاندىعىن ايتتى.
”بۇرىنعى حالىقتىق تۇسەلحانالار تەك جاتىن ورىن، اس - سۋمەن عانا قامدايتىن. قازىر ونداي ەمەس، مەن ارمانداعان تۇرمىس وسىندا“. ما يۇن: حالىقتىق تۇسەلحانا جوعارى دەڭگەيدە اشەكەيلەنگەن، تاماعى ءدامدى دە تازا، ساباقتاستار باس قوسسا دا الاڭ بار، بالالار وينايتىن جەر دە بار، مۇنىڭ بارىنە ساباقتاستار قاتتى رازى بولدى، - دەدى. ”ەڭ باستىسى، سىرتقا شىقساڭىز، الىستان اسقار تاۋلار كورىنەدى، جازدا قول سوزىم جەردەن گۇلدەردى تاماشالاۋعا، قىستا قاردا ويناۋعا بولادى“.
اۋىل - قىستاق ساياحاتى دامۋىنىڭ ارقاسىندا، ءۇرىمجى اۋدانى بانفاڭگوۋ قالاشىعى مەن شۇيشيگوۋ قالاشىعىنداعى ”لىيە“ جەلىلەس حالىقتىق تۇسەلحانالارى ساياحاتشىلارعا وزگەشە سەزىنىس ازىرلەپ، ولار دا ساياحاتشىلاردىڭ ۇناتۋىنا يە بولدى.
ءتىلشى بانفاڭگوۋ قالاشىعىنداعى ”لىيە“ حالىقتىق تۇسەلحاناسىنا كىرگەندە، قارسى قابىرعادان كىتاپ سورەسى مەن ءتۇرلى مۋزيكا اسپاپتارىن كوردى. ءار بولمەگە كۇن نۇرى ءتۇسىپ تۇر، حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ جاۋاپتىسى جوۋ شۋەچىڭ قاربالاس ەكەن.
جوۋ شۋەچىڭ ۇرىمجىلىك، داشۋەدە مۋزيكا كاسىبىن وقىعان، وقۋ بىتىرگەن سوڭ يۇنناننىڭ ليجياڭىندا حالىقتىق تۇسەلحانا اشتى. شينجياڭنىڭ ساياحات كاسىبىنىڭ تەز دامىعاندىعىن كورگەن ول ۇرىمجىگە قايتىپ، بانفاڭگوۋ قالاشىعى چيگۇڭ قىستاعىنان قوس قاباتتى شاعىن عيماراتتا لىيە حالىقتىق تۇسەلحاناسىن اشىپ، تيجارات باستاسىمەن ”ينتەرنەتتە تانىلىپ“ كەتتى، ول تەز ارادا شۇيشيگوۋ قالاشىعىنان لىيە حالىقتىق تۇسەلحاناسىنىڭ ەكىنشىسىن باستاپ اشتى.
”اس - سۋ، تۇسەلحانا قىزمەت وتەۋىنەن سىرت، ءبىز تاعى ارا - تۇرا مۋزيكا كەشىن وتكىزىپ، تۇتىنۋشىلارعا وزگەشە سەزىم سيلايمىز“. جوۋ شۋەچىڭ ساياحاتشىلاردىڭ كۇندىز حالىقتىق تۇسەلحانادا كىتاپ كورىپ، شايحانادان شاي ءىشىپ، ال قاس قارايعان شاقتا مۋزيكالى سىرا كەشىنىڭ دۋمانىنا قاتىناسۋىنا بولاتىندىعىن ايتتى.
جۋىق جىلداردان بەرى ءۇرىمجى اۋدانى حالىقتىق تۇسەلحانا كاسىبى سالاسىنىڭ دامۋىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، قالا دارىندىلارىن اۋىل - قىستاقتارعا بارىپ شارۋاشىلىق قۇرۋعا باۋراپ، قوعامدىق كاپيتالدى قارجى قوسۋعا، باسقارۋعا جەتەكتەپ، اۋىل - قىستاق حالىقتىق تۇسەلحانا كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتتى. قازىرگە دەيىن ءۇرىمجى اۋدانىندا 210 حالىقتىق تۇسەلحانا بار. ”ءبىر ءبولىم حالىقتىق تۇسەلحانالاردىڭ قاتتى بولشەك قۇرىلعىلارى بارعان سايىن كەمەلدەنىپ كەلەدى، سايكەستى قىزمەت وتەۋى دە بارعان سايىن كوڭىلدەن شىعىپ، ماركا اسەرىن قالىپتاستىرا باستادى“، - دەدى ءۇرىمجى اۋدانىنىڭ ورىنباسار اكىمى شىن ياڭ.
