بەتاشار
كوكتەم سامالى ەسىپ، كۇللى تىرشىلىك جانداندى. 2017 - جىلى 3 - ايدىڭ 10 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ءتوراعاسى، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭنىڭ 12 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ماجىلىسىندە شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا ايتقان سوزدەرى جۇرەكتەردى مەيىرگە بولەدى، ىقىلاستى تاپسىرماسى قۇلاقتان كەتپەي كوكەيگە ورنادى. 5 جىلدان بەرى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسىن باستان - اياق ەستە بەرىك ساقتاپ، العىس ايتا ەكپىندەي ىلگەرىلەپ، ىنتىماقتى، جاراسىمدى، گۇلدەنگەن، باي، وركەنيەتتى، العا باسقان، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن، ەكولوگياسى تاماشا جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليستىك شينجياڭ قۇرۋعا قۇلشىندى. بۇگىننەن باستاپ ءبىز ”باس شۋجيگە مالىمەت“ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى ايدارىن اشىپ، مەملەكەتتىك ەكى ماجىلىسكە قاتىناسقان ۋاكىلدەرگە، مۇشەلەرگە، سونداي - اق ءار ۇلت كادر - بۇقاراسىنا تىلشىلىك ىستەپ، باس شۋجيگە تيانشان الابىنداعى جان سۇيىندىرەتىن وزگەرىستەردەن مالىمەت بەرەمىز.
جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرىپ، دامۋ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋدى وزەك، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدى نەگىزگى جەلى ەتۋگە تاباندى بولىپ، ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى كۇشەيتىپ، ”ءۇش جوعارى“ نىسانداردىڭ شينجياڭعا كىرۋىن قاتاڭ تەجەپ، لاستانۋدان ساقتانۋ، ونى جونگە سالۋ جانە قۇمايتتانۋدان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، اسپانى اشىق، جەرى جاسىل، سۋى تۇنىق كورىكتى شينجياڭ قۇرۋعا قۇلشىنايىق.
− شي جينپيڭ
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى شى شين
وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى جوعارى ءونىمدى، ساپالى دامۋ كەزەڭىنە ءوتىپ، استىقتىڭ جالپى ءونىم مولشەرى تىڭ دەڭگەيگە كوتەرىلدى؛ مۇناي، مۇناي حيميا سياقتى ءداستۇرلى كاسىپتەر تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارى جەدەل دامىپ، كوپ كريستالدى كرەمنيدىڭ ءونىم مولشەرى بۇكىل ەلدىڭ ％58ىن يەلەدى؛ بەيجيڭ − شينجياڭ جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى تۇتاس جەلى بويىنشا تۇتاستىرىلىپ، بەيجيڭگە دەيىنگى قاشىقتىق 1300 كيلومەتردەن استام قىسقاردى، بۇكىل رايونداعى حالىقتىق اۋەجايلاردىڭ جالپى سانى 23كە جەتتى، تەمىر جول بارلىق ايماقتارعا، وبلىستارعا، قالالارعا جەتكىزىلدى، تارىم ويپاتىن اينالعان جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول شەڭبەرى نەگىزىنەن سالىنىپ بولدى.
2017 - جىلى 3 - ايدىڭ 10 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ 12 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ماجىلىسىندە شينجياڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسقاندا ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، شينجياڭ قىزمەتىنە شىنايى ءۇمىت ارتتى. باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسىن باستان - اياق ەستە بەرىك ساقتاپ، 5 جىلدان بەرى شينجياڭداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى جاڭا دامۋ ۇستانىمى سىندى دامۋ ماسەلەسىن شەشۋدىڭ وسى ”التىن كىلتىنەن“ ويداعىداي پايدالانىپ، باس شۋجي كوڭىل ءبولىپ وتىرعان شينجياڭدى اناعۇرلىم كوركەم ەتىپ قۇرىپ شىعۋعا قۇلشىندى.
قۇنى بولۋمەن بىرگە، ”جاڭالىعى“ دا بولۋ كەرەك
”جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ جەتەكشىلىگىندە كەريا روزا گۇلى كاسىبى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتتى، قازىر روزا گۇلى حوش ءيىستى ماتەريالدارى، ازىق - تۇلىك، بەزەنۋ بۇيىمدارى، كۇندەلىكتى تۇرمىس بۇيىمدارى ءبىر تۇلعالانعان تۇتاس ءونىم تىزبەگىن قالىپتاستىرىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنىڭ قۇنى دا ’جاڭالىعى‘ دا تۇگەلدەي زور دارەجەدە جوعارىلادى“. وسىلاردى تىلگە العاندا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، شينجياڭ شينيە مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك تيجاراتى (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى پارتيا ىستەرى، بۇقارالىق قىزمەت ءبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى ادىل ابدىرازاق ايرىقشا تەبىرەندى.
كەريا اۋدانىندا قۇمدى ءشول روزاسىن ەگۋ تاريحى بار. سوڭعى جىلدارى شاعىن ءارى بىتىراڭقى ءداستۇرلى روزا گۇلى كاسىبى بىرتىندەپ ”كاسىپورىن + بازا + سەلبەستىك كووپەراتيۆى + شارۋا وتباسى“ سىندى وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى دامۋ تاسىلىنە قاراي بۇرىلىس جاساپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ دەڭگەيى مەن ونىمدىلىگى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، بۇقارانى كىرىستى ۇزدىكسىز ارتتىرۋعا جەتەكتەيتىن باستاماشى كاسىپ سالاسىنا اينالدى. ادىل كەزىندە شينجياڭ كەريا گۇيمي بيوتەحنيكا جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىندە كوپ جىل قىزمەت ىستەگەن، بۇل جونىندە اسەرى اناعۇرلىم تەرەڭ.
ادىل بىلاي دەدى: وسى بىرنەشە جىلدا شينجياڭ جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن كوشىرۋدى، كادەگە جاراتۋدى جەدەلدەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ تەحنيكادا جاڭالىق اشۋىن ىلگەرىلەتىپ، ونەركاسىپتىڭ نەگىزىن كۇشەيتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدى جانە تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەردىڭ توعىسپالى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرىپ، زورايتىپ، دامۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى قۋاتىن، جاڭا باسىمدىعىن ۇزدىكسىز تۋىنداتتى.
”باس شۋجي نۇسقاعان بەتالىستى بويلاي، شينجياڭنىڭ استىق، ماقتا، جەمىس - جيدەك، مال - تۇلىكتى ۋاكىل ەتكەن وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى جوعارى ءونىمدى، ساپالى دامۋ كەزەڭىنە ءوتتى؛ ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپ سالالارى ۇزدىكسىز زورايىپ، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك كاسىپورىندارىنىڭ ءوندىرۋى مەن ساتۋى بىردەي كۇسەت بولدى، 2021 - جىلى ونەركاسىپتىڭ ارتقان قۇنى ％20 ارتىپ، تىڭنان 99 مىڭ 500 ادام جۇمىستاندى؛ بۇكىل رايونىمىزدا ەڭبەك شوعىرلانعان كاسىپورىندار 7500دەن استى؛ ستراتەگيالىق سيپاتتى جاڭادان گۇلدەنگەن كاسىپ سالالارىنىڭ تەز دامۋ اۋقىمى جارىققا شىقتى؛ ساياحات كاسىبى جەدەل قالپىنا كەلدى، مۇنىڭ ءبارى جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ اقيقات كۇشىن تولىق دالەلدەدى، - دەدى ادىل.
”دامىپ عانا قويماي، اناعۇرلىم ساپالى، اناعۇرلىم ءونىمدى دامۋ كەرەك“. ادىل بىلاي دەدى: كاسىپورىن جونىنەن العاندا، قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق سيپاتتى رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، جوعارى ساپالى، بىركەلكى بولۋ بەتالىسىنا قاراي ءجۇرىپ، تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدىڭ كەشەندى شارالارىن بۇلجىماستان ويداعىداي اتقارىپ، باسىمدىققا يە كاسىپ سالالارىنىڭ تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن كۇش سالا قالىپتاستىرۋ كەرەك.
بايلىق ەرەكشەلىگىن تياناق ەتىپ، كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ باسەكە جولىن ءدال تاپتى
جىل ەسەبى كوكتەمدە، بارابان ءۇنى ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە جەبەدى.
ءداستۇرلى ەنەرگيا سالاسىندا نەگىزى بار گۋاڭحۇي ەنەرگيا جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى قازىر تازا ەنەرگياعا ويىسۋ ورنالاسۋىن جەدەلدەتە باستادى. جۋىقتا گۋاڭحۇي ەنەرگياسى «سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن دامىتۋ ستراتەگياسى جوبا باعدارلاماسىن (2022 − 2030 - جىل)» جاريالاپ، سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىپ سالاسىن دامىتۋدى ورنالاستىرۋعا كىرىستى.
”5 جىلدان بەرى ءبىز باس شۋجيدىڭ ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالاسىن جەتىلدىرۋ، زورايتۋ تاپسىرماسىن قاي - قاشان دا ۇمىتپاي، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دامۋدىڭ تۇتاس بارىسىنا ءسىڭىرىپ، ەنەرگيا بايلىعى ەرەكشەلىگىن تياناق ەتىپ، كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ باسەكە جولىن ءدال تاۋىپ، دامۋدىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتىق“، - دەدى گۋاڭحۇي ەنەرگياسىنىڭ باس جوراسى حان شىفا.
حان شىفا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: قازىر گۋاڭحۇي ەنەرگياسى ەل ىشىندەگى تيجارات كولەمى ەڭ ۇلكەن قۇرلىقتىق G N L قامداۋشىسىنىڭ بىرىنە اينالدى، سونداي - اق ەل ىشىندە كومىر، مۇناي، گاز سىندى ءۇش ءتۇرلى بايلىققا يە حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ ءبىرى. سەرىكتەستىك اراتۇرىك اۋدانىنىڭ نومىندا ءىرى كومىر جانە كومىر - حيميا ونەركاسىپ بازاسىن قۇرىپ، 9 كومىر - حيميا ونەركاسىپ نىسانىن سالىپ ىسكە قوستى. ەل ءىشى، حالىقارا سىندى ەكى بازاردى بەتكە الىپ، ەنەرگيا بايلىعىن اشۋدى نەگىز ەتىپ، جوعارى، تومەنگى بۋىندار ءبىر تۇلعالانعان ەنەرگيا كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىردى.
ۇزاق ۋاقىتتان بەرى شينجياڭ بايلىق ەرەكشەلىگىن تياناق ەتىپ، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە كاسىپ جۇيەسىن قالىپتاستىردى، بۇل دامۋدى جەدەلدەتۋدىڭ ماڭىزدى باسىمدىعى ءارى كۇش سالا جوعارىلاتۋدىڭ ماڭىزدى ءتۇيىنى.
”جاڭا كەزەڭگە قادام تاستاعاندا، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ قۇرىلىمى، ساپاسى، قوزعاۋشى كۇشى، ومىرشەڭدىك كۇشى سياقتىلاردا كەڭ دە تەرەڭ وزگەرىستەر تۋىلۋدا، بۇل ءبىزدىڭ جاڭا دامۋ ۇستانىمىن تولىق، دالمە - ءدال، جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ ارناسىمەن ىرىقتىلىقپەن توعىسىپ، كاسىپ سالاسى نەگىزى، بايلىق ەرەكشەلىگى، دامۋ بولاشاعى سياقتى فاكتورلاردى جان - جاقتى ويلاستىرىپ، بولاشاق دامۋدى عىلمي جوسپارلاۋىمىزدى ءتىپتى قاجەت ەتەدى، - دەدى حان شىفا.
كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى ماننەن اسىرماۋدىڭ، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋدىڭ ءىرى ارتقى كورىنىسى استارىندا، 2021 - جىلى گۋاڭحۇي ەنەرگياسى ”جاسىل توڭكەرىس“ نەگىزگى تاقىرىپ بولعان 2 - رەتكى ستراتەگيالىق تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى رەسمي باستادى.
حان شىفا بىلاي دەدى: گۋاڭحۇي ەنەرگياسى قازىرگى كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ارناسىن ارقاۋ ەتىپ، باسىمدىققا يە كۇشتەردى شوعىرلاندىرىپ، سۋتەگى ەنەرگياسى كاسىبىن جەدەل دامىتۋ، تازا ، تومەن كومىرتەكتى، جوعارى ءونىمدى ەنەرگيا جۇيەسىن قۇرۋ، سونداي - اق كومىر قىشقىل گازىن جيىپ الۋ، پەشەتتەۋ جانە مۇناي ىعىستىرۋ (CCUS ) نىسانىن اتقارۋدى ىلگەرىلەتۋ ارقىلى بىرتىندەپ تيبىن وزگەرتىپ، ءداستۇرلى قازبا ەنەرگيا مەن جاسىل جاڭاشا ەنەرگيا ۇشتاستىرىلعان ەنەرگيانى جان - جاقتى اشۋ كاسىپورنىنا اينالادى.
جاڭا ۇستانىم تيانشان الابىندا ومىرشەڭدىك كۇش قاۋلاتتى
”جاڭا ۇستانىم دامۋدىڭ جاڭا بەتالىسىنا جەتەكشىلىك ەتەدى. 5 جىلعا قايىرىلا قاراساق، تيانشان الابىندا ومىرشەڭدىك كۇش قاۋلادى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى ساياسات زەرتتەۋ كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جۋ شۋۋي.
باس شۋجي نۇسقاعان بەتالىستى بويلاپ، جاڭالىق اشۋ، سايكەستى بولۋ، جاسىل بولۋ، اشىق بولۋ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋ سىندى 5 ۇلكەن دامۋ ۇستانىمى شينجياڭنىڭ تاباندىلىقپەن العا باسقان ءار قادام ىزىنە تەرەڭ ۇيالادى. ەرەكشە، باسىمدىققا يە كاسىپ سالاسى دامىپ، زورايىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ ۇزدىكسىز تەرەڭدەپ، دامۋ ومىرشەڭدىگى ۇزدىكسىز كۇشەيىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلار مەن قالا، اۋىلدىڭ بەت - بەينەسىندە وراسان زور وزگەرىستەر تۋىلىپ، ۋاعىندا جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام قۇرىپ شىقتى. باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى تاپسىرماسى شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا جاندى امالياتقا اينالدى.
«ءبىز ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلارداعى ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىردىق، ’13 - بەسجىلدىق‘ مەزگىلىندە تۇراقتى مۇلىككە جيىنى 4 تريلليون 100 ميلليارد يۋان قارجى قوستىق.’ شينجياڭ ىشىندە شەڭبەر قالىپتاستىرىپ، شينجياڭعا كىرىپ - شىعۋدى تەزدەتۋدە‘ كەلەلى ىلگەرىلەۋشىلىك قولعا كەلدى؛ ءبىر توپ كەلەلى سۋ يگىلىگى ينجەنەريالارىن قۇرىپ، ياركەن وزەنىنىڭ مىڭ جىلدىق سۋ اپاتى تۇبىرىنەن شەشىلدى؛ ءبىر توپ ماڭىزدى ەنەرگيا ينجەنەريالارى سالىندى؛ 5G سياقتى جاڭاشا نەگىزدىك قۇرىلعىلار جەدەل ورنالاستىرىلدى جانە سالىندى؛ جاڭاشا قالا - قالاشىقتاندىرۋ مەن جاڭاشا اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، تيانشان الابىندا شىت جاڭا بەينە جارىققا شىقتى“، - دەدى جۋ شۋۋي. 2021 - جىلى شينجياڭنىڭ ءتۇيىندى نىساندارىنا جيىنى 243 ميلليارد 600 ميلليون يۋان قارجى قوسىلىپ، حالىق تۇرمىسى تۇرىندەگى نىساندار ءتۇيىندى نىساندار جالپى سانىنىڭ ۇشتەن بىرىنە جۋىعىن يەلەدى.
”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە شينجياڭنىڭ وڭىرلىك ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 930 ميلليارد 688 ميلليون يۋاننان ءبىر تريلليون 379 ميلليارد 758 ميلليون يۋانعا جەتىپ، 2010 - جىلداعىدان 2 ەسەلەۋ نىساناسى جۇزەگە استى. قالا ، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق قولداعى تابىسى جىلىنا ورتا ەسەپپەن جەكە - جەكە ％5.8، ％8.3 ارتىپ، جەكە - جەكە 34 مىڭ 838 يۋانعا، 14 مىڭ 56 يۋانعا جەتتى.
دامۋ نەگىزى اناعۇرلىم بەرىك، ورتاسى اناعۇرلىم جاقسى، جىگەرى اناعۇرلىم جەتكىلىكتى، ساپاسى اناعۇرلىم جوعارى بولدى! 5 جىلدىق امالياتتىڭ تابىسى مول بولدى، شينجياڭنىڭ قارىشتاپ دامۋىنىڭ ءار قادامىندا پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ كوڭىل ءبولۋى مەن قولداۋى جاتىر، بارلىعى باعىت - ساياساتتاردىڭ، ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋلاردىڭ باتىل تياناقتاندىرىلۋىنا سايكەس كەلدى.
”ىقىلاستى تاپسىرمانى ەستە بەرىك ساقتاپ، ءبىز دامۋ ماسەلەسىن شەشۋدىڭ التىن كىلتىنەن ويداعىداي پايدالانىپ، دامۋدى توقتاتپاي، تولاسسىز كۇرەس جۇرگىزۋىمىز كەرەك“، - دەدى جۋ شۋۋي.
