− شي جينپيڭنىڭ ”ەكى ماجىلىستەگى كەزدەرى“ دۇنيە جۇزىنە ”جۇڭگو باسقارۋىن“ ءتۇسىندىردى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حاۋ ۋي - ۋي، ليۋ جيان
”جۇڭگو ەكى ءماجىلىسى ادامدى وزەك ەتىپ، حالىق تۇرمىسىنا نازار اۋدارعان ەكى ءماجىلىس بولدى“، ”ەكى ءماجىلىس جۇڭگو باسشىلىق جىگىنىڭ ءار سالا قايراتكەرلەرىمەن مەملەكەتتىڭ ءىرى جوسپارىن تولىق تالقىلاپ كەڭەسەتىن ماڭىزدى ورىن“، ”ەكى ءماجىلىس ايقىن دامۋ نىساناسىن تۇتاس مەملەكەتتىڭ الدىندا جايىپ سالدى“... ەندى عانا جابىلعان مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس دۇنيە جۇزىنە مول ”ەكى ءماجىلىس اسەرىن“ قالدىردى.
ەكى ماجىلىسكە قاتىناسىپ، ۋاكىلدەرمەن، مۇشەلەرمەن مەملەكەت ىستەرىن بىرگە اقىلداسىپ، ءىرى ىستەردى، ۇساق - تۇيەك ءمان - جايلاردى ۇعىنىپ، مەملەكەت جوسپارى مەن حالىق تۇرمىسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورنالاستىردى... جۇڭگو باسشىلارىنىڭ ەل باسقارۋ ءتاسىلى شەتەلدەگى بايقاۋشىلاردىڭ ”ەكى ماجىلىستەن العان ەڭ تەرەڭ اسەرىنە“ اينالدى.
شىعىس سامالى ەسىپ، بار الاپ شىت جاڭا تۇسكە ەندى. شي جينپيڭنىڭ ”ەكى ماجىلىستەگى كەزدەرى“ سىرتقا تەرەزە اشتى، وسى تەرەزە ارقىلى حالىقارالىق قوعام ”جۇڭگو باسقارۋىنىڭ“ قۇن بەتالىسىن جانە اينالىم لوگيكاسىن ءتىپتى تەرەڭ ءتۇسىندى، سونداي - اق جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋ جولى جونىندەگى تانىمىن اناعۇرلىم كەڭەيتىپ، ادامزات ساياسي وركەنيەتىنىڭ دامۋى جونىندەگى تولعانىسىن بايىتتى.
بۇقارانى كوكەيىندە ساقتادى، حالىقتى مەملەكەتتىڭ نەگىزى ەتتى
− ”جۇڭگو تاماشا ساياسات اتقارۋ ارقىلى شەبەرلىكپەن باسقارۋعا كۇش سالدى، شي جينپيڭدى ۇيتقى ەتكەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى حالىق ءۇشىن قىزمەت ەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تەرەڭ تانىدى“
شي جينپيڭنىڭ ”ەكى ماجىلىستەگى كەزدەرى“ 3 - ايدىڭ 4 - كۇنى باستالدى.
وسى كۇنى تۇستەن بۇرىن شي جينپيڭ 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 5 - ءماجىلىسىنىڭ دايىندىق جيىنىنا قاتىناسىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 3000عا جۋىق ۋاكىلىمەن بىرگە داۋىس بەرۋ اسپابىن باسىپ، ءماجىلىستىڭ ءتوراعالار القاسىن جانە باس حاتشىسىن سايلاپ شىقتى، ءماجىلىستىڭ كەڭەستىك تارتىپتەرىن داۋىسقا سالىپ ماقۇلدادى. تۇستەن كەيىن شي جينپيڭ تاعى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس 13 - كەزەكتى كوميتەتى 5 - ءماجىلىسىنىڭ اشىلۋ جيىنىنا قاتىناستى.
”پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ باسشىسى“ سالاۋاتىنان تىس، امەريكا بارد شۋەيۋانىنىڭ اعا زەرتتەۋشىسى پىڭ رۇننيان شي جينپيڭنىڭ ”حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلى“ سالاۋاتىنا ەرەكشە نازار اۋداردى. 2018 - جىلى شي جينپيڭ ىشكى موڭعۇل اۆتونوميالى رايونىندا تولىق داۋىسپەن 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى بولىپ سايلانعان، وسىدان كەيىنگى ءار جىلعى ەكى ماجىلىستە ىشكى موڭعۇل ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناستى. پىڭ رۇننياننىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگو باسشىلارىنىڭ ۋاكىلدىك قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگىن مۇقيات اتقارۋى، ءوزى تۇرعان ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ باياندامانى قاراۋىنا قاتىناسۋى بارلىق ۋاكىلدەر اراسىنداعى تەپە - تەڭ قارىم - قاتىناستى ايگىلەگەن.
”سارى توپىراقتى ءۇستىرتتىڭ ۇلانى“ رەتىندە، شي جينپيڭ حالىقتىڭ اراسىنان شىعىپ، حالىقتى باستان - اياق كوڭىل تورىنە قويدى. ”قازىر قانداي ەگىن سالىپ جۇرسىزدەر؟“، ”جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول سىزدەردىڭ جەرگە تۇتاستى ما؟“... ءار جىلعى ەكى ماجىلىستە شي جينپيڭ مەن ۋاكىلدەردىڭ، مۇشەلەردىڭ پىكىر اۋىسۋىنداعى ەڭ كوپ ايتىلاتىنى بۇقارانىڭ تۇرمىسىمەن تىعىز بايلانىستى ىستەر.
بيىلعى ەكى ماجىلىستە شي جينپيڭنىڭ ەڭ ەسىنەن شىعارماعانى تاعى دا ”حالىق تۇرمىسى“ بولدى. استىق حاۋىپسىزدىگى مەن قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدىڭ حالىق تۇرمىسىنا، تىنىشتىعىنا كەپىلدىك ەتۋ سىندى كەلەلى ماڭىزى بار. 3 - ايدىڭ 6 - كۇنى تۇستەن كەيىن شي جينپيڭ ساياسي كەڭەس ماجىلىسىنە قاتىناسىپ جاتقان اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى، قوعامدىق يگىلىك جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ سالاسىنداعى مۇشەلەرگە ارنايى امانداسا باردى. مۇنداعى ”ەت تۇرلەرى، كوكونىس، جەمىس - جيدەك، سۋ ونىمدەرى سياقتى ازىق - تۇلىكتەرمەن ۇتىمدى قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ كەرەك، بۇلاردىڭ بىرەۋى دە كەم بولسا بولمايدى“ دەگەن اسا ىجداعاتتىلىق تا، سونىمەن بىرگە ”حالىق بۇقاراسىنىڭ ’زەينەتكەرلىك اقشاسىن‘، ’جان ساقتاۋ اقشاسىن‘ ويداعىداي قورعاۋ كەرەك“ دەگەن شىن ىقىلاستى، مەيىرلى سوزدەر دە حالىق ءۇشىن ىستەۋ ىنتا - ىقىلاسىن ايگىلەدى.
«ىسكەر قازاقستان گازەتىنىڭ» باس رەداكتورى سەرىك قىرىمبايەۆ اسەرلەنىپ بىلاي دەدى: ”جۇڭگو تاماشا ساياسات اتقارۋ ارقىلى شەبەرلىكپەن باسقارۋعا كۇش سالدى، شي جينپيڭدى ۇيتقى ەتكەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى حالىق ءۇشىن قىزمەت ەتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن تەرەڭ تانىدى“.
شي جينپيڭنىڭ ”ەكى ماجىلىستەگى كەزدەرى“ جونىندە انگليانىڭ ساياسي شولۋشىسى كارلوس مارتينس تەرەڭ تۇسىنىككە يە بولدى: ”جۇڭگونىڭ باسشىسى حالىقتىڭ قاجەتى مەن تىلەگىن قاناعاتتاندىردى، بۇل كەدەيلىكتەن ارىلتۋ، جۇمىستاندىرۋ، وقۋ - اعارتۋ، ەمدەۋ، تۇرعىن ءۇي، سەيىل - سەرۋەنگە قىزمەت وتەۋ سياقتى جاقتاردا ايگىلەندى“.
حالىق مەملەكەتتىڭ نەگىزى، نەگىز بەكەمدەلسە مەملەكەت تىنىش بولادى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى بولىپ سايلانعاننان كەيىن جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەرمەن كەزدەسكەندەگى ”حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسى ءبىزدىڭ كۇرەس نىسانامىز“ دەگەن ەكپىندى سوزىنەن مەملەكەت باسشىسى رەتىندە ساپارعا شىعىپ، شەتەلدىك دوستارمەن سويلەسكەندەگى ”مەن ءوزىمدى قايىرىپ قويىپ، حالىقتىڭ ءۇمىتىن اقتايمىن“ دەيتىن شىنايى سۇيىسپەنشىلىگىن اڭداتۋعا دەيىن، ودان بيىلعى ەكى ماجىلىستە ”حالىق تۇرمىسىندا كىشكەنە ءىس بولمايدى“ دەگەندى ايتقانداعى ”قيىنشىلىعى بار بۇقاراعا ايرىقشا نازار اۋدارۋ، ايرىقشا قامقورلىق جاساۋ، ولارعا ايرىقشا كوڭىل ءبولۋ“ سىندى ىقىلاستى تاپسىرماسىنا دەيىن، ”حالىقتى بارىنەن جوعارى قويۋدى“ جۇڭگونىڭ ”ەل باسقارۋ جولىنىڭ“ تەتىگى دەپ تۇسىنگەن شي جينپيڭنىڭ ەل باسقارۋ ىزدەرىن ىزدەگەن شەتەلدىك بايقاۋشىلار بارعان سايىن كوبەيدى.
كوپتىڭ اقىلىمەن پايداعا كەنەلتىپ، جوعارى مەن تومەن نيەتتەس بولدى
− ”جۇڭگو تومەننەن جوعارىعا قاراي جانە جوعارىدان تومەنگە قاراي قوس باعىتتاعى ساياسي تاجىريبەگە بويسۇنىپ، دەموكراتيالىق ورتالىقتاندىرۋ ءتۇزىمىن نەگىز ەتىپ دامىعان ەل باسقارۋ جۇيەسىنە سۇيەنىپ، بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن تابىستارعا قول جەتكىزدى“
شاڭحايدا ۇزاق ۋاقىت تۇرعان كانادالىق سكود كلاين جۇڭگونىڭ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى اتتانۋ تۇتاس بارىسىن باستان كەشىردى. ونىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگونىڭ تەز ارادا ۆاكسينانى اشۋى، سونداي - اق قىسقا ۋاقىتتا كەڭ كولەمدە ۆاكسينا ەگۋدى جۇزەگە اسىرۋى ”كەرەمەت تابىس“. ”جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ قوعامداعى ءاربىر تۇلعانىڭ قۇندى ورتاق نىساناعا قاراي بەلسەندىلىكپەن العا باسۋىن ىلگەرىلەتۋگە قارىم - قابىلەتى جەتەدى“.
جەكە مەن كوللەكتيۆتىڭ، كوپ تۇرلىلىك پەن بىركەلكىلىكتىڭ قاتىناسىن قالاي ءبىر جاقتى ەتۋ مەملەكەتتى باسقارۋداعى كەلەلى تاقىرىپ. 9 ميلليون 600 مىڭ شارشى كيلومەتر تەرريتورياسى، ءبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جان سانى بار جۇڭگو سىندى ءىرى ەل جونىنەن العاندا، بيلىك جۇرگىزۋشىنىڭ ساياسي اقىل - پاراساتى وتە - موتە سىنعا تۇسەدى.
شي جينپيڭنىڭ ”ەكى ماجىلىستەگى كەزدەرىندە“ وسىنداي ءبىر باي دا كوپ ءتۇرلى جۇڭگو ىقشامدالىپ كورسەتىلدى. 2013 - جىلدان بەرى شي جينپيڭ ىلگەرىندى - كەيىندى 53 رەت ”ۇيىرمە - گرۋپپالارعا بارىپ“، نەشە جۇزدەگەن ۋاكىل - مۇشەمەن بەتپە - بەت پىكىر اۋىستىردى. بارعان جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ ىشىندە شاڭحاي، گۋاڭدۇڭ، فۋجيان سياقتى شىعىس، وڭتۇستىك تەڭىز جاعالاۋىنداعى دامىعان ولكە، قالالار دا بار، ىشكى موڭعۇل، گانسۋ، چيڭحاي سياقتى باتىس بولىكتەگى ولكە، رايوندار دا بار. پىكىر اۋىستىرىپ، ءوزارا ىقپالداستىقتا بولعان ۋاكىل - مۇشەلەردىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك اۋماق مەڭگەرۋشىسى، كومىر كەن جۇمىسشىسى، ورتا مەكتەپ وقىتۋشىسى، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ يەلەرى دە بار، سونداي - اق از ۇلتتار، دەموكراتيالىق پارتيا - توپ قايراتكەرلەرى، ازاتتىق ارميا ۋاكىلدەرى دە بار.
تانزانيا دارەسسالام داشۋەسى جۇڭگونى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى حامفرەي موشيدىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگونىڭ باسشىسى مەملەكەتتىڭ جەر - جەرىنەن، ءار سالاسىنان كەلگەن ۋاكىل - مۇشەلەرمەن جاقىننان ءوزارا ىقپالداسىپ، ساياسي شەشىم ءۇشىن نەگىزگى ساتى حالىق جاعدايىن تىكەلەي ۇعىسۋ ورايىن ازىرلەپ بەرگەن. «وركەنيەتتىڭ قوستاۋى − جۇڭگونىڭ ەڭسە كوتەرۋى جانە ارابتاردىڭ بولاشاعى» اتتى كىتاپتى جازعان يوردانيانىڭ ايگىلى وقىمىستىسى سامير احمەت بىلاي دەدى: شي جينپيڭ ءار سالا قايراتكەرلەرىنىڭ پىكىرىن كەڭىنەن تىڭداپ، شەشىمدى قوعام جاعدايى، حالىق رايىن ۇعىسۋ نەگىزىندە جاساپ، حالىقتىڭ مۇددەسىن ولشەم ەتىپ، مەملەكەتتىڭ دامۋىن، العا باسۋىن سىن - ولشەم ەتتى، ”از سانداعى ەرەن باسشىلىق قابىلەتكە يە الەمدىك ورەدەگى باسشىلاردىڭ ءبىرى“.
كوپ پىكىرىنە كەڭىنەن جول اشىپ، كوپتىڭ اقىل - پاراساتىن شوعىرلاندىردى ءارى جالپى جاعدايدى تەگىس مەڭگەرىپ، ءبىر تۇتاس ورنالاستىردى. جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسىن تىلگە العاندا، شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ سىندى نەگىزگى جەلىنى مىقتاپ يگەرۋ كەرەك“؛ كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى ماننەن اسىرماۋ، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋدى تىلگە العاندا، شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”الدىمەن جاڭاسىن ورناتىپ، سوڭىنان ەسكىسىن جويۋ كەرەك، الدىمەن جاڭاسىن ورناتپاي تۇرىپ ەسكىسىن جويۋعا كەلمەيدى“؛ استىق حاۋىپسىزدىگىن تىلگە العاندا، شي جينپيڭ بىلاي دەپ ەسكەرتتى: ”ونەركاسىپتەندىرۋگە وتتىك دەپ قاراپ، ىشەر اس ماسەلەسىنىڭ پالەندەي ماڭىزى جوق دەپ ەسەپتەۋگە بولمايدى“؛ قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋدى تىلگە العاندا، شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ ىستەرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە ۇزدىكسىز كۇش سالۋ كەرەك“.
پاكيستاننىڭ جۇڭگودا تۇراتىن بۇرىنعى باس ەلشىسى ءماسۇد حاليد جۇڭگونىڭ ەكى ماجىلىسىنەن ”جۇڭگو كەرەمەتىنىڭ“ تۇزىمدىك قۇپيا سىرىن قاراستىرىپ تاۋىپ شىقتى. ”جۇڭگو تومەننەن جوعارىعا قاراي جانە جوعارىدان تومەنگە قاراي قوس باعىتتاعى ساياسي تاجىريبەگە بويسۇنىپ، دەموكراتيالىق ورتالىقتاندىرۋ ءتۇزىمىن نەگىز ەتىپ دامىعان ەل باسقارۋ جۇيەسىنە سۇيەنىپ، بۇرىن بولماعان تابىستارعا قول جەتكىزدى“.
پارتيا، ۇكىمەت، ارميا، حالىقتىق قۇرىلىم، عىلىم - ءبىلىم سالاسى بۇكىل ەلدە ءبىر تۇتاس جۇيە. 3 - ايدىڭ 7 - كۇنى شي جينپيڭ ازاتتىق ارميا جانە قارۋلى ساقشى بولىمدەرى ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىنىڭ جالپى جيىنىنا قاتىناسقاندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”جالپى جاعدايدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ءتۇيىندى كورنەكتىلەندىرىپ، تۇيىندەردەن قامال الۋ ارقىلى جالپى تۇلعالىق ىلگەرىلەتۋگە جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك“.
دۇنيە ءجۇزىنىڭ 100 جىلدىق وزگەرىسىندە جۇڭگونىڭ ”بۇكىل ەل ءبىر تۇتاس جۇيەسى“ ايگىلەگەن قۋاتتى باسقارۋ بىرىككەن كۇشى باتىستاعى كەيبىر ەلدەردىڭ ”ساياسيدى تەرىستەۋدەن“ تۋىنداعان قوعامدىق بولشەكتەنۋمەن ساياسي قۇلدىراۋ بارعان سايىن ايقىن سالىستىرما قالىپتاستىردى. ءۇندىستان بومبەي باقىلاۋشىلار زەرتتەۋ قور قوعامىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى سۋديڭدرا كۇلكارني ايتقانداي: ”كەيبىر باتىس ەلدەرى ۇكىمەتتەرى ۇنەمى كەلەسى سايلاۋدا نەنى ىستەۋ كەرەكتىگى جونىندە باس قاتىرادى، ادەتتە ولاردا ساناۋلى جىل عانا بولادى. ال جۇڭگو وتكەن نەشە ون جىلدا ورنىقتى دامۋ بەتالىسى مەن اياق الىسىن باستان - اياق ساقتاپ كەلەدى“.
جۇڭگونىڭ جوعارى ءونىمدى، ورنىقتى باسقارۋ جۇيەسىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شەشۋشى رول اتقارعاندىعىنا ەش كۇمان جوق. بيىلعى ەكى ماجىلىستە شي جينپيڭ 5 ”ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول“ ارقىلى جاڭا داۋىردەگى جۇڭگونىڭ ”تابىسقا جەتۋ قۇپياسىن“ تەرەڭىنەن اشىپ كورسەتتى، سونىڭ ءبىرىنشىسى، ”پارتيانىڭ جالپى بەتتىك باسشىلىعىنا تاباندى بولۋ − جۇڭگوشا سوتسياليزمگە تاباندى بولۋداعى جانە ونى دامىتۋداعى، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جول“.
”قازىر جۇڭگو وتكەن 200 جىلداعى ءارقانداي كەزدىڭ بارىنەن ىنتىماقتى... ءارقانداي باتىس ۇلگىسىندەگى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ مۇنى ورىنداي الۋى مۇمكىن ەمەس. مۇنداي تابىس ءبىر ءتۇرلى وزگەشە باسقارۋ ءتاسىلىن قاجەت ەتەدى، ستراتەگيالىق وي جۇگىرتە الادى، تاريحي نەگىزى بار، باۋىرمالدىققا يە، حالىقتى اتتانىسقا كەلتىرە الادى، ءىس تىندىرا الادى“، - دەدى انگليا وقىمىستىسى مارتين ياك.
ەكى كەلەلى جاعدايدى تياناق ەتىپ، جاعدايعا قاراي جوسپار جاسادى
− ”جۇڭگونىڭ ىشكى ىستەردەگى، ديپلوماتياداعى كەلەلى جاسامپازدىعى مەملەكەتتىڭ ناقتى قۋاتىن ارتتىردى، جۇڭگونىڭ دامۋ جولى حالىقارالىق قوعامنىڭ نازارىندا دا اناعۇرلىم باۋراۋ قۋاتىنا يە“
بيىلعى ەكى ءماجىلىس كەزىندە شي جينپيڭنىڭ ءبىر ەرەكشە سىرتقى ىستەر ورنالاستىرۋى بولدى: 3 - ايدىڭ 8 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ەندى عانا حالىق سارايىندا 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 5 - ءماجىلىسىنىڭ ەكىنشى جالپى جيىنىنا قاتىناسىپ شىعىپ، تۇستەن كەيىن تاعى دا ءماجىلىس سارايىنىڭ شىعىس زالىنا كەلىپ، فرانسيانىڭ زۇڭتۇڭى ماكرونمەن، گەرمانيانىڭ زۇڭليى شولتسپەن بەينە ەكران باسشىلار ءماجىلىسىن وتكىزدى. حالىقارالىق جاعدايدىڭ جاڭا وزگەرىسى الدىندا، شي جينپيڭ بەيبىتشىلىكتى كوزدەۋدىڭ، دامۋعا تالپىنۋدىڭ، سەلبەستىكتى جەبەۋدىڭ ايقىن جۇڭگو دارىپتەمەسىن العا قويدى.
ەكى كەلەلى جاعدايدى تياناق ەتىپ، ”مەملەكەتتىڭ زور ءىسىن“ كوكەيدە ساقتاپ، جاعدايعا قاراي ءىس كورىپ، داۋىرمەن تەڭ ىلگەرىلەۋ − شي جينپيڭنىڭ ەل باسقارۋداعى ايقىن ەرەكشەلىگى. رۋاندا وقىمىستىسى الەكساندر سابحۇللا شي جينپيڭنىڭ 2020 - جىلعى ەكى ماجىلىستە ەل ءىشى ۇلكەن اينالىمىن نەگىزگى تۇلعا ەتكەن، ەل ءىشى جانە حالىقارا سىندى قوس اينالىم ءبىرىن - ءبىرى جەبەيتىن جاڭا دامۋ ارناسىن ورناتۋدى بايىمداۋىنان كۇنى بۇگىنگە دەيىن تەرەڭ اسەر الۋدا ەكەن. ونىڭ قاراۋىنشا، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرۋ، جاڭا دامۋ ارناسىن قالىپتاستىرۋ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ ”جۇڭگونىڭ بۇدان كەيىن ەكونوميكادا ورنىقتى، اقاۋسىز دامۋدى جۇزەگە اسىرۋعا ايرىقشا نازار اۋداراتىن بەتالىسى“ بولادى ەكەن.
كەزەكتە حالىقارالىق جاعدايدا تەرەڭ دە كۇردەلى وزگەرىستەر ۇزدىكسىز تۋىلۋدا، دۇنيە ءجۇزى شىت جاڭا اۋمالى - توكپەلى وزگەرىس مەزگىلىنە ءوتتى، ەل ءىشىنىڭ رەفورما جاساۋ، دامۋ، ورنىقتىلىق مىندەتى جاپالى دا اۋىر. دامۋ جاعدايىنا قالاي قاراۋ كەرەك؟ بۇدان كەيىنگى قىزمەتتى قالاي ىستەۋ كەرەك؟ بيىلعى ەكى ماجىلىستە شي جينپيڭ جۇڭگو دامۋىنىڭ 5 ”ستراتەگيالىق ءتيىمدى شارت - جاعدايىن“ ىشكەرىلەي ءتۇسىندىرىپ، جاڭا وزگەرىسكە توتەپ بەرۋگە، جاڭا جاعداي اشۋعا كۇشتى سەنىم ۇستەدى. ناميبيا اقپارات اگەنتتىگى وسىنىڭ ىشىندەگى مىناداي ءبىر ماڭىزدى تۇجىرىمعا ەرەكشە نازار اۋداردى: جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كولەمى زور، مۇمكىندىكتەرى كەڭ، ونىڭ ۇستىنە ەرەكشە زور كولەمدى بازارى بار، ۇزاق ۋاقىت جاقسارۋ سىندى نەگىزگى جاعى وزگەرمەيدى، كۇشتى سەرپىمدىلىككە جانە ومىرشەڭدىككە يە.
2021 - جىلى جىل اياعىندا اشىلعان ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ماجىلىسىندە شي جينپيڭ ”ورنىقتىلىقتى ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ“ باس تالابىن ورتاعا قويدى. بيىلعى ەكى ماجىلىستە ”ورنىقتىلىقتى ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ“ تاعى دا قولامتالى سوزگە اينالدى. يوردانيا وقىمىستىسى ساميەر احمەتتىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگونىڭ ەكونوميكالىق دامۋ جەتىستىگى، قوعامدىق ونىمدىلىك سياقتى فاكتورلاردى جالپىلىق ويلاستىرۋ نەگىزىندە دامۋ ساياساتتارى مەن نىسانالارىن بەلگىلەۋى ”باستان - اياق تاباندى بولىپ كەلە جاتقان شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋ جانە داۋىرمەن تەڭ العا باسۋ پرينسيبىنە“ ۇيلەسەدى.
امەريكا ەلينوي جاراتىلىستىق عىلىمدار شۋەيۋانىنىڭ پروفەسسورى ءحايري تۋرك بىلاي دەدى: جۇڭگونىڭ ەكى ماجىلىسىندە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا قاتىستى تالقىدا مول ينفورماتسيا بار. ”سىرتقى قىسىم الدىندا، جۇڭگو وتە قىسقا ۋاقىت ىشىندە توتەپ بەرۋ شاراسىن بەلگىلەپ، عىلمي زەرتتەۋگە ۇسىنىلىمدى ارتتىردى ءارى جاڭا ەنەرگيا، 5G، جاساندى زەردە، بيولوگيالىق ينجەنەريا سياقتى سالالاردا تابىسقا قول جەتكىزىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ جۇڭگونىڭ دامۋ قۋاتىنا دەگەن سەنىمىن كۇشەيتتى“.
«شي جينپيڭ: جۇڭگو ارمانىن ورىنداۋدا» كىتابىنىڭ اۆتورى، رەسەي حالىقتار دوستىعى داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى يۋري تاۆروۆسكي شي جينپيڭنىڭ ەل باسقارۋ يدەياسىنا ىشكەرىلەي زەرتتەۋ جۇرگىزگەن. ونىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگونىڭ ىشكى ىستەر، ديپلوماتيا جاعىندا كەلەلى جاڭالىق اشۋى مەملەكەتتىڭ ناقتى قۋاتىن كۇشەيتتى، جۇڭگونىڭ دامۋ جولى حالىقارالىق قوعامنىڭ نازارىندا دا اناعۇرلىم زور باۋراۋ قۋاتىنا يە.
ەجەلگى گرەتسيا ويشىلى اريستوتەل ”ەڭ جوعارى ىزگىلىكتى“ باسا دارىپتەگەن، جۇڭگونىڭ چۇنچيۋ داۋىرىندەگى كەمەڭگەرى لاۋزى ”ىزگىلىكپەن شەبەر باسقارۋدى“ ورتاعا قويعان. ەجەلدەن بەرى ۇقساماعان ۇلتتار، ۇقساماعان مەملەكەتتەر تاماشا ساياسات ارقىلى شەبەرلىكپەن باسقارۋدى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن ءوز الدىلارىنا ىزدەنىس جاساپ كەلەدى. ال ”جۇڭگو باسقارۋى“ ادامزات ساياسي وركەنيەتىنىڭ دامۋىنا تىڭ وي ازىرلەگەندىگىنە ءشۇبا كەلتىرۋگە بولمايدى.
برازيليا ۆارگاس قور قوعامىنىڭ پروفەسسورى ەۆاندرو كاۆالونىڭ ايتقانىنداي: ”جۇڭگو جۇڭگوشا وسىزاماندانۋدىڭ جاڭا جولىن ءساتتى اشتى، ول تاريحتا باتىستاعى مەملەكەتتەر باسىپ وتكەن جولدارعا ۇقسامايدى. بولاشاقتا سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۋاتتى ەل رەتىندەگى جۇڭگو ادامزاتتىڭ جاڭا تاريحي دامۋ ساتىسىنا قادام باسۋىن ىلگەرىلەتەتىن بولادى“.
(قاتىناسقان تىلشىلەر: جي زى، سۇن ديڭ، حۋ يوۋسۇڭ، شۇي جيڭ، ليۋ يا - نان، جاڭ موچىڭ، جاڭ جييە، جاڭ دايلەي، دۋ جۋان، شۇي فىڭ، شيە حاۋ، جياڭ چاۋ، ۋاڭ حۋان، جاۋ شۇي، جياڭ لەي، جي لي، چىن ۋيحۋا، جاۋ يان، فىڭ جۇنۋي، شۇي يۇڭچۇن، جۋ ۋانجۇن، جۋ يۇيبو، ۋ حاۋ)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 11 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
