□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى لي ياڭ، جاڭ يۇنمەي
جايما شۋاق كوكتەم لەبىمەن قايراتتانا ۇمتىلۋدىڭ ءساتى كەلدى. حالىقتىڭ اۋانىن، حالىقتىڭ تىلەگىن ارقالاپ، ارمان مەن ۇمىتكە تولى ەكى ءماجىلىستىڭ شىمىلدىعى جابىلىپ، تىڭ كۇرەس ساپارى باستالدى.
باعىت - باعدار بورىشتى بەلگىلەيدى، بورىش جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋعا ۇندەيدى. بيىل جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنا شەرۋ تارتۋدىڭ تىڭ جورىعىنا قادام تاستايتىن ماڭىزدى جىل، پارتيا 20 - قۇرىلتايى اشىلاتىن جىل. بيىلعى مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس ”بولاشاققا بىرگە اتتانايىق“ دەگەن جاعىمدى ءۇندى اسقاقتاتتى. كوكتەم لەبىمەن اتتانعان ۋاكىلدەردىڭ، مۇشەلەردىڭ سەنىمى مىعىم.
جاڭا جوبانى بىرگە جاسادى
رەفورما، دامۋ جونىندە اقتارىلا اڭگىمەلەستى، حالىق تۇرمىسىن، حالىق جاعدايىن باياندادى، قوعام نازار اۋدارعان ماسەلەلەرگە جاۋاپ قايتاردى... ۋاكىلدەر، مۇشەلەر حالىق تىلەگى مەن ءۇمىتىن ارقالاپ، مىعىم سەنىممەن، اسقاق سەزىممەن ءبىر اراعا باس قوستى. ەكى ءماجىلىس كەزىندە ولار مەملەكەتتىڭ دامۋى، ەكونوميكا، حالىق تۇرمىسى سياقتى جاقتاردى ارقاۋ ەتە وتىرىپ اقىل - كەڭەس بەرىپ، ۇتىمدى ءادىس - شارالار قاراستىرىپ، اقىل - پاراساتتارىن ارنادى.
ورتاق تانىم ۇيىستىردى، ءۇمىت وتىن لاۋلاتتى.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، شينجياڭ مەديتسينا داشۋەسى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەكتەپ باستىعى قايسار ابدۇكەرىم بىلاي دەدى: مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس − زەيىن - زەردەنى، كۇش - قۋاتتى ۇيىستىرعان ءماجىلىس، پارتيا تىلەگى مەن حالىق تىلەگى توعىستى، مەملەكەت ساياساتى مەن حالىق تىلەگى ۇندەستى. وتكەن ءبىر جىلدا شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، ەكپىندەي ىلگەرىلەپ، قيىندىقتاردى ەڭسەرە العا باسىپ، پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىن ىلگەرىلەتۋدە تىڭ دا كەلەلى تابىسقا قول جەتكىزىپ، ”14 - بەسجىلدىقتىڭ“ تاماشا باستاماسىن جۇزەگە اسىردى. وسى ناتيجەلەردىڭ قولعا كەلۋىنىڭ ءتۇبىرلى سەبەبى باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ تۋ ۇستاپ، باعدار بەلگىلەگەندىگىندە، رول ۇستاپ، جول باستاعاندىعىندا. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگى ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ جاڭا داۋىردەگى پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىن دامىتۋداعى، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى تاريحي ءۇردىستى ىلگەرىلەتۋدەگى شەشۋشى ماڭىزىن تولىق ايگىلەدى.
ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداماداعى تىزبەك - تىزبەك كورنەكتى ساندار دامۋ تابىستارىن دالەلدەيدى ءارى تابىستاردىڭ وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەندىگىن سەزىندىرەدى. ”كۇردەلى دە قاتاڭ ەل ءىشى - سىرتى جاعدايى جانە قىرۋار حاۋىپ - قاتەرلەر مەن سىن - سايىستار بارىسىندا ءدال وسىنداي ماقتانارلىق ناتيجەگە قول جەتكىزۋ، شىنىندا، وڭاي ەمەس“، - دەدى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ شينجياڭدا تۇراتىن مۇشەسى، جۇڭگو دەموكراتيانى ىلگەرىلەتۋ قوعامى شينجياڭ رايوندىق كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشى مۇشەسى باۋ انميڭ.
جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىنا كۋا بولدى
جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن دامىتۋ دەگەنىمىز بارلىعى دا حالىق ءۇشىن بولۋ، بارلىعىندا حالىققا سۇيەنۋ دەگەندىك. ۋاكىلدەردىڭ، مۇشەلەردىڭ مىندەت اتقارۋ بارىسى − جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن امالياتتا ايگىلەۋدىڭ جاندى امالياتى، ول حالىقتىڭ كۇندەلىكتى ساياسي ومىرگە كەڭ كولەمدى، ۇزدىكسىز، ىشكەرىلەي ارالاسۋ ۇقىعىنا كەپىلدىك ەتتى.
”ۋاكىلدەردىڭ، مۇشەلەردىڭ مىندەت اتقارۋ بارىسى − ءبىر ىقشام كورىنىس بولىپ، ول ەلىمىزدىڭ جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىنىڭ كەمەلدى ءتۇزىم تارتىبىندە بەينەلەنىپ قانا قالماستان، تولىق ات سالىسۋ امالياتى بارىسىندا بەينەلەنگەندىگىن، مۇنان دا ماڭىزدىسى، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ بيلىك جۇرگىزۋ باعىتى مەن ساياسات ورنالاستىرۋ بارىسىندا بەينەلەنگەندىگىن، حالىقتىڭ ارمان - تىلەگىنە ۇكىمەت ءۇن قاتۋدى شىنايى جۇزەگە اسىرۋدا بەينەلەنگەندىگىن كورسەتتى“، - دەدى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ شينجياڭدا تۇراتىن مۇشەسى، جۇڭگو گومينداڭ توڭكەرىستىك كوميتەتى شينجياڭ رايوندىق كوميتەتىنىڭ ءبىرىنشى دارەجەلى شارلاۋشىسى دىڭ حۇڭ.
ەكى ءماجىلىس تۇعىرىنان پايدالانىپ ۋاكىلدەر، مۇشەلەر مىندەت اتقارۋ حيكايالارىن ءبولىسىپ، حالىق تىلەگىن، حالىق ءۇنىن اڭىس ەتىپ، حالىقتىڭ ويىنىڭ، حالىقتىڭ ارمانىنىڭ مەملەكەت دامۋىنىڭ جوعارى دەڭگەيلى جوباسىمەن توعىسۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، شينجياڭ شينيە مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك تيجاراتى (توبى) شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى پارتيا ىستەرى، بۇقارالىق قىزمەت ءبولىمىنىڭ ورىنباسار باستىعى ادىل ابدىرازاق بىلتىر حوتان شۋەيۋانىن قۇرۋدى قولداۋ جونىندەگى ۇسىنىسىن الا كەلىپ، قاتىستى ورىنداردىڭ باسا نازار اۋدارۋىنا يە بولعان ەدى. بيىل ول شينجياڭنىڭ دارىندىلاردى باۋلۋدى قولداۋ تەبىنىن ارتتىرۋ جونىندەگى ۇسىنىسىن ورتاعا قويدى. ۋاكىل ادىل ابدىرازاق بىلاي دەدى: جۋىق جىلداردان بەرى مەنىڭ ءبىرسىپىرا ۇسىنىسىم قابىلداندى، ”مەن ءبىزدىڭ دەموكراتيانىڭ شىنايىلىعىن، ءونىمدى دە جارامدى ەكەندىگىن شىنايى سەزىندىم“.
ناقتى ىستەۋ ارقىلى بولاشاق اشتى
3 - ايدىڭ 10 - كۇنى ”ۋاكىلدەر ارناسىنان“ وتكەن مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ شينجياڭدا تۇراتىن مۇشەسى، شينجياڭ جينفىڭ عىلىم - تەحنيكا جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى ۋ گاڭ ءارى تەبىرەندى، ءارى ساسقالاقتادى، ويعا العان كوپتەگەن سوزدەرىن ايتا الماعانداي سەزىندى. وسى رەتكى مەملەكەتتىك ەكى ءماجىلىس ونىڭ سەنىمىن ايرىقشا بەكەمدەي ءتۇسپتى، ول بىلاي دەدى: ”شينجياڭدا ايرىقشا مول جەل بايلىعى بار، ءبىز جۇڭگونىڭ قايتا تۋىندايتىن ەنەرگياسىن دامىتۋ سىندى اۋىر مىندەتتى ارقالاۋعا سەنىمدىمىز، ءبىز شينجياڭنىڭ جەل ەلەكترىن ويداعىداي دامىتىپ قانا قالماستان، تاعى بۇكىل مەملەكەتكە، دۇنيە جۇزىنە بەت الدىرامىز.
جاڭا جورىق العا باسۋعا دەم بەردى، جاڭا نىسانا جۇرتتى شابىتتاندىردى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى، اۆتونوميالى رايوندىق قورشاعان ورتانى قورعاۋ عىلمي زەرتتەۋ مەكەمەسى پارتكومىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، مەكەمە باستىعى جارقىن اقات بىلاي دەدى: ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا لاستانۋدى وڭاۋدى جانە ەكولوگيانى قورعاۋدى، قالپىنا كەلتىرۋدى كۇشەيتىپ، دامۋ مەن لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋدى ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋىن جەبەۋ ورتاعا قويىلدى، بۇل قورشاعان ورتانى قورعاۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋگە ايقىن بەتالىس كورسەتتى. ”بيىل مەن ۇجىمدى باستاپ، اۋىز سۋ بايلىعى قاينارىن قورعاۋ، ەكولوگيالىق ورتانى قالپىنا كەلتىرۋ سياقتى جاقتارعا ءتىپتى دە كوپ كۇش شىعارىپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ جەڭىسپەن اشىلۋىن ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمىز ارقىلى قارسى الامىن“.
باس شۋجي شي جينپيڭ مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس 13 - كەزەكتى كوميتەتىنىڭ 5 - ماجىلىسىنە قاتىناسقان اۋىل شارۋاشىلىعى سالاسىنداعى، قوعامدىق يگىلىك جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ سالاسىنداعى مۇشەلەرگە امانداسا باردى ءارى بىرىككەن گرۋپپا جيىنىنا قاتىناستى، سول كەزدە مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ شينجياڭدا تۇراتىن مۇشەسى، اۆتونوميالى رايوندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ەكىنشى دارەجەلى شارلاۋشىسى ءدىلشات ياقۇپ سول ارادا ەدى. ول مىنالاردى ءبىلدىردى: باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى ءسوزىنىڭ رۋحىن ويداعىداي ۇيرەنىپ، ۇگىتتەپ، تياناقتاندىرىپ، وتباسى - وتان ءۇمىتىن اقتايتىن، حالىق ءۇمىتىن اقتايتىن سۇيىسپەنشىلىكپەن مىندەت اتقارۋ جولىن ويداعىداي باسىپ، جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا كۇرەس ءىزىن قالدىرۋىمىز كەرەك.
جوبا جاسالدى، جاڭا ساپار بولاشاقتى نۇسقادى. ”شينجياڭنىڭ وقۋ - اعارتۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلى رەتىندە، مەن نازاردى جوعارى دارەجەلى وقۋ - اعارتۋدىڭ ماندىك دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە شوعىرلاندىرىپ، شينجياڭنىڭ ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ ىستەرىنىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، سالامات جۇڭگو قۇرۋ ءۇشىن، بارلىق اقىل - پاراساتىم مەن كۇش - قۋاتىمدى ارناپ، جاڭا جورىقتا قايراتتانا ىلگەرىلەپ، پارتيا مەن حالىقتىڭ ماڭىزدى تاپسىرماسىن ورىندايمىن“، - دەدى ۋاكىل قايسار ابدۇكەرىم نىق سەنىممەن.
