3 - ايدىڭ 11 - كۇنى تۇستەن بۇرىن 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ءماجىلىسى بەيجيڭ حالىق سارايىندا تىلشىلەر جيىنىن وتكىزدى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ ءماجىلىستىڭ مالىمدەمەشىسى جاڭ يەسۇيدىڭ ۇسىنىسىمەن تىلشىلەر جيىنىنا قاتىناستى ءارى جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەردىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى يىن بوگۋ تۇسىرگەن
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 11 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى. 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ءماجىلىسى 3 - ايدىڭ 11 - كۇنى تۇستەن بۇرىن حالىق سارايىندا تىلشىلەر جيىنىن وتكىزدى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ ءماجىلىستىڭ مالىمدەمەشىسى جاڭ يەسۇيدىڭ ۇسىنىسىمەن تىلشىلەر جيىنىنا قاتىناستى ءارى جۇڭگولىق، شەتەلدىك تىلشىلەردىڭ سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى.
تىلشىلەر جيىنى باستالعاندا لي كىچياڭ بىلاي دەدى: ءتىلشى دوستاردىڭ جۇڭگونىڭ ەكى ءماجىلىسىن حابارلاۋدا كورسەتكەن قۇلشىنىستارىنا، توككەن ەڭبەكتەرىنە العىس ايتامىن. ىندەت بايلانىسىمەن، ءبىز تاعى دا بەينە ەكران بايلانىسى تاسىلىمەن تىلشىلەر جيىنىن وتكىزىپ وتىرمىز. مەن ءتىلشى دوستاردىڭ قويعان سۇراۋلارىنا جاۋاپ بەرۋدى قالايمىن.
امەريكا بىرىككەن اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو ەكونوميكاسى جوعارى جىلدامدىقپەن ارتۋدان بىرتىندەپ باياندى، ءادىل، سونداي - اق جاسىل ارتۋعا قاراي تيبىن وزگەرتۋدە، ءبىز بىلتىر جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ءبىرسىپىرا شارالار قولدانىپ قارىز دەڭگەيىن تومەندەتكەندىگىن، جوعارى تەحنيكالىق كاسىپورىنداردى باقىلاپ - باسقارعاندىعىن كوردىك. بيىل جۇڭگو ۇكىمەتى ءبىرتالاي ەكونوميستەر ءورشىل جىگەرگە يە دەپ ساناعان ％5.5تىك ارتۋ نىساناسىن بەلگىلەپ وتىر، بۇل جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى ۇزدىكسىز ەتەك جايعان جانە ۋكراينا قاقتىعىسى تۋىلىپ وتىرعان جاعدايدا بەلگىلەنگەن نىسانا. مەنىڭ سۇرايىن دەگەنىم، بۇل جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ بيىل ارتۋعا اناعۇرلىم ءمان بەرەتىندىگىن، ارتۋدى قۇرىلىمدىق رەفورمانىڭ، سونداي - اق كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ازايتۋدىڭ الدىنا قوياتىندىعىن مەڭزەي مە، جوق پا؟ جۇڭگو ۇكىمەتى وسى تۇرلىشە دامۋ نىسانالارىن قالاي تەڭگەرمەك؟ ۋكراينا ماسەلەسى جونىندە، جۇڭگو مەن ەۆروپانىڭ ماڭىزدى ەكونوميكا - ساۋدا قارىم - قاتىناسى جۇڭگونىڭ وسى داعدارىسقا توتەپ بەرۋىندە قانداي ورىندا تۇرادى؟ جۇڭگو قازىرگى داعدارىستى ءبىر جاقتى ەتۋ ءتاسىلىنىڭ ەۆروپامەن تاماشا قارىم - قاتىناسىنا، ءتىپتى، جۇڭگونىڭ ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا اسەر ەتەدى دەپ الاڭداي ما، جوق پا؟
لي كىچياڭ: ءسىز جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ارتۋ جىلدامدىعى تۋرالى ايتتىڭىز، بىلتىر ءبىزدىڭ ەكونوميكالىق جالپى مولشەرىمىز 110 تريلليون يۋاننان استام حالىق اقشاسىنا جەتتى، ۇزدىكسىز ارتۋدى جوعارى جيناقتىق سانمەن ارتۋ دەۋگە بولادى. دۇنيە ءجۇزى كولەمىنەن قاراعاندا، وسىنشالىق ۇلكەن ەكونوميكالىق تۇلعانىڭ ورتا جوعارى جىلدامدىقپەن ارتۋدى ساقتاۋىنىڭ ءوزى توتەنشە ۇلكەن قيىن ماسەلە. جاڭا ءسىز بيىل ءبىز بەلگىلەگەن ％5.5 شاماسىنداعى ەكونوميكالىق ارتۋ نىسانامىزدى ءورشىل جىگەرگە تولى نىسانا دەدىڭىز. ءالى ەسىمدە، بىلتىر دا وسى تىلشىلەر جيىنىندا ءبىر ءتىلشى مەنەن سىزدەر ％6تەن جوعارى دەپ بەلگىلەپ وتىرسىزدار، بۇل نىسانا تومەن ەمەس پە دەپ سۇراعان ەدى. ارينە، ءبىز مۇنى سەزبەي قالعانىمىز جوق، ويتكەنى ونىڭ الدىنداعى جىلداعى جيىنتىق سانىمىز تومەن ەدى، ءاسىلى بىلتىر ％8تىك، ءتىپتى، ونان دا جوعارى ارتۋدى جۇزەگە اسىرۋعا تولىق مۇمكىندىگىمىز بولدى، ءبىراق ءبىز سوندا دا ％6تەن جوعارى ارتادى دەپ بەلگىلەدىك، مۇندا ”جوعارى“ دەگەنىمىز مۇمكىندىك قالدىرعاندىق ەدى، البەتتە سولاي بولۋىن قۋانا قابىلدايمىز. دەسە دە ءبىزدىڭ ماكرولىق ەكونوميكا ساياساتىمىزدىڭ باعدارى ％6 بويىنشا بەلگىلەندى، ياعني قازىنا، اقشا، جۇمىستاندىرۋ سياقتى ساياساتتاردىڭ بارلىعى وسى باعدار توڭىرەگىندە جۇرگىزىلدى، بۇل ءبىزدىڭ قىزىل سيفر مولشەرىن تومەندەتۋىمىزگە، ماكرولىق سۇيمەن سالىستىرماسىنىڭ ورنىقتىلىق بارىسىندا تومەندەۋىنە مۇمكىندىك بەردى، ءسويتىپ، بۇل بيىلعى جاڭا سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋىمىزگە دە الدىن الا ساياساتتىق ءورىس قالدىردى.
2020 - جىلعا قايىرىلا قاراساق، ءبىز سونشالىق قاتاڭ جاعدايدا دا اقشانى شەكتەن اسىرا بەي - بەرەكەت تاراتقان جوقپىز، بىلتىر، ءتىپتى، بيىل 2 - ايعا دەيىن دۇنيە جۇزىندەگى كوپتەگەن مەملەكەتتەردە اقشانىڭ قۇنسىزدانۋى جوعارى دەڭگەيدى كورسەتىپ تۇرىپ العان جاعدايدا، ءبىزدىڭ تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسى، ياعني CPIىمىزدىڭ ءوسۋ كولەمى ％1كە دە جەتپەدى، البەتتە بۇنى ءبىز اتقارعان ۇيلەسىمدى ماكرولىق ساياساتپەن قاتىسى جوق دەپ ايتا المايسىز. ارينە، جاڭا مەن ايتقانداي، ءبىز بەلگىلەگەن ماكرولىق ساياسات جۇڭگونىڭ مەملەكەت جاعدايىنىڭ ءىس جۇزىندىگىن نەگىزگە العان، مۇندا باسقا مەملەكەتكە باعا بەرۋ دەگەن وي جوق.
بىلتىر شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، بۇكىل ەل حالقىنىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، ءبىز تۇتاس جىلداعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى نىسانا - مىندەتتەرىن ورىنداپ قانا قويماي، بيىلعى جىل ءۇشىن دە بەرىك نەگىز قالادىق. بيىل ەكونوميكا شىنىمەن دە جاڭا تومەندەۋ قىسىمىنا جانە سىن - سايىستارعا تاپ بولدى، ءار ءتۇرلى كۇردەلى ورتالاردىڭ وزگەرىس ۇستىندە ەكەندىگىن، تۇراقسىز فاكتورلاردىڭ كوبەيگەندىگىن ايتپاعاننىڭ وزىندە، ءبىز ％5.5تىك نىسانانى جۇزەگە اسىرعان كۇندە، ونىڭ ارتقان شاماسىنىڭ ءوزى، ياعني جۇڭگونىڭ 100 تريلليون يۋاندىق مولشەردەن جوعارى دەڭگەيدەگى GDPسىنىڭ ％5.5تىك ارتۋ شاماسى ورتا دەڭگەيدەگى ءبىر مەملەكەت ەكونوميكاسىنىڭ جالپى شاماسىنا تەڭ بولادى. 10 جىلدىڭ الدىندا ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ جالپى مولشەرى 50 تريلليون يۋاننان استام كەزدە ％10 ارتسا، ارتۋ شاماسى 6 − 7 تريلليون يۋان بولسا قاناعاتتانارلىق بولاتىن، ال بيىل اتاۋلى GDPنىڭ ارتۋ شاماسى 9 تريلليون يۋانداي بولۋى كەرەك. بۇل دەگەنىڭىز تاۋعا شىققانعا ۇقسايدى، ءسىز 1000 مەترلىك تاۋعا شىقپاق بولىپ، ％10 جوعارى ورلەمەك بولساڭىز، وندا 100 مەتر بولسا جەتەدى، ال ءسىز 3000 مەترلىك تاۋعا شىعۋدا، ％5 جوعارى ورلەۋىڭىزدىڭ ءوزى 150 مەترگە جەتەدى. ونىڭ ۇستىنە مۇنداي جاعدايدا شارت - جاعداي دا وزگەرەدى، جوعارى ورلەگەن سايىن اتموسفەرا قىسىمى تومەندەپ، وتتەگى ازايا بەرەدى، جىلدامدىق باياۋلاعانداي كورىنگەنىمەن، ناعىندا ۇلەس سالماعى اناعۇرلىم اۋىر بولادى.
％ 5.5 شاماسىنداعى ارتۋدى جۇزەگە اسىرۋ جوعارى دەڭگەيدەگى ورنىقتىلىق سانالادى، ناعىندا بۇل العا باسقاندىق ەسەپتەلەدى، بۇل وڭاي ەمەس، ءسوز جوق، سايكەستى ماكرولىق ساياساتتاردىڭ تىرەگى بولۋ كەرەك. ايتالىق، قازىنا ساياساتىندا ءبىز بيىل قىزىل سيفر مولشەرىن ％2.8كە تومەندەتەمىز، قىزىل سيفر بىلتىرعىدان 200 ميلليارد يۋاننان استام از بولادى. ءبىراق بۇنىمەن ءبىر ۋاقىتتا ءبىز قازىنالىق شىعىس سەرپىنىن ارتتىردىق. ەندەشە، سىزدەر اقشا قايدان كەلەدى دەپ سۇراۋلارىڭىز مۇمكىن. مەن ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا ايتىپ ءوتتىم، بىزدە وسى 2 جىلدا ىستەتۋگە بولاتىن، ءبىراق ىستەتىلمەگەن، ىركىلىپ قالعان ورتالىقتىڭ ارنايى فينانس قۇرىلىمدارى مەن ارناۋلى تيجارات قۇرىلىمدارىنىڭ پايداسى، وعان قوسا قازىنالىق مەجە ەسەپتىڭ ورنىقتىلىعىن رەتتەۋ قورى بار، سوندا جاڭادان ارتقان شىعىس كولەمى 2 تريلليون يۋاننان كەم بولمايدى، ونىڭ ۇستىنە ارتقان كولەم، باستىسى، سالىقتى ازايتۋعا، اقىنى تومەندەتۋگە، اسىرەسە، سالىقتان قايتارۋعا جۇمسالادى، بۇل بيىك شىڭعا ورمەلەپ بارا جاتقان ادامعا وتتەگىن بەرگەنگە تەڭ. ارينە، بىزدە تاعى سايكەستى فينانس، جۇمىستاندىرۋ سياقتى كوپتەگەن شارالار بار.
ءبىز بيىل قولداناتىن شارالار قىسقا مەرزىمگە توتەپ بەرۋ شارالارى عانا ەمەس، قازىرگى جاعدايدى تياناق ەتىپ، ۇزاق بولاشاقتى كوزدەيتىن، بولاشاقتىڭ ۇلەسىنە استە الدىن الا قول سوزبايتىن باياندى شارالار سانالادى. ءتىلشى دوسىمىز اتاپ وتكەندەي، جۇڭگونىڭ الدىندا تاعى كليمات وزگەرىسىنە توتەپ بەرۋ، تابىس پارقى، قارىز سياقتى كوپتەگەن ماسەلەلەر تۇر، بۇلاردىڭ بارلىعىنا ءبىزدىڭ ورتا، ۇزاق مەرزىم بارىسىندا، سونىڭ ىشىندە بيىلعى جىلدى قامتي وتىرىپ پارمەندى تۇردە توتەپ بەرۋىمىزگە تۋرا كەلەدى. قاتىستى جاقتارداعى شارالاردىڭ بارلىعىن ءبىز ورنالاستىرىپ جاتىرمىز، جۇڭگونىڭ وسىزاماندانۋى ءالى دە ۇزاق مەزگىلدىك بارىس سانالادى، ءبىز بۇل بارىستا دامۋ ءادىسى ارقىلى دامۋداعى ماسەلەلەردى شەشۋىمىز قاجەت.
ءسىز جاڭا ۋكراينا جاعدايىن اتاپ ءوتتىڭىز. قازىر ۋكراينا جاعدايىنا كۇللى دۇنيە كوز تىگۋدە، بۇعان جۇڭگو جاق تا قاتتى الاڭداپ جانە اشىنىپ وتىر. ۋكرايناداعى جاعدايدىڭ باسەڭدەۋىن، ەرتەرەك بەيبىتشىلىككە ورالۋىن شىن جۇرەكتەن تىلەيدى. جۇڭگو قاشاندا دەربەس، ءوز - وزىنە قوجايىن بولاتىن بەيبىت ديپلوماتيالىق ساياسات ۇستانادى، ەكى جاقتى قارىم - قاتىناستى دامىتۋدا ەشقاشان نايزا ۇشىن ءۇشىنشى تاراپقا كەزەمەيدى. ءبىز ءوزارا قۇرمەت ەتۋ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىكتەنۋ رۋحىن نەگىزگە الا وتىرىپ، ءار جاقپەن سەلبەستىك قارىم - قاتىناستى دامىتىپ، دۇنيە جۇزىنە اناعۇرلىم كوپ تۇراقتىلىق ۇسىنامىز.
رەيتەر اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: رەسەي ۋكرايناعا شابۋىل جاساعاننان بەرى 2 ميلليون ادام بوسقىن بولدى، نەشە ءجۇز جاي بۇقارا ءولدى، جۇرت يادرولىق جاعدايدىڭ شيەلەنىسۋ بەتالىسىنان دا الاڭداپ وتىر، ءبىراق جۇڭگو جاق قازىرگە دەيىن رەسەيدىڭ ءىس - ارەكەتىن ايىپتاعان ەمەس نەمەسە ونى ”باسىپ كىرۋ“ دەپ تە اتاعان جوق، سوندا مەيلى قالاي بولسا دا جۇڭگو جاق رەسەيدى ايىپتاماي ما؟ رەسەي ىقپالشاراعا تاپ بولعان جاعدايدا، جۇڭگو جاق ىشكەرىلەگەن تۇردە رەسەيگە ەكونوميكالىق، فينانستىق قولداۋ كورسەتە مە، جوق پا؟ بۇلاي ىستەۋ باسقا مەملەكەتتەردەن كەلەتىن ىقپالشارانىڭ تەرىس ىقپالىنا ۇشىراتادى دەپ الاڭدامايسىزدار ما؟
لي كىچياڭ: مەن جاڭا ايتىپ ءوتتىم، جۇڭگو ەجەلدەن بەرى دەربەس، ءوز - وزىنە قوجايىن بولاتىن بەيبىت ديپلوماتيالىق ساياسات ۇستانادى. ۋكراينا جاعدايى جونىندە جۇڭگو جاق ءار ەلدىڭ يەلىك ۇقىعى مەن تەرريتورياسىنىڭ بۇتىندىگى قۇرمەتتەلۋگە ءتيىس ەكەندىگىن، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى ۋستاۆىنىڭ باس ماقساتى مەن پرينسيپتەرىنە بويسۇنۋ كەرەكتىگىن، ءار ەلدىڭ حاۋىپسىزدىككە قاتىستى ورىندى الاڭداۋشىلىعىنا دا ءمان بەرىلۋى كەرەكتىگىن دارىپتەيدى، جۇڭگو جاق وسى نەگىزدە ءوزىنىڭ تۇجىرىمىن جاسايدى، سونداي - اق حالىقارالىق قوعاممەن بىرگە بەيبىتشىلىككە قايتا ورالۋ ءۇشىن بەلسەندى رول اتقارۋدى قالايدى.
قازىر ۋكراينا جاعدايى شىنىمەن دە جۇرتتى الاڭداتىپ وتىر، ەڭ زور قۇلشىنىس جاساپ، رەسەي مەن ۋكراينا ەكى جاقتىڭ قيىندىقتاردى ەڭسەرە وتىرىپ كەلىسسوز جۇرگىزۋىنە، كەلىسسوزدەن بەيبىت ناتيجە شىعارۋىنا قولداۋ كورسەتىلۋگە ءتيىس، داعدارىستى بەيبىت شەشۋگە ءتيىمدى ءارقانداي قۇلشىنىستىڭ بارلىعىن ءبىز قولدايمىز جانە ىنتالاندىرامىز. قازىر كەزەك كۇتتىرمەيتىن جۇمىس شيەلەنىستى جاعدايدىڭ ۋشىعۋىنان، ءتىپتى، تيداۋسىز كەتۋىنەن ساقتانۋ، حالىقارالىق قوعام مەن ءار جاق بۇل جونىندە ورتاق تانىمعا يە.
جۇڭگو جاق ەڭ جوعارى شەكتەگى ۇستامدىلىقتى ساقتاپ، كەڭ كولەمدى گۋمانيتارلىق داعدارىستىڭ ورىن الۋىنىڭ الدىن الۋعا ۇندەيدى. جۇڭگو جاق ۋكرايناداعى گۋمانيتارلىق احۋالعا توتەپ بەرۋ تۋرالى باستاما كوتەردى، سونداي - اق ۇزدىكسىز تۇردە ۋكراينا جاققا گۋمانيتارلىق كومەك كورسەتەدى.
قازىر دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى ىندەتتىڭ سوققىسى سياقتىلاردىڭ ىقپالىنان الدەقاشان مۇشكىل حالگە كىرىپتار بولدى، قاتىستى ىقپالشارالار دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋىنە سوققى جاسايدى، بۇل ءار جاققا دا ءتيىمسىز. جۇڭگو جاق دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ورنىقتىلىعىن قورعاۋ، دامۋ مەن گۇلدەنۋدى جەبەۋ ءۇشىن ءوز تارابىنان ناتيجەلى قۇلشىنىس جاساۋدى قالايدى.
امەريكا تۇتىنۋشىلار جاڭالىقتارى جانە ساۋدا ىستەرى ارناسىنىڭ ءتىلشىسى: مەملەكەتتىك فينانس جانە دامۋ تاجىريبەحاناسىنىڭ قاتىستى زەرتتەۋلەرىندە كورسەتىلۋىنشە، اقىنى تومەندەتۋدىڭ شاعىن كاسىپورىندارعا جاسايتىن كومەگى ەڭ زور بولىپ، سالىقتى ازايتۋ ونان كەيىن تۇرادى ەكەن. ءسىز بىزبەن سالىقتى ازايتۋدىڭ، اقىنى تومەندەتۋدىڭ ىقپالى جونىندەگى ناقتى ساندى مالىمەتتەرمەن بولىسە الاسىز با؟ بۇدان تىس، قورا - جاي بازارىنىڭ دامۋ جىلدامدىعىنىڭ باياۋلاۋىنا بايلانىستى، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ قازىناسى بەلگىلى مولشەردە ازايدى، بۇل جاعىندا قانداي ويلارىڭىز بار؟ ونان سوڭ، تۇتىنۋ جاعى جونىندە ۇكىمەت تۇتىنۋ بەلەتى سياقتىلاردى تاراتۋ تەكتەس ساياسات - شارالاردى قولدانۋدى ويلاسا ما؟
لي كىچياڭ: قورىتىندى نازاريا مەن امالياتتى دايەك ەتەدى. ءبىزدىڭ وسى بىرنەشە جىلداعى امالياتىمىزدان قاراعاندا، سالىقتى ازايتۋدىڭ، اقىنى تومەندەتۋدىڭ اسەرى ەڭ تىكە بولعان. بىلتىر شىعىس بولىك وڭىرگە بارىپ ون نەشە كاسىپكەرمەن اڭگىمەلەسكەنىمدە، ولار كاسىپورىننىڭ جۇمىس جۇرگىزۋى بارىسىنداعى قيىنشىلىقتاردى اتاپ، مەملەكەتتىڭ تاعى ءبىر قىدىرۋ ماكرولىق قولداۋ ساياساتتارىن شىعارۋىن ءۇمىت ەتەتىندىكتەرىن ايتقانى ەسىمدە. سول كەزدە مەن ورتالىق ۇكىمەتتە ساياساتتىق قور بار، ءبىراق ونى شوعىرلى ىستەتۋىمىز قاجەت. مۇندا 3 ءتۇرلى تاڭداۋ بار، تەك تاڭداۋ سۇراۋىنا عانا جاۋاپ بەرۋگە تۋرا كەلەدى، ياعني ءۇشتىڭ ءبىرىن تاڭداۋ كەرەك. ءبىرىنشىسى، كەڭ كولەمدە قارجى قوسۋ، مۇمكىن بۇدان سىزدەر تاپسىرىس الا الاسىزدار. ەكىنشىسى، تۇتىنۋ بەلەتىن تاراتۋ، بۇل تىكەلەي تۇتىنۋدى جەبەۋى مۇمكىن. ءۇشىنشىسى، كاسىپورىنداردىڭ سالىعىن ازايتۋ، اقىسىن تومەندەتۋ، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ، قارجى قوسۋدى، تۇتىنۋدى جەبەۋ دەگەن ەدىم. سوندا ولار ءبىر اۋىق ءۇنسىز وتىرىپ، بارلىعى دەرلىكتەي ءبىر اۋىزدان ءبىز ءۇشىنشىسىن تاڭدايمىز دەپ جاۋاپ بەردى. ويتكەنى بۇل ەڭ تىكە، ەڭ ءادىل، ەڭ ءونىمدى. بيىل مەن تاپسىرىپ العان قاتىستى باياندامالاردان قاراعاندا، سالىقتى ازايتىپ، اقىنى تومەندەتۋ جاپپاي ۇكىمەتتىڭ ماكرولىق ساياساتىنان كۇتەتىن ءبىرىنشى ءۇمىت رەتىندە قاراستىرىلعان. دەمەك، تىڭايتقىشتى تامىرىنان بەرگەندە عانا، ءدىڭى جۋان، بۇتاق - جاپىراعى ماۋەلى بولادى.
مەن ماتەريالداردان بىرەۋلەردىڭ سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ شاراسى اتقارىلعالى بىرنەشە جىل بولدى، ونىڭ جيەكتىك اسەرى ساتىلى ازايىپ بارا جاتقان جوق پا دەپ الاڭدايتىندىقتارىن دا كوردىم، ياعني مۇنىڭ اسەرى بۇرىنعىداي زور بولماي قالدى دەيدى. بۇل رەت ءبىز اتقارعان كەڭ كولەمدە سالىقتى ازايتۋدا، اقىنى تومەندەتۋدە سالىقتان قايتارۋ مەن سالىقتى ازايتۋدى قاتار ۇستادىق، مۇنىڭ كولەمى 2 تريلليون 500 ميلليارد يۋان. 2020 - جىلى ەكونوميكا ەڭ اۋىر سوققىعا ۇشىراعان كەزدە دە ءبىز وسىنداي كولەمدى ساياسات اتقارىپ، اقىرىندا قيىندىقتى ەڭسەرىپ كەتتىك، ونىڭ ۇستىنە ءبىز بۇل جولى قۇرىلىمدى رەتتەپ، سالىقتان قايتارۋدى الدىعا شىعاردىق. سالىقتان قايتارۋ دەگەنىمىز ارتقان قۇن سالىعى ءتۇزىمىنىڭ جوبالاۋى بويىنشا، بازار تۇلعالارىنا الدىمەن تاپسىرىپ، ونان سوڭ قايتارۋ تاسىلىنە ۇقساس سالىق سوماسى قولدانىلادى، ءبىز الدىن الا سالىقتان قايتارۋ ءادىسىن قولدانىپ، شەگەرۋگە ساقتالعان سالىق سوماسىن ءبىر جولدا كاسىپورىندارعا قايتارىپ بەرەمىز، مۇنىڭ كولەمى ءبىر تريلليون 500 ميلليارد يۋاننان اسادى. ەگەر مۇنىڭ ءونىمى جاقسى بولىپ جاتسا، ءبىز ونىڭ سەرپىنىن تاعى ارتتىرامىز.
ءبىز سالىقتان قايتارعاندا شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى الدىمەن ويلاستىرامىز، ويتكەنى شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ مولشەرى كوپ، قامتۋ كولەمى كەڭ، تىرەك بولاتىن جۇمىستانۋشى جان سانى مول، ونىڭ ۇستىنە قازىر ولاردىڭ قارجىلىق جاقتاعى ەڭ قىسىلتاياڭ، ەڭ قيىن كەزى، سوندىقتان ءبىز بيىل 6 - ايدىڭ سوڭىنان بۇرىن شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ شەگەرۋگە ساقتالعان سالىق سوماسىن ءبىر جولدا قايتارىپ بولامىز، ال جاساۋ كاسىبى، زەرتتەۋ - اشۋ، قىزمەت وتەۋ كاسىبى سياقتى كەيبىر ءتۇيىندى سالالاردىڭ شەگەرۋگە ساقتالعان سالىق سوماسىن بيىلعى جىل ىشىندە تولىقتاي شەشىم ەتەمىز، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ شەگەرۋگە ساقتالعان سالىق سوماسىن قايتارۋدىڭ ارتقان شاماسىن اي سايىن بىرتىندەپ شەشىم ەتەمىز. مەن ساياسي كەڭەستىڭ تالقىسىنا قاتىناسقان كەزدە، ساياسي كەڭەستىڭ ءبىر مۇشەسى كاسىپكەر ەكەن، ول ماعان سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ جانە قارجى قوسۋ سياقتى باسقا شارالارعا سالىستىرعاندا، سالىقتان قايتارۋدىڭ ءونىمى ەڭ تەز، ەڭ جاقسى بولادى دەدى. نىسانعا يە بولۋ ءۇشىن ءبىرتالاي اۋرە - سارساڭعا ءتۇسۋىڭ مۇمكىن، سالىقتان قايتارۋ دەگەنىمىز كاسىپورىنعا تىكەلەي قولما - قول اقشا تاراتىپ، قولما - قول اقشا اينالىمىن كوبەيتكەنمەن تەڭ، بۇل ىرىستى جاۋىن دەگەن ءسوز. وسىدان قاراعاندا، ءسوزدى قانشالىق كوپىرىپ كوپ سويلەگەنىڭ ناقتى ءبىر ءىس تىندىرعانعا جەتپەيدى، سوندىقتان بۇل شەشۋشى شارانى، ءسوز جوق، تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرۋ كەرەك.
سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ الۋ امالى بولعانىمەن، ماندىك جاعىنان ول قوسۋ امالى بولىپ تا ەسەپتەلەدى، ويتكەنى بۇگىن قايتارساڭ، ەرتەڭ كوبەيەدى، بۇگىن ازايتساڭ، ەرتەڭ قوسىلۋى مۇمكىن. بىلتىر ءبىزدىڭ جاڭادان ارتقان سالىق تولەۋشى بازار تۇلعالارىنىڭ تاپسىرعان اقشاسى ءبىزدىڭ سول جىلى سالىقتان ازايتقان اقشامىزدان اسىپ كەتكەن، مۇنى ەسەپتەن تەكسەرىپ كورۋلەرىڭىزگە بولادى. 2013 - جىلى ءبىز ارتقان قۇن سالىعى رەفورماسىن جۇرگىزگەننەن بەرى، سالىقتى ازايتۋدى باعدار ەتىپ، جالپى 8 تريلليون 700 ميلليارد يۋان سالىق ازايتتىق، سول كەزدە ءبىزدىڭ قازىنالىق كىرىسىمىز شامامەن 11 تريلليون يۋان بولاتىن، بىلتىر بۇل كورسەتكىش 20 تريلليون يۋاننان اسىپ، ءبىر ەسەگە تاياۋ كوبەيدى. سەبەبى كاسىپورىندار بۇل بارىستان پايداعا كەنەلدى، تيىمدىلىگى ارتتى. سۋ تەرەڭ بولسا بالىق مولايادى، سۋ كوپ بولسا بالىق تا كوپ بولادى دەگەنىمىز وسى، بۇل سالىق قاينارىن نارلەندىرىپ، بازار تۇلعالارىن جەتىلدىرۋ، زورايتۋ سانالادى.
جاڭا ءسىز جەرگىلىكتى قازىنا كىرىسى جاڭا قيىندىقتارعا تاپ بولدى دەدىڭىز، مۇنى ءبىز بايقاپ وتىرمىز. سوندىقتان بيىل ورتالىقتىڭ جەرگىلىكتى ورىندارعا اۋدارىپ تولەۋ كولەمى تالاي جىلدان بەرى از كەزدەسەتىن دەڭگەيدە ％18 ارتىپ، جالپى كولەمى 9 تريلليون 800 ميلليارد يۋانعا جەتتى. سالىقتان قايتارۋدا، باستىسى، ورتالىق قازىنا اقشا شىعارادى، ارينە، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر دە ءوز ”ۇلەسىن قوسۋى“ كەرەك. ءبىزدىڭ سالىقتان قايتاراتىن اقشامىز كاسىپورىندارعا توتە بەرىلەدى، نەگىزگى ساتىنىڭ قيىنشىلىعىن ويلاستىرىپ، ءبىزدىڭ نەگىزگى ساتىعا اۋدارىپ تولەيتىن جاردەماقى قارجىمىز قالا - اۋداننان تومەن نەگىزگى ساتىعا دەيىن توتە بارادى. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر ”شىق بەرمەس شىعايباي“ بولۋى كەرەك، جۇمسالماۋعا ءتيىس اقشانىڭ ءبىر تيىنىنا دا قول سۇقپاۋ، بازار تۇلعالارىنا بەرىلۋگە ءتيىس اقشانىڭ ءبىر تيىنىن دا كەمىتپەۋ كەرەك، ءبىر ۇلەس ارتىق بەرۋ نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى.
فىڭحۋاڭ جاساندى سەرىك تەلەۆيزياسىنىڭ ءتىلشىسى: بىلتىردان بەرى شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونى ىلگەرىندى - كەيىندى سايلاۋ كوميسسياسىنىڭ سايلاۋىن جانە 7 - كەزەكتى زاڭ شىعارۋ كوميتەتىنىڭ سايلاۋىن وتكىزدى، بيىل تاعى 6 - كەزەكتى اكىم سايلاۋى وتكىزىلمەك. ءبىر جاعىنان، جاڭا سايلاۋ ءتۇزىمى اتقارىلسا، ەندى ءبىر جاعىنان، قازىر شياڭگاڭداعى ىندەت جاعدايىندا ءالى جاقسارۋ سىڭايى بايقالماي تۇر، كوپشىلىك بۇل جولعى سايلاۋعا ايرىقشا نازار اۋدارۋدا. زۇڭليدىڭ بۇعان قانداي باعا بەرەتىندىگىن بىلگىم كەلەدى؟
لي كىچياڭ: قازىر شياڭگاڭداعى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ جاعدايى اۋىر، ەرەكشە رايون ۇكىمەتى 6 - كەزەكتى اكىم سايلاۋىن كەيىنگە شەگەرە تۇرۋدى زاڭ بويىنشا ۇيعارىپ، كۇش - قايراتىن ىندەتكە قارسى اتتانۋعا شوعىرلاندىردى، ءبىز بۇنى تولىق تۇسىنەمىز جانە قولدايمىز. ورتالىق ۇكىمەت شياڭگاڭداعى ىندەت جاعدايىن ءار كۇنى قاداعالاپ، شياڭگاڭ قالا تۇرعىندارىنىڭ ءومىرىنىڭ سالاماتتىعى مەن حاۋىپسىزدىگىنە ايرىقشا كوڭىل ءبولىپ وتىر. ەرەكشە رايون ۇكىمەتى ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ تۇلعالىق جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋى كەرەك، ورتالىق ۇكىمەت شياڭگاڭنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا بار كۇشپەن قولداۋ كورسەتەدى.
ءبىز ”ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىم“، ”شياڭگاڭدى شياڭگاڭدىقتار باسقارۋ“، وسكەلەڭ اۆتونوميا باعىتىن جاپپاي، دالمە - ءدال، مىزعىماس تاباندىلىقپەن دايەكتىلەندىرەمىز، ەرەكشە رايون ۇكىمەتىنىڭ كەزەك اۋىستىرىپ سايلاۋى ءتۇبىرلى زاڭداعى قاتىستى بەلگىلەمەلەر بويىنشا قاتاڭ اتقارىلادى. ەرەكشە رايون ۇكىمەتىنىڭ شياڭگاڭداعى ءار سالا قايراتكەرلەرىن ىنتىماقتاستىرىپ، باستاپ، ۇزدىكسىز تۇردە ەكونوميكانى دامىتىپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋىن، شياڭگاڭنىڭ حالىقارالىق فينانس، ساۋدا جانە تەڭىز تاسىمالى سىندى 3 ۇلكەن ورتالىق رەتىندەگى ورنىن ويداعىداي بەكەمدەۋىن، جوعارىلاتۋىن، شياڭگاڭنىڭ ۇزاق ۋاقىت گۇلدەنۋىن، ورنىقتىلىعىن ساقتاۋىن ءۇمىت ەتەمىن.
ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسىنىڭ ءتىلشىسى: قازىر ءبىز كەيبىر كاسىپورىنداردىڭ مەجەسى تۇراقسىز بولىپ وتىرعاندىعىن، ءبىر ءبولىم سالالاردا جۇمىس ورىندارىنىڭ ازايعانىن، كەيبىر كاسىپورىنداردا قىزمەتكەرلەردى قىسقارتۋ بەلەڭ بەرگەنىن كورىپ وتىرمىز. ەندى ءبىر جاعىنان، جۇمىستانۋدى قاجەت ەتەتىن جاڭا جان سانى ۇزدىكسىز كوبەيىپ كەلەدى. زۇڭليدەن بيىل ءبىزدىڭ قانداي شارالار قولدانىپ جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىراتىندىعىمىزدى بىلگىم كەلەدى؟
لي كىچياڭ: جۇمىستانۋ حالىق تۇرمىسى ماسەلەسى عانا ەمەس، دامۋ ماسەلەسى دە بولىپ تابىلادى. جۇمىستانۋ بولعاندا عانا، كىرىس بولادى، تۇرمىستان ءۇمىت كۇتۋگە بولادى، ول قوعام ءۇشىن بايلىق تا جاراتادى. بىلتىر كاسىپورىندارعا بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىمدە، كاسىپورىننىڭ ءبىر جاۋاپتىسى ماعان 8 - ايعا بارعاندا كوپتەگەن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ ودان جالاقىلارىن الدىن الا الا تۇرۋدى سۇرايتىنىن ايتقانى ەسىمدە، نە ءۇشىن؟ 9 - ايدا بالالارىنىڭ وقۋ قاراجاتىن تاپسىرۋ كەرەك قوي. كوكتەم مەرەكەسىنىڭ الدىندا مەن باتىس سولتۇستىكتەگى اۋىل - قىستاقتارعا بارىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىمدە، ءبىر شارۋا ماعان ءبىر بالاسىنىڭ داشۋەگە وقۋعا تۇسكەنىن، وعان جىلىنا 10 مىڭ يۋاننان استام اقشا جۇمسايتىنىن، ەندى ءبىر بالاسىنىڭ ورتا مەكتەپتە وقيتىنىن، جىلىنا 8000 يۋاننىڭ ۇستىندە اقشا كەرەك بولاتىنىن، بىرنەشە مۋ جەر ەگىنگە عانا قاراپ وتىرۋعا بولمايتىندىعىن، ءسوز جوق، جۇمىس ىستەپ تابىس تابۋى كەرەكتىگىن ايتتى. مەن، شىنىمەن، ءبىزدىڭ حالىق بۇقاراسى ءۇشىن اسەرلەندىم. ولار قۇلشىنىپ، تالپىنۋدا، جۇمىس ىستەۋ، جۇمىستانۋ قازىرگى وتباسىنىڭ كۇن كورىسىنە بايلانىستى بولىپ قانا قويماي، كەلەسى بۋىن ءۇشىن دە اناعۇرلىم جاقسى بولاشاققا تالپىنۋ سانالادى.
بيىل ءبىز ماكرولىق ساياسات اتقارۋ سەرپىنىن ارتتىرامىز، قازىنا، اقشا ساياساتى جۇمىستاندىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ توڭىرەگىندە ورىستەتىلەدى، سوندىقتان ءبىز جۇمىستاندىرۋدى الدىمەن ويلاستىرۋدىڭ دا ماكرولىق ساياسات ەكەندىگىن، باسقا ساياساتتار وعان سايكەستىرىلۋى كەرەكتىگىن، جۇمىستاندىرۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قۇلشىنۋدى دارىپتەيمىز. ءبىزدىڭ قازىر ءار جىلى قالا - قالاشىقتاردان تىڭنان جۇمىستاناتىن ادامدارىمىز، ءسوز جوق، 11 ميلليوننان اسۋى، ەڭ جاقسىسى، 13 ميلليوننان اسۋى كەرەك. مەن ۇنەمى ءبىرشاما تولىق جۇمىستانۋدى جۇزەگە اسىرساق بولعانى، بىرەۋلەر ايتقانداي جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ كومەسكى ارتۋ مولشەرىن جۇزەگە اسىرا الامىز دەپ ويلايمىن. بۇعان ءبىر ناقتى مىسال، 2020 - جىلى ىندەت اۋىر سوققى جاساعان كەزدە، ءبىز ەكونوميكانىڭ ارتۋ كورسەتكىشىن بەلگىلەگەن جوقپىز، ءبىراق ءبىز ءبىر ايقىن كورسەتكىش بەلگىلەدىك، ياعني قالا - قالاشىقتاردان تىڭنان جۇمىستاناتىن ادامدار 9 ميلليوننان اسۋى كەرەك دەدىك، ناتيجەدە قالا - قالاشىقتاردان تىڭنان 11 ميلليوننان استام ادامنىڭ جۇمىستانۋىن جۇزەگە اسىردىق، ەكونوميكادا وڭ ارتۋ جۇزەگە اسىپ قانا قويماي، ارتۋ جىلدامدىعى ％2.2كە جەتتى، باستى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ ىشىندە وڭ ارتۋدى جۇزەگە اسىرعان بىردەن - ءبىر مەملەكەت بولدىق.
بيىل جۇمىستاندىرۋدى قاجەت ەتەتىن قالا - قالاشىقتارداعى تىڭنان ارتقان ەڭبەككۇشتەر مولشەرمەن 16 ميلليون ادامعا جەتەدى، بۇل كوپ جىلدان بەرگى ەڭ جوعارعى كورسەتكىش. جوعارى مەكتەپتەردەن 10 ميلليون 760 مىڭ وقۋشى وقۋ تاۋىسادى، بۇل تاريحتاعى ەڭ جوعارى كورسەتكىش. مۇنىڭ سىرتىندا، 300 ميلليونعا جۋىق شارۋا جۇمىسكەردە جۇمىس ىستەۋ ورايى بولۋى، ونان باسقا قوسىننان قايتقان اسكەريلەردىڭ جۇمىستانۋى قامتاماسىز ەتىلۋى كەرەك. تاعى كەيبىر كاسىپورىنداردىڭ تۇرالاپ، قۇردىمعا كەتۋى بار، ءبىراز ادامدار قايتا جۇمىستانۋى كەرەك. قالا - قالاشىقتاردا تىڭنان ارتقان ەڭبەككۇشتەر ءوسىپ كەلەدى، بۇعان جاڭا جۇمىستاندىرۋ تۇعىرلارى بولۋى قاجەت. جۇمىستانۋى قاجەت جاڭادان ارتقان ادامدار جونىندە ءبىز ولارعا باۋلۋ سياقتى كوپ جاقتان قولداۋ شارالارىن بەرۋىمىز، بازارلاندىرۋ ادىسىمەن جۇمىستاندىرۋ ماسەلەسىن شەشۋىمىز كەرەك. ايتالىق، وسى جىلداردا ءبىز كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋدى، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋدى ىلگەرىلەتىپ، جاڭا تەحنيكالاردى، جاڭا كاسىپ كۇيلەرىن، جاڭا ۇلگىلەردى جەبەپ، دامىتىپ، جاڭا قوزعاۋشى قۋات جەتىلدىرىپ كەلەمىز. ءبىز جاي ادامداردا بيىك پاراسات بولاتىندىعىنا سەنەمىز، ولاردىڭ ارتىقشىلىعىن، زەردەلى دارىن - پاراساتىن ساۋلەلەندىرسەك، وندا جۇمىستاندىرۋدىڭ اۋقىمدى ساحناسى مىڭ بوياۋمەن تۇرلەنىپ شىعا كەلەدى.
بۇل ارادا يكەمدى جۇمىستانۋدى ايتپاي كەتۋگە بولمايدى، ويتكەنى بۇل جاعىندا 200 ميلليوننان استام ادام بار، ونىڭ فورماسى ءار الۋان، قامتۋ كولەمى كەڭ كەلەدى. وركەندەپ كەلە جاتقان مەملەكەت رەتىندە، مۇنداي جۇمىستانۋ ءتاسىلى ءبىرشاما ۇزاق ۋاقىت ءومىر سۇرەدى. ولار بورانمەن الىسىپ، جاۋىنمەن شالىسىپ، شىنىندا، ايرىقشا جاپا تارتادى، كوپتەگەن جەرلەر ولارعا جىلى شۋاق شاشاتىن قىزمەت وتەۋ ۇسىنۋدا. ولاردىڭ ەڭبەك ۇقىق - مۇددەسى، قوعامدىق قامتاماسىز ەتىلۋى سياقتى ماسەلەلەر جونىندە ۇكىمەت ساياساتتى بىرتىندەپ كەمەلدەندىرۋى كەرەك، ياعني وسى ”شاباندوزدارعا“ ”حاۋىپسىزدىك بەلبەۋىن“ بايلاۋ، يكەمدى جۇمىستانۋ سياقتى جاڭا جۇمىستانۋ فورماتسيالارىنىڭ تىعىزتاياڭ قاجەتتەردى شەشۋىنە مۇمكىندىك جاساۋ ءارى بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىق قۋاتىن قاۋلاتۋ كەرەك.
يسپانيا ەفە اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: ىندەت تۋىلعالى 2 جىلدان استى، وتكەن 2 جىلدا جۇڭگو نەگىزىنەن ”جابىق“ كۇيدە تۇردى. جۇڭگو جاق كەزەكتەگى ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ بويىنشا ”يكەمدى تۇردە نولگە ءتۇسىرۋ“ ساياساتىنىڭ اناعۇرلىم باياندى بولۋىن ويلاستىرا ما، جوق پا؟ دۇنيە جۇزىنە ”اشىلاتىن“ الدە قانداي ءبىر جول كارتاسى بار ما، جوق پا ؟
لي كىچياڭ: جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس ادامزاتقا ورتاق جاۋ، ول تارالعالى 2 جىل بولدى، ۆيرۋس ءاردايىم ءتۇرىن وزگەرتۋدە، ونىڭ كەيبىر زاڭدىلىقتارىن ءالى دە تەرەڭدەي زەرتتەي ءتۇسۋ قاجەت، سايكەستى تۇردە ۆاكسينامەن قورعانۋ، ءونىمدى ءدارى - دارمەكتەردى زەرتتەپ اشۋ سياقتىلار دا كۇشەيتۋدى قاجەت ەتەدى. حالىقارالىق قوعام قازىرگى جاعدايدا ءالى دە ىنتىماقپەن سەلبەسىپ، ءوزارا قارايلاسىپ، ءبىر - بىرىنە جاردەم قولىن سوزىپ، ءوزارا كوبىرەك تۇسىنىستىك جانە باۋىرمالدىق ورناتىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ قالىپتى جاعدايعا قايتا ورالۋى ءۇشىن بىرگە شارت - جاعداي جاساۋعا قۇلشىنۋى كەرەك.
جۇڭگو باستان - اياق ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ مەن ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، حالىقارالىق بارىس - كەلىس پەن سەلبەستىكتى بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ كەلەدى، ءبىز ىندەت جاعدايىنىڭ وزگەرىسىنە جانە ۆيرۋستىڭ ەرەكشەلىگىنە نەگىزدەلە وتىرىپ، ساقتانۋ - تىزگىندەۋدىڭ اناعۇرلىم عىلمي، دالمە - ءدال بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، حالىقتىڭ ءومىرى مەن سالاماتتىعىن قامتاماسىز ەتەمىز، قالىپتى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتارتىبىن قامتاماسىز ەتەمىز، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ، قامداۋ تىزبەگىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەمىز.
ىندەت تۋىلعاننان بەرى مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ جاۋاپتىلارىمەن، مەملەكەت اتتاعان سەرىكتەستىكتەردىڭ جاۋاپتىلارىمەن، كاسىپكەرلەرمەن كوپ مارتە سويلەستىم، ولاردىڭ بارلىعى قاجەتتى ساۋدالىق بارىس - كەلىسكە كەپىلدىك ەتۋدى ءۇمىت ەتتى. ءبىز ”جەدەل، قولايلى ارنا“ جانە ”جاسىل ارنا“ اشىپ، كەيبىر شەشۋشى بۋىندارداعى كاسىپورىندار مەن نىساندار جونىندە ولاردىڭ قالىپتى ءوندىرىس - تيجاراتىن قامتاماسىز ەتتىك. ءبىز ۇزدىكسىز تاجىريبە توپتاپ، تۋىلۋى مۇمكىن وزگەرىستەرگە دەر كەزىندە توتەپ بەرىپ، زات اينالىمىنىڭ، ادام اعىنىنىڭ ءتارتىپتى، ىركىلىسسىز بولۋىنا بىرتىندەپ مۇمكىندىك جاسايمىز.
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: وسى جىلداردا ەلىمىزدىڭ شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىندا بەلگىلى جاقسارۋ بولدى، بازار تۇلعالارى قىرۋار مولشەردە كوبەيدى، كاسىپورىنداردىڭ ءىس ءبىتىرۋى دە ءبىرتالاي قولايلى بولا ءتۇستى، دەسە دە كەدەرگىلەر ءالى دە از ەمەس. قازىرگى جاعدايدا ۇكىمەت شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگىن جانە جاسامپازدىق قۋاتىن قاۋلاتۋ جاعىندا تاعى قانداي قۇلشىنىستار جاساۋى كەرەكتىگىن بىلگىم كەلەدى؟
لي كىچياڭ: جاقىنعى 10 جىلدا مەملەكەتتىك كەڭەس جىل سايىن ءبىر رەت مەملەكەتتىك سيپاتتا ”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسىن ىلگەرىلەتۋ، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋ ءماجىلىسىن اشىپ كەلەدى. مەن بيىلعى جىل باستالىسىمەن كوپتەگەن جەرلەردىڭ شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن جاقسارتۋ تاقىرىبىن ارقاۋ ەتىپ ءماجىلىس اشقاندىعىن دا بايقادىم. ”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسى بازار تۇلعالارىنىڭ جەتىلۋ - تولىسۋ ورتاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن اتقارىلدى، سالىقتى ازايتۋ، اقىنى تومەندەتۋ ولارعا تىڭايتقىش بەرۋ، سۋارۋ ءۇشىن جۇرگىزىلدى، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ اناعۇرلىم كوپ بازار تۇلعالارىنىڭ تامىر تارتىپ، وركەن جايۋىن ىلگەرىلەتۋدى ماقسات ەتتى دەپ ايتۋعا بولادى. ءبىز حالىقتىڭ جاسامپازدىق قۋاتىن ساۋلەلەندىرىپ، بازار تۇلعالارىنىڭ ومىرشەڭدىگىن قاۋلاتساق بولعانى، كوپشىلىكتىڭ ەكونوميكانىڭ جالىندى جاعدايىن ەلەستەتە بەرۋىنە بولادى. دەسەدە ۇكىمەت، ءسوز جوق، پىشاقتىڭ ءدۇزىن ىشكە قاراتاتىن رەفورما جۇرگىزۋى كەرەك، ۇكىمەت تاراۋلارىنىڭ ءوز بيلىگى توڭىرەگىندە اينالسوقتاۋىنا جول بەرۋگە بولمايدى، كەرىسىنشە، رەفورمالاۋ ارقىلى بازار تۇلعالارىنىڭ توقتاۋسىز جارىققا شىعۋىنا، جالىندى ومىرشەڭدىكتى تاسقىنداتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ كەرەك.
مۇددەگە ءتيۋ جانعا تيۋدەن دە قيىن. ساياسات تۇراقتى، باياندى بولۋىمەن قۇندى، وسى جىلداردا ءبىز بازارلاندىرۋ رەفورماسىن ۇزدىكسىز العا جىلجىتىپ، ”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسىن ىلگەرىلەتتىك، 1000نان استام اكىمشىلىك رۇقسات ىستەرى تومەنگە بەرىلدى نەمەسە كۇشىنەن قالدىرىلدى، اكىمشىلىك رۇقساتقا جاتپايتىندار تاريح ساحناسىنان شەگىنىپ شىقتى. بۇرىن كاسىپورىن اشۋعا كۋالىك الۋ ءۇشىن نەشە 10 كۇن كەتەتىن، كوپ بولعاندا، 100 كۇننەن اساتىن، قازىر بۇل بۇكىل مەملەكەت كولەمىندە ورتاشا ەسەپپەن 4 كۇندە، كەي جەرلەردە، ەڭ از بولعاندا، ءبىر كۇندە بىتەدى. قازىر مولشەرمەن 90 پايىز اكىمشىلىك قىزمەت وتەۋ ينتەرنەتتە، قول تەلەفوندا، سىرت جەردە، جۇزدەسپەي - اق بىتىرىلەدى. ءىس جۇزىندە، بۇل مۇددەلەر قورشاۋىن بۇزۋ، ءداستۇرلى ويلاۋ جۇيەسىن تالقانداۋ بولىپ تابىلادى. كاسىپورىندارعا تيىمدىلىك جاساۋ، حالىققا پايدا جەتكىزۋ شارالارىن ءبىز ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتە بەرەمىز.
وسى جىلداردا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىنىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىنان ەلىمىزدىڭ بازار تۇلعالارى 150 ميلليونعا جەتىپ، 10 جىلدىڭ الدىنداعىدان مولشەرمەن ناقتى 100 ميلليونداي كوبەيدى، باستىلارى حالىقتىق بازار تۇلعالارى بولسا، ولاردىڭ ىشىندە جەكە ساۋدا - ونەركاسىپشىلەر 100 ميلليونعا جەتەدى. جەكە ساۋدا - ونەركاسىپشىلەردى كوزگە ىلمەي قويماڭىز، ولاردىڭ ءبىر ۇشى قىرۋار ادامنىڭ كۇن كورىسىمەن بايلانىسىپ جاتسا، ەندى ءبىر ۇشى جالپى قاۋىمنىڭ تۇتىنۋىمەن جالعاسىپ جاتىر. مەن ساياسي كەڭەستە تالقىعا قاتىناسقان كەزدە كاسىپكەرلەر: شاعىن، ۇساق كاسىپورىندار مەن جەكە ساۋدا - ونەركاسىپشىلەردىڭ ”ۇساق تامىرلاردى“ ىركىلىسسىزدەندىرۋى بولماسا، ءىرى، ورتا كاسىپورىندار، ءتىپتى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار، ورتالىققا قاراستى كاسپورىندار تۇگەلىمەن قوزعالا الماي قالادى، - دەدى.
كوپشىلىك ەكونوميكاسى جاقسى دامىعان جەرلەرگە بارىپ كورىڭىزدەر، ول جەرلەردىڭ بارلىعىندا رەفورما سەرپىنى كۇشتى، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى جاقسى، بازار تۇلعالارى كوپ ەكەندىگىن بايقايسىزدار، سوندىقتان ول جەرلەردىڭ ەكونوميكالارى دا قارىشتاپ، شالقىپ بارادى. ارينە، مەن ”تومەنگە بەرۋ“ مەن ”باسقارۋ“ قاتار جۇرەدى، ”تومەنگە بەرۋ“ جاۋاپكەرشىلىكتى تاستاۋ ەمەس، ”باسقارۋ“ ۇكىمەت، ءسوز جوق، اتقارۋعا ءتيىستى قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگى دەپ كوپ مارتە دارىپتەدىم. ”تومەنگە بەرۋ“ ەركىنە جىبەرۋ دە ەمەس، جالعان، جارامسىز تاۋارلار، الۋان ءتۇرلى الدامشىلىق سياقتى ءىس - ارەكەتتەرگە باتىل سوققى بەرۋ كەرەك، اسىرەسە، حالىقتىڭ ومىرىنە، سالاماتتىعىنا جانە بۇقارانىڭ مۇددەسىنە ساياتىن، ايتالىق، ازىق - تۇلىك، ءدارى - دارمەك، ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگى، فينانس سياقتى سالالاردا باقىلاۋ - باسقارۋدى كۇشەيتۋ، ەرەجەگە، زاڭعا قايشىلىق جاساعاندار، ءسوز جوق، جازاعا تارتىلۋى كەرەك. قازىر جاڭا كاسىپ فورماتسيالارى، جاڭا ۇلگىلەر دە ۇزدىكسىز وزگەرىپ دامۋدا، ءبىز باقىلاۋ - باسقارۋ بەلگىلەمەلەرى مەن تاسىلدەرىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، بازار تۇلعالارىنىڭ شىن مانىندەگى ءادىل، تۋراشىل ورتادا باسەكەلەسۋىنە جانە دامۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.
بلۋمبەرگ اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: 50 جىلدىڭ الدىندا امەريكا زۇڭتۇڭى نەكسوننىڭ جۇڭگوعا ساپارى امەريكانىڭ جۇڭگومەن قارىم - قاتىناس جاساۋ ءداۋىرىن اشتى، بىلتىر بايدەن ۇكىمەتى بۇل ءداۋىر الدەقاشان اياقتاعان، امەريكا مەن جۇڭگو ەكى ەل قازىر قيان - كەسكى باسەكە كەزەڭىنە قادام تاستاۋدا دەپ جاريالادى. ءسىز بۇل باعاعا قوسىلاسىز با، جوق پا؟ جۇڭگودا امەريكانىڭ جارتىلاي وتكىزگىشتەرىن ساتۋعا تيىم سالۋ جانە جۇڭگو كاسىپورىندارىنىڭ جارناسىن امەريكا بازارىنا شىعارۋىنا تيىم سالۋ سياقتى جاعدايلار اناعۇرلىم كوپ كەزدەسەتىن جايتكە اينالا ما؟
لي كىچياڭ: 50 جىلدىڭ الدىندا جۇڭگو مەن امەريكا ەكى ەل قاساڭدىقتى بۇزىپ، قارىم - قاتىناستىڭ قالىپقا ءتۇسۋ ساپارىن باستادى. سونان بەرى جارتى عاسىر ءوتتى، ەكى ەلدىڭ قارىم - قاتىناسىندا ارا - تۇرا قاقتى - سوقتىلار بولسا دا، ءاردايىم العا قاراي دامىپ وتىردى. ءبىز ەكى جاقتىڭ ەكى ەلدىڭ مەملەكەت باسشىلارىنىڭ بىلتىر جىل سوڭىندا بەينە ەكراندا ءديدارلاسۋىندا قول جەتكىزگەن ورتاق تانىمى بويىنشا ءوزارا قۇرمەت ەتىپ، بەيبىت قاتار تۇرىپ، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىككە كەنەلىپ، پاراساتتى پايىم جانە ناتيجەلى تاسىلمەن الاۋىزدىقتاردى لايىقتى مەڭگەرىپ، ءبىر - ءبىرىنىڭ وزەكتى مۇددەلەرى مەن نازار اۋدارىپ وتىرعان كەلەلى ىستەرىنە قۇرمەت ەتۋىن ءۇمىت ەتەمىز. تاعى دا سول، كوبىرەك سويلەسۋ، كوبىرەك پىكىرلەسۋ كەرەك. ەكى جاق ءبىر - بىرىنە قاقپالارىن اشقان ەكەن، ەندەشە، ونى قايتا جاۋىپ تاستاۋدىڭ ءجونى جوق، ءبىر - بىرىنەن بايلانىسىن ۇزۋىنە ءتىپتى بولمايدى.
جۇڭگو مەن امەريكا بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى حاۋىپسىزدىك القالار كەڭەسىنىڭ تۇراقتى القا ەلدەرى، سونداي - اق دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن وركەندەپ كەلە جاتقان مەملەكەت جانە ەڭ ۇلكەن وركەندەگەن مەملەكەت. ءوزارا قارىم - قاتىناستى ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتۋ ەكى ەل حالقىنىڭ ىرىس - قۇتىنا سايادى. قازىر ءبىرتالاي جاھاندىق سىن - سايىستار جۇڭگو مەن امەريكا ەكى ەلدىڭ سەلبەستىك ورىستەتۋىن، بىرگە توتەپ بەرۋىن قاجەت ەتەدى. جۇڭگو مەن امەريكانىڭ سەلبەستىگى ەكى مەملەكەتكە، دۇنيە جۇزىنە دە پايدالى دەۋگە بولادى.
ارينە، جۇڭگو مەن امەريكا ەكى ەلدىڭ قوعامدىق ءتۇزىمىنىڭ، تاريح - مادەنيەتىنىڭ، دامۋ كەزەڭدەرىنىڭ بارلىعىندا ۇلكەن ايىرماشىلىقتار ساقتالۋدا، الاۋىزدىقتاردىڭ بولۋىنان ساقتانۋ قيىن. دەسەدە ءبىز سەلبەستىك باستى اعىم بولۋعا ءتيىس دەپ قارايمىز، ويتكەنى دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋى سەلبەستىككە سۇيەنەدى. ءبىزدىڭ ارامىزدا ەكونوميكا - ساۋدا سالاسىندا بازار باسەكەسى بولعان كۇندە دە، ول ۇتىمدى، ءادىل باسەكە بولۋعا ءتيىس. بىلتىر ەكى ەلدىڭ ساۋدا سوماسى 750 ميلليارد دوللاردان اسىپ، الدىڭعى جىلداعىدان 30 پايىزعا جۋىق ارتتى. بۇل نەنى تۇسىندىرەدى؟ جۇڭگو مەن امەريكانىڭ سەلبەستىك سالالارىنىڭ كەڭ ەكەندىگىن، اسا زور كومەسكى كۇشكە يە ەكەندىگىن كورسەتەدى. ەگەر امەريكا جۇڭگوعا شىعاراتىن ەكسپورت شەكتەۋىن بوساتار بولسا، ەكى جاقتى ساۋدا سوماسى ءتىپتى دە قوماقتى بولىپ، ەكى مەملەكەت پەن ەكى ەل حالقى ونان پايداعا كەنەلەر ەدى. جۇڭگو جاق امەريكا جاقپەن بىرگە كەڭ ورىسكە قاراي ءجۇرىپ، ۇزاق بولاشاقتىق پايدانى كوزدەۋدى قالايدى.
جۇڭگو اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: وسى 2 جىلدا ىندەتتىڭ سوققىسىنا ۇشىراعاندىقتان، بۇرىن ۇنەمى باراتىن كەيبىر جەڭىل تاعامدار دۇكەندەرىنىڭ، شاعىن تاعامجايلاردىڭ جابىلعاننان كەيىن قايتادان ساۋدا باستاماعاندىعىن، اس - سۋدى قامتىعان ساياحات، بولشەك ساتۋ، جولاۋشى تاسىمالى سياقتى سالالاردىڭ دا اسا زور ىقپالعا ۇشىراعاندىعىن بايقادىق. ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا بازار تۇلعالارىن ورنىقتىرىپ، جۇمىستاندىرۋعا كەپىلدىك ەتۋ العا قويىلدى. زۇڭليدەن سۇرايىن دەگەنىم، ەرەكشە قيىنشىلىعى بار سالالارعا كومەكتەسۋ جاعىندا ءبىز بيىل قانداي شارالار شىعارماقپىز؟
لي كىچياڭ: ىندەت تۋىلعاننان كەيىن، سوققىعا ەڭ زور ۇشىراعانى قىزمەت وتەۋ سالاسى بولدى، اسىرەسە، جاناسۋ سيپاتىنداعى قىزمەت وتەۋ سالالارى، مۇنىڭ ىشىندە مولشەرى زور، كولەمى كەڭ بولعانى ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندار بولدى. ولاردىڭ نەگىزى اسىلىندە دە ءالسىز، ونىڭ ۇستىنە ۇنەمشىلدىكپەن قۇنتتاي ەسەپتەپ، كۇن سايىن ەسەپ جاساپ تيجارات جاسايدى دەۋگە بولادى، كوپتەگەن قيىنشىلىقتار قاباتتاسىپ كەلگەندە، ولاردىڭ توزىمدىلىگى قيىنعا سوقتى. ولارعا كومەكتەسۋ، ءىس جۇزىندە، جۇمىستاندىرۋدى دەمەۋ، ويتكەنى 100 ميلليون جەكە ساۋدا - ونەركاسىپشىنىڭ ءوزى عانا 300 ميلليونعا جۋىق ادامدى جۇمىستانۋعا جەتەكتەپ وتىر، ەگەر ولاردىڭ شاماسى ابدەن قۇرىعان سوڭ كومەكتەسەمىز دەسەك ۇلگىرمەي قالامىز. سوندىقتان ءبىز ”كىر تاسى كىشكەنە بولعانىمەن، مىڭ جىڭ سالماقتى باساتىندىعىن“ ءسوزسىز، كورە ءبىلۋىمىز، ولاردى دەر كەزىندە سۇيەمەلدەۋىمىز كەرەك.
وسى ەرەكشە قيىنشىلىعى بار سالالارعا قاراتا، ءبىز 40 نەشە ءتۇرلى سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن شىعاردىق. تەك سالىق قايتارۋ سىندى ءبىر ءتۇردىڭ وزىنەن نوبايلاپ ەسەپتەگەندە، اس - سۋ، ساياحات، جولاۋشى تاسىمالى، مادەنيەت سياقتى بىرنەشە سالانىڭ ءوزى 180 ميلليارد يۋان يگىلىكتەنە الادى. ولار تەك قازىنانىڭ قولداۋىن قاجەت ەتىپ قالماستان، بازار بولاشاعى جاقسىلارىنا فينانس سالاسى دا ”جالعاستى ۇستەمە قارىز بەرۋى“ كەرەك. ونىڭ ۇستىنە ولاردىڭ ءۇي جالداۋ اقىسىن، ەلەكتر اقىسىن كەزەڭدىك سيپاتتى ازايتۋدى - كەشىرىم ەتۋدى قاجەت ەتكەندەرىنە، قۋاتى بار جەرلەر دە قولداۋ كورسەتۋى كەرەك، مۇنىڭ ءوزى، ءىس جۇزىندە، مۇلىك يەلەرىنىڭ كليەنت باۋراۋى سانالادى.
قازىر تۇتىنۋ قاجەتى، شىنىندا، ءبىرشاما ءالسىز كۇيدە تۇر، باستىسى، جەلىدەن تىس تۇتىنۋ قاجەتى ءالسىز. ەلەستەتىپ كورىڭىزدەرشى، بازار - كوشەلەردە دۇكەندەر قاز - قاتار ءتىزىلىپ، دۋمانداتىپ تۇرسا، شاتتىققا تولعان ءومىر دەگەن وسى ەمەس پە. ەگەر ەسىكتەرى تارس جابىلىپ قالسا، وندا كوڭىلدەگىدەي بولمايدى، بۇقارانىڭ تۇرمىسى ىقپالعا ۇشىرايدى. سوندىقتان ءبىزدىڭ وسى ەرەكشە قيىنشىلىعى بار سالالاردى سۇيەمەلدەۋىمىز، تەك ولاردى قيىندىقتان قۇتىلدىرۋ عانا ەمەس، حالىق بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسىن دا مەيىرگە بولەۋىمىز، ەكونوميكامىزدىڭ اناعۇرلىم زور تىڭ تىنىس بايقاتۋىنا مۇمكىندىك جاساۋىمىز كەرەك.
تايۋان دۇڭسىن جاڭا مەدياسىنىڭ ءتىلشىسى: ىندەت ۇزدىكسىز ءورشىپ، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىندا تۇراقسىزدىق، ورنىقسىزدىق ارتقان جاعدايدا، ۇلى قۇرلىق جاق تايۋان بۇعازى جاعدايىنا قالاي توتەپ بەرمەك، ەكى جاعالاۋ جۇرتشىلىعىنىڭ ىرىس - قۇتىن ساقتاي ما جانە ارتتىرا ما؟
لي كىچياڭ: ءبىزدىڭ تايۋانعا باعىتتالعان ۇلكەن ساياسي باعىتىمىز ايقىن، مەن ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا ايتىپ ءوتتىم، بۇل ءبىر جۇڭگو پرينسيبى مەن ”1992 - جىلعى ورتاق تانىمعا“ تاباندى بولىپ، ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋ“ بولشەكتەۋشىلىك ارەكەتىنە باتىل قارسى تۇرىپ، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت دامۋى مەن وتاننىڭ بىرلىككە كەلۋىن ىلگەرىلەتۋ.
ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستار، تۇپتەپ كەلگەندە، ءبىر ءۇيلى جان، ەتەنە باۋىرمالدىق ەش ۋاقىتتا ۇزىلمەيدى، ءبىز قالىڭ تايۋاندىق باۋىرلاستارمەن دامۋ ورايىنان ۇزدىكسىز ورتاقتاسىپ، ۇلى قۇرلىققا كەلىپ دامىعان تايۋاندىق باۋىرلاستارعا بىردەي مامىلە جاساپ، ولارعا ناقتى ءىس ىستەپ، قيىن ىستەرىن شەشۋدى قالايمىز. تەك ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستار ءبىر نيەتپەن كۇش بىرىكتىرىپ، قيىندىقتى جەڭىپ، ىنتىماقتاسا العا تارتسا، ءسوز جوق، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىنىڭ ىرىس - قۇتىنان ورتاقتاسا الامىز.
سينگاپۋر بىرلەسكەن تاڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى: بيىل وسى كەزەكتى جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ مىندەتى اياقتالاتىن جىل. وتكەن 4 جىلدان استام ۋاقىتقا قايىرىلا قاراساق، ءسىزدىڭ قاراۋىڭىزشا، وسى كەزەكتى ۇكىمەت قول جەتكىزگەن ناتيجەلەر قايسىلار؟ ءدوپ كەلگەن ەڭ زور سىن - سايىس تاعى نە؟ وسى كەزەكتى ۇكىمەتتىڭ ەڭ سوڭعى ءبىر جىلىندا جۇڭگو ەكونوميكاسى بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن قىسىمعا ءدوپ كەلدى، قوعامنىڭ سەنىمىن اناعۇرلىم ورنىقتىرىپ، جۇرت ءجىتى قاداعالاعان ىستەرگە جاۋاپ قايتارۋ ءۇشىن، ءسىز قايسى ساياساتتاردى ءتۇيىندى تۇردە اتقاراسىز؟
لي كىچياڭ: وسى كەزەكتى ۇكىمەتتەن بەرى حالىقارالىق جاعداي كۇردەلى دە قۇبىلمالى بولدى، ەل ىشىندەگى قايشىلىقتار مەن قيىنشىلىقتار قاباتتاستى. ەڭ زور سىن - سايىستى ايتار بولساق، تاعى سول جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى جانە ونىڭ ەكونوميكاعا الا كەلگەن اۋىر سوققىسى. ءبىز وڭاي ىسكە بوي ۇرماي، قيىن ىستەن جالتارماي، حاۋىپ - قاتەردەن جاسقانباي، ەڭ زور قۇلشىنىس جاسادىق.
مەن زۇڭلي بولعان كەزدە وسى ارادا تۇڭعىش تىلشىلەر ءماجىلىسىن اشقانىم ەسىمدە، وسى زالدىڭ ىشىندە ەكونوميكانى ۇزدىكسىز دامىتىپ، حالىق تۇرمىسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، قوعامدىق ادىلدىكتى جەبەۋ كەرەكتىگىن، بۇل ءبىزدىڭ ۇكىمەتىمىزدىڭ نەگىزگى مىندەتى ەكەندىگىن، داڭعىل جولمەن ءجۇرىپ، حالىقتى نەگىز ەتىپ، كۇللى الەمگە پايدا جەتكىزۋدە حالىقتىڭ تىلەگىن بيلىك جۇرگىزۋدىڭ بەتالىسى ەتۋ كەرەكتىگىن ايقىن بىلدىرگەن ەدىم. وسى جىلداردا ءبىز تىنباي قۇلشىنىپ، ۇزدىكسىز جالعاستىرىپ، بيلىك جۇرگىزۋ ادىسىندە جاڭالىق اشىپ، ەكونوميكالىق اينالىمدى ۇيلەسىمدى ارالىقتا ساقتاۋ سياقتى ادىستەر ارقىلى پەريودتىق ەكونوميكالىق تولقۋعا توتەپ بەردىك، اسىرەسە، ماكرولىق ساياساتتىڭ اتقارىلۋى بازار تۇلعالارىنىڭ قاجەتىنە بەتپە - بەت كەلدى؛ رەفورمانى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، قىم - قۋىت راسمياتتاردى ازايتىپ، ادىلدىكتى قورعاپ، بازار تۇلعالارى مەن جاڭا قوزعاۋشى كۇشتەردى جەتىلدىرىپ جانە زورايتىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىعىن قاۋلاتتىق؛ جۇمىستاندىرۋدى الدىمەن ويلاستىرۋعا تاباندى بولىپ، مەملەكەت جاعدايىنىڭ امالياتىن يگەرىپ، نەگىزگى حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋعا دەن قويدىق، ت.ب. ۇكىمەت قىزمەتىنىڭ حالىق بۇقاراسى قۇپتايتىن تۇستارى بار ءارى ولاردىڭ تىلەگىمەن پارىقتى جانە جەتەرسىز تۇستارى دا بار، بۇلاردى انىق بىلەمىز.
ءسىز ايتقان بيىل وسى كەزەكتى ۇكىمەتتىڭ ەڭ سوڭعى جىلى جايلى ايتساق، بۇل ءارى مەنىڭ زۇڭليلىك مىندەتتى اتقاراتىن ەڭ سوڭعى جىلىم. ءبىز ءدوپ كەلىپ وتىرعان جاعداي ءالى كۇردەلى دە قاتاڭ، قيىنشىلىقتار مەن سىن - سايىستار ءالى دە كوپ، مەن ۇكىمەت قىزمەتىنەن باياندامادا جانە جاڭاعى سۇراۋعا جاۋاپ بەرۋ بارىسىندا قيىنشىلىقتارعا، سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋ جونىندە تۇسىنىك جانە بايىمداۋ جاسادىم. مەن جانە قىزمەتتەستەرىم تىنباي قۇلشىناتىن رۋحپەن مىندەتتى ءمىنسىز اتقارىپ، ۋادەمىزدى ناقتى ىستەۋ ارقىلى ورىندايمىز.
مەن شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، قوعامداعى ءار سالانىڭ زور كۇشپەن قولداۋى بولسا، اسىرەسە، حالىق بۇقاراسى بىرگە كۇرەس جۇرگىزسە، جۇڭگو ەكونوميكاسىنىڭ ءسوز جوق، قيىندىقتان ءوتىپ، بيىكتەن اساتىندىعىنا، بيىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ باستى نىسانا - مىندەتتەرى جۇزەگە اسىپ ءارى كەيىنگى دامۋعا قاجەتتى بەرىك نەگىز قالاناتىندىعىنا كامىل سەنەمىن.
حالىق گازەتى مەكەمەسىنىڭ ءتىلشىسى: سوڭعى جىلدارى ەلىمىز تۇرعىندارىنىڭ جان باسىندىق كىرىسى جىل سايىن جوعارىلادى، ايتسەدە تاعى دا كوپتەگەن ادامدار ءالى دە تۇرمىستارىنىڭ قيىن بولىپ وتىرعاندىعىن سەزىنىپ وتىر، اسىرەسە، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى نەگىزگى حالىق تۇرمىسىنا ءبىرشاما زور ىقپال جاسادى. زۇڭليدەن سۇرايىن دەگەنىم، بيىل ۇكىمەتتىڭ حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ جاعىندا قانداي ويلارى مەن شارالارى بار؟
لي كىچياڭ: وسى جىلداردا ەلىمىز تۇرعىندارىنىڭ كىرىسى مەن GDPدىڭ ارتۋى نەگىزىنەن قادامداس بولدى. الايدا جۇڭگو ءالى دە وركەندەپ كەلە جاتقان ەل، ءبىزدىڭ قالا مەن اۋىلدىڭ پارقى كورنەكتى، الەۋمەتتىك قىزمەت كورسەتۋدى بىركەلكىلەندىرۋگە ۇزاق بارىس كەرەك. بيىل جىل باسىندا قاتىستى جاقتار ماعان حالىق تۇرمىسىنداعى 10 تىلەكتى اڭعارتاتىن ماتەريالدى تاپسىردى، قاراسام كوبى نەگىزگى حالىق تۇرمىسى ەكەن، ونىڭ ۇستىنە كوبى شارۋا بۇقاراسىنان كەلگەن ەكەن. سوندىقتان ۇكىمەت ەكونوميكانى دامىتۋ نىساناسىن باستان - اياق حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ مەن جاقسارتۋعا بەيىمدەۋى كەرەك، ارينە، جاعدايعا قاراي ىستەپ، كورپەگە قاراي كوسىلۋ قاجەت.
ەلىمىزدىڭ قازىرگى قازىنا جالپى كىرىسى 20 تريلليون يۋان بولدى، ايتسە دە ءالى دە مول ەمەس. ءۇرتىس 10 جىل بولدى، ءبىز قازىنا سيپاتىندىق وقۋ - اعارتۋ قاراجاتىن GDPدىڭ ％4ىنەن تۇسىرمەۋگە بارىنشا كەپىلدىك ەتتىك، بۇل وڭاي ەمەس، ونىڭ ۇستىنە، باستىسى، مىندەتتى وقۋ - اعارتۋعا باعىتتالعان، اۋىل - قىستاقتارعا باعىتتالعان، ويتكەنى ءبىزدىڭ اۋىل - قىستاق نوپوسىنداعى جان سانىمىز قازىر ءالى دە 760 ميلليون، اۋىل - قىستاق پەن شالعاي وڭىرلەردىڭ مىندەتتى وقۋ - اعارتۋىنا قوسىلاتىن ۇسىنىلىم سەرپىنىن ونان ارى ارتتىرۋىمىز كەرەك. ەندى ءبىر جاعىنان، ءبىز ءبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام ادامعا باعىتتالعان، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن دەۋگە بولاتىن نەگىزگى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى تورىن قۇردىق، الايدا ورەسى ءالى جوعارى ەمەس، سوندىقتان وسى جاعىندا بيىل قازىنالىق قوسىمشا قاراجات ولشەمىن جان باسىنا تاعى 30 يۋان كوبەيتتىك. ءبىز سالماقتى اۋرۋلار ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى ءتۇزىمىن ورناتتىق، نەگىزگى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋىمەن ساۋدا سيپاتىنداعى سالماقتى اۋرۋلار قامسىزداندىرۋىن ساتىپ الۋدى ءبىتىرۋ قىزمەت وتەۋىن جولعا قويدىق، مۇنداي بولعاندا كەيبىر اۋرۋ تۇرلەرىن كەيبىر جەرلەردە 300 مىڭ يۋاننان 500 مىڭ يۋانعا دەيىن ەسەپتەن كوتەرتۋگە، جوعارى بولعان جەرلەردە تاعى جوعارى شەگىن بەلگىلەمەي كوتەرتۋگە دە بولادى. جالپى ايتقاندا قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ اۋرۋ كورسەتۋدە ەسەپتەن كوتەرۋ سالىستىرماسى ％70كە جەتەدى، مەملەكەت قۋاتىنىڭ ارتۋىنا ىلەسە، تاعى بىرتىندەپ جوعارىلايدى. اسىرەسە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەپ، اۋرۋ سەبەبىنەن قايتا كەدەيلەسكەندەرگە، سالماقتى اۋرۋ سەبەبىنەن كەدەيلەسكەندەرگە ەرەكشە قولداۋ كورسەتۋ، كومەك بەرۋ كەرەك.
نەگىزگى حالىق تۇرمىسى مەن كۇندەلىكتى تۇرمىس تىعىز بايلانىسقان، قازىر بىزدەگى ولكە اتتايتىن جىلجىمالى حالىق سانى 100 ميلليوننان اسىپ وتىر، ولار وزگە جەردە جۇمىستانادى، قارتتاردى كۇتىمدەيدى، بالا وقىتادى، كەيبىر ىستەردى ءبىتىرۋ ءۇشىن ارلى - بەرلى شاپقىلاۋىنا تۋرا كەلەدى، ”ولكە اتتاپ بارلىعىن ءبىتىرۋ“ جاڭا قاتاڭ سۇرانىسقا اينالدى. ءبىز بيىل ءبىر جاڭا ساياسات اتقارامىز، ادامدار ۇنەمى پايدالاناتىن ازاماتتىق كۋالىكتى ەلەكترلەندىرەمىز، ياعني قاتىستى ىستەردى بىتىرمەكشى بولساڭىز، قول تەلەفونىڭىزبەن سكانەرلەپ جىبەرسەڭىز بولدى. ارينە، ءبىز زەردەلى قول تەلەفون پايدالانا المايتىن ادامدارعا، اسىرەسە، قارتتارعا دا قولايلىلىق جاسايمىز، تاعى ازاماتتاردىڭ ينفورماتسيا حاۋىپسىزدىگى مەن جەكە قۇپيالىعىن قامتاماسىز ەتەمىز.
نەگىزگى حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋدە ءارى كۇش سالۋ، شاماعا قاراۋ، ونان دا ماڭىزدىسى، ىقىلاس قويۋ كەرەك، شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋگە تاباندى بولىپ، شىندىقتى سويلەتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءۇنى مەن تالابىنا قۇلاق سالۋ كەرەك. حالىق تۇرمىسى ماسەلەسى حالىقتىڭ حال - احۋالىمەن، حالىقتىڭ تىلەگىمەن، اۋەلى، حالىقتىڭ اۋانىمەن بايلانىسىپ جاتادى، ۇكىمەتتىڭ مىندەتى حالىقتىڭ اۋانىنا ۇيلەسىپ، حالىقتى ۋايىمنان ارىلتىپ، قيىنشىلىعىن شەشىپ، حالىقتى تاماشا تۇرمىسقا كەنەلتۋ.
وسى ارادا مەن تاعى مىنا ءبىر ءتۇيىندى باسا دارىپتەيمىن، حالىق بۇقاراسىنىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىزداندىرۋ كەرەك. بۇل حالىق ۇكىمەتى، ءسوز جوق، ارقالاۋعا ءتيىستى مىندەت. جۋىقتا كەيبىر جەرلەردە ايەلدەردىڭ ۇقىق - مۇددەسىنە اۋىر دارەجەدە زيان جەتكىزگەن وقيعالار تۋىلدى، ءبىز جابىرلەنۋشىلەرگە اشىنۋمەن بىرگە، بۇعان توتەنشە ىزالاندىق. بۇقارانىڭ ۇقىق - مۇددەسىنە نەمقۇرايدى قاراعانداردى باتىل قۋزاستىرىپ، جاۋاپقا تارتىپ، ايەلدەر مەن بالالاردى الداپ ساتقان قىلمىستىق ارەكەتتەرگە قاتاڭ سوققى بەرۋ، قاتاڭ جازاعا تارتۋ كەرەك. حالىقتىڭ تىنىشتىعىن ساقتاۋ مەن حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ءبىر - بىرىنەن ايرىلا المايدى، ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر، ءسوزسىز، بار كۇشپەن حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساپ، بار كۇشپەن حالىقتىڭ تىنىشتىعىن ساقتاۋدى وزدەرىنىڭ نەگىزگى قىزمەت جاۋاپكەرشىلىگى ەتۋى كەرەك.
جاپونيا كيودو اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى: جۇڭگو ۇكىمەتى بىرگە بايۋ نىساناسىنا قاراي قادام تاستاعاندىعىن ءبىلدىرىپ، كاپيتالدىڭ ءتارتىپسىز ۇلعايۋىنان ساقتانۋ ءۇشىن ”باعدارشام“ بەلگىلەۋدى العا قويدى، اسىرەسە، ينتەرنەتتىك كاسىپورىنداردى باقىلاپ - باسقارۋدى كۇشەيتتى. الايدا شەتەل كاپيتالدارى بىرگە بايۋ نىساناسى سەبەبىنەن جۇڭگو ۇكىمەتى كاسىپورىنداردىڭ قيمىلىنا قاراتىلعان شەكتەۋدى ونان ارى كۇشەيتە مە دەگەننەن الاڭداپ وتىر، سۇرايىن دەگەنىم، جۇڭگو جاقتىڭ كوزقاراسى قالاي؟ قارجى قوسۋشىلاردىڭ ۋايىمىن ازايتاتىن امال بار ما؟
لي كىچياڭ: ءبىز بىرگە باييمىز دەدىك، ول ءۇشىن بىرگە كۇرەس جاساۋ كەرەك. سىرتقا ەسىك اشۋ ساياساتىن جۇڭگو وزگەرتكەن جوق، وزگەرتپەيدى، ونىڭ ۇستىنە ءبىزدىڭ شەتەلدىك ساۋداگەرلەردىڭ قارجى قوسۋ زاڭىندا ايقىن بەلگىلەمە بار، وزگەرەدى دەسەك، تەك ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋگە پايدالى، ساۋداعا قارجى قوسۋعا پايدالى بەتالىسقا قاراي داميدى.
شەتەلدىك ساۋداگەرلەر جۇڭگوعا كەلىپ وزدەرىن دامىتتى، سونداي - اق بىزگە دە قارجى قوستى، ساتۋ ارناسىن الا كەلدى، بىزگە قاجەت تاۋارلاردى الا كەلدى، بۇل بارىمىزگە پايدالى، ءبىز مۇنى نەگە شەكتەيدى ەكەنبىز؟ جاڭا مەن ”تومەنگە بەرۋ، باسقارۋ، قىزمەت وتەۋ“ رەفورماسىن ايتتىم، مۇندا دارىپتەلەتىنى ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداپ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرۋ، مونوپوليالاۋ مەن ورىنسىز باسەكەگە قارسى تۇرۋ، كاپيتالدىڭ ءتارتىپسىز كەڭەيۋىنەن ساقتانۋ، ماقسات تاعى دا زاڭ بويىنشا تيجارات جاساپ وتىرعان كاسىپورىنداردى سۇيەمەلدەپ، جىگەرلەندىرىپ، ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىنداردىڭ، ەل ءىشى جانە شەتەل قارجى قوسقان كاسىپورىنداردىڭ تەپە - تەڭ دامۋىنا، ءادىل باسەكەلەسۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتۋ. ارينە، كاسىپورىنداردىڭ دامۋ بارىسىندا تۇگەلدەي جۇيەلى، اقاۋسىز بولۋىن ءۇمىت ەتەمىز.
جۇڭگو وتە ۇلكەن، بۇعان مىسال كەرەك بولسا تاۋىپ الاسىز. الايدا جالپى تۇلعالىق جاقتان الىپ قاراعاندا، جۇڭگو ەكونوميكاسى دۇنيە جۇزىمەن تەرەڭ توعىسىپ كەتتى. جۇڭگو زاتتارىنىڭ يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسىنىڭ GDPدا ۇستايتىن سالىستىرماسى ۇشتەن ءبىر ۇلەستەن اسىپ كەتتى، قازىر يمپورتتىڭ ونەركاسىپكە بولعان جالپى ىقپالى ％70تەن اسىپ وتىر، ءبىز ءۇرتىس 10 جىل بويى دۇنيە جۇزىندەگى ەكىنشى ءىرى يمپورت بازارى ورنىن بەرمەي كەلەمىز، ونىڭ ۇستىنە ءۇرتىس 5 جىل بويى دۇنيە جۇزىندەگى زات ساۋداسىنداعى ءبىرىنشى ءىرى ەل بولىپ كەلەمىز. ارينە، جالپى جاقتان ءبىز ءالى دە كاسىپ سالاسى تىزبەگىنىڭ ورتاشا، تومەنگى دەڭگەيدەن ورتاشا، جوعارى دەڭگەيگە قادام تاستاۋ بارىسىندا تۇرمىز، ايتسە دە بۇل دا كاسىپ سالاسى مەن تۇتىنۋدىڭ بىردەي دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ جاتقاندىعىن، بازاردىڭ كومەسكى كۇشى زور ەكەندىگىن، ءتۇرلى قارجى قوسۋعا زور كەڭىستىك بار ەكەندىگىن اڭعارتادى.
قاتىستى ەلدەر بىزبەن بىرگە وڭىرلىك جاپپاي ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس كەلىسىمىنە قول قويىستى، ياعني RCEP، بيىل رەسمي اتقارىلادى، مۇنى دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن ەركىن ساۋدا رايونى دەۋگە بولادى. ءبىز وسى ورايدان پايدالانىپ، ەركىن ساۋدانى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندارعا، حالىقتىق كاسىپورىندارعا، شەتەل كاسىپورىندارىنا بىردەي قاراپ، جۇڭگونى دۇنيە جۇزىندەگى شەتەل كاسىپورىندارى قارجى قوساتىن ىرىستى جەرگە ۇزدىكسىز اينالدىرامىز.
كوپشىلىككە مىنانى ايقىن ايتا كەتەيىن، مەيلى حالىقارالىق جاعداي قالاي قۇبىلسا دا، جۇڭگو ەسىك اشۋدى بۇلجىماستان كەڭەيتەدى. چاڭجياڭ دارياسىنىڭ، حۋاڭحى وزەنىنىڭ سۋى تەرىس اقپايدى. جۇڭگو وسى 40 نەشە جىلدا قاشاندا رەفورما بارىسىندا العا ىلگەرىلەپ، ەسىك اشۋ بارىسىندا دامىدى. ايتەۋ جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋدى كەڭەيتۋگە پايدالى بولسا بولعانى، ءبىز بارلىعىن بەلسەندى ىستەۋدى قالايمىز، ونىڭ ۇستىنە كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن باتىل قورعايمىز، بۇل ءارى ءبىزدىڭ وزىندىك دامۋىمىزدىڭ قاجەتى.
جۇڭگونىڭ سىرتقا ەسىك اشقانىنا 40 نەشە جىل بولدى، ءوزىن دامىتتى، حالىقتى باقىتقا كەنەلتتى، دۇنيە جۇزىنە دە پايدا جەتكىزدى. بۇل ورايدىڭ قاقپاسى، ءبىز ونى استە جاپپايمىز، جاۋىپ تاستاۋىمىزعا دا بولمايدى.
تىلشىلەر جيىنى ينتەرنەتتىك بەينەبايلانىس فورماسىندا جۇرگىزىلدى، نەگىزگى جيىن الاڭى حالىق سارايىنىڭ 3 - قاباتىنداعى جينسى زالىنا ورنالاستىرىلدى، بولىمشە جيىن الاڭدارى مەديا ەكى ءماجىلىس اقپارات ورتالىعىنا ورنالاستىرىلدى. تىلشىلەر جيىنى مولشەرمەن 130 مينۋتقا جالعاستى.
