تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   ەل ءىشى حابارى

ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما

− 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ماجىلىسىندە 2022 - جىلى 3 - ايدىڭ 5 - كۇنى جاسالدى

مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زۇڭليى لي كىچياڭ

  ۋاكىلدەر:

  قازىر مەن مەملەكەتتىك كەڭەس اتىنان ماجىلىسكە ۇكىمەت قىزمەتىنەن بايانداما جاسايمىن، قاراپ شىعۋلارىڭىزدى ءارى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ پىكىر ايتۋىن وتىنەمىن.

  1. 2021 - جىلعى قىزمەتتەرگە شولۋ

  وتكەن ءبىر جىل پارتيا مەن مەملەكەت تاريحىندا بەلەستىك مانگە يە ءبىر جىل بولدى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى بۇكىل پارتيانى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىن ىنتىماقتاستىرىپ جانە باستاپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن سالتاناتپەن قۇتتىقتادى، پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ التىنشى جالپى ءماجىلىسىن جەڭىسپەن اشىپ، پارتيانىڭ ءۇشىنشى تاريحي قارارىن جاسادى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە ۋاعىندا قول جەتكىزىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامدى ۋاعىندا ورناتىپ، ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدى باستاپ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنىڭ جاڭا جورىعىنا اتتاندى. ءبىر جىلدان بەرى كۇردەلى دە قاتاڭ ىشكى - سىرتقى جاعداي جانە كوپتەگەن حاۋىپ - قاتەر مەن سىن - سايىس الدىندا بۇكىل ەل جوعارىدان تومەنگە دەيىن بىرگە قۇلشىنىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ مەن ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، تۇتاس جىلداعى باستى نىسانا - مىندەتتەر ءبىرشاما جاقسى ورىندالدى، ”14 - بەسجىلدىق“ پلاننىڭ باستاماسى تاماشا باستالىپ، ەلىمىزدىڭ دامۋىندا تاعى تىڭ دا كەلەلى تابىستارعا قول جەتتى.

  − ەكونوميكا ۇزدىكسىز قالپىنا كەلدى جانە دامىدى. ىشكى ءوندىرىستىڭ جالپى قۇنى 114 تريلليون يۋانعا جەتىپ، %8.1 ارتتى. بۇكىل ەل بويىنشا قازىنالىق كىرىس 20 تريلليون يۋاننان اسىپ، %10.7 ارتتى. قالا - قالاشىقتاردا تىڭنان 12 ميلليون 690 مىڭ ادام جۇمىستاندى، قالا - قالاشىقتاردا انىقتالعان جۇمىسسىزدىق مولشەرى ورتا ەسەپپەن %5.1 بولدى. تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسى %0.9 قىمباتتادى. حالىقارالىق كىرىس - شىعىس نەگىزىنەن تەپە - تەڭ بولدى.

  − جاڭالىق اشۋ قۋاتى ونان ارى نىعايدى. مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكا قۋاتى جەدەل ۇلعايدى. شەشۋشى وزەكتى تەحنيكالاردا قامال الۋدا ماڭىزدى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتىپ، عارىشقا ادام الىپ ۇشۋ، مارستى بارلاۋ، بايلىق بارلاۋ، ەنەرگيا ينجەنەرياسى سياقتى سالالاردا تىڭ تابىستارعا قول جەتتى. كاسىپورىنداردىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتى %15.5 ارتتى. سيفرلى تەحنيكا مەن تۇلعالىق شارۋاشىلىق جەدەل توعىستى.

  − ەكونوميكالىق قۇرىلىم مەن وڭىرلىك ورنالاسىم ۇزدىكسىز ساپالىلاندى. استىق ءونىم مولشەرى ءبىر تريلليون 370 ميلليارد جىڭ بولىپ، تاريحتاعى تىڭ بيىككە كوتەرىلدى. جوعارى تەحنيكالى جاساۋ كاسىبىنىڭ ارتقان قۇنى %18.2 ارتتى، ينفورماتسيالىق، تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ سياقتى وندىرىستىك قىزمەت وتەۋ كاسىبى ءبىرشاما تەز دامىپ، شارۋاشىلىق تىزبەگىنىڭ سەرپىمدىلىگى جوعارىلادى. وڭىرلىك دامۋ ستراتەگياسى ۇتىمدى اتقارىلىپ، جاڭاشا قالا - قالاشىقتانۋ تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەدى.

  − رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋ ۇزدىكسىز تەرەڭدەدى. ماڭىزدى سالالار مەن شەشۋشى بۋىنداردا ءبىر توپ كەلەلى رەفورما شارالارى العا قويىلىپ، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورما ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلدى. ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداپ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرۋ رەفورماسىندا تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتتى. بازار سۋبيەكتتەرىنىڭ جالپى مولشەرى 150 ميلليوننان استى. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ جوعارى ساپالى بىرگە گۇلدەندىرۋ ورنىقتى ىلگەرىلەدى. وڭىرلىك جالپى بەتتىك ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس كەلىسىمىنىڭ كۇشكە يە بولىپ اتقارىلۋى ىلگەرىلەدى. زات يمپورت - ەكسپورت جالپى سوماسى %21.4 ارتىپ، ناقتى پايدالانىلعان شەتەل قارجىسى ارتۋ مولشەرىن ساقتادى.

  − ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەدى. لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋدان قامال الۋ شايقاسى ىشكەرىلەي ورىستەتىلىپ، باستى لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋ مولشەرى ۇزدىكسىز تومەندەدى، ايماق دارەجەلى جانە ودان جوعارى دارەجەلى قالالارداعى شاڭ - توزاڭنىڭ (5.PM2) ورتاشا قويۋلىعى %9.1 تومەندەدى. تۇڭعىش توپتاعى مەملەكەتتىك باقشا رەسمي قۇرىلدى. ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسى كورنەكتى جاقساردى.

  − حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيى ورنىقتى جوعارىلادى. تۇرعىنداردىڭ مەڭگەرۋگە بولاتىن جان باسىندىق ناق كىرىسى %8.1 ارتتى. كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ تابىستارى بەكەمدەلدى جانە كەڭەيدى. نەگىزگى زەينەتكەرلىك، نەگىزگى ەمدەلۋ، قوعامدىق قۇتقارۋ قاتارلىلار جونىندەگى قامتاماسىزداندىرۋ تەبىنى ارتتى. وقۋ - اعارتۋ رەفورماسى مەن دامۋىندا تىڭ قادام تاستالدى. قالا - قالاشىقتاعى 56 مىڭ ەسكى، توزعان شاعىن اۋماقتى جاڭالاۋ جۇمىسى تىڭنان باستالىپ، 10 ميلليونعا جۋىق وتباسى ونىڭ يگىلىگىن كوردى.

  − ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جەتىستىكتەرى ۇزدىكسىز بەكەمدەلدى. ۇدايىلانعان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارى تياناقتاندىرىلىپ، ۆاكسينانىڭ جالپى بەتتىك ەگىلۋ مولشەرى %85تەن استى، ءىشىنارا وڭىرلەردە ادامدار توپتاسۋدان تارالعان ىندەت دەر كەزىندە ۇتىمدى ءبىر جاقتى ەتىلىپ، حالىقتىڭ ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن دەنساۋلىعى قامتاماسىز ەتىلىپ، قالىپتى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتارتىبى قورعالدى.

  وتكەن ءبىر جىلدى ەسكە الساق، تابىستار وڭايلىقپەن قولعا كەلگەن جوق. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسى ءالى دە توسىن تۋىلعان ىندەت سياقتىلاردىڭ اۋىر سوققىسىنان كەيىنگى قالپىنا كەلۋ، دامۋ بارىسىندا تۇر، ىشكى - سىرتقى جاعدايدا تاعى دا كوپتەگەن جاڭا وزگەرىس جارىققا شىعىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى اينالىمىن ساقتاۋدىڭ قيىندىعى ارتىپ وتىر. ءبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، ورتالىقتىڭ ەكونوميكالىق قىزمەت ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن دايەكتى تياناقتاندىرىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن تولىق، دۇرىس، جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، ”التىنى ورنىقتىرۋ“، ”التىنى قامتاماسىز ەتۋ“ قىزمەتىن تىڭعىلىقتى ويداعىداي ىستەپ، ماكرولىق ساياساتتىڭ مەرزىم ارالىق جانە كەرى اينالىمدىق رەتكە سالۋىنا باسا ءمان بەرىپ، ءتۇرلى حاۋىپ - قاتەر مەن سىن - سايىسقا ءونىمدى توتەپ بەردىك، باستىسى، مىناداي قىزمەتتەر ىستەلدى.

  ءبىرىنشى، ماكرولىق ساياساتتىڭ ۇلاسپالىلىعى، باعىتتامالىلىعى ساقتالىپ، ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ ۇيلەسىمدى ارالىقتا بولۋى ىلگەرىلەتىلدى. ماكرولىق ساياسات مەرزىم ارالىق رەتكە سالۋ قاجەتىنە ۇيلەسىپ، ەكونوميكانى قالپىنا كەلتىرۋگە قاجەتتى قولداۋ كورسەتۋ تەبىنى ساقتالدى، سونىمەن بىرگە بيىلعى قيىنشىلىق پەن سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋگە ساياساتتىق مۇمكىندىك قالدىرۋ ەسكەرىلدى. قازىنالىق قارجىنى توتە جەتكىزۋدىڭ ۇدايىلانعان مەحانيزمى ورناتىلىپ، ورتالىقتىڭ 2 تريلليون 800 ميلليارد يۋاندىق قازىنالىق قارجىسى توتە جەتكىزۋ كولەمىنە ەنگىزىلدى. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ارناۋلى زايوم تاراتۋى، پايدالانۋى ساپالىلاندى. ورنىقتى اقشا ساياساتى ۇتىمدى اتقارىلىپ، ساقتىق قور مولشەرىنىڭ 2 رەت جاپپاي تومەندەتىلۋى، قارىز اقشا ءوسىم مولشەرىنىڭ تومەندەۋىن جەبەدى. جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ قارىز حاۋىپ - قاتەرىنەن ساقتانۋ جانە ونى جويۋ تارتىپپەن ىلگەرىلەپ، كەلەلى فينانس حاۋىپ - قاتەرى وقيعالارى ۇيلەسىمدى ءبىر جاقتى ەتىلدى. جۇمىس ورنىن ورنىقتىرىپ، جۇمىستانۋ كولەمىن كەڭەيتۋ ساياساتىنىڭ تياناقتانۋى كۇشەيتىلىپ، جوعارى مەكتەپتەردەن وقۋ تاۋىسقان وقۋشىلار قاتارلى ءتۇيىندى توپتى جۇمىستاندىرۋ قىزمەتى تىڭعىلىقتى ويداعىداي ىستەلدى، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ ىلگەرىلەتىلدى. كوپ قولدى تاۋارلار ۇسىنىمىنا كەپىلدىك ەتۋ، باعاسىن ورنىقتى ۇستاۋ كۇشەيتىلىپ، كومىر ەلەكتر ەنەرگياسى ۇسىنىمىنىڭ تاپشىلىعى ماسەلەسى كۇش سالا شەشىلدى. تۇتاس جىلدان قاراعاندا، نەگىزگى ماكرولىق ەكونوميكانىڭ كورسەتكىشى مەجەگە ۇيلەسەدى، قازىنالىق قىزىل سيفر جانە ماكرولىق سۇيمەن مولشەرى تومەندەپ، ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنى ۇزدىكسىز دۇنيە ءجۇزىنىڭ الدىڭعى لەگىندە بولدى.

  ەكىنشى، كاسىپورىندارعا كومەك بەرىپ، قيىنشىلىقتان قۇتىلدىرۋ ساياساتى ساپالىلانىپ جانە تياناقتانىپ، ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋ نەگىزى بەكەمدەلدى. ءجۇز ميلليوننىڭ ۇستىندەگى بازار سۋبيەكتى نەشە ءجۇز ميلليونداعان ادامنىڭ جۇمىستانىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋىنا دەمەۋ بولىپ وتىر، ماكرولىق ساياسات جاعىندا ىندەت تۋىلعاننان بەرگى ۇتىمدى قولداۋ جولى مەن ءادىسى جالعاستىرىلدى. وتكەن جىلى كەمەيتىلگەن باجى مەن تومەندەتىلگەن اقى مولشەرى ءبىر تريلليون يۋاننان استى، سونداي - اق جاساۋ كاسىبىندەگى ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندار، كومىر ەلەكتر جانە جىلۋمەن قامداۋ كاسىپورىندارى جونىنەن باجى، اقىنى ساتىلى كەشىكتىرىپ تاپسىرۋ جولعا قويىلدى. اماليات باجىنى كەمەيتىپ، اقىنى تومەندەتۋ كاسىپورىندارعا كومەك بەرىپ، قيىنشىلىقتان قۇتىلدىرۋدىڭ تىكەلەي ءونىمدى ءادىسى ەكەندىگىن دالەلدەدى، ءىس جۇزىندە ول ”سۋ جىبەرىپ بالىق باعۋ“، باجى قاينارىن قورعاۋ بولىپ تابىلادى، 2013 - جىلدان بەرى تىڭنان قوسىلعان باجىعا ساياتىن بازار سۋبيەكتتەرىنىڭ وتكەن جىلى تاپسىرعان باجىسى 4 تريلليون 760 ميلليارد يۋانعا جەتتى. تەمىر جول، تاس جول، اۆياتسيا، تەڭىز تاسىمالى، پورت قاتارلىلاردىڭ تاسىمال قامتاماسىزدىعى كۇشەيدى. ىندەتتىڭ ىقپالىنا اۋىر دارەجەدە ۇشىراعان سالالارعا، كاسىپورىندارعا سەنىمدى قارىز بەرۋ تەبىنى ارتتىرىلدى، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قارىز اقشاسىن وسىمىمەن قايتارۋ ۋاقىتىن ۇزارتۋ جانە سەنىمدى قارىزبەن قولداۋ ساياساتى ۇزدىكسىز اتقارىلىپ، بانكە كاسىبى، فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا جەڭىلدىك رەتىندە بەرگەن قارىز اقشاسىنىڭ ارتۋ مولشەرى %27.3تەن استى، ءىرى ساۋدا بانكەلەرىنىڭ شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا جەڭىلدىك رەتىندە بەرگەن قارىز اقشاسىنىڭ ارتۋ مولشەرى %40تەن استى، كاسىپورىنداردىڭ جالپىلىق قارجى قۇراۋ وزىندىك قۇنى ورنىقتى بولۋ بارىسىندا تومەندەدى.

  ءۇشىنشى، رەفورما ىشكەرىلەي جۇرگىزىلىپ، ەسىك ايقارا اشىلىپ، تيجارات - ساۋدا ورتاسى ۇزدىكسىز جاقساردى. بازار جۇيەسىنىڭ نەگىزدىك ءتۇزىمى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، ماڭىزدى فاكتورلاردى بازارلاندىرىپ ورنالاستىرۋ قاتارلى رەفورمالار ىلگەرىلەتىلدى. كاسىپورىندارعا ساياتىن تەكسەرىپ بەكىتۋ راسمياتى مەن ءبىتىرۋ ۋاقىت شەگى ۇزدىكسىز قىسقارتىلىپ جانە ازايتىلىپ، ءتىپتى دە كوپ ۇكىمەتتىك قىزمەت وتەۋ ىستەرىن ءبىر سايتتا ءبىتىرۋ جۇزەگە استى. جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ءبىر توپ رەفورما تاجىريبەلەرى جالپىلاستىرىلىپ، تيجارات - ساۋدا ورتاسىندا جاڭالىق اشۋ تۇيىندە سىناق ەتىلدى. باقىلاۋ - باسقارۋ كۇشەيتىلىپ جانە وندا جاڭالىق اشىلىپ، مونوپوليالاۋعا قارسى تۇرۋدىڭ جانە كاپيتالدىڭ رەتسىز كەڭەيۋىنىڭ الدى الىنىپ، ءادىل باسەكە قورعالدى. مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىنىڭ 3 جىلدىق ارەكەتى ىشكەرىلەي اتقارىلدى. حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ اقاۋسىز دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلدى. كاسىپتىك وداقتاردىڭ، ساۋدا قوعامدارىنىڭ اكىمشىلىك ورگانداردان قول ءۇزۋ رەفورماسى نەگىزىنەن ورىندالدى. بەيجيڭ باعالى قاعاز ساۋدا ورنى مەن گۋاڭجوۋ كەسىكتى ساۋدا ورنى قۇرىلدى. اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، قوعامدىق ىستەر، ەكولوگيالىق وركەنيەت سياقتى سالالارداعى رەفورما ورنىقتى ىلگەرىلەدى. ”بىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە گۇلدەندىرۋ ناقتى سەلبەستىگى تەرەڭدەدى. سىرتقى ساۋدانى، شەتەل قارجىسىن ورنىقتىرۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، يمپورت كورمەسى، گۋاڭجوۋ جارمەڭكەسى، قىزمەت وتەۋ ساۋدا جارمەڭكەسى جانە تۇڭعىش كەزەكتى تۇتىنۋ بۇيىمدارى كورمەسى قاتارلى ماڭىزدى كورمە - جارمەڭكەلەر ءساتتى وتكىزىلدى. قىزمەت وتەۋ كاسىبىن كەڭەيتۋ، اشىق ۇستاۋدىڭ ءتورت كەشەندى سىناق ءتۇيىنى تىڭنان قوسىلىپ، حاينان ەركىن ساۋدا پورتىن اشىق ۇستاۋدىڭ جاڭا شارالارى ورتاعا قويىلدى.

  ءتورتىنشى، جاڭالىق اشۋ ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋ كۇشەيتىلىپ، شارۋاشىلىق تىزبەگى مەن ۇسىنىم تىزبەگى ورنىقتىرىلدى. مەملەكەتتىك تاجىريبەحانا قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، كەلەلى عىلىم - تەحنيكا نىساندارىنىڭ اتقارىلۋى ىلگەرىلەتىلدى. ورتالىق قازىنانىڭ عىلمي زەرتتەۋ قاراجاتىن باسقارۋىنا رەفورما جاسالىپ، كەمەلدەندىرىلدى، جاناما قاراجاتتىڭ سالىستىرماسى جوعارىلاپ، دەربەس عىلمي زەرتتەۋ ۇقىعى ۇلعايتىلدى. زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتىن ۇستەمەلەپ ەسەپتەپ باجىدان بۇرىن الىپ قالۋ ساياساتى جالعاستى اتقارىلىپ، جاساۋ كاسىبى كاسىپورىندارىنىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتىن ۇستەمەلەپ ەسەپتەپ باجىدان بۇرىن الىپ قالۋ سالىستىرماسى %100كە جوعارىلاتىلدى. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ كۇشەيتىلدى. ءتۇيىندى شارۋاشىلىقتار تىزبەگىن كۇشەيتۋ، تولىقتاۋ ارەكەتى ورىستەتىلدى. ءداستۇرلى شارۋاشىلىقتى سيفرلاندىرىپ، زەردەلىلەندىرىپ جاڭالاۋ تەزدەتىلىپ، جاڭادان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىقتاردىڭ تاماشا دامۋ اۋقىمى ساقتالدى.

  بەسىنشى، قالا مەن اۋىلدىڭ، وڭىرلەردىڭ سايكەستى دامۋى ىلگەرىلەتىلىپ، شارۋاشىلىق ورنالاسىمى ۇزدىكسىز ساپالىلاندى. وڭىرلىك كەلەلى ستراتەگيا مەن وڭىرلىك سايكەستى دامۋ ستراتەگياسى تياناقتاندىرىلىپ، جاڭا قولداۋ شارالارى شىعارىلىپ، ءبىر توپ كەلەلى نىساندار اتقارىلدى. اۋدان قالاشىعىن باستى دانەكەر ەتكەن قالا - قالاشىقتاندىرۋ قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلدى. اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىسى كۇشەيتىلىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس قۇرال - جابدىقتارى ۇسىنىمى قامتاماسىز ەتىلىپ، استىق ەگەتىن ديقاندارعا ءبىر جولدا 20 ميلليارد يۋان جاردەم قاراجات بەرىلدى. اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋ ىلگەرىلەتىلدى، مەملەكەت بويىنشا اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋدە ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن 160 اۋدان بەلگىلەندى. اۋىل - قىستاقتاردىڭ قونىستىق ورتاسىن وڭاۋ، دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدىڭ 5 جىلدىق ارەكەتى اتقارىلدى.

  التىنشى، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ كۇشەيتىلىپ، باياندى دامۋ جەبەلدى. كوك اسپاندى، تۇنىق سۋدى، تازا توپىراقتى قورعاۋ شايقاسىنىڭ جەتىستىكتەرى بەكەمدەلدى. حيميالىق تىڭايتقىش، اۋىل شارۋاشىلىق دارىلەرىنىڭ مولشەرىن ازايتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جانە مال، قۇس باعىمشىلىعىنداعى جاراقسىز زاتتاردى بايلىققا اينالدىرىپ پايدالانۋ جەبەلدى. ەكولوگيانى قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ كەلەلى ينجەنەرياسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، چاڭجياڭ وزەنىندە بالىق اۋلاۋعا 10 جىل تيىم سالۋ جاپپاي اتقارىلدى. تۋىندامالى ەنەرگيا ارقىلى ەلەكتر ءوندىرۋ گەنەراتورىنىڭ ەلەكتر ءوندىرۋ مولشەرى ءبىر ميلليارد كيلوۆاتتان استى. كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋدىڭ بەلگىلەنگەن وركەش ءمانى ارەكەت جوباسى جاسالدى. بۇكىل ەل بويىنشا كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋ ۇقىعى ساۋدا بازارى ىسكە قوسىلدى. كليمات وزگەرىسىنە بەلسەنە توتەپ بەرىلدى.

  جەتىنشى، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جاقسارتۋعا كۇش سالىنىپ، قوعامدىق ىستەردىڭ دامۋى جەدەلدەدى. اۋىل - قىستاق مىندەتتى وقۋ - اعارتۋىنداعى ءالسىز بۋىندار قۇرىلىسىنىڭ تەبىنى ارتتىرىلىپ، وقۋشىلاردىڭ قورەكتىگىن جاقسارتۋ جوسپارىنداعى جاردەم قاراجات ولشەمى جوعارىلاتىلىپ، 37 ميلليوننان استام وقۋشى يگىلىگىن كوردى. مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقۋشىلاردىڭ تاپسىرما اۋىرتپالىعى مەن مەكتەپ سىرتىندا ءبىلىم تولىقتاۋ اۋىرتپالىعى جەڭىلدەتىلدى. جوعارى دارەجەلى كاسىپتىك مەكتەپتەرگە قابىلداناتىن وقۋشى سانىن كوبەيتۋدىڭ 3 جىلدىق ارەكەت نىساناسى اسىرا ورىندالدى. مەملەكەتتىڭ وقۋ كومەك قارىزىنىڭ ەڭ جوعارى سوماسى ءار ادامعا جىلىنا 4000 يۋانعا ارتىپ، مەكتەپتە وقىپ جاتقان 5 ميلليوننان استام وقۋشى بۇنىڭ يگىلىگىن كوردى. زەينەتكەرلەردىڭ نەگىزگى زەينەتاقىسى جوعارىلاتىلدى. قامقورلىق ولشەمى جوعارىلاتىلدى. ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزدىق جيەگىندە تۇرعان وتباسىلارىنداعى اۋىر ناۋقاس، اۋىر مۇگەدەك ادامدار ەڭ تومەنگى تۇرمىستىق قامتاماسىزدىق كولەمىنە ەنگىزىلدى، قيىنشىلىعى بار بۇقارانى سۇيەمەلدەۋ، ولارعا كومەكتەسۋ قىزمەتى ويداعىداي ىستەلدى. اۋرۋدان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جۇيەسىنە رەفورما جاسالدى. ءتىپتى دە كوپ ۇنەمى شالدىعاتىن اۋرۋلاردىڭ، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ امبولاتوريادا ەمدەلۋ اقىسى ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى ەسەبىنەن كوتەرۋ كولەمىنە ەنگىزىلدى، شيپاحاناعا جاتۋ اقىسىنىڭ ەسەبىن ولكە اتتاپ تىكەلەي جابۋ مولشەرى %60كە جەتتى. ءدارى - دارمەك، ۆاكسينا جونىندەگى باقىلاۋ - باسقارۋ قاتايتىلدى. 3 بالالى بولۋعا رۇقسات ەتۋ ساياساتى اتقارىلدى. قارتتاردى كۇتىمدەۋگە قىزمەت وتەۋ كۇشەيتىلدى. قامتاماسىزدىق سيپاتتى مايعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي ىستەرى جەدەل دامىدى. مادەنيەت ىستەرى مەن مادەنيەت شارۋاشىلىعى گۇلدەنىپ جانە دامىپ، مادەنيەتتەن حالىقتى يگىلىكتەندىرۋ ينجەنەرياسى جاسامپازدىقپەن اتقارىلدى. تاماشا ينتەرنەتتىك ەكولوگيا قالىپتاستى. جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋ ناۋقانى بەلسەنە ورىستەتىلدى. ەلىمىزدىڭ سپورت ساڭلاقتارى توكيو وليمپياداسىندا، پاروليمپياداسىندا تاماشا ناتيجەلەر جاراتتى. مۇقيات دايىندىق كورۋ ارقىلى ءبىز بەيجيڭ قىسقى وليمپياداسىن قاراپايىم، حاۋىپسىز، تارتىمدى وتكىزدىك، ەندى عانا باستالعان قىسقى پاروليمپياداسىن دا، ءسوز جوق، ويداعىداي وتكىزەمىز.

  سەگىزىنشى، زاڭمەن باسقارىلاتىن ۇكىمەت قۇرىلىسىندا جانە باسقارۋدا جاڭالىق اشۋ ىلگەرىلەتىلىپ، قوعامنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن ورنىقتىلىعى ساقتالدى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قاراۋىنا 10 زاڭ جوباسى ۇسىنىلىپ، 15 اكىمشىلىك زاڭدىق ەرەجە جاسالدى جانە وعان تۇزەتۋ ەنگىزىلدى. حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ ۇسىنىستارى مەن ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ۇسىنىس جوبالارى مۇقيات باسقارىلدى. زاڭمەن باسقارىلاتىن ۇكىمەت قۇرىلىسىن اتقارۋ باعدارلاماسى شىعارىلدى. قازىنالىق باقىلاۋدىڭ رولى ساۋلەلەندىرىلدى. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ زور كولەمدە باقىلاۋ - تەكسەرۋى ۇزدىكسىز ورىستەتىلىپ، ”ينتەرنەت + باقىلاۋ - تەكسەرۋ“ ىشكەرىلەي اتقارىلدى. قالا مەن اۋىلدىڭ نەگىزگى ساتىلارىن باسقارۋدا جاڭالىق اشىلدى. ارىز - ارمان قىزمەتى تىڭعىلىقتى ىستەلىپ، باسىلىپ قالعان ارىز - ارمان دەلولارى اداقتالدى. حاۋىپسىز ءوندىرىس پەن شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋدى باسقارۋ كۇشەيتىلدى. مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتى قۇرىلىسى كۇشەيتىلدى. قوعام اماندىعى جاعىنداعى ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جۇيەسى كەمەلدەنىپ، قارا، سۇرقيا كۇشتەردى الاستاۋ كۇرەسىن ورىستەتۋ ۇدايىلانىپ، تەلەگراف، ينتەرنەت الدامكوستىگى سياقتى قىلمىستارعا شوعىرلى سوققى بەرىلدى جانە جونگە سالىندى. بىلتىر كەيبىر وڭىرلەردە اۋىر سەل اپاتى تۋىلدى، ءارقايسى جاق اپاتتان ساقتانۋ، اپاتتان قۇتقارۋ جانە اپاتتان كەيىنگى قايتا قۇرۋ قىزمەتىن بەلسەنە ورىستەتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءومىرى مەن مال - مۇلكىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن كۇش سالا قامتاماسىز ەتتى.

  پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋ ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋى دايەكتى تياناقتاندىرىلدى. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلدى. پارتيا ستيلى، پاكتىك قۇرىلىسى جانە شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسى كۇشەيتىلدى. ورتالىقتىڭ 8 ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحى قاتاڭ تياناقتاندىرىلىپ، ”ءتورت بۇرىس ستيل“ بۇلجىماستان تۇزەتىلىپ، نەگىزگى ساتىلاردىڭ اۋىرتپالىعى ونان ارى جەڭىلدەتىلدى.

  جۇڭگوشا ءىرى ەلدىك ديپلوماتيا جاپپاي ىلگەرىلەتىلدى. ءتوراعا شي جينپيڭ قاتارلى پارتيا مەن مەملەكەت باسشىلارى ەكران ءتاسىلى ارقىلى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ جينالىسى، 20 ەل توبى مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسى، ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر باسشىلارىنىڭ بەيرەسمي كەزدەسۋى، بريكس ەلدەرى باسشىلارىنىڭ كەزدەسۋى، جۇڭگو − شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنىڭ پىكىرلەسۋ قارىم - قاتىناسى ورناعاندىعىنىڭ 30 جىلدىعىن اتاپ ءوتۋ باسشىلار كەڭەسى، جۇڭگو - افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى مينيستر دارەجەلىلەر جيىنىنىڭ اشىلۋ سالتى، شىعىس ازيا ەلدەرى سەلبەستىگى مەملەكەت باسشىلارىنىڭ جەلىلەس ءماجىلىسى، ازيا - ەۆروپا مەملەكەت باسشىلارى ءماجىلىسى سياقتى كەلەلى قيمىلدارعا قاتىناستى. كوپتەگەن ماڭىزدى اسابالىق ديپلوماتيا قيمىلىن ءساتتى وتكىزدى. ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋ ىلگەرىلەتىلىپ، الەمدىك سەرىكتەستىك قاتىناس بەلسەنە دامىتىلدى، الەمدىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ رەفورماسى مەن قۇرىلىسىنا بەلسەنە ات سالىسىپ، ىندەتكە قارسى تۇرۋداعى حالىقارالىق سەلبەستىكتى ىلگەرىلەتىپ، جەر شارىندىق ماسەلەلەر مەن سىن - سايىستارعا بىرگە توتەپ بەردى. جۇڭگو دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن جەبەۋگە بەلسەندى ۇلەس قوستى.

  ۋاكىلدەر! وتكەن ءبىر جىلدا قول جەتكىزگەن تابىستارىمىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىنىڭ ناتيجەسى، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنىڭ عىلمي جەتەكشىلىگىنىڭ ناتيجەسى، بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ارميانىڭ، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىنىڭ ناتيجەسى. مەن مەملەكەتتىك كەڭەس اتىنان بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنا، دەموكراتيالىق پارتيا - توپتارعا، حالىقتىق ۇيىمدارعا جانە ءار سالا قايراتكەرلەرىنە شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن! شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنداعى باۋىرلاستارعا، اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنداعى باۋىرلاستارعا، تايۋاندىق باۋىرلاستارعا جانە شەتەلدەگى چياۋمين باۋىرلاستارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن! جۇڭگونىڭ وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنا كوڭىل بولگەن جانە قولداۋ كورسەتكەن ءار ەل ۇكىمەتتەرىنە، حالىقارالىق ۇيىمدارعا جانە ءارقايسى ەلدەگى دوستارعا شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن!

  ءبىز تابىستاردى تۇراقتاندىرۋمەن بىرگە، ءدوپ كەلىپ وتىرعان ماسەلەلەر مەن سىن - سايىستاردى دا سەرگەكتىكپەن كورە ءبىلۋىمىز كەرەك. بۇكىل جەر شارىندىق ىندەت ءالى دە جالعاسۋدا، دۇنيە جۇزىلىك ەكونوميكانىڭ وڭالۋ قۋاتى ءالسىز، كوپ قولدى تاۋارلاردىڭ باعاسىندا ۇلكەن تولقۋ بار، سىرتقى ورتا اناعۇرلىم كۇردەلى دە قاتاڭ، تۇراقسىز بولىپ وتىر. ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى سۇرانىمنىڭ تارايۋى، ۇسىنىمنىڭ سوققىعا ۇشىراۋى، مەجەلى مەرزىمنىڭ السىرەۋى سىندى 3 بىردەي قىسىمعا ءدوپ كەلدى. ءىشىنارالىق ىندەت وقتىن - وقتىن تۋىلۋدا. تۇتىنۋ مەن قارجى قوسۋدىڭ قالپىنا كەلۋى باياۋ، ەكسپورتتى ورنىقتىرۋدىڭ قيىندىعى ارتىپ وتىر، ەنەرگيامەن، شيكىزاتپەن قامداۋ ءالى دە تاپشى، ەنگىزۋ سيپاتتى اقشانىڭ قۇنسىزدانۋ قىسىمى كۇشەيدى، ورتا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ، جەكە ونەركاسىپشىلەر مەن ساۋداگەرلەردىڭ ءوندىرىس - تيجارات قيىنشىلىعى بار، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ مىندەتى اناعۇرلىم اۋىرلادى. شەشۋشى سالالاردا جاڭالىق اشۋدىڭ تىرەكتىك قۋاتى ءالسىز. كەيبىر جەرلەردىڭ قازىنالىق كىرىس - شىعىس قايشىلىعى كۇشەيدى، ەكونوميكا، فينانس سالاسىندا كومەسكى حاۋىپ - قاتەر نەداۋىر كوپ. حالىق تۇرمىسى سالاسىندا ءالى دە كوپتەگەن ولقىلىق بار. ۇكىمەت قىزمەتىندە جەتەرسىزدىك بار، فورماشىلدىق، تورەشىلدىك ءالى دە كورنەكتى، ءىس جۇزىندىكتەن الشاقتاۋ، بۇقارانىڭ تىلەگىنە قايشى كەلۋ جايتتەرى بەلەڭ بەرۋدە، كەيبىرەۋى ساياساتتى اتقارۋدا ”ءبارىن ءبىر قۇرىقپەن ايداپ“، ناۋقاندىق جۇمىس ىستەيدى. از ساندى كادرلار مىندەتىن ارقالامايدى، بورىشىن وتەمەيدى، مىندەتىن الباتى وتەيدى، كەيبىرەۋلەرى بۇقارانىڭ ۇقىق - مۇددەسىنە اۋىر دارەجەدە سۇعاناقتىق جاساعان ماسەلەلەرگە نەمقۇرايدى قاراپ، قىزمەتتە اۋىر اعاتتىق جىبەرىپ، جاۋاپكەرسىزدىك ىستەيدى. كەيبىر سالالاردا شىرىكتەسۋ ماسەلەسى ءالى دە كوپ تۋىلۋدا. ءبىز تاۋقىمەت تانىمىن كۇشەيتىپ، ماسەلەگە، سىن - سايىستارعا بەتپە - بەت كەلىپ، قىزمەتتى بار كۇشىمىزدى سارقا جۇمساپ ويداعىداي ىستەپ، حالىقتىڭ كۇتكەن ءۇمىتىن، ءسوزسىز، اقتاۋىمىز كەرەك!

  2. 2022 - جىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ جالپى تۇلعالىق تالابى جانە ساياساتتىق بەتالىسى

  بيىل جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مەملەكەتتىك 20 - قۇرىلتايى اشىلادى، بۇل پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋى بارىسىنداعى توتەنشە ماڭىزدى ءبىر جىل. ۇكىمەت قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ ءۇشىن، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ جانە 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءار رەتكى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتى تياناقتاندىرىپ، پارتيا قۇرۋ ۇلى رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋ قىزمەت جالپى ارناسىنان جازباي، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن تولىق، دۇرىس، جان - جاقتى دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋدى جەدەلدەتىپ، رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋدى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋدەن جازباي، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، ۇسىنىم جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورمانى ارقاۋ ەتۋدەن تانباي، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى ءبىر تۇتاس ەسكەرىپ، ”التىنى ورنىقتىرۋ“، ”التىنى قامتاماسىز ەتۋ“ قىزمەتىن ۇزدىكسىز جاقسى ىستەپ، حالىق تۇرمىسىن ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، ماكرولىق ەكونوميكانىڭ جالپى جاعدايىن كۇش سالا ورنىقتىرىپ، ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ ۇيلەسىمدى ارالىقتا بولۋىن ساقتاپ، قوعامدىق كەلەلى جاعدايدىڭ ورنىقتىلىعىن ساقتاپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ جەڭىسپەن اشىلۋىن قارسى الۋىمىز كەرەك.

  ىشكى - سىرتقى جاعدايعا جان - جاقتى تۇجىرىم جاساعاندا بيىل ەلىمىزدىڭ دامۋى ءدوپ كەلەتىن حاۋىپ - قاتەر مەن سىن - سايىستار كورنەكتى كوبەيەدى، تار جول، تايعاق كەشۋدەن، ءسوز جوق، ءوتۋىمىز كەرەك. قيىنشىلىق بولعان سايىن سەنىمدى سولعۇرلىم بەكەمدەپ، سولعۇرلىم شىنايى يگەرىپ، تىڭعىلىقتى ىستەۋ كەرەك. ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ ۇزاق ۋاقىت جاقسى جاققا قاراي دامۋ نەگىزگى جاعدايى وزگەرمەيدى، باياندى دامۋ كوپ جاقتى ءتيىمدى شارت - جاعدايعا يە، وتە - موتە، دۇيىم حالىقتا تاماشا تۇرمىسقا تالپىناتىن كۇشتى تىلەك، شارۋاشىلىق قۇراتىن، جاڭالىق اشاتىن وراسان زور كومەسكى كۇش، قيىنشىلىقتى بىرگە جەڭەتىن مىزعىماس ەرىك - جىگەر بار، ءبىز تاعى اۋىر حاۋىپ - قاتەرلەر مەن سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋدىڭ مول تاجىريبەسىن توپتادىق. جۇڭگو ەكونوميكاسى، ءسوز جوق، جاڭا قۇلدىراۋ قىسىمىنا توتەپ بەرە الادى، ءسوز جوق، نىق قاداممەن باياندى العا تارتادى.

  بيىلعى دامۋدىڭ باستى مەجەلى نىساناسى: ىشكى ءوندىرىستىڭ جالپى قۇنى %5.5 اينالاسىندا ارتادى؛ قالا - قالاشىقتاردا 11 ميلليوننان استام ادام تىڭنان جۇمىستانادى، قالا - قالاشىقتاردا انىقتالعان جۇمىسسىزدىق مولشەرى تۇتاس جىلدا %5.5 كولەمىندە تىزگىندەلەدى؛تۇرعىنداردىڭ تۇتىنۋ باعاسىنىڭ قىمباتتاۋ مولشەرى %3 شاماسىندا بولادى؛ تۇرعىندار كىرىسىنىڭ ارتۋى ەكونوميكانىڭ ارتۋىمەن نەگىزىنەن تەڭ بولادى؛ يمپورت - ەكسپورتتىڭ ورنىقتىلىعى قامتاماسىز ەتىلىپ، ساپاسى جوعارىلايدى، حالىقارالىق كىرىس - شىعىس نەگىزىنەن تەپە - تەڭ بولادى؛ استىق ءونىم مولشەرى ءبىر تريلليون 300 ميلليارد جىڭنان جوعارى دەڭگەيدى ساقتايدى؛ ەكولوگيالىق ورتانىڭ ساپاسى ۇزدىكسىز جاقسارادى، باستى لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋ مولشەرى ۇزدىكسىز تومەندەيدى؛ ەنەرگيا جۇمسالىمىنىڭ كۇشەمەلىلىگى نىساناسى ”14 - بەسجىلدىق“ پىلان مەزگىلىندە ءبىر تۇتاس باعالانادى، سونداي - اق ۇيلەسىمدى يكەمدىلىك قالدىرىلادى، تىڭنان ارتقان تۋىندامالى ەنەرگيا مەن شيكىزاتتىق ەنەرگيا ەنەرگيا تۇتىنىمىنىڭ جالپى مولشەرىن تىزگىندەۋ كولەمىنە كىرگىزىلمەيدى.

  ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنىنىڭ مەجەلى نىساناسىن بەلگىلەۋدە، باستىسى، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ، حاۋىپ - قاتەردەن ساقتانۋ جاعىنداعى قاجەتتىلىك ويلاستىرىلدى، سونداي - اق ول ەكونوميكانىڭ سوڭعى 2 جىلداعى ورتاشا ارتۋ قارقىنىمەن جانە ”14 - بەسجىلدىق“ پىلانداعى نىسانا - تالاپتارمەن ۇشتاستىرىلدى. بۇل جوعارى جيناقتىق سان نەگىزىندەگى ورتاشادان جوعارى قارقىنمەن ارتۋ بولىپ، ىرىقتىلىقپەن جۇمىس تىندىرعاندىقتى ايگىلەيدى، ونى قاجىرلىلىقپەن قۇلشىنعاندا عانا جۇزەگە اسىرۋعا بولادى.

  دامۋدىڭ بيىلعى نىساناسى مەن مىندەتىن ورىنداۋدا ماكرولىق ساياسات ورنىقتى، ءونىمدى بولۋى، ميكرولىق ساياسات بازار سۋبيەكتىلەرىنىڭ ومىرشەڭدىگىن ۇزدىكسىز تاسقىنداتۋى، قۇرىلىمدىق ساياسات حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ اينالىمىن كۇش سالا ىركىلىسسىز ەتۋى، عىلىم - تەحنيكا ساياساتى تىڭعىلىقتى تياناقتاندىرىلۋى، رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋ ساياساتى دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن تاسقىنداتۋى، وڭىرلىك ساياسات دامۋدىڭ تەپە - تەڭدىگىن، سايكەسىمدىلىگىن كۇشەيتۋى، قوعامدىق ساياسات حالىق تۇرمىسىنىڭ تومەنگى شەگىن باتىل قامتاماسىز ەتۋى جانە مىقتى يگەرۋى كەرەك. ءارقايسى جاق وسى كەلەلى ساياساتتار مەن تالاپتاردى دايەكتىلەندىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، ناقتى شارالاردى جىنتىكتەپ، ناقتىلاندىرىپ، دامۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ بىرىككەن كۇشىن قالىپتاستىرۋ كەرەك.

  ماكرولىق ساياساتتىڭ ۇلاسپالىلىعىن ساقتاپ، ونىمدىلىگىن كۇشەيتۋ كەرەك. بەلسەندى قازىنا ساياساتى ساياساتتىڭ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ، دالدىككە، باياندىلىققا اناعۇرلىم باسا ءمان بەرۋى كەرەك. ورنىقتى اقشا ساياساتى يكەمدى، ۇيلەسىمدى بولىپ، اينالىمنىڭ لايىقتى، جەتكىلىكتى بولۋىن ساقتاۋى كەرەك. جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ ساياساتى ساياساتتىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، تەبىنىن ارتتىرۋى كەرەك. ساياسات جاعىندا كۇش سالۋ ۇيلەسىمدى، ىرىقتى بولۋى، زاپاس قور ساياساتى قۇرالىن دەر كەزىندە ىسكە قوسىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى اينالىمىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋى كەرەك.

  ۇدايىلانعان ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەلەدى. ىندەتتىڭ سىرتتان كىرۋىنەن، ىشتە قايتا ورشۋىنەن ساقتانۋعا تاباندى بولىپ، ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارى ۇزدىكسىز ساپالىلانادى جانە كەمەلدەنەدى، وتكەل قالالاردىڭ ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋى كۇشەيتىلەدى، ۆيرۋستىڭ وزگەرۋىن زەرتتەۋ جانە ودان ساقتانۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، جاڭاشا ۆاكسينانى جانە ەرەكشە ءونىمدى دارىلەردى زەرتتەپ اشۋ تەزدەتىلىپ، ۆاكسينا ەگۋ قىزمەتى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەلىپ، جۇڭي شيپاگەرلىگى مەن دارىگەرلىگىنىڭ وزگەشە رولى ءتىپتى جاقسى ساۋلەلەندىرىلىپ، ءىشىنارالىق ىندەت عىلمي، دالمە - ءدال ءبىر جاقتى ەتىلىپ، قالىپتى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتارتىبى ساقتالادى.

  بيىلعى قىزمەتتە ورنىقتىلىقتى ماڭداي الدى ورىنعا قويۋعا، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋگە تاباندى بولۋ كەرەك. جاڭا قۇلدىراۋ قىسىمى الدىندا، ورنىقتى ارتتىرۋدى اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويۋ كەرەك. وڭىرلەر، تاراۋلار ەكونوميكانى ورنىقتىرۋ جاۋاپكەرشىلىگىن شىنايى ۇستىنە الىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتىلىعىنا ءتيىمدى ساياساتتاردى بەلسەنە العا قويۋ كەرەك. ورنىقتى ارتتىرۋدى، قۇرىلىمدى رەتتەۋدى، رەفورمانى ىلگەرىلەتۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، دامۋ تاسىلىندە بۇرىلىس جاساۋدى جەدەلدەتۋ، ۇتىمسىز دامۋمەن اينالىسپاۋ كەرەك. شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەۋگە تاباندى بولىپ، سوتسياليزمنىڭ العاشقى ساتىسىنداعى نەگىزگى مەملەكەت جاعدايىن تياناق ەتىپ، ءوز ءىسىن كۇش سالا جاقسى ىستەپ، دامۋ زاڭدىلىعىنا، وبيەكتيۆ ءىس جۇزىندىككە جانە بۇقارانىڭ قاجەتىنە قۇرمەت ەتىپ، قىزمەتتى جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي جاسامپازدىقپەن قانات جايدىرىپ، ءارقايسى جاقتىڭ جۇمىس تىندىرۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ بەلسەندىلىگىن تولىق جۇمىلدىرۋ كەرەك. ۇتىمدى بازار مەن ىسكەر ۇكىمەتتىڭ اناعۇرلىم ويداعىداي ۇشتاسۋىن ىلگەرىلەتىپ، رەفورما جۇرگىزۋ، جاڭالىق اشۋ ادىستەرىن شەبەرلىكپەن قولدانىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى مەن قوعامنىڭ جاسامپازدىعىن تاسقىنداتۋ كەرەك. حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، بىرگە كۇرەس جاساۋ ارقىلى بىرگە بايۋدى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىن ۇزدىكسىز جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.

  3. 2022 - جىلعى ۇكىمەت قىزمەتىنىڭ مىندەتتەرى

  بيىلعى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدا مىندەت اۋىر، سىن - سايىس كوپ. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورنالاستىرۋلارى مەن تالاپتارى بويىنشا، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن تولىق، دۇرىس، جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن قالىپتاستىرۋدى جەدەلدەتىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، ءتۇرلى قىزمەتتى تىڭعىلىقتى جاقسى ىستەۋ كەرەك.

  (1) ماكرولىق ەكونوميكانىڭ جالپى جاعدايى كۇش سالا ورنىقتىرىلىپ، ەكونوميكالىق اينالىمنىڭ ۇيلەسىمدى ارالىقتا بولۋى ساقتالادى. ”التىنى ورنىقتىرۋ“، ”التىنى قامتاماسىز ەتۋ“ قىزمەتى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەلەدى. ماكرولىق ساياساتتا كەڭىستىك تە، ءتاسىل دە بولادى، مەرزىم ارالىق جانە كەرى اينالىمدىق رەتكە سالۋدى كۇشەيتىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى اينالىمىنا پارمەندى تىرەك ازىرلەۋ كەرەك.

  بەلسەندى قازىنا ساياساتىنىڭ ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ. بيىل قىزىل سيفر مولشەرى %2.8 اينالاسىندا ورنالاستىرىلىپ، بىلتىرعىدان ءبىراز تومەندەتىلەدى، بۇل قازىنانىڭ باياندىلىعىن ارتتىرۋعا ءتيىمدى. مەجە بويىنشا بيىل قازىنالىق كىرىس ۇزدىكسىز ارتادى، وعان مەملەكەت مەنشىگىندەگى ەرەكشە فينانس قۇرىلىمدارى مەن ارناۋلى تيجارات قۇرىلىمدارى زاڭ بويىنشا تاپسىرعان سوڭعى جىلداردان بەرگى ىركىندى پايدا، مەجە ەسەپكە كىرگىزىلگەن ورنىقتىرۋ، تەڭشەۋ قورى سياقتىلاردى قوسقاندا شىعىس كولەمى بىلتىرعىمەن سالىستىرعاندا 2 تريلليون يۋاننان استام مولايىپ، پايدالانۋعا بولاتىن قازىنالىق قۋات كورنەكتى ارتادى. تىڭنان قوسىلعان قازىنالىق قۋات نەگىزگى ساتىلارعا ءتۇسىرىلىپ، باستىسى، كاسىپورىندارعا كومەك بەرىپ، قيىنشىلىقتان قۇتىلدىرۋ، جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ ساياساتىن تياناقتاندىرۋعا، تۇتىنۋدى جەبەپ، سۇرانىمدى ۇلعايتۋعا جۇمسالادى. بيىل ورنالاستىرىلاتىن ورتالىقتىڭ ءوز شىعىسى %3.9 ارتادى، مۇنىڭ ىشىندە ورتالىقتاعى تاراۋلاردىڭ شىعىسى ۇزدىكسىز كەرى ارتادى. ورتالىقتىڭ جەرگىلىكتى ورىندارعا اۋدارىپ تولەيتىن شىعىسى شامامەن ءبىر تريلليون 500 ميلليارد يۋان ارتىپ، كولەمى 9 تريلليون 800 ميلليارد يۋانعا جۋىق بولىپ، %18 ارتىپ، كوپ جىلدان بەرگى ەڭ زور ارتۋ مولشەرىن قۇرادى. ورتالىق قازىنا ءتىپتى دە كوپ قارجىنى توتە جەتكىزۋ كولەمىنە ەنگىزەدى، ولكە دارەجەلى قازىنالار دا قالا، اۋدانداردى قولداۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، نەگىزگى ساتىلاردىڭ كاسىپورىندارعا تيىمدىلىك جاساپ، حالىققا پايدا جەتكىزۋ ساياساتىن تياناقتاندىرۋعا اناعۇرلىم قابىلەتتى بولۋىنا، اناعۇرلىم كۇشتى قوزعاۋشى كۇشكە يە بولۋىنا، ءسوز جوق، مۇمكىندىك جاساۋى كەرەك.

  ۇكىمەت قوسقان قارجىدان ويداعىداي پايدالانىپ، ءونىمدى قارجى قوسۋ اياسىن ۇلعايتۋعا جەتەكشىلىك ەتۋ كەرەك. بيىل جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر ارناۋلى زايومىنا 3 تريلليون 650 ميلليارد يۋان ورنالاستىرىلادى. ونىمدىلىكتى باعدار ەتۋدى كۇشەيتىپ، ”قارجىنىڭ، فاكتوردىڭ نىسانعا ىلەسىپ جۇرۋىنە“ تاباندى بولىپ، جۇمسالۋ كولەمىن ۇيلەسىمدى كەڭەيتىپ، سالىنىپ جاتقان قۇرىلىس نىساندارىنىڭ كەيىنگى قارجى قۇراۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، شارت - جاعداي ازىرلەگەن ءبىر توپ كەلەلى ينجەنەريانى، جاڭاشا نەگىزدىك قۇرىلعىنى، ەسكى، توزعان الەۋمەتتىك قۇرىلعىنى جاڭالاۋ سياقتى قۇرىلىس نىساندارىن باستاۋ كەرەك. حالىقتىق قارجى قوسۋ قارجى قوسۋدا باستى ورىندى يەلەيدى، كەلەلى نىسانداردىڭ جەتەكتەۋ جانە ۇكىمەتتىڭ قارجى قوسۋىنىڭ قوزعاۋشىلىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، قاتىستى قولداۋ ساياساتتارىن كەمەلدەندىرىپ، حالىقتىق قارجى قوسۋ بەلسەندىلىگىن تولىق جۇمىلدىرۋ كەرەك.

  ۇكىمەتتىڭ ۇنەمشىلدىكپەن تۇرمىس كەشىرۋىنە تاباندى بولىپ، ۇنەمشىلدىك ارقىلى حالىقتى ءتىپتى دە مول ىرىسقا كەنەلتۋ كەرەك. شىعىس قۇرىلىمىن بارىنشا ساپالىلاندىرىپ، ءتۇيىندى شىعىستاردى قامتاماسىز ەتىپ، جاي شىعىستى قاتاڭ تىزگىندەۋ كەرەك. قازىنالىق ىركىندى قارجى مەن ىستەتىلمەي تۇرعان مال - مۇلىكتى ىسكە قوسۋ كەرەك. ءار دارەجەلى ۇكىمەت، ءسوز جوق، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋى، ۇقىپتى، ۇنەمشىل بولۋى، ورتالىق ۇكىمەت پەن ولكە دارەجەلى ۇكىمەتتەر باستاماشى بولۋى كەرەك. كىرىس - شىعىستى باسقارۋدى كۇشەيتىپ، استا - توك ىسىراپشىلدىققا قاتاڭ تيىم سالۋ كەرەك، قوناق ۇيلەر مەن سارايلاردى بەلگىلەمەگە قايشى جاڭادان سالۋعا بولمايدى، وبراز ينجەنەرياسىمەن شۇعىلدانۋعا بولمايدى، قازىنا - ەكونوميكا تارتىبىنە قايشىلىق جاساپ، ۇكىمەت اقشاسىن بەيبەرەكەت شاشقانداردى قاتاڭ تەكسەرىپ، اۋىر جازالاۋ، قىمباتتى قارجىنى، ءسوز جوق، دامۋدىڭ ماڭىزدى تۇيىنىنە، حالىق تۇرمىسىنىڭ شۇعىل قاجەتىنە جۇمساۋ كەرەك.

  ورنىقتى اقشا ساياساتىن اتقارۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. اقشا ساياساتى قۇرالىنىڭ جالپى مولشەرى جانە قۇرىلىمى سىندى قوس فۋنكتسياسى ساۋلەلەندىرىلىپ، تۇلعالىق شارۋاشىلىققا اناعۇرلىم پارمەندى قولداۋ بەرىلەدى. تىڭنان قوسىلاتىن قارىز كولەمى كەڭەيتىلىپ، اقشا ۇسىنىمى مولشەرى مەن قوعامدىق قارجى قۇراۋ كولەمىنىڭ ارتۋ قارقىنى اتامالى ەكونوميكانىڭ ارتۋ قارقىنىمەن نەگىزىنەن قارايلاس بولىپ، ماكرولىق سۇيمەن مولشەرىنىڭ نەگىزىنەن ورنىقتىلىعى ساقتالادى. حالىق اقشاسى سىندىرىلىمىنىڭ ۇيلەسىمدى، بىركەلكى دەڭگەيدەگى نەگىزىنەن ورنىقتىلىعى ساقتالادى. اقشا ساياساتىنىڭ جەتكىزۋ مەحانيزمى ونان ارى ىركىلىسسىزدەنىپ، قارجى كوبىرەك ءتۇيىندى سالالار مەن ءالسىز بۋىندارعا جۇمسالۋعا جەتەكتەلىپ، جالپىعا ءتيىمدى فينانستىڭ قامتۋ كولەمى كەڭەيتىلەدى. فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ ناقتى قارىز اقشانىڭ ءوسىمىن تومەندەتۋى، الىناتىن اقىنى ازايتۋى جەبەلىپ، بارشا بازار سۋبيەكتتەرىنىڭ قارجى قۇراۋ قولايلىلىق دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاعاندىعىن، جالپىلىق قارجى قۇراۋ وزىندىك قۇنىنىڭ ناقتى تومەندەگەندىگىن شىنايى سەزىنۋىنە مۇمكىندىك جاسالادى.

  جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋ ساياساتى كۇشەيتىلەدى. جۇمىستانۋ ارنالارى كۇش سالا كەڭەيتىلىپ، بازار سۋبيەكتتەرىن ورنىقتىرۋ ارقىلى جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋعا باسا ءمان بەرىلىپ، شارۋاشىلىق قۇرۋدىڭ جۇمىستانۋدى جەتەكتەۋ رولى كۇشەيتىلەدى. قازىنا - باجى، فينانس سياقتى ساياساتتاردىڭ بارىندە جۇمىستانۋدى الدىڭعى ورىنعا قويۋدى وزەك ەتىپ، كاسىپورىنداردىڭ جۇمىس ورنىن ورنىقتىرۋىنا، جۇمىس ورنىن كەڭەيتۋىنە قولداۋ كورسەتۋ تەبىنىن ارتتىرۋ كەرەك. جۇمىستانۋدى جەبەيتىن ءتۇرلى ارناۋلى ساياساتتى كۇشەيتىپ جانە ساپالىلاندىرىپ، جۇمىستانۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ جاعىنداعى ۇيلەسىمسىز شەكتەمەلەردى باتىل اداقتاپ، كۇشىنەن قالدىرۋ كەرەك. جەر - جەرلەر جۇمىستانۋدى ءتۇرلى جولدارمەن ورنىقتىرۋى جانە كەڭەيتۋى كەرەك.

  استىق، ەنەرگيا حاۋىپسىزدىگىنە شىنايى كەپىلدىك ەتىلەدى. استىق سياقتى ماڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ۇسىنىمى قامتاماسىز ەتىلەدى، ەنەرگيا، ماڭىزدى شيكىزات - ماتەريالدارمەن قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ، باعاسىن ورنىقتىرۋ قىزمەتى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەلەدى، حالىق تۇرمىسىنا جانە كاسىپورىنداردىڭ قالىپتى ءوندىرىس - تيجاراتىنا ەلەكتر تۇتىنۋ قامتاماسىز ەتىلەدى. جاپپاي ۇنەمشىلدىك ستراتەگياسى اتقارىلادى. ىشكى بايلىق ءوندىرىسىن قامتاماسىزداندىرۋ قۋاتى كۇشەيتىلىپ، مۇناي - گاز، كەن ونىمدەرى سياقتى بايلىقتاردى بارلاۋ، اشۋ تەزدەتىلەدى، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق زات زاپاس قورى ءتۇزىمى كەمەلدەندىرىلىپ، باستاۋىش ونىمدەر ۇسىنىمى قامتاماسىزداندىرىلادى. زات باعاسىن قىمباتتاتۋ سياقتى ارەكەتتەرگە سوققى بەرىلەدى. زات باعاسى دەڭگەيىنىڭ نەگىزىنەن ورنىقتىلىعى ساقتالادى.

  اۋىر حاۋىپ - قاتەردىڭ الدى الىنادى جانە جويىلادى. جالعاستى تۇردە كەلەلى جاعدايدى ورنىقتىرۋ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ سايكەستىرۋ، تۇرگە ءبولىپ شارا قولدانۋ، حاۋىپ - قاتەردەن دالمە - ءدال ارىلتۋ سىندى نەگىزگى باعىتقا ساي، ەكونوميكا، فينانس سالاسىنداعى حاۋىپ - قاتەردىڭ الدىن الۋ جانە جويۋ قىزمەتى ويداعىداي ىستەلەدى. جەرگىلىكتى ورىندارعا قاراستى جەرلەردىڭ جاۋاپكەرشىلىگى، تاراۋلاردىڭ باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگى جانە كاسىپورىنداردىڭ نەگىزگى تۇلعالىق جاۋاپكەرشىلىگى كۇشەيتىلەدى، حاۋىپ - قاتەردەن ساقتاندىرۋ، ساقتانۋ - تىزگىندەۋ مەحانيزمى جانە قابىلەت قۇرىلىسى كۇشەيتىلەدى، فينانستىڭ ورنىقتىلىعىن قامتاماسىزداندىرۋ قورى قۇرىلىپ، امانات اقشا قامسىزداندىرۋى ءتۇزىمى مەن كاسىپ سالاسىنىڭ قارجىنى قامتاماسىزداندىرۋ رولى ساۋلەلەندىرىلەدى، كومەسكى حاۋىپ - قاتەرلەر بازارلاندىرۋ، زاڭمەن باسقارۋ تاسىلدەرى ارقىلى جويىلىپ، سىرتتىڭ سوققىسىنا ءونىمدى توتەپ بەرىلەدى، جۇيەلىك حاۋىپ - قاتەر تۋىلماۋدىڭ تومەنگى شەگى بەرىك ساقتالادى.

  (2) بازار سۋبيەكتتەرىن ورنىقتىرۋعا، جۇمىستانۋدى قامتاماسىزداندىرۋعا كۇش سالىنىپ، ماكرولىق ساياساتتى اتقارۋدىڭ تەبىنى ارتتىرىلادى. اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتۋ، قيىنشىلىقتى شەشۋ جاقتارىنداعى ساياساتتار كەمەلدەندىرىلىپ، ەكونوميكانىڭ ورنىقتى اينالىمىنىڭ، ساپاسىن جوعارىلاتۋدىڭ نەگىزى بەكەمدەلەدى.

  بىرىكتىرىپ باجى الۋ ارقىلى سۇيەمەلدەۋ جاڭا ساياساتى اتقارىلادى. كەزەڭدىك شارالار مەن تۇزىمدىك ورنالاستىرۋدى ۇشتاستىرۋ جالعاستىرىلىپ، باجىنى كەمەيتۋ مەن باجىدان قايتارۋ قاتار جۇرگىزىلەدى. ءبىر جاعىنان، جاساۋ كاسىبىن، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى جانە جەكە ونەركاسىپشىلەر مەن ساۋداگەرلەردى سۇيەمەلدەۋ جونىندەگى باجىنى كەمەيتۋ، اقىنى تومەندەتۋ ساياساتى جالعاستى اتقارىلادى، سونداي - اق كەمەيتۋ - كەشىرۋ مولشەرى جوعارىلاتىلىپ، قولدانىلۋ كولەمى كەڭەيتىلەدى. شاعىن كولەمدە باجى تاپسىرۋشىلاردىڭ ارتقان قۇن باجىسى ساتىلى تۇردە كەشىرىلەدى. شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ جىلدىق باجى تاپسىرۋعا ءتيىستى تابىس سوماسىنىڭ ءبىر ميلليون يۋاننان 3 ميلليون يۋانعا دەيىنگى بولىگىنەن كاسىپورىندار تابىس باجىسى تاعى دا كەمەيتىلىپ جارتىسى الىنادى. جەر - جەرلەر دە ءىس جۇزىندىك جاعدايعا بىرلەستىرە وتىرىپ، باجى - اقىنى كەمەيتۋ، كەشىرۋ سياقتى پارمەندى شارالاردى زاڭ بويىنشا شىعارىپ، باجىنى كەمەيتۋ، اقىنى تومەندەتۋ تەبىنىن السىرەتپەي، تەك قانا كۇشەيتىپ، سول ارقىلى بازار مەجەسىن ورنىقتىرۋ كەرەك. ەندى ءبىر جاعىنان، كاسىپورىندارعا ناق اقشا اينالىمى جاعىنان قولداۋ كورسەتۋ جان - جاقتى ويلاستىرىلىپ، جۇمىستانۋعا، تۇتىنۋعا قارجى قوسۋ جەبەلىپ، ارتقان قۇن باجىسىنان قايتارىلعان باجىنى دولايلاستىرۋ ءتۇزىمى كەمەلدەندىرىلەدى، بيىل دولايلاستىرۋعا قالدىرىلعان باجى سوماسىنان زور كولەمدە باجى قايتارىلادى. ول شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا الدىمەن ورنالاستىرىلىپ، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا دولايلاستىرۋعا قالدىرىلعان باجى سوماسىنىڭ ىركىندى بولىگى 6 - ايدىڭ سوڭىنان بۇرىن ءبىر جولاتا قايتارىلادى، دولايلاستىرۋعا قالدىرىلعان باجى سوماسىنىڭ ارتقان بولىگى تولىعىمەن قايتارىلادى. جاساۋ كاسىبىنە ءتۇيىندى تۇردە قولداۋ كورسەتىلىپ، جاساۋ كاسىبى، عىلمي زەرتتەۋ جانە تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ، ەلەكتر قۋاتى، گاز، قاتىناس - تاسىمال سياقتى سالالارداعى قايتارىلعان باجىنى دولايلاستىرۋ ماسەلەسى جاپپاي شەشىلەدى. ارتقان قۇن باجىسىنان قايتارىلعان باجىنى دولايلاستىرۋ تەبىنى كورنەكتى ارتتىرىلىپ، سول ارقىلى بازاردىڭ سەنىمى پارمەندى كۇشەيتىلەدى. تۇتاس جىلدا قايتارىلاتىن باجى مەن كەمەيتىلەتىن باجى شامامەن 2 تريلليون 500 ميلليارد يۋان، مۇنىڭ ىشىندە قايتارىلعان باجىدان دولايلاستىرىلاتىن اقشا شامامەن ءبىر تريلليون 500 ميلليارد يۋان بولىپ، باجىدان قايتارىلعان قارجى تۇگەلدەي كاسىپورىندارعا توتە بەرىلەدى. ورتالىق قازىنا جەرگىلىكتى ورىندارعا قازىنالىق قولداۋ تەبىنىن ارتتىرادى، كومەك قاراجات قالا، اۋداندارعا توتە بەرىلەدى، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەر مەن قاتىستى تاراۋلار قىزمەت مەحانيزمىن ورناتىپ جانە اقاۋسىزداندىرىپ، قارجى ورنالاستىرۋدى كۇشەيتىپ، باجى قايتارۋ، باجى كەمەيتۋ سىندى وسى شەشۋشى شارالاردىڭ ناقتى تياناقتانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، كاسىپورىندارعا قىسىلعاندا قول ۇشىن بەرىپ، كاسىپورىنداردىڭ ومىرشەڭدىك قۋاتىن تاسقىنداتۋىنا دەم بەرۋ كەرەك.

  فينانستىڭ تۇلعالىق شارۋاشىلىققا ۇتىمدى قولداۋ كورسەتۋى كۇشەيتىلەدى. شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا بەرىلەتىن جالپىعا ءتيىمدى قارىز اقشامەن قولداۋ كورسەتۋ قۇرالدارى ويداعىداي پايدالانىلىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا قايتالاي بەرىلەتىن قارىز اقشا ارتتىرىلادى، باقىلاۋ - باسقارۋ، باعالاۋ ساپالىلانىپ، شاعىن، ۇساق كاسىپورىندارعا بەرىلەتىن جالپىعا ءتيىمدى قارىز اقشانى بارىنشا ارتتىرۋ ىلگەرىلەتىلىپ، سەنىمدى قارىزدىڭ جانە تۇڭعىش قارىز الۋشىلاردىڭ سالىستىرماسى ۇزدىكسىز جوعارىلاتىلادى. فينانس قۇرىلىمدارى سەنىمدى قارىز ساياساتىن دۇرىس يگەرۋگە جەتەكتەلىپ، ىندەتتىڭ ىقپالى اۋىر بولعان سالالارعا، كاسىپورىندارعا قارجى قۇراۋ جاعىنان ۇزدىكسىز قولداۋ كورسەتىلىپ، قارىز الۋعا سالالىق شەك قويۋدىڭ، قارىزدى مەرزىمىنەن بۇرىن قايتارىپ الۋدىڭ، قارىزدى ءۇزىپ تاستاۋدىڭ الدى الىنادى. ساياساتتىق، اشۋ سيپاتىندىق فينانستىڭ رولى ويداعىداي ساۋلەلەندىرىلەدى. كاسىپورىندارعا ساياتىن سەنىمدىلىك ينفورماتسياسىن بىرىكتىرۋ، ودان تەڭ يگىلىكتەنۋ ىلگەرىلەتىلىپ، باجى، كەدەن، ەلەكتر قۋاتى سياقتى ورىندار مەن فينانس قۇرىلىمدارىنىڭ ينفورماتسياسىن بايلانىستىرۋ جەدەلدەتىلەدى، ۇكىمەتتىك قارجى قۇراۋ كەپىلدىگىنىڭ شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردى قامتۋ اياسى ۇلعايتىلىپ، تاماشا قارجى قۇراۋ ەكولوگياسىن قالىپتاستىرۋعا كۇش سالىنىپ، تۇلعالىق شارۋاشىلىقتىڭ، اسىرەسە، ورتاشا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قارجى قۇراۋى قيىن بولۋ ماسەلەسىن شەشۋ اناعۇرلىم ىلگەرىلەتىلەدى.

  كاسىپورىنداردىڭ ءوندىرىس - تيجارات وزىندىك قۇنىن تومەندەتۋ جەبەلەدى. ەلەكتر وتكەرمەلەۋ بۋىنىنداعى ۇيلەسىمسىز باعا قوسۋ اداقتالىپ، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ەرەكشە قيىنشىلىعى بار سالالاردىڭ ەلەكتر تۇتىنۋى جونىنەن ساتىلى جەڭىلدىك بەرۋ ساياساتىن اتقارۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. ءىرى تەكشە كاسىپورىندارى الىناتىن اقىنى تومەندەتۋگە جەتەكتەلەدى، ورتاشا، ۇساق ساۋداگەرلەردىڭ اۋىرتپالىعى جەڭىلدەتىلەدى. كاسىپتىك وداقتاردان، ساۋدا قوعامدارىنان، دەلدالدىق قۇرىلىمداردان الىناتىن اقى ىلگەرىلەي اداقتالادى جانە ارناعا تۇسىرىلەدى. كاسىپورىندارعا ساياتىن بەلگىلەمەگە قايشى اقى الۋدى ارناۋلى جونگە سالۋ قيمىلىن ورىستەتىپ، سەلبەسىپ جونگە سالۋ مەن بىرلەسىپ جازالاپ ساقتاندىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، الباتى اقى الۋ، الباتى اقشالاي ايىپ سالۋ، الباتى سالىق سالۋدى باتىل تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ كەرەك. ورتاشا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ كەشىكتىرىلگەن الاشاعىن اداقتاۋ تەبىنىن ارتتىرىپ، اقشا تولەۋگە ۋادە ەتىلگەن ساۋدا ۆەكسەلىن پايدالانۋدى ارناعا ءتۇسىرىپ، ورگاندار، ءىسورىندار جانە مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار بەرەشەكتى باستاماشىلدىقپەن اداقتاۋلارى كەرەك. اس - سۋ، قوناق ءۇي، بولشەك ساتۋ، مادەنيەت، ساياحات، جولاۋشىلار تاسىمالى قاتارلى كاسىپتەردىڭ جۇمىستاندىرۋ اياسى كەڭ، ولارعا ىندەتتىڭ ىقپالى اۋىر بولدى، ءتۇرلى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن ولارعا تولىعىمەن بەيىمدەپ، وسى كاسىپتەر مەن كاسىپورىنداردىڭ توزىمدىلىك كورسەتىپ، قيىن كەزەڭنەن ءوتىپ، بولاشاققا جول اشۋىنا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.

  جۇمىستانۋدى ورنىقتىرۋ شارالارى شىنايى، ەگجەي - تەگجەيلى تياناقتاندىرىلادى. جۇمىسسىزدىق پەن جۇمىس ۇستىندە جارالانۋدى قامسىزداندىرۋ وتەمىنىڭ مولشەرىن تومەندەتۋ سياقتى جۇمىستانۋدى ساتىلى ورنىقتىرۋ ساياساتى جالعاستى اتقارىلادى. قىزمەتكەر قىسقارتپاعان، از قىسقارتقان كاسىپورىندار جونىنەن جۇمىسسىزدىق قامسىزداندىرۋى جۇمىس ورنىن ورنىقتىرسا، قامسىزداندىرۋ وتەمىن بەلگىلى سالىستىرما بويىنشا وزىنە قايتارۋ ساياساتى جالعاستى اتقارىلىپ، ورتاشا، شاعىن، ۇساق كاسىپورىنداردىڭ قامسىزداندىرۋ وتەمىن وزىنە قايتارۋ سالىستىرماسى كورنەكتى جوعارىلاتىلادى. بيىل جوعارى مەكتەپ بىتىرگەن وقۋشى 10 ميلليوننان اساتىندىقتان، جۇمىستانۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋعا جەتەكشىلىك ەتۋ، ساياسات جاعىنان قولداۋ كورسەتۋ جانە ۇزبەي قىزمەت وتەۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. اسكەردەن بوساعان اسكەريلەردى ورنالاستىرۋ جانە جۇمىسپەن قامتاماسىز ەتۋ، ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ جۇمىستانۋىن جەبەۋ، مۇگەدەكتەردىڭ، بىردە - ءبىر ادامى جۇمىستانباعان وتباسى مۇشەلەرىنىڭ جۇمىستانۋىنا كومەكتەسۋ ءىسى ويداعىداي ىستەلەدى. كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى جۇمىلا جاڭالىق اشۋ ىشكەرىلەي ورىستەتىلىپ، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى جۇمىلا جاڭالىق اشۋ تەكشەسىنىڭ قىزمەت وتەۋ قابىلەتى كۇشەيتىلەدى. يكەمدى جۇمىستانۋعا قىزمەت وتەۋ كۇشەيتىلىپ، يكەمدى جۇمىستانۋدىڭ قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ ساياساتى كەمەلدەندىرىلىپ، جاڭاشا جۇمىستانۋ فورماتسياسى بويىنشا كاسىپتەن زاقىمدالۋىن قامتاماسىزداندىرۋدى تۇيىندە سىناق ەتۋ ورىستەتىلەدى. جۇمىستانۋدا جىنىسى، جاسى، وقۋ ماعلۇماتى سياقتىلارعا بايلانىستى كەمسىتۋدەن باتىل ساقتانىپ جانە ونى تۇزەتىپ، ءادىل جۇمىستانۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋعا كۇش سالىنادى. ەڭبەكپەن قامتاماسىزداندىرۋدا باقىلاۋ - تەكسەۋ، زاڭ اتقارۋ كۇشەيتىلىپ، ەڭبەكشىلەردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىنە سۇعاناقتىق جاسايتىن كورنەكتى ماسەلەلەر كۇش سالا شەشىلەدى. الەۋمەتتىك جۇمىستانۋعا قىزمەت وتەۋدىڭ باعىتتامالىلىعى كۇشەيتىلەدى. كاسىپتىك ونەرگە باۋلۋ ۇزدىكسىز كەڭىنەن ءورىس الدىرىلىپ، الەۋمەتتىك پراكتيكا - جاتتىعۋ بازالارىنان ءبىر توبى بىرگە قۇرىلىپ، تەڭ يگىلىكتەنۋگە بەرىلەدى. 100 ميلليارد يۋاندىق جۇمىسسىزدىقتى قامسىزداندىرۋ قورىنان پايدالانۋ ارقىلى جۇمىس ورنىن ورنىقتىرۋ مەن كۋرستان وتكىزۋگە قولداۋ كورسەتىلەدى، جاساۋ كاسىبىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا شۇعىل قاجەتتى دارىندىلاردى باۋلۋ تەزدەتىلىپ، اناعۇرلىم كوپ ەڭبەكشىنىڭ ءبىر - ءبىر ونەردى يگەرىپ، سان ونەردى بويىنا جيعان دارىندىلاردىڭ كوپتەپ شىعۋىنا مۇمكىندىك جاسالادى.

  (3) رەفورما تاباندىلىقپەن تەرەڭدەتىلىپ، بازاردىڭ ومىرشەڭدىگى مەن دامۋدىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشى ونان ارى تاسقىنداتىلادى. ۇكىمەت پەن بازاردىڭ قاتىناسى ويداعىداي ءبىر جاقتى ەتىلىپ، بازاردىڭ بايلىقتى ىڭعايلاۋدا شەشۋشى رول اتقارۋىنا مۇمكىندىك جاسالىپ، ۇكىمەتتىڭ رولى اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرىلىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى سوتسياليستىك بازار شارۋاشىلىعى ءتۇزىلىسى ورناتىلادى.

  ۇكىمەت فۋنكتسياسىندا بۇرىلىس جاساۋ تەزدەتىلەدى. جوعارى ولشەمدى بازار جۇيەسى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، ماڭىزدى فاكتورلاردى بازارلاندىرىپ ىڭعايلاۋ جالپىلىق رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ مىقتى يگەرىلىپ، بۇكىل ەل بويىنشا بىرلىككە كەلگەن ءىرى بازار قۇرۋ جەدەلدەتىلەدى. بازارلانعان، زاڭمەن باسقارىلاتىن، حالىقارالانعان تيجارات - ساۋدا ورتاسىن قالىپتاستىرۋ ارقاۋ ەتىلىپ، ۇكىمەت قۇرىلىمدارىن ىقشامداپ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ، ۇقىقتى تومەنگە بەرۋ مەن باسقارۋدى ۇشتاستىرۋ، قىزمەت وتەۋدى ساپالىلاندىرۋ رەفورماسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، تەكسەرىپ - بەكىتۋ ىستەرىن كۇشىنەن قالدىرۋ جانە تومەنگە بەرۋ باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگى مەن شارالارىن تياناقتاندىرۋمەن قاتار جۇرگىزىلەدى، بازارعا كىرۋ رۇقساتى ۇزدىكسىز كەڭەيتىلەدى. اكىمشىلىك رۇقسات ىستەرىن تىزىمگە الىپ باسقارۋ جاپپاي اتقارىلادى. سيفرلى ۇكىمەت قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، اكىمشىلىك ساندى مالىمەتتەن تەڭ يگىلىكتەنۋ ىلگەرىلەتىلىپ، ءتۇرلى انىقتامالار ونان ارى ازايتىلىپ، ”ولكە اتتاپ ءبىر تۇتاس ءبىتىرۋ“ كولەمى ۇلعايتىلىپ، ەلەكتروندىق كۋالىكتى ءوزارا توعىستىرۋ، ءوزارا تانۋ نەگىزىنەن جۇزەگە اسىرىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ ءوڭىر اتتاپ شارۋاشىلىق جۇرگىزۋىنە قولايلىلىق جاسالىپ، جۇمىستى باسقا جەردە ءبىتىرۋ سىندى بۇقارا كوڭىل ءبولىپ وتىرعان ماسەلەلەردى شەشۋ تەزدەتىلەدى. ۇكىمەتتىك قىزمەت وتەۋ ىستەرىن شوعىرلى ءبىتىرۋ ىلگەرىلەتىلىپ، جىلجىمايتىن مۇلىكتى تىزىمگە الۋ، اۆتوكولىكتى تەكسەرۋدەن وتكىزۋ قاتارلى جاقتاردا حالىققا قولايلىلىق جاساۋ شارالارى شىعارىلادى جانە ساپالىلانادى. ۇكىمەتتىڭ باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگى كۇشەيتىلىپ، كاسىپ سالاسىن باسقارۋشى تاراۋلاردىڭ، قاتىستى تاراۋلاردىڭ باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگى جانە جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەرگە قاراستى جەرلەردى باقىلاۋ - باسقارۋ جاۋاپكەرشىلىگى قاتاڭ تياناقتاندىرىلىپ، باقىلاۋ - باسقارۋدىڭ كەم بولۋىنىڭ الدى الىنادى. جان - جاقتى، كوپ ساتىلى، تولىق قامتىمدى باقىلاۋ - باسقارۋ جۇيەسى جەدەل ورناتىلىپ جانە اقاۋسىزداندىرىلىپ، ىستەن بۇرىن، ءىس بارىسىندا، ىستەن كەيىن تۇتاس تىزبەك، بارلىق سالا بويىنشا باقىلاۋ - باسقارۋ جۇزەگە اسىرىلىپ، باقىلاۋ - باسقارۋ ونىمدىلىگى جوعارىلاتىلادى. ءتۇيىندى سالالاردى، جاڭادان گۇلدەنگەن سالالاردى، شەتەلگە ساياتىن سالالاردى باقىلاۋ - باسقارۋ ەرەجەسىن كەمەلدەندىرۋ مىقتى يگەرىلىپ، باقىلاۋ - باسقارۋ ادىسىندە جاڭالىق اشىلىپ، باقىلاۋ - باسقارۋدىڭ دالدىگى مەن ونىمدىلىگى جوعارىلاتىلادى. ءادىل باسەكە ساياساتىن اتقارۋ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، مونوپوليالاۋعا قارسى تۇرۋ مەن جوسىقسىز باسەكەگە قارسى تۇرۋ كۇشەيتىلىپ، ءادىل دە ءتارتىپتى بازار ورتاسى قورعالادى.

  كوپ ءتۇرلى مەنشىكتەگى شارۋاشىلىقتىڭ بىرگە دامۋى جەبەلەدى. سوتسياليستىك نەگىزگى ەكونوميكالىق تۇزىمگە تاباندى بولىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، ”ەكىدەن تيتتەي دە اۋىتقىماۋ“ باتىل جالعاستىرىلادى. كاپيتالدىڭ ەرەكشەلىگى مەن ارەكەت زاڭدىلىعىن دۇرىس تانىپ جانە يگەرىپ، كاپيتالدىڭ جۇيەلى اقاۋسىز دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ جانە ونى جەتەكتەۋ كەرەك. كاسىپورىننىڭ مال - مۇلىك ۇقىعى، دەربەس شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ ۇقىعى جانە كاسىپورىنشىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسى زاڭ بويىنشا تەڭ قورعالىپ، ءتۇرلى مەنشىكتەگى كاسىپورىندار جارىسا داميتىن تاماشا ورتا قالىپتاسادى. مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار رەفورماسىنىڭ 3 جىلدىق ارەكەت مىندەتى ورىندالىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى شارۋاشىلىقتىڭ ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرۋ مەن قۇرىلىمىن رەتتەۋ جەدەلدەتىلەدى، ارالاس مەنشىك ءتۇزىمى رەفورماسى تەرەڭدەتىلەدى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باقىلاۋ - باسقارۋ كۇشەيتىلىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار نازارىن نەگىزگى جاۋاپكەرشىلىككە، نەگىزگى كاسىپكە شوعىرلاندىرۋعا جەبەلىپ، شارۋاشىلىق تىزبەگىنىڭ، ۇسىنىم تىزبەگىنىڭ تىرەكتىك جانە باستاماشىلدىق قابىلەتى جوعارىلاتىلادى. حالىقتىق شارۋاشىلىقتىڭ دامۋىن قولدايتىن ساياساتتىق شارالار تياناقتاندىرىلىپ، حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ رەفورما جۇرگىزۋىنە، جاڭالىق اشۋىنا دەم بەرىلىپ جانە وعان جەتەكشىلىك ەتىلىپ، اكىمشىلىك پەن ساۋدانىڭ باۋىرمال، پاك قاتىناسى ورناتىلادى. كاسىپورىنشىلار رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، كاسىپورىندارعا ساياتىن ساياساتتار بەلگىلەۋدە بازار سۋبيەكتتەرىنىڭ پىكىرىن كوبىرەك تىڭداپ، بازار زاڭدىلىعىنا قۇرمەت ەتىپ، كاسىپورىنشىلاردىڭ شارۋاشىلىق قۇرۋعا، جاڭالىق اشۋعا دەن قويىپ، الاڭسىز شارۋاشىلىق جۇرگىزۋىنە، دامۋىنا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك.

  قازىنا - باجى، فينانس ءتۇزىلىسى رەفورماسى ىلگەرىلەتىلەدى. مەجە ەسەپتى ونىمدىلىگى بويىنشا باسقارۋ رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، مەجە ەسەپتىڭ تەجەۋ قۋاتى مەن جاريالىلىعى ارتتىرىلادى. ولكەدەن تومەنگى قازىنا ءتۇزىلىسى رەفورماسى ىلگەرىلەتىلەدى. باجى الۋ - باسقارۋ ءتۇزىمى كەمەلدەندىرىلىپ، باجى جاسىرۋعا، باجى الدامشىلىعىنا زاڭ بويىنشا سوققى بەرىلەدى. فينانستىق باقىلاۋ - باسقارۋ كۇشەيتىلەدى جانە جاقسارتىلادى. ورتاشا، شاعىن بانكەلەردىڭ جارنا ۇقىعى قۇرىلىمى مەن سەرىكتەستىكتى باسقارۋ رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، كەسىرلى مال - مۇلىكتى ءبىر جاقتى ەتۋ تەزدەتىلەدى. حالىقتىق كاسىپورىنداردىڭ زايوم تاراتۋ ارقىلى قارجى قۇراۋىنا قولداۋ كورسەتۋ مەحانيزمى كەمەلدەندىرىلىپ، جارنا بەلەتىن تاراتۋ جانە تىركەۋ ءتۇزىمى جاپپاي اتقارىلىپ، كاپيتال بازارىنىڭ ورنىقتى، اقاۋسىز دامۋى جەبەلەدى.

  (4) جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسى ىشكەرىلەي اتقارىلىپ، تۇلعالىق شارۋاشىلىقتىڭ نەگىزى بەكەمدەلەدى جانە ۇلعايتىلادى. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ىلگەرىلەتىلىپ، شارۋاشىلىقتى ساپالىلاندىرۋ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋ جەبەلىپ، ۇسىنىمعا تەجەۋ بولاتىن بوگەتتەر بۇزىلىپ، دامۋ ساپاسى جاڭالىق اشۋعا سۇيەنە وتىرىپ جوعارىلاتىلادى.

  عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتى جوعارىلاتىلادى. نەگىزدىك زەرتتەۋدىڭ 10 جىلدىق پلانى اتقارىلىپ، ۇزاق ۋاقىت ورنىقتى قولداۋ كۇشەيتىلەدى. نەگىزدىك زەرتتەۋ قاراجاتىنىڭ تۇتاس قوعامنىڭ زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتىندا ۇستايتىن سالىستىرماسى جوعارىلاتىلادى. عىلىم - تەحنيكا ءتۇزىلىسى رەفورماسىنىڭ ءۇش جىلدىق قامال الۋ جوباسى اتقارىلىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق عىلىم - تەحنيكا قۋاتى كۇشەيتىلەدى، مەملەكەتتىك تاجىريبەحانالار مەن مەملەكەت بويىنشا ءتۇيىندى تاجىريبەحانالار قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، جوعارى مەكتەپتەر مەن عىلمي زەرتتەۋ اكادەميالارىنىڭ جانە ورىندارىنىڭ رولى ويداعىداي ساۋلەلەندىرىلىپ، كەلەلى عىلىم - تەحنيكا نىساندارىن بەلگىلەۋ جانە باسقارۋ ءتاسىلى جاقسارتىلادى، عىلىم - تەحنيكالىق باعالاۋ، ىنتالاندىرۋ ءتۇزىمى رەفورماسى تەرەڭدەتىلەدى. جەر - جەردىڭ عىلىم - تەحنيكاعا قوسىلىمدى ارتتىرۋىنا قولداۋ كورسەتىلىپ، وزىندىك ەرەكشەلىككە يە وڭىرلىك جاڭالىق اشۋ ورىستەتىلەدى. عىلىم جالپىلاستىرۋ قىزمەتى كۇشەيتىلەدى، حالىقارالىق عىلىم - تەحنيكا سەلبەستىگى ىلگەرىلەتىلەدى. دۇنيە جۇزىلىك ماڭىزدى دارىندىلار ورتالىعىن قۇرۋدىڭ جانە جاڭالىق اشۋدىڭ بيىك ورىسىنە اينالۋ تەزدەتىلىپ، دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ ءتۇزىلىس - مەحانيزمى كەمەلدەندىرىلىپ، عالىم رۋحى ساۋلەلەندىرىلىپ، جاس عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنە قولداۋ كورسەتۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، ءتۇرلى دارىندىلاردىڭ بەرىلە ىزدەنىپ، ءوز قابىلەتتەرىن تولىق ايگىلەۋىنە مۇمكىندىك جاسالادى.

  كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋىنا دەم بەرۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋداعى نەگىزگى تۇلعالىق ورنى نىعايتىلىپ، شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكالاردا قامال الۋ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، ءوندىرۋ، وقىتۋ، زەرتتەۋ، قولدانۋدى ۇشتاستىرۋ تەرەڭدەتىلىپ، عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرىن اۋىستىرۋ، كادەگە جاراتۋ جەبەلەدى. ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ جانە ونى ىسكە قوسۋ كۇشەيتىلەدى. شارۋاشىلىق قۇرۋعا قارجى قوسۋدى دامىتۋ، عىلىم - تەحنيكالىق فينانس ونىمدەرى مەن قىزمەت وتەۋدە جاڭالىق اشۋ جەبەلىپ، عىلىم - تەحنيكالىق دانەكەرلىك قىزمەت وتەۋدىڭ ارنايىلانۋ دەڭگەيى جوعارىلاتىلادى. زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتىن ۇستەمەلەپ ەسەپتەپ باجىدان بۇرىن الىپ قالۋ ساياساتىن اتقارۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، عىلىم - تەحنيكالىق ورتاشا، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ ۇستەمەلەپ ەسەپتەپ باجىدان بۇرىن الىپ قالۋ سالىستىرماسى %75تەن %100كە جوعارىلاتىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ نەگىزدىك زەرتتەۋگە قارجى قوسۋىنا باجى جاعىنان جەڭىلدىك بەرۋ اتقارىلادى، جابدىق - اسپاپتاردىڭ توزۋ مەرزىمىن قىسقارتۋ، جوعارى، جاڭا تەحنيكالى كاسىپورىنداردىڭ تابىس باجىسى جونىنەن جەڭىلدىك بەرۋ سياقتى ساياساتتار كەمەلدەندىرىلەدى، بۇل مەملەكەتتىڭ كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋىن مول قارجىمەن قولداعانىمەن بىردەي. جاڭالىق اشۋعا دەم بەرەتىن ءتۇرلى ساياساتتاردى ويداعىداي تياناقتاندىرىپ، كاسىپورىنداردىڭ زەرتتەۋ - اشۋعا قوسىلىمدى ارتتىرۋىن جەبەۋ ارقىلى جاڭا قوزعاۋشى قۋاتتى جەتىلدىرۋ جانە ۇلعايتۋ كەرەك.

  جاساۋ كاسىبىنىڭ وزەكتى باسەكەلىك قۋاتى نىعايتىلادى. ونەركاسىپ شارۋاشىلىعىنىڭ ورنىقتى اينالىمى جەبەلىپ، شيكىزات ماتەريالدارى، شەشۋشى ۇساق بولشەكتەر سياقتىلاردىڭ ۇسىنىمىن قامتاماسىزداندىرۋ كۇشەيتىلىپ، جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ شارۋاشىلىق تىزبەگىن قامتاماسىزداندىرۋ، ۇسىنىم تىزبەگىن ورنىقتىرۋ ينجەنەرياسى اتقارىلىپ، شارۋاشىلىق تىزبەگىنىڭ، ۇسىنىم تىزبەگىنىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن ورنىقتىلىعى قورعالادى. فينانس قۇرىلىمدارى جاساۋ كاسىبىنە بەرەتىن ورتا، ۇزاق مەرزىمدى قارىزدى ارتتىرۋعا جەتەكتەلەدى. شارۋاشىلىق نەگىزى بويىنشا قايتا جاساۋ ينجەنەرياسى نىسانىنان ءبىر توبى باستالىپ، ءداستۇرلى شارۋاشىلىقتىڭ دارەجەسىن ءوسىرۋ جەبەلەدى، زەردەلى جاساۋ بار كۇشپەن ىلگەرىلەتىلىپ، وزىق جاساۋ كاسىبى شوعىرى جەدەل دامىتىلىپ، مەملەكەتتىڭ ستراتەگيالىق جاڭادان گۇلدەنگەن شارۋاشىلىق شوعىرى ينجەنەرياسى اتقارىلادى. ارنايىلانعان، سۇرىپتالعان، ەرەكشەلەنگەن، سونىلانعان كاسىپورىندار كۇش سالا جەتىلدىرىلىپ، ولارعا قارجى، دارىندىلار، جەتىلدىرۋ تەكشەسىن قۇرۋ قاتارلى جاقتاردان زور كۇشپەن قولداۋ كورسەتىلەدى. ساپا جاعىندا قۇدىرەتتى مەملەكەت بولۋ قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، شارۋاشىلىقتىڭ ورتاشا، جوعارى دەڭگەيگە قادام تاستاۋى جەبەلەدى.

  سيفرلى ەكونوميكانى دامىتۋ جەبەلەدى. سيفرلى جۇڭگو قۇرىلىسىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنالاسىمى كۇشەيتىلەدى. سيفرلى ينفورماتسيا نەگىزدىك قۇرىلعىلارى قۇرىلىپ، مەملەكەت بويىنشا ءبىر تۇلعالانعان ۇلكەن ساندى مالىمەت جۇيەسى بىرتىندەپ قۇرىلادى، 5Gدى كولەمدەندىرىپ قولدانۋ ىلگەرىلەتىلىپ، شارۋاشىلىقتىڭ سيفرلانۋعا ويىسۋى جەبەلىپ، زەردەلى قالا، سيفرلى اۋىل - قىستاق دامىتىلادى. ونەركاسىپ ينتەرنەتىن دامىتۋ جەدەلدەتىلىپ، ينتەگرالدى تىزبەك، جاساندى زەردە سياقتى سيفرلى شارۋاشىلىقتار جەتىلدىرىلىپ جانە ۇلعايتىلىپ، شەشۋشى جۇمساق - قاتتى بولشەكتەر تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋ مەن ۇسىنىم قۋاتى جوعارىلاتىلادى. سيفرلى ەكونوميكانى باسقارۋ كەمەلدەندىرىلىپ، ساندى مالىمەت فاكتورلارى بازارى جەتىلدىرىلىپ، ساندى مالىمەت فاكتورلارىنىڭ كومەسكى كۇشى اشىلىپ، قولدانىلمالىلىق قابىلەتى جوعارىلاتىلىپ، ەكونوميكانى دامىتىپ، حالىقتىڭ تۇرمىسىن بايىتۋ اناعۇرلىم ويداعىداي ىلگەرىلەتىلەدى.

  (5) ىشكى سۇرانىمدى ۇلعايتۋ ستراتەگياسى باتىل اتقارىلىپ، وڭىرلىك سايكەسە دامۋ جانە جاڭاشا قالا - قالاشىقتانۋ ىلگەرىلەتىلەدى. حالىق شارۋاشىلىعىنىڭ اينالىمى ىركىلىسسىزدەنىپ، ءوندىرىس، ءبولىس، اينالىم، تۇتىنۋ بۋىندارى تۇتاستىرىلىپ، ىشكى سۇرانىمنىڭ ەكونوميكانى ارتتىرۋ قۋاتى كۇشەيتىلەدى.

  تۇتىنۋدىڭ باياندى قالپىنا كەلۋى جەبەلەدى. تۇرعىنداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ كوپ جولدارمەن جەبەلىپ، كىرىس ءبولىسى ءتۇزىمى كەمەلدەنىپ، تۇتىنۋ قۋاتى جوعارىلاتىلادى. جەلىدە، جەلىدەن تىس تۇتىنۋدىڭ ىشكەرىلەي توعىسۋى ىلگەرىلەتىلىپ، تۇرمىستىق قىزمەت وتەۋ جاعىنداعى تۇتىنۋدىڭ قالپىنا كەلۋى جەبەلىپ، تۇتىنۋدىڭ جاڭا قالىبى، جاڭا ۇلگىسى دامىتىلادى. جاڭا ەنەرگيالى اۆتوكولىك تۇتىنۋىنا ۇزدىكسىز قولداۋ كورسەتىلەدى، جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ جاسىل، زەردەلى ءۇي ەلەكتر جابدىقتارىن اۋىل - قىستاققا جەتكىزۋىنە جانە كونەسىن جاڭاسىنا اۋىستىرۋىنا دەم بەرىلەدى. قارتتاردى الەۋمەتتىك اۋماقتاردا كۇتىمدەۋ، ءياسىلي جانە بالاباقشا سياقتى سايكەستى قۇرىلعىلار قۇرىلىسىنىڭ تەبىنى ارتتىرىلىپ، پلانداۋ، جەردەن، ۇيدەن پايدالانۋ سياقتى جاقتاردا اناعۇرلىم كوپ قولداۋ كورسەتىلەدى. وتباسىلىق قىزمەت وتەۋ كاسىبىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋ، اياسىن كەڭەيتۋ جەبەلەدى. اۋدانداردىڭ وڭىرلىك ساۋدا جۇيەسى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، اۋىل - قىستاقتاردا ەلەكتروندىق ساۋدا جانە جەدەل جەتكىزۋ، زات اينالىمى، زات جەتكىزۋ دامىتىلادى. ءونىم مەن قىزمەت وتەۋ ساپاسى جوعارىلاتىلىپ، تۇتىنۋشىلاردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋ كۇشەيتىلىپ، بۇقارانىڭ قاجەتىنە ۇيلەسۋگە كۇش سالىنىپ، تۇتىنۋ ىنتاسى ارتتىرىلادى.

  ۇتىمدى قارجى قوسۋ بەلسەنە كەڭەيتىلەدى. مەملەكەتتىڭ كەلەلى ستراتەگيالىق ورنالاستىرۋلارى جانە ”14 - بەسجىلدىق“ پلان ارقاۋ ەتىلىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى قارجىلاندىرۋ ۇيلەسىمدى الدىن الا ورىستەتىلەدى. ءتۇيىندى سۋ يگىلىگى ينجەنەرياسى، كەشەندى، ستەرەولدى قاتىناس تورى، ماڭىزدى ەنەرگيا بازالارى مەن قۇرىلعىلارى سالىنىپ، قالا گاز قۇبىرى، سۋ ىعىستىرۋ قۇبىرلارى سياقتى قۇبىر جەلىلەرىن جاڭالاۋ، وزگەرتۋ تەزدەتىلىپ، تاسقىننان ساقتانۋ، تاسقىن سۋدى ىعىستىرۋ قۇرىلعىلارى كەمەلدەندىرىلەدى، جەر استى توعىسپالى قۇبىر ءدالىزى قۇرىلىسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلەدى. ورتالىقتىڭ مەجە ەسەبىنەن قارجى قوسۋعا 640 ميلليارد يۋان ورنالاستىرىلادى. ۇكىمەت قارجى قوسۋدا حالىق تۇرمىسى نىساندارىنا اناعۇرلىم كوبىرەك بەيىمدەلىپ، قوعام، حالىق تۇرمىسى سالاسىنداعى ولقىلىقتاردى تولىقتاۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. قارجى قوسۋدى تەكسەرىپ بەكىتۋ ءتۇزىمى رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، جەردەن پايدالانۋ، ەنەرگيادان پايدالانۋ سياقتى ماڭىزدى فاكتورلاردى قامتاماسىز ەتۋ ويداعىداي ىستەلىپ، مەملەكەتتىڭ كەلەلى نىساندارىنىڭ ەنەرگيا جۇمسالىمىن ايىرىم ورنالاستىرۋ اتقارىلادى. قارجى قوسۋ قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرىپ، قارجى قوسۋداعى قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، قارجى قوسۋدىڭ شەشۋشى رولىن شىن مانىندە ساۋلەلەندىرۋ كەرەك.

  وڭىرلىك دامۋدىڭ تەپە - تەڭدىگى، سايكەسىمدىلىگى كۇشەيتىلەدى. وڭىرلىك كەلەلى ستراتەگيا مەن وڭىرلىك سايكەسە دامۋ ستراتەگياسى ىشكەرىلەي اتقارىلادى. بەيجيڭ − تيانجين − حىبەيدىڭ سايكەسە دامۋى، چاڭجياڭ ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ دامۋى، گۋاڭدۇڭ − شياڭگاڭ − اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونى قۇرىلىسى، چاڭجياڭ اتىراۋىنىڭ ءبىر تۇلعالانىپ دامۋى، حۋاڭحى وزەنى الابىنىڭ ەكولوگياسىن قورعاۋ جانە جوعارى ساپالى دامۋى ىلگەرىلەتىلەدى، شيۇڭ - ان جاڭا رايونى جوعارى ولشەممەن، جوعارى ساپامەن قۇرىلادى، بەيجيڭ قالاسىنىڭ قوسالقى ورتالىق قۇرىلىسىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. باتىس بولىكتى قاۋىرت اشۋدا جاڭا ارنانى قالىپتاستىرۋ ىلگەرىلەتىلەدى، شىعىس سولتۇستىكتى كوركەيتۋدەن تىڭ قامال الۋ ىلگەرىلەتىلەدى، ورتا بولىكتەگى رايونداردىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ىلگەرىلەتىلەدى، شىعىس بولىكتەگى رايونداردىڭ وسىزامانداندىرۋدى جەدەلدەتۋىنە دەم بەرىلەدى. شارۋاشىلىقتىڭ ساتىلى جوتكەلۋى مەن وڭىرلىك سەلبەستىگىنە قولداۋ كورسەتىلەدى، توڭكەرىستىك بايىرعى رايونداردىڭ، ۇلتتىق وڭىرلەردىڭ، شەكارا وڭىرلەردىڭ جەدەل دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. تەڭىز - مۇحيت شارۋاشىلىعى دامىتىلىپ، تەڭىز - مۇحيتتا قۋاتتى ەل قۇرىلادى. ەكونوميكاسى دامىعان ولكەلەردىڭ ابزالدىلىقتارى تولىق ساۋلەلەندىرىلىپ، بۇكىل ەلدىڭ دامۋىنا قوزعاۋشىلىق ەتۋ رولى كۇشەيتىلەدى. ەكونوميكالىق جاقتا قيىنشىلىعى بار وڭىرلەر مەملەكەتتىڭ قولداۋ ساياساتىنان ويداعىداي پايدالانىپ، وزىندىك مۇمكىندىكتەرىن ساۋلەلەندىرىپ، ەكونوميكاسىنىڭ قالپىنا كەلۋىن، دامۋىن قۇلشىنا جەبەيدى.

  جاڭاشا قالا - قالاشىقتانۋ ساپاسى جوعارىلاتىلادى. قالانى جاڭالاۋ ءتارتىپتى ىلگەرىلەپ، قالا قۇرىلعىلارى جانە اپاتتان ساقتانۋ، اپات زيانىن ازايتۋ قۋاتى قۇرىلىسى كۇشەيتىلەدى، ەسكى، توزعان قۇرىلىستاردىڭ جانە قۇرىلعىلاردىڭ كومەسكى حاۋىپسىزدىك قاتەرىن ءبىر - بىرلەپ تەكسەرىپ، وڭاۋ ورىستەتىلەدى، قالا - قالاشىقتارداعى ءبىر توپ ەسكى، توزعان شاعىن اۋماقتاردى جاڭالاۋ جۇمىسى باستالادى، ليفت ورناتۋ سياقتى قۇرىلعىلارعا قولداۋ كورسەتىلەدى. بوگەتسىز ورتا قۇرىلىسى مەن الەۋمەتتىك قۇرىلعىلاردى قارتتارعا بەيىمدەپ جاڭالاۋ ىلگەرىلەتىلەدى. ۇنەمىلىك تۇراتىن جەرىندە نەگىزگى الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋمەن قامداۋ ءتۇزىمى اقاۋسىزداندىرىلادى. اۋدان قالاشىعىنىڭ نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى كۇشەيتىلەدى. قالا شوعىرى، قالا شەڭبەرى قۇرىلىسى ورنىقتى ىلگەرىلەتىلىپ، ءىرى، ورتاشا، شاعىن قالالار مەن شاعىن قالا - قالاشىقتاردىڭ سايكەسە دامۋى جەبەلەدى. چىڭدۋ − چۇڭچيڭ ءوڭىرىنىڭ قوس قالا ەكونوميكالىق شەڭبەر قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلەدى. اۋداندى كۇشىنەن قالدىرىپ، ونى قالا نەمەسە رايون ەتىپ قۇرۋ قاتاڭ تىزگىندەلەدى. قالا - اۋىل پلانى قۇرىلىسىندا تاريحي مادەنيەتتى قورعاۋ، وعان مۇراگەرلىك ەتۋ قىزمەتى ويداعىداي ىستەلىپ، جەردەن ۇنەمدى، شوعىرلى پايدالانىلادى. ادامدى وزەك ەتكەن جاڭاشا قالا - قالاشىقتاندىرۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، حالىقتىڭ تۇرمىس ساپاسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋ كەرەك.

  (6) اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىسى كۇش سالا ويداعىداي يگەرىلىپ، اۋىل - قىستاقتى جاپپاي كوركەيتۋ جەبەلەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىن قولداۋ ساياساتى كەمەلدەندىرىلىپ جانە كۇشەيتىلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ دامۋى توقتاۋسىز ىلگەرىلەتىلىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنان مول ءونىم الۋ، ديقانداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ جەبەلەدى.

  استىق سياقتى ماڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ تۇراقتى ءوندىرۋ، ۇسىنىمعا كەپىلدىك ەتۋى كۇشەيتىلەدى. استىق ەگىلەتىن جەر كولەمى ورنىقتىرىلىپ، استىق قۇرىلىمى ساپالىلاندىرىلىپ، ءبيدايدىڭ جاي ەگىلۋىنە قاراتا جازعى استىق اتىزىن باسقارۋ كۇشەيتىلىپ، سويا بۇرشاق پەن مايلى داقىلدار ءونىمىن ارتتىرۋ جەبەلەدى. كۇرىش پەن ءبيدايدىڭ ەڭ تومەنگى ساتىپ الۋ باعاسى لايىقتى جوعارىلاتىلادى. حيميالىق تىڭايتقىش قاتارلى اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس قۇرال - جابدىقتارىنىڭ ۇسىنىمى مەن باعاسىنىڭ ورنىقتىلىعى قامتاماسىز ەتىلەدى، استىق ەگەتىن ديقاندارعا اۋىل شارۋاشىلىق ءوندىرىس قۇرال - جابدىقتارى جاردەم قاراجاتى تاعى دا تاراتىلىپ، استىق وندىرىلەتىن نەگىزگى وڭىرلەرگە قولداۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، ديقانداردىڭ استىق ەگۋدەن ۇيلەسىمدى پايدا الۋىنا، استىق وندىرىلەتىن نەگىزگى وڭىرلەردىڭ استىقتى يگەرۋدە ىشكى قوزعاۋشى كۇشكە يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاسالادى. ءبىر ميلليارد 800 ميلليون مۋلىق ەگىستىك جەر قىزىل سىزىعى باتىل ساقتالىپ، ماڭگىلىك نەگىزگى ەگىنجايلار تولىق ءبولىنىپ، ناقتى بەلگىلەنىپ، ەگىستىك جەرلەردىڭ ”اۋىل شارۋاشىلىعىنان باسقاعا پايدالانىلۋى“ شىن مانىندە تيىلىپ، ”استىق ەگۋدەن باسقاعا پايدالانۋدىڭ“ الدى الىنادى. ورتا، تومەن ءتۇسىمدى اتىزداردى جاقسارتۋ كۇشەيتىلىپ، 100 ميلليون مۋ جوعارى ولشەمدى اتىز تىڭنان اشىلادى، ءبىر توپ ءىرى، ورتاشا سۋارمالى ءوڭىر تىڭنان، جاقسارتىلىپ اشىلادى. قارا توپىراقتى قورعاۋ جانە سورتاڭ جەرلەردى جان - جاقتى پايدالانۋ تەبىنى ارتتىرىلادى. حۋاڭحى وزەنى الابىندا سۋ ۇنەمدەيتىن اۋىل شارۋاشىلىعىن، شولگە شىدامدى داقىل ەگەتىن اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا قولداۋ كورسەتۋ، مەملەكەت بويىنشا 3 - رەتكى توپىراقتى جاپپاي تەكسەرۋ قولعا الىنادى. تۇقىم شارۋاشىلىعىن كوركەيتۋ جەدەل ىلگەرىلەتىلەدى، اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىندا قامال الۋ جانە ونى جالپىلاستىرۋ، قولدانۋ كۇشەيتىلىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىمەن جابدىقتاۋ دەڭگەيى جوعارىلاتىلادى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ اۋا رايى اپاتىنان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جانە حايۋاناتتار مەن وسىمدىكتەر ىندەتىنەن ساقتانۋ، ونى جويۋ قۋاتى جوعارىلاتىلادى. شوشقا ءوسىرۋ ءوندىرىس قۋاتىن رەتتەۋ - مەڭگەرۋ كۇشەيتىلىپ، مال، قۇس، سۋ ونىمدەرى، كوكونىس قاتارلىلاردى ءوندىرۋ مەن ۇسىنۋ ويداعىداي يگەرىلەدى.وسىزاماندانعان قۇرىلعىلى ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق كاسىبىن دامىتۋ جەدەلدەتىلىپ، ماقتا جانە قانت قامىسى وندىرىسىنە قولداۋ كورسەتىلەدى. مەملەكەتتىڭ استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدە وڭىرلەردىڭ ءبارىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى بار، استىق جوتكەيتىن وڭىرلەر استىق ءوندىرىسىن ءتىپتى دە ويداعىداي ورنىقتىرۋ كەرەك. ءارقايسى جاقتار بىرگە قۇلشىنىپ، ”قامباعا استىق“ تولتىرىپ، ”كوكونىستىڭ ءونىمىن“ مولايتىپ، ءبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىنىڭ ىشەر اسىن وزدەرى مەڭگەرۋىنە مۇمكىندىك جاسالادى.

  كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرى جاپپاي بەكەمدەلەدى جانە كەڭەيتىلەدى. قايتا كەدەيلەسۋدىڭ الدىن الۋ تۇرعىسىنان باقىلاۋ - تەكسەرۋ جۇرگىزۋ جانە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمى كەمەلدەنىپ، تياناقتاندىرىلىپ، كەڭ كولەمدە قايتالاي كەدەيلەسپەۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتىلەدى. كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ەرەكشە شارۋاشىلىقتى دامىتۋىنا قولداۋ كورسەتىلىپ، ەڭبەك سەلبەستىگى، كاسىپتىك ونەرگە باۋلۋ كۇشەيتىلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان حالىقتىڭ كىرىسىن ۇزدىكسىز ارتتىرۋ جەبەلەدى. مەملەكەتتىڭ اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋدە ءتۇيىندى سۇيەمەلدەنەتىن اۋداندار جونىندەگى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ شارالارى كۇشەيتىلىپ، باسقا جەرگە قونىس اۋدارعاننان كەيىن ۇزدىكسىز سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى ويداعىداي ىستەلەدى، شىعىس، باتىس بولىكتەر سەلبەستىگى، باعىتتامالى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ، قوعامدىق كۇشتەر كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ قىزمەتى ىشكەرىلەي جۇرگىزىلىپ، ”10 مىڭ كاسىپورىن 10 مىڭ قىستاقتى گۇلدەندىرۋ“ ارەكەتى زور كۇشپەن اتقارىلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ ءوزىن - ءوزى دامىتۋ قۋاتى كۇشەيتىلەدى.

  اۋىل - قىستاق رەفورماسى مەن دامۋى تىڭعىلىقتى، ورنىقتى ىلگەرىلەتىلەدى. جەردى ەكىنشى كەزەكتى كوتەرمەگە العان ۋاقىت تولعاننان كەيىن تاعى 30 جىلعا ۇزارتۋدى تۇتاس اۋدان بويىنشا تۇيىندە سىناق ەتۋ ويداعىداي ورىستەتىلەدى. قامداۋ - ساۋدا كووپەراتيۆى، كوللەكتيۆتىك مال - مۇلىك ۇقىعى، كوللەكتيۆتىك ورمان ۇقىعى، مەملەكەت مەنشىگىندەگى ورماندى وڭىرلەر مەن ورمان الاڭدارى، تىڭ يگەرۋ سياقتى رەفورمالار تەرەڭدەتىلەدى. جاڭاشا اۋىل - قىستاقتاردىڭ كوللەكتيۆتىك شارۋاشىلىعى بەلسەنە دامىتىلادى. اۋىل - قىستاققا فينانستىق قىزمەت وتەۋ كۇشەيتىلىپ، اۋىل - قىستاق شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋى جەدەلدەتىلەدى، اۋدان ەكونوميكاسى كۇشەيتىلەدى. قىستاقتاردى كۇشىنەن قالدىرۋ، بىرىكتىرۋ قاتاڭ ارناعا ءتۇسىرىلىپ، ءداستۇرلى قىستاقتار مەن اۋىلداردىڭ بەت - بەينەسى قورعالادى. اۋىل - قىستاق قۇرىلىسى ارەكەتى باستالىپ، پلان ارقىلى جەتەكشىلىك ەتۋ نىعايتىلىپ، سۋ، ەلەكتر، جول، گاز، حابارلاسۋ، پوچتا سياقتى نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، اۋىل - قىستاقتاردا دارەتحانانى وزگەرتىپ سالۋ جانە لاس سۋ، قوقىر - قوقسىقتاردى ءبىر جاقتى ەتۋ جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ىلگەرىلەتىلەدى. وركەنيەتتى قىستاق - قالاشىق قۇرىلىسى ىشكەرىلەي ورىستەتىلەدى. ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ ەڭبەكاقىسىن كەشەۋىلدەتۋ، بەرمەۋدى جونگە سالۋدى كۇشەيتىپ، ديقان جۇمىسكەرلەردىڭ جۇمىستانۋىنا، شارۋاشىلىق قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتىلىپ، بارشا ديقاندارعا ەڭبەك ىستەپ، كىرىسىن ارتتىراتىن ءتىپتى دە كوپ جول ازىرلەۋ قاجەت.

  (7) جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋ كەڭەيتىلىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ، شەتەل قارجىسىنىڭ ورنىقتى دامۋى ىلگەرىلەتىلەدى. ەكى بازاردان، ەكى ءتۇرلى بايلىقتان تولىق پايدالانىلىپ، سىرتقى ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگى ۇزدىكسىز كەڭەيتىلىپ، جوعارى دەڭگەيدە ەسىك اشۋ ارقىلى تەرەڭ قاتپارلى رەفورما جەبەلەدى، جوعارى ساپالى دامۋ ىلگەرىلەتىلەدى.

  ءتۇرلى شارا قاتار قولدانىلىپ، سىرتقى ساۋدا ورنىقتىرىلادى. ەكسپورت سەنىمدىلىگىن قامسىزداندىرۋدىڭ ورتاشا، شاعىن، ۇساق سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىن قامتۋ كولەمى كەڭەيتىلىپ، ەكسپورتتىق سەنىمدى قارىز ارقىلى قولداۋ كۇشەيتىلىپ، سىرتقى پەرەۆودتىق قىزمەت وتەۋ ساپالىلانىپ، ەكسپورتتان باجى قايتارۋ اياق الىسى تەزدەتىلىپ، سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ تاپسىرىستى ورنىقتىرۋىنا، ءوندىرىستى ورنىقتىرۋىنا كومەك بەرىلەدى. سىرتقى ساۋدانىڭ جاڭا قالىبى، جاڭا ۇلگىسى جەدەل دامىتىلىپ، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ رولى تولىق ساۋلەلەندىرىلىپ، شەتەلدە ءبىر توپ قامبا قۇرۋعا قولداۋ كورسەتىلەدى. ساپالى ونىمدەر مەن قىزمەت وتەۋ يمپورتى بەلسەنە ۇلعايتىلادى. قىزمەت وتەۋ ساۋداسى، سيفرلى ساۋدا جاڭالىق اشا دامىتىلىپ، شەكارا اتتاعان قىزمەت وتەۋ ساۋداسىنداعى رۇقسات ەتىلمەيتىندەر ءتىزىمىن اتقارۋ ىلگەرىلەتىلەدى. كەدەننەن ءوتۋدى قولايلىلاستىرۋ رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، حالىقارالىق زات اينالىمى جۇيەسى قۇرىلىسى جەدەلدەتىلىپ، سىرتقى ساۋدانىڭ وزىندىك قۇنىن تومەندەتىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋىنا دەم بەرىلەدى.

  شەتەل قارجىسىنان بەلسەنە پايدالانىلادى. شەتەل قارجىسى جونىنەن بازارعا كىرۋىنە رۇقسات ەتىلمەيتىندەر ءتىزىمى ىشكەرىلەي اتقارىلىپ، شەتەل قارجىسىندىق كاسىپورىندارعا ازاماتتىق يگىلىك جاساۋ ويداعىداي تياناقتاندىرىلادى. شەتەل ساۋداگەرلەرىن قارجى قوسۋعا شابىتتاندىرۋ كولەمى كەڭەيتىلىپ، شەتەل قارجىسىنىڭ ورتا، جوعارى دەڭگەيلى جاساۋ كاسىبى، زەرتتەۋ - اشۋ، وسىزامانعى قىزمەت وتەۋ سياقتى سالالار مەن ورتا، باتىس بولىكتەرگە، شىعىس سولتۇستىك وڭىرگە قوسىلۋىن ۇلعايتۋعا قولداۋ كورسەتىلەدى. شەتەل ساۋداگەرلەرىنىڭ قارجى قوسۋىن جەبەۋ جاعىنداعى قىزمەت وتەۋ ساپالىلانىپ، كەلەلى نىسانداردىڭ جەدەل تياناقتانۋى ىلگەرىلەتىلەدى. ەركىن ساۋدا سىناق رايونى، حاينان ەركىن ساۋدا پورتى قۇرىلىسى تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىلەدى، اشۋ رايوندارى رەفورماسىندا جاڭالىق اشۋ ىلگەرىلەتىلىپ، جالپىلىق كەپىلدەمەلى باجى رايوندارىنىڭ دامۋ دەڭگەيى جوعارىلاتىلىپ، قىزمەت وتەۋ كاسىبىن كەڭەيتۋ، اشىق ۇستاۋدىڭ جالپىلىق سىناق تۇيىندەرى كوبەيتىلەدى. جۇڭگونىڭ اشىق ۇستالعان ءىرى بازارىنىڭ ءار ەل كاسىپورىندارىنىڭ جۇڭگودا دامۋى ءۇشىن اناعۇرلىم كوپ وراي ازىرلەيتىندىگى داۋسىز.

  ” ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ جوعارى ساپادا بىرگە گۇلدەندىرىلەدى. بىرگە اقىلداسۋعا، بىرگە قۇرۋعا، بىرگە يگىلىكتەنۋگە تاباندى بولىپ، ۇلاستىرۋ - تۇتاستىرۋ سەلبەستىك نەگىزى بەكەمدەلىپ، سەلبەستىكتىڭ تىڭ سالاسى ورنىقتى كەڭەيتىلەدى. باتىس بولىكتىڭ قۇرلىق - تەڭىز جاڭا ارناسى قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلەدى. ەلىمىز شەتەلگە قارجى قوسۋ سەلبەستىگىن تارتىپپەن ورىستەتىپ، شەتەل حاۋىپ - قاتەرىنەن ۇتىمدى ساقتانادى.

  كوپ جاقتى، ەكى جاقتى ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگى تەرەڭدەتىلەدى. وڭىرلىك جان - جاقتى ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس كەلىسىمى الەمدەگى ەڭ ۇلكەن ەركىن ساۋدا رايونىن قالىپتاستىردى، كاسىپورىنداردىڭ كەدەن باجىسىن جەڭىلدەتۋ، وندىرىلگەن اۋەلگى جەرلەردىڭ جەڭىلدىك جيىنتىعى سياقتى ەرەجەلەردەن ويداعىداي پايدالانىپ، ساۋدا جانە قارجى قوسۋ سەلبەستىگىن كەڭەيتۋىنە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. اناعۇرلىم كوپ مەملەكەتپەن جانە رايونمەن جوعارى ولشەمدى ەركىن ساۋدا كەلىسىمىن جاساسۋ جەبەلەدى. كوپ جاقتى ساۋدا ءتۇزىلىسىن باتىل قورعاپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمى رەفورماسىنا بەلسەنە ات سالىسامىز. جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى مەملەكەتتەرمەن ءوزارا ءتيىمدىلىك جاسايتىن سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، تەڭ يگىلىكتەنۋدى، كوپ جاق تەڭ يگىلىكتەنۋدى جۇزەگە اسىرۋدى قالايدى.

     (8) ەكولوگيالىق ورتا ۇزدىكسىز جاقسارتىلىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋ ىلگەرىلەتىلەدى. لاستانۋدى وڭاۋ مەن ەكولوگيانى قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ كۇشەيتىلىپ، دامۋ مەن لاس زاتتاردى شىعارۋدى ازايتۋ قاتىناسى ويداعىداي شەشىلىپ، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋى جەبەلەدى.

  ەكولوگيالىق ورتانى جان - جاقتى وڭاۋ كۇشەيتىلەدى. لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋدان قامال الۋ شايقاسى ىشكەرىلەي ويداعىداي جۇرگىزىلەدى. اتموسفەرانى لاستايتىن كوپ لاستاۋشى زاتتى سەلبەسىپ تىزگىندەۋ جانە وڭىرلىك سەلبەسىپ وڭاۋ كۇشەيتىلەدى، ماڭىزدى وزەن - كولدەردىڭ، شىعاناقتاردىڭ لاستانۋىن وڭاۋ تەبىنى ارتتىرىلادى، توپىراقتىڭ لاستانۋىنان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلەدى. جاراقسىز قاتتى زاتتار مەن جاڭا لاستاۋشى زاتتاردى ءبىر جاقتى ەتۋ كۇشەيتىلىپ، قوقىر - قوقسىقتى تۇرگە ايىرۋ جانە مولشەرىن ازايتۋ، بايلىققا اينالدىرۋ ىلگەرىلەتىلەدى. ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، سۋ ۇنەمدەۋ، جاراقسىز، ەسكى زاتتاردى اينالمالى پايدالانۋ سياقتى ورتانى قورعاۋ شارۋاشىلىقتارىن قولداۋ ساياساتى كەمەلدەندىرىلەدى. ەكولوگيالىق ورتانى رايوندارعا ءبولىپ باسقارۋ كۇشەيتىلىپ، مەملەكەت جەرىن جاسىلداندىرۋ عىلمي ورىستەتىلەدى، تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇمداردى جۇيەلى وڭاۋ ءبىر تۇتاس جوسپارلانىپ، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگى قورعالادى، مەملەكەتتىك باقشالاردى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن جاراتىلىستىق قورىق جۇيەسى قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، تىرشىلىك ەتىپ وتىرعان مەكەنىمىزدىڭ اناعۇرلىم جاسىل، اناعۇرلىم كوركەم بولۋىنا مۇمكىندىك جاسالۋ كەرەك.

  كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋدىڭ بەلگىلەنگەن وركەش ءمانى، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاۋ قىزمەتى تارتىپپەن ىلگەرىلەتىلەدى. كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋدىڭ بەلگىلەنگەن وركەش ءمانى ارەكەت جوباسى تياناقتاندىرىلادى. ەنەرگيا توڭكەرىسى ىلگەرىلەتىلىپ، ەنەرگيا ۇسىنىمى شىنايى قامتاماسىز ەتىلىپ، بايلىق نەگىزى تياناق ەتىلىپ، الدىمەن قۇرىپ، ودان كەيىن كۇشىنەن قالدىرۋعا، جان - جاقتى جوسپارلاۋعا تاباندى بولىپ، ەنەرگيانىڭ تومەن كومىر قىشقىل گازعا تيبىن وزگەرتۋى ىلگەرىلەتىلەدى. كومىردى تازا، جوعارى ءونىمدى پايدالانۋ كۇشەيتىلىپ، كومىر تۇتىنۋ مولشەرىن ازايتۋ، باسقا وتىن كوزدەرىن پايدالانۋ تارتىپپەن جۇرگىزىلىپ، كومىر ەلەكترىن ەنەرگيا ۇنەمدەيتىن، كومىر قىشقىل گازىن ازايتاتىن ەتىپ جاڭالاۋ، يكەمدى جاڭالاۋ، جىلۋ بەرۋدى جاڭالاۋ ىلگەرىلەتىلەدى. ءىرى تۇرپاتتى جەل ەلەكتر، كۇن ەلەكتر بازالارى مەن ونىڭ سايكەستى تەڭشەۋ سيپاتتى ەلەكتر قاينارلارىن جوبالاۋ قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، ەلەكتر جەلىلەرىنىڭ تۋىندامالى ەنەرگيادان شىعارىلعان توكتى قابىلداۋ قۋاتى جوعارىلاتىلادى. تىرشىلىكتىڭ ماسسا - ەنەرگيالىق دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. جاسىل جانە تومەن كومىر قىشقىل گازى جاعىنداعى تەحنيكالاردى زەرتتەپ اشۋ جانە ونى جالپىلاستىرۋ، قولدانۋ ىلگەرىلەتىلىپ، جاسىل جاساۋ جانە جاسىل قىزمەت وتەۋ جۇيەسى ورناتىلادى، بولات - تەمىر، ءتۇستى مەتال، مۇناي حيميا ونەركاسىبى، حيميا ونەركاسىبى، قۇرىلىس ماتەريالدارى سياقتى سالالاردا ەنەرگيا ۇنەمدەۋ، كومىر قىشقىل گازىن ازايتۋ ىلگەرىلەتىلىپ، قاتىناستا جانە قۇرىلىس سالۋدا ەنەرگيا ۇنەمدەۋ كۇشەيتىلەدى. ەنەرگيانى كوپ سارىپ ەتەتىن، لاس زاتتاردى كوپ شىعاراتىن، تومەن دەڭگەيلى نىسانداردى كوزسىزدىكپەن دامىتۋ باتىل تيىلادى. ەكولوگيالىق جۇيەنىڭ كومىرتەگىن توپتاۋ قابىلەتى جوعارىلاتىلادى، ەنەرگيا جۇمسالىمىن ”قوس تىزگىندەۋدەن“ كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋ جالپى مولشەرىن جانە كۇشەمەلىلىگىن ”قوس تىزگىندەۋگە“ قاراي بۇرىلىس جاسالادى، لاس زاتتاردى از شىعارىپ، كومىر قىشقىل گازىن ازايتۋعا شابىتتاندىرۋ - تەجەۋ ساياساتى كەمەلدەندىرىلىپ، جاسىل فينانستى دامىتىپ، جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى ءوندىرىس، تۇرمىس ءتاسىلى جەدەل قالىپتاسادى.

  (9) حالىق تۇرمىسى شىنايى قامتاماسىزداندىرىلىپ جانە جاقسارتىلىپ، قوعامدىق باسقارۋ كۇشەيتىلەدى جانە وندا جاڭالىق اشىلادى. بار كۇشىن سالىپ ءىس تىندىرۋعا، شاماعا قاراي ءىس ىستەۋگە تاباندى بولىپ، الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلاتىلىپ، حالىق بۇقاراسى جاپپاي كوڭىل ءبولىپ، نازار اۋدارىپ وتىرعان حالىق تۇرمىسى ماسەلەسى كۇش سالا شەشىلەدى.

  وقۋ - اعارتۋ ادىلدىگى مەن ساپاسىن جوعارىلاتۋ جەبەلەدى. ءمورال ارقىلى ادام تاربيەلەۋ سىندى ءتۇبىرلى مىندەت تياناقتاندىرىلادى. مىندەتتى وقۋ - اعارتۋدىڭ ساپالى، بىركەلكى دامۋى مەن قالا، اۋىلداردا ءبىر تۇلعالانۋى ىلگەرىلەتىلىپ، وقۋ - اعارتۋ بايلىعى تۇراقتى جان سانىنىڭ كولەمىنە قاراي ورنالاستىرىلىپ، وقۋ جاسىنداعى بالالاردىڭ جاقىن ماڭنان وقۋعا تۇسۋىنە كەپىلدىك ەتىلەدى. قالاعا بارىپ جۇمىس ىستەگەندەردىڭ پەرزەنتتەرىنىڭ وقۋعا ءتۇسۋ ماسەلەسى ويداعىداي شەشىلەدى. مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقىتۋشىلاردىڭ ەڭبەكاقىسى، يگىلىگى جاپپاي تياناقتاندىرىلىپ، اۋىل - قىستاقتارداعى وقىتۋشىلاردى باعىتتامالى جەتىلدىرۋ، قىزمەتتەگى كەزىندە كۋرستان وتكىزۋ جانە يگىلىگىن قامتاماسىزداندىرۋ كۇشەيتىلەدى. مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى اۋىرتپالىقتى جەڭىلدەتۋ قىزمەتى ۇزدىكسىز ويداعىداي ىستەلەدى. جالپىعا ءتيىمدى مەكتەپكە دەيىنگى ءبىلىم بەرۋ بايلىعى كوپ جولدارمەن ارتتىرىلادى. اۋدان كولەمىندەگى ادەتتەگى ورتا مەكتەپتەر قۇرىلىسى كۇشەيتىلەدى. ەرەكشە وقۋ - اعارتۋ، بىلىكتىلىكتى جەتىلدىرۋ، ارناۋلى تاربيە ويداعىداي جۇرگىزىلىپ، حالىق باسقارۋىنداعى وقۋ - اعارتۋدىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى جانە ارناعا تۇسىرىلەدى. مەملەكەت بويىنشا ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن ءتىل - جازۋدىڭ جالپىلاسۋ دارەجەسى مەن ساپاسى جوعارىلاتىلادى. وسى زامانعى كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋ دامىتىلادى، كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋدىڭ وقىتۋ شارت - جاعدايى جاقسارتىلىپ، ءوندىرىس پەن وقىتۋ توعىسقان مەكتەپ باسقارۋ ءتۇزىلىسى كەمەلدەندىرىلەدى. كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋدىڭ سايكەسىمدىلىگى كۇشەيتىلەدى، جوعارى دارەجەلى وقۋ - اعارتۋدىڭ ماندىك دامۋى ىلگەرىلەتىلىپ، جوعارى دارەجەلى وقۋ - اعارتۋدىڭ ورنالاسۋى ساپالىلاندىرىلىپ، ماڭداي الدى داشۋە جانە ماڭداي الدى پاندەر تۇرگە ءبولىپ قۇرىلىپ، تەحنيكا، اۋىل شارۋاشىلىعى، مەديتسينا كاسىپتەرىندەگى تاپشى دارىندىلار جەدەل جەتىلدىرىلىپ، ورتا، باتىس بولىكتىڭ جوعارى دارەجەلى وقۋ - اعارتۋىنىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. جوعارى مەكتەپتەرگە وقۋشى قابىلداۋدا ورتا، باتىس بولىكتەر مەن اۋىل - قىستاق وڭىرلەرىنە بەيىمدەلۋ تەبىنى ۇزدىكسىز ارتتىرىلادى. وقىتۋشى ءمورالى، وقىتۋشى ستيلى قۇرىلىسى كۇشەيتىلەدى، مەكتەپ، وتباسى، قوعام سەلبەسكەن ادام تاربيەلەۋ مەحانيزمى اقاۋسىزداندىرىلادى. جەلىدەگى وقۋ - اعارتۋ دامىتىلادى، ومىرلىك ۇيرەنۋ جۇيەسى كەمەلدەندىرىلەدى، تۇتاس قوعامدا وقىتۋشىلاردى ارداقتاپ، وقۋ - اعارتۋعا ءمان بەرۋ دارىپتەلەدى، ەلىمىزدە مەكتەپتە وقىپ جاتقان 290 ميلليون وقۋشى بار، بارلىق وتباسىنا جانە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ بولاشاعىنا ساياتىن وقۋ - اعارتۋ سىندى وسى ءىرى ءىستى ويداعىداي ىستەۋگە تاباندى بولۋ كەرەك.

  ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ قۋاتى جوعارىلاتىلادى. تۇرعىنداردىڭ ەمدەلۋىن قامسىزداندىرۋعا جانە نەگىزگى الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋعا قىزمەت وتەۋ قاراجاتىنا جان باسىنا قازىنادان بەرىلەتىن قوسىمشا كومەك قاراجات ولشەمى جانە دە جەكە - جەكە 30 يۋان جانە 5 يۋان جوعارىلاتىلىپ، نەگىزگى ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋدى ولكە دارەجەلى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ ىلگەرىلەتىلەدى. ءدارى - دارمەك پەن جوعارى قۇندى مەديتسينالىق ماتەريالداردى شوعىرلى، مولشەرمەن ساتىپ الۋ ىلگەرىلەتىلىپ، ءوندىرۋ مەن ۇسىنىمعا شىنايى كەپىلدىك ەتىلەدى. ءدارى - دارمەك، ۆاكسينا ساپاسى حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ - باسقارۋ كۇشەيتىلەدى. ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋدىڭ اقى تولەۋ ءتاسىلى رەفورماسى تەرەڭدەتىلىپ، ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋ قورىن باقىلاۋ - باسقارۋ كۇشەيتىلەدى. ولكە اتتاپ وزگە جەردە ەمدەلۋدە توتە ەسەپ جابۋ ءادىسى كەمەلدەندىرىلىپ، ەمدەلۋدى قامسىزداندىرۋداعى ءدارى ىستەتۋ كولەمى بۇكىل ەل بويىنشا نەگىزىنەن بىرلىككە كەلتىرىلەدى. الدىن الۋدى نەگىز ەتۋگە تاباندى بولىپ، سالاماتتىق تاربيەسى مەن سالاماتتىق باسقارۋ كۇشەيتىلەدى، سالاماتتى جۇڭگو ارەكەتى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلەدى. جۇرەك - مي قان تامىرلارى اۋرۋى، راك سياقتى سوزىلمالى اۋرۋلار جانە وكپە تۋبەركۋلەزى، باۋىر قابىنۋى سياقتى جۇقپالى اۋرۋلاردان ساقتانۋ جانە ونى ەمدەۋگە قىزمەت وتەۋمەن قامتاماسىز ەتۋ دەڭگەيى بىرتىندەپ جوعارىلاتىلىپ، سيرەك كەزىگەتىن اۋرۋلاردى زەرتتەۋ جانە وعان ىستەتىلەتىن ءدارى - دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋ كۇشەيتىلەدى. اۋرۋدان ساقتانۋ - تىزگىندەۋ تورلارى اقاۋسىزداندىرىلىپ، ەمدەۋ مەن الدىن الۋدى سايكەستىرۋ جەبەلىپ، الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ قوسىنى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، اۋىر ىندەت جاعدايىن باقىلاۋ - تەكسەرۋ، ساقتاندىرۋ، ەپيدەميولوگيالىق تەكتەۋ جانە شۇعىل ءبىر جاقتى ەتۋ قابىلەتى جوعارىلاتىلادى. ۇكىمەتتىك شيپاحانالاردىڭ جالپىلىق رەفورماسى جانە جوعارى ساپالى دامۋى تەرەڭدەتىلەدى. ەمدەۋ قۇرىلىمدارىنىڭ اقى الۋى مەن قىزمەت وتەۋى ارناعا ءتۇسىرىلىپ، ىندەت سەبەبىنەن قيىنشىلىققا تاپ بولعان ەمدەۋ قۇرىلىمدارى جالعاستى سۇيەمەلدەنەدى، انا - بالالار اۋرۋلارى ءبولىمى، رۋحاني ساۋلىق، قارتتار شيپاگەرلىگى سياقتىلارعا قىزمەت وتەۋدەگى ولقىلىقتار تولىقتانادى. جۇڭگوشا، باتىسشا شيپاگەرلىككە بىردەي ءمان بەرۋگە تاباندى بولىپ، جۇڭگوشا شيپاگەرلىك، ءدارى - دارمەك ىستەرىن گۇلدەندىرۋ مەن دامىتۋعا قولداۋ كورسەتۋ تەبىنى ارتتىرىلىپ، جۇڭگوشا شيپاگەرلىك، ءدارى - دارمەك جالپىلىق رەفورماسى ىلگەرىلەتىلەدى. اۋىل - قىستاق شيپاگەرلەرىنىڭ مامىلە قامتاماسىزدىعى مەن ىنتالاندىرۋ ساياساتى تياناقتاندىرىلادى جانە كەمەلدەندىرىلەدى، دارەجەگە ءبولىپ دياگنوز قويۋ - ەمدەۋ جانە ەمدەلۋ ءتارتىبىن جاقسارتۋ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، مەملەكەتتىك، ولكەلىك وڭىرلىك ەمدەۋ ورتالىعىن قۇرۋ جەدەلدەتىلەدى، ساپالى ەمدەۋ بايلىعىن قالا، اۋداندارعا كەڭەيتۋ ىلگەرىلەتىلىپ، نەگىزگى ساتىلاردىڭ اۋرۋدان ساقتانۋ جانە اۋرۋدى ەمدەۋ قابىلەتى جوعارىلاتىلىپ، بۇقارانىڭ جاقىن جەردەن ءتىپتى دە تاماشا ەمدەلۋگە قىزمەت وتەۋدەن يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاسالادى.

  قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ جانە قىزمەت وتەۋ كۇشەيتىلەدى. كاسىپورىندارداعى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ نەگىزگى زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋىن مەملەكەت بويىنشا ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ ورنىقتى اتقارىلىپ، زەينەتكەرلەردىڭ نەگىزگى زەينەتاقىسى مەن قالا، اۋىل تۇرعىندارىنىڭ نەگىزدىك زەينەتاقى ولشەمى لايىقتى جوعارىلاتىلىپ، ۋاعىندا، تولىق تاراتىلۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىلەدى. ءۇشىنشى تىرەكتىك زەينەتكەرلىك قامسىزداندىرۋى ۇزدىكسىز جۇيەلى دامىتىلادى. جۇمىس ۇستىندە جارالانۋ جانە جۇمىسسىزدىق قامسىزداندىرۋىن ولكە دارەجەلى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋ جەدەل ىلگەرىلەتىلەدى. اسكەريلەر مەن اسكەريلەردىڭ وتباسىنداعىلارعا، اسكەردەن بوساعان اسكەريلەرگە جانە باسقا دا قامقورلىق جاساۋ وبيەكتىلەرىنە ەرەكشە قامقورلىق جاساۋ قىزمەتى ويداعىداي ىستەلەدى. حالىقتىڭ قارتتانۋىنا بەلسەنە شارا قولدانىلىپ، ۇيدە قاراۋ جانە الەۋمەتتىك اۋماق قۇرىلىمدارىندا كۇتۋ ءوزارا سايكەسكەن، ەمدەلۋ مەن كۇتىمدەلۋ بىرلەسكەن زەينەتكەرلىك كۇتىمدەۋ جۇيەسى جەدەل قۇرىلادى. قالا مەن اۋىلداعى زەينەتكەرلىك كۇتىمدەۋگە قىزمەت وتەۋ ساپالىلاندىرىلىپ، قوعامدىق كۇشتەردىڭ كۇندىز قارايلاسۋ، تاماقتانۋعا، تازالىققا كومەكتەسۋ، ساۋىقتىرۋ، كۇتىمدەۋ سياقتىلار جونىندە قىزمەت وتەۋىنە قولداۋ كورسەتىلەدى، ۇزاق ۋاقىت كۇتىمدەۋدى قامسىزداندىرۋ ءتۇزىمىن تۇيىندەردە سىناق ەتۋ ورنىقتى ىلگەرىلەتىلەدى، اۋىل - قىستاقتاردىڭ ءوزارا كومەكتەسۋ فورماسىنداعى قارتتاردى كۇتىمدەۋ جونىنەن قىزمەت وتەۋ ىستەرىن دامىتۋىنا دەم بەرىلىپ، قارتتار وقۋ - اعارتۋىن دامىتۋدا جاڭالىق اشىلىپ، قارتتار ءىسىنىڭ جانە قارتتار كاسىبىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى ىلگەرىلەتىلەدى. ءۇش بالالى بولۋعا رۇقسات ەتۋ ساياساتىنىڭ سايكەستى شارالارى كەمەلدەندىرىلىپ، ءۇش جاستان تومەنگى سابيلەردى باعۋ قاراجاتى جەكەلەر تابىس باجىسىندا ارناۋلى قوسىمشا قاراجات رەتىندە شىعارىپ تاستاۋ كولەمىنە ەنگىزىلىپ، جالپىعا ءتيىمدى اماناتپەن باعىپ - قاعۋ جونىنەن قىزمەت وتەۋ ءتۇرلى جولدارمەن دامىتىلىپ، وتباسىنىڭ پەرزەنت كورۋ، باعىپ - قاعۋ، تاربيەلەۋ اۋىرتپالىعى جەڭىلدەتىلەدى. ازامات جاسىنا تولماعانداردى قورعاۋ جانە پسيحيكالىق اقاۋسىزدىق تاربيەسى كۇشەيتىلەدى. مۇگەدەك بولۋدان ساقتانۋ جانە ساۋىقتىرۋ جونىنەن قىزمەت وتەۋ دەڭگەيى جوعارىلاتىلادى. حالىق تۇرمىسىن تۇبەسەلى قامتاماسىز ەتۋ مەن قيىنشىلىققا تاپ بولعان بۇقارانى قۇتقارۋ كۇشەيتىلەدى، قامتاماسىز ەتۋگە تيىستىلەرىن مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا قامتاماسىز ەتۋگە، كومەكتەسۋگە تيىستىلەرىنە مۇمكىندىكتىڭ بارىنشا كومەكتەسۋگە قۇلشىنىس جاسالادى.

  بۇقارانىڭ تۇرعىن ءۇي قاجەتى ۇزدىكسىز ويداعىداي قامتاماسىزداندىرىلادى. ءۇي ساۋدالاۋعا ەمەس، تۇرۋعا ارنالعان دەگەن ۇستانىمعا تاباندى بولىپ، جاڭا دامۋ ۇلگىسىندە ىزدەنىس جاسالادى، جالعا الۋ مەن ساتىپ الۋدى قاتار اتقارۋعا تاباندى بولىپ، ۇزاق مەرزىمدى جالعا بەرىلەتىن تۇرعىن ءۇي بازارى جەدەل دامىتىلادى، قامتاماسىزدىق تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، تاۋار ءۇي بازارىنىڭ ءۇي ساتىپ الۋشىلاردىڭ ۇيلەسىمدى تۇرعىن ءۇي قاجەتىن ءتىپتى دە جاقسى قاناعاتتاندىرۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى، جەر باعاسى ورنىقتىرىلىپ، ءۇي باعاسى ورنىقتىرىلىپ، مەجەلى مەرزىم ورنىقتىرىلىپ، قالا جاعدايىنا قاراي شارا قولدانىلىپ، ءۇي - جاي شارۋاشىلىعىنىڭ ۇتىمدى اينالىمى مەن اقاۋسىز دامۋى جەبەلەدى.

  حالىق بۇقاراسىنىڭ رۋحاني مادەنيەت تۇرمىسى بايىتىلادى. سوتسياليستىك وزەكتى قۇن كوزقاراسى جەتىلدىرىلىپ جانە امالياتتا ايگىلەنىپ، بۇقارالىق رۋحاني وركەنيەتتى جارىققا شىعارۋ تەرەڭدەتىلەدى. اقپارات - باسپاءسوز، راديو، كينو، تەلەۆيزيا، ادەبيەت - كوركەمونەر، فيلوسوفيا، قوعامدىق عىلىم جانە ارحيۆ، ت. ب ىستەرى گۇلدەندىرىلەدى. جالپى حالىقتىق كىتاپ وقۋ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلەدى. ينتەرنەت مازمۇنى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ جانە وندا جاڭالىق اشىلىپ، ينتەرنەت ەكولوگياسىن باسقارۋ تەرەڭدەتىلەدى. الەۋمەتتىك مادەنيەتتى سيفىرلاندىرۋ قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، نەگىزگى ساتى مادەنيەت قۇرىلعىلارىنىڭ ورنالاسۋىن ساپالىلاندىرۋ جانە بايلىقتان تەڭ يگىلىكتەنۋ جەبەلىپ، ساپالى مادەنيەت ونىمدەرى مەن قىزمەت وتەۋ ۇسىنىمىنىڭ اياسى كەڭەيتىلەدى. مادەنيەت كاسىبىنىڭ دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىنە مۇراگەرلىك ەتىلىپ جانە ونى اسقاقتاتىپ، مادەني مۇرالاردى، بايىرعى كىتاپتاردى قورعاۋ، پايدالانۋ جانە بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋ، وعان مۇراگەرلىك ەتۋ كۇشەيتىلەدى. مەملەكەت مادەنيەت باقشاسى قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلەدى، بەيجيڭ قىسقى وليمپياداسىنىڭ، مۇگەدەكتەر وليمپياداسىنىڭ مۇراعاتتارىن ويداعىداي پايدالانىپ، قار - مۇز سپورتى مەن قار - مۇز كاسىبى دامىتىلادى. بۇقارانىڭ قاسىنان تابىلاتىن دەنە تاربيە الاڭ - قۇرىلعىلارى سالىنىپ، جالپى حالىقتىق دەنە شىنىقتىرۋدىڭ سالتقا اينالۋىنا دەم بەرىلەدى.

  قوعامدىق باسقارۋدا بىرگە قۇرۋ، بىرگە باسقارۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ ىلگەرىلەتىلەدى. حالىقتىڭ الاڭسىز تىرشىلىگى، قوعامنىڭ تىنىشتىعى، ءتارتىبى جەبەلەدى. نەگىزگى ساتىلاردىڭ قوعامدىق باسقارۋىندا جاڭالىق اشىلادى جانە كەمەلدەندىرىلەدى، الەۋمەتتىك اۋماقتىڭ قىزمەت وتەۋ فۋنكتسياسى كۇشەيتىلەدى، قوعامدىق جۇمىلدىرۋ جۇيەسى قۇرىلىسى نىعايتىلادى، نەگىزگى ساتىلاردىڭ باسقارۋ قابىلەتى جوعارىلاتىلادى. قوعامدىق سەنىمدىلىك جۇيەسى اقاۋسىزداندىرىلادى. قوعامدىق قىزمەت دامىتىلىپ، قوعامدىق ۇيىم، ادامگەرشىلىك تۇرعىدان قۇتقارۋ - كومەك بەرۋ، ەرىكتى قىزمەت وتەۋ، الەۋمەتتىك يگىلىكتىك مەيىر ارناۋ قاتارلىلاردىڭ اقاۋسىز دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلەدى. ايەلدەر مەن بالالاردى الداپ ساتۋ، ساتىپ الۋ قىلمىستىق ارەكەتىنە قاتاڭ سوققى بەرىلىپ، ايەلدەردىڭ، بالالاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسى باتىل قامتاماسىز ەتىلەدى، قارتتارعا، مۇگەدەكتەرگە قامقورلىق جاساۋ، قىزمەت وتەۋ جۇيەسى كەمەلدەندىرىلەدى. ارىز - ارمان ءتۇزىمى كەمەلدەندىرىلىپ، قايشىلىقتار مەن داۋ - شارلاردى ءبىر - بىرلەپ تەكسەرىپ شەشۋ كۇشەيتىلىپ، بۇقارانىڭ ورىندى تالابى زاڭ بويىنشا دەر كەزىندە شەشىلەدى. قوعامدىق پسيحولوگيالىق قىزمەت وتەۋگە ءمان بەرىلەدى. الەۋمەتتىك زاڭدىق قىزمەت وتەۋ جانە زاڭدىق كومەك بەرۋ كۇشەيتىلەدى. اپاتتان ساقتانۋ، اپات زيانىن ازايتۋ، اپاتتان قۇتقارۋ جانە شۇعىل قۇتقارۋ قابىلەتى جوعارىلاتىلىپ، تاسقىن، قۋاڭشىلىق، ورمان، جايلىم ءورت اپاتى، گەولوگيالىق اپات، جەر سىلكىنىسى سياقتىلاردان ساقتانۋ جانە اۋا رايى جونىنەن قىزمەت وتەۋ ويداعىداي ىستەلەدى. ازىق - تۇلىكتىڭ تۇتاس تىزبەكتەگى ساپا حاۋىپسىزدىگىن باقىلاۋ - باسقارۋ قاتايتىلادى. ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگى جاۋاپكەرشىلىگى مەن باسقارۋ ءتۇزىمى تياناقتاندىرىلىپ، ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگى جونىندەگى ءۇش جىلدىق ارناۋلى جونگە سالۋ ارەكەتى ىشكەرىلەي ورىستەتىلەدى، اۋىر، ەرەكشە اۋىر شىرعالاڭداردىڭ تۋىلۋى ءونىمدى تىزگىندەلەدى. مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى جۇيەسى مەن قابىلەت قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلەدى، ينتەرنەت حاۋىپسىزدىگىن، ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگىن جانە جەكە ينفورماتسيانى قورعاۋ كۇشەيتىلەدى. قوعام اماندىعىن كەشەندى باسقارۋ كۇشەيتىلىپ، قارا قوعام سيپاتتى ۇيىمدار مەن سۇرقيا كۇشتەردى الاستاۋدىڭ ۇدايىلانۋى ىلگەرىلەتىلىپ، زاڭعا قايشى ءتۇرلى قىلمىستاردان باتىل ساقتانىپ جانە وعان سوققى بەرىلىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى تىنىش جۇڭگو، زاڭمەن باسقارىلاتىن جۇڭگو قۇرىلادى.

  ۋاكىلدەر!

  جاڭا جاعداي مەن مىندەتتەر الدىندا، ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ جانە 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءار رەتكى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتى تياناقتاندىرىپ، ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ءمانىن تەرەڭ تانىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، يدەيادا، ساياسيدا، ارەكەتتە شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىمەن وسكەلەڭ ءبىر اۋىزدىلىقتى سانالى تۇردە ساقتاۋ كەرەك. اكىمشىلىكتى زاڭ بويىنشا جۇرگىزۋدەن جازباي، ۇكىمەت ىستەرىن جاريا ۇستاۋدى تەرەڭدەتىپ، زاڭمەن باسقارىلاتىن ۇكىمەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. دارەجەلەس حالىق قۇرىلتايىنىڭ جانە ونىڭ تۇراقتى كوميتەتىنىڭ باقىلاۋىن زاڭ بويىنشا قابىلداۋ، حالىق ساياسي كەڭەسىنىڭ دەموكراتيالىق باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداۋ، قوعامنىڭ جانە جۇرتشىلىق پىكىرىنىڭ باقىلاۋىن ىرىقتىلىقپەن قابىلداۋ كەرەك. قازىنالىق باقىلاۋدى، ستاتيستيكالىق باقىلاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. جۇمىسشى ۇيىمى، كوممۋنيستىك جاستار وداعى، ايەلدەر بىرلەستىگى سياقتى بۇقارالىق ۇيىمدار مەن توپتاردىڭ رولىن اناعۇرلىم ويداعىداي ساۋلەلەندىرۋىنە قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، پارتيا ستيلى، پاكتىك قۇرىلىسىن جانە شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسىن ىشكەرىلەي ورىستەتۋ كەرەك. پاك ۇكىمەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ كەرەك. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ كەرەك. ۇكىمەت قىزمەتكەرلەرى زاڭدىق باقىلاۋدى، باقىلاۋ - تەكسەرۋ تاراۋلارىنىڭ باقىلاۋىن جانە حالىقتىڭ باقىلاۋىن سانالىلىقپەن قابىلداپ، حالىققا قاشاندا جۇرەگىنىڭ تورىنەن ورىن بەرىپ، حالىقتىڭ قالاۋلى قىزمەتكەرى دەگەن اتقا لايىق بولۋ كەرەك.

  قيىنشىلىق پەن سىن - سايىستارعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن، ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر مەن ولاردىڭ قىزمەتكەرلەرى، ءسوز جوق، قىزمەتتىڭ ۇدەسىنەن شىعىپ، حالىق ءۇشىن شوگەلدىكپەن قىزمەت ىستەپ، زەيىن - زەردەسىن، كۇش - قۋاتىن شوعىرلاندىرا وتىرىپ، دامۋدى مىقتى يگەرىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك. دامۋدىڭ ماڭداي الدى ماڭىزدى مىندەت ەكەندىگىنە تاباندى بولىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن، ءسوز جوق، جاپپاي تياناقتاندىرىپ، جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك. ورتالىقتىڭ 8 ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ رۋحىن تاباندىلىقپەن تياناقتاندىرىپ، ”ءتورت بۇرىس ستيلدى“، اسىرەسە، فورماشىلدىقتى، تورەشىلدىكتى قاجىماي - تالماي باتىل تۇزەتىپ، ات ءۇستى الدارقاتۋعا، ءبىر - بىرىنە يتەرمەلەۋگە باتىل قارسى تۇرۋ، ۇقىعىنان ءوز بىلگەنىنشە پايدالانۋدى، قىزمەت ءادىسى ءۇستىرت، دورەكى بولۋدى باتىل تۇزەتۋ كەرەك. حالىق بۇقاراسىنىڭ حال - جاعدايىن قاشاندا كوكەيدە ساقتاپ، ناقتى جاعدايدى يەلەپ، ناقتى ىستەردى ىستەپ، ناقتى ونىمدىلىككە ۇمتىلىپ، حالىق تۇرمىسى جاعىنداعى كوكەي تەستى ماسەلەلەرگە دەر كەزىندە جاۋاپ قايتارىپ، بۇقارانىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىنە نەمقۇرايدى قاراپ اۋىر اعاتتىق جىبەرگەن، جاۋاپكەرسىزدىك ىستەگەن ماسەلەلەردى باتىل تۇردە قاتاڭ ءبىر جايلى ەتۋ كەرەك. ورتالىق پەن جەرگىلىكتى ورىنداردىڭ ەكى بەلسەندىلىگىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءتول جاسامپازدىق رۋحىنا قۇرمەت ەتۋ، ساياساتتى اتقارۋدا ”ءبىر قۇرىقپەن ايداۋدان“، ساتىلار بويىنشا كورسەتكىش قوسۋدان ساقتانىپ، نەگىزگى ساتىلاردىڭ اۋىرتپالىعىن ۇزدىكسىز جەڭىلدەتۋ كەرەك. ىنتالاندىرۋ جانە قورعاۋ مەحانيزمىن اقاۋسىزداندىرىپ، بارشا كادرلاردىڭ باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋىنا، ىسكەرلىك كورسەتۋگە شەبەر بولۋىنا قولداۋ كورسەتۋ كەرەك. بۇكىل ەل بويىنشا جوعارىدان تومەنگە دەيىن ءبىر نيەتپەن بارىنشا كۇش سالىپ، ءىستى قاجىرلىلىقپەن تىڭعىلىقتى ىستەسەك بولعانى، ءسوز جوق، تىڭ دامۋ ناتيجەلەرىن جاراتا الامىز.

  ۋاكىلدەر!

  ءبىز ۇلتتىق وڭىرلىك اۆتونوميا تۇزىمىنە تاباندى بولىپ جانە ونى كەمەلدەندىرىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، ۇلتتاردىڭ ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەپ، ۇلتتىق وڭىرلەردىڭ وسىزاماندانۋ قۇرىلىسىنىڭ اياق الىسىن جەدەلدەتۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. پارتيانىڭ ءدىن قىزمەتى جونىندەگى نەگىزگى باعىتىنا تاباندى بولىپ، ەلىمىزدەگى دىندەردى جۇڭگوشالاندىرۋ باعىتىنا تاباندى بولىپ، ءدىندى سوتسياليستىك قوعامعا ۇيلەسۋگە بەلسەنە جەتەلەۋىمىز كەرەك. پارتيانىڭ چياۋمين ىستەرى ساياساتىن جاپپاي دايەكتىلەندىرىپ، شەتەلدەگى چياۋمين باۋىرلاستار مەن وتانعا ورالعان چياۋميندەردىڭ جانە ولاردىڭ وتباسىنداعىلاردىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن قورعاپ، ەل ءىشى - سىرتىنداعى جۇڭحۋا پەرزەنتتەرىن قول ۇستاسا تىڭ دا شۇعىلالى ناتيجەلەر جاراتۋعا جىگەرلەندىرۋىمىز كەرەك.

  ۋاكىلدەر!

  وتكەن ءبىر جىلدا، مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا قۇرىلىسىندا كەلەلى ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتىپ، ”14 - بەسجىلدىق“ پلاننىڭ تاماشا باستاماسى جۇزەگە استى. جاڭا ءبىر جىلدا، شي جينپيڭنىڭ ارميانى قۇدىرەتتەندىرۋ يدەياسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى اسكەري ىستەر ستراتەگيالىق باعىتىن دايەكتىلەندىرىپ، ارميا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن مىقتى يگەرىپ، پارتيا باسشىلىعى مەن پارتيا قۇرىلىسىن جالپى بەتتىك كۇشەيتىپ، اسكەر جاتتىقتىرىپ، سوعىسقا دايىندالۋدى جاپپاي تەرەڭدەتىپ، اسكەري كۇرەستى باتىل دا يكەمدى ورىستەتىپ، مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن قورعاۋ كەرەك. وسى زامانعى اسكەري زات اينالىمى جۇيەسى، ارميانىڭ وسى زامانعى مال - مۇلىك باسقارۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، قارۋ - جاراقتىڭ وسىزاماندانۋىن باسقارۋ جۇيەسىن ورناتىپ، مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا رەفورماسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، مەملەكەت قورعانىسى عىلىم - تەحنيكاسىندا جاڭالىق اشۋدى كۇشەيتىپ، جاڭا داۋىردەگى ارميانى دارىندىلار ارقىلى قۇدىرەتتەندىرۋ ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، ارميانى زاڭمەن باسقارۋدى، ارميانى قاتاڭ باسقارۋدى ىلگەرىلەتىپ، ارميانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. مەملەكەت قورعانىسى عىلىم - تەحنيكا ونەركاسىبىنىڭ ورنالاسىمىن ساپالىلاندىرۋ كەرەك. مەملەكەت قورعانىسىندىق جۇمىلدىرۋ ءتۇزىلىسى رەفورماسىن ورىنداپ، جالپى حالىقتىق مەملەكەت قورعانىسى تاربيەسىن كۇشەيتۋ كەرەك. ءار دارەجەلى ۇكىمەتتەر مەملەكەت قورعانىسى مەن ارميا قۇرىلىسىن بارىنشا قولداپ، ”قوس قولداۋ“ قيمىلىن ىشكەرىلەي ورىستەتىپ، ارميا مەن ۇكىمەتتىڭ، ارميا مەن حالىقتىڭ ىنتىماعىن بولاتتاي بەرىك ەتۋى كەرەك.

  ۋاكىلدەر!

  ءبىز ”ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىم“، ”شياڭگاڭدى شياڭگاڭدىقتار باسقارۋ“، ”اۋمىندى اۋمىندىقتار باسقارۋ“، وسكەلەڭ اۆتونوميا باعىتىن ۇزدىكسىز جاپپاي، دۇرىس، تاباندىلىقپەن دايەكتىلەندىرۋىمىز، ورتالىق كوميتەتتىڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونداردى جاپپاي باسقارۋ، جونگە سالۋ ۇقىعىن تياناقتاندىرىپ، ”وتانشىلداردىڭ شياڭگاڭدى باسقارۋىن“، ”وتانشىلداردىڭ اۋمىندى باسقارۋىن“ باتىل تياناقتاندىرۋىمىز كەرەك. ەرەكشە اكىمشىلىك رايون ۇكىمەتتەرىنىڭ بيلىكتى زاڭ بويىنشا جۇرگىزۋىن بار كۇشپەن قولداۋىمىز كەرەك. شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ ىندەتتەن ساقتانۋىنا، تىزگىندەۋىنە، ەكونوميكانى دامىتۋىنا، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋىنا، مەملەكەتتىڭ دامۋ كەلەلى جاعدايىمەن اناعۇرلىم ويداعىداي توعىسۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، شياڭگاڭنىڭ، اۋمىننىڭ ۇزاق ۋاقىت گۇلدەنىپ - كوركەيۋى مەن ورنىقتىلىعىن ساقتاۋىمىز كەرەك.

  ءبىز تايۋان قىزمەتى جونىندەگى كەلەلى باعىت - ساياساتتارعا تاباندى بولىپ، پارتيانىڭ جاڭا داۋىردەگى تايۋان ماسەلەسىن شەشۋدەگى جالپى تۇلعالىق جالپى جوباسىن دايەكتىلەندىرىپ، ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە جانە ”1992 - جىلعى ورتاق تانىمعا“ تاباندى بولىپ، ەكى جاعالاۋ قاتىناسىنىڭ بەيبىت دامۋى مەن وتاننىڭ بىرلىككە كەلۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋدى“ كوزدەيتىن بولشەكتەۋشىلىك ارەكەتتەرگە باتىل قارسى تۇرۋىمىز، سىرتقى كۇشتەردىڭ كيلىگۋىنە باتىل قارسى تۇرۋىمىز كەرەك. ەكى جاعالاۋداعى باۋىرلاستار ءبىر جاعادان باس، ءبىر جەڭنەن قول شىعارىپ، ۇلتتىڭ گۇلدەنۋى سىندى داڭقتى ۇلى ءىستى بىرگە ورىنداۋى كەرەك.

  ۋاكىلدەر!

  ءبىز دەربەس، وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋ سىندى بەيبىت ديپلوماتيالىق ساياساتقا تاباندى بولىپ، بەيبىت دامۋ جولىنان اۋىتقىماي، جاڭاشا حالىقارالىق قاتىناس ورناتۋدى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك. ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدى جەبەۋىمىز كەرەك. الەمدىك دامۋ دارىپتەمەسىن تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، بۇكىل ادامزاتقا ورتاق قۇندىلىقتى ساۋلەلەندىرۋىمىز كەرەك. جۇڭگو باستان - اياق دۇنيە ءجۇزى بەيبىتشىلىگىنىڭ قۇرۋشىسى، الەمدىك دامۋدىڭ ۇلەس قوسۋشىسى، حالىقارالىق ءتارتىپتىڭ قورعاۋشىسى بولىپ، حالىقارالىق قوعاممەن بىرگە دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ورنىقتىلىعىن، دامۋى مەن گۇلدەنۋىن جەبەۋ جولىندا تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسۋعا دايىن!

  ۋاكىلدەر!

  جۇڭگونىڭ دامۋى ەجەلدەن سىن - سايىسقا توتەپ بەرۋ بارىسىندا العا باسىپ كەلەدى، جۇڭگو حالقىندا ءارقانداي قيىنشىلىق پەن حاۋىپ - قاتەردى جەڭەتىن باتىلدىق، اقىل - پاراسات جانە كۇش - قۋات بار. ءبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، جۇڭگوشا سوتسياليزم ۇلى تۋىن بيىك ۇستاپ، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، قيىندىقتاردان قامال الىپ، ۇدەرە العا تارتىپ، تۇتاس جىلدىق نىسانا - مىندەتتەردى قۇلشىنا ورىنداپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ جەڭىسپەن اشىلۋىن ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمىزبەن قارسى الىپ، ەلىمىزدى باي دا قۇدىرەتتى، دەموكراتيالى، وركەنيەتتى، جاراسىمدى، كورىكتى سوتسياليستىك وسىزاماندانعان قۋاتتى ەل ەتىپ قۇرىپ شىعۋ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىن جۇزەگە اسىرۋ جولىندا قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزۋىمىز كەرەك!

  (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 12 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

  (باياندامانى 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 5 - ءماجىلىسىنىڭ حاتشىلار باسقارماسى اۋدارتىپ بەرگەن)

جاۋاپتى رەداكتور : سايراش تۇرارجان قىزى

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.