مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ قىزمەتىنەن بايانداما

− 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 5 - ماجىلىسىندە 2022 - جىلى 3 - ايدىڭ 8 - كۇنى جاسالدى

مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ باستىعى لي جانشۋ

　　ۋاكىلدەر:

　　قازىر مەن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ تاپسىرۋىمەن ماجىلىسكە قىزمەتتەن بايانداما جاسايمىن، قاراپ شىعۋلارىڭىزدى وتىنەمىن.

　　وتكەن ءبىر جىلداعى قىزمەتتەر

　　2021 - جىل پارتيا مەن مەملەكەت تاريحىندا بەلەستىك مانگە يە ءبىر جىل بولدى. پارتيامىز جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن سالتاناتپەن قۇتتىقتادى، پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ التىنشى جالپى ءماجىلىسىن جەڭىسپەن اشتى، پارتيانىڭ 100 جىلدىق كۇرەسىنىڭ كەلەلى تابىستارى مەن تاريحي تاجىريبەلەرىن قورىتىندىلادى، پارتيانىڭ ءۇشىنشى تاريحي قارارىن بەلگىلەدى؛ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەڭىسىنە ۋاعىندا قول جەتكىزىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناعاندىعىن، ءبىرىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنىڭ جۇزەگە اسقاندىعىن رەسمي جاريالاپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدى باستاپ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنىڭ جاڭا جورىعىنا اتتاندى. شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى ۇلى تاريحي ىرىقتىلىق رۋحىمەن، اسقان ساياسي جىگەرمەن، كۇشتى جاۋاپكەرشىلىك بورىشپەن 100 جىلدا بولماعان وزگەرىس پەن عاسىردا كەزدەسپەگەن ىندەتكە بايسالدىلىقپەن توتەپ بەرىپ، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ءتۇرلى ىستەرىندە تىڭ دا كەلەلى تابىستارعا قول جەتكىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىن ونان ارى ايگىلەپ، پارتيانىڭ ءبىر ميلليارد 400 ميلليون جۇڭگو حالقىنا باسشىلىق ەتىپ ۇيىستىرعان جويقىن كۇشىن ايگىلەپ، جۇڭگوشا سوتسياليستىك ءتۇزىمنىڭ وراسان زور ابزالدىلىعىن ايگىلەپ، ءبىزدى جاڭا جورىققا ءتىپتى دە اسقاق بەينەمەن ەكپىندەي اتتانىپ، جاڭا داۋىردە ۇلەس قوسۋعا شابىتتاندىردى!

　　2021 - جىلى حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمى تاريحىندا دا ەرەكشە ماڭىزدى مانگە يە جىل بولدى. پارتيا ورتالىق كوميتەتى تۇڭعىش رەت حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ءماجىلىسىن اشتى، باس شۋجي شي جينپيڭ ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليستىك دەموكراتيالىق ساياسيدى دامىتۋ، حالىق قۇرىلتايى تۇزىمىنە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى ءبىر قىدىرۋ كەلەلى نازاريالىق جانە امالياتتىق ماسەلەلەرگە ىشكەرىلەي جاۋاپ بەردى، حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمىنىڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 100 جىلدىق كۇرەسىندەگى كەلەلى تۇزىمدىك جەتىستىك ەكەندىگىن ىشكەرىلەي اشىپ كورسەتتى، جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسى سىندى وسى ماڭىزدى ۇستانىمدى جۇيەلى بايىمداپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىن كۇشەيتۋ مەن جاقسارتۋدىڭ جەتەكشى يدەياسىن، ماڭىزدى پرينسيبىن جانە باستى مىندەتىن ايقىن العا قويدى. پارتيا ورتالىق كوميتەتى جاڭا داۋىردەگى حالىق قۇرىلتايى تۇزىمىنە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ جونىندەگى پىكىردى باسىپ تاراتتى. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ كەلەلى ورنالاستىرۋى جانە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى ءسوزى ءبىزدىڭ جاڭا داۋىردەگى حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىن جاقسى ىستەۋىمىز ءۇشىن العا باسۋ بەتالىسىن ايقىن نۇسقاپ، ءتۇبىرلى بويسۇنۋ ولشەمىن ازىرلەپ بەردى.

　　ءبىر جىلدان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ماڭىزدى شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىنا تىعىز ىلەسىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ تاماشا تۇرمىسقا دەگەن تىلەگىمەن تىعىز سايكەسىپ، مەملەكەتتى باسقارۋ جۇيەسى مەن باسقارۋ قابىلەتىن وسىزامانداندىرۋدى ىلگەرىلەتۋدىڭ قاجەتىن تىعىز ارقاۋ ەتىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا جورىعىندا زاڭ بويىنشا مىندەت وتەپ، جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، جاۋاپكەرشىلىگىن ادا ەتىپ، باستىسى، مىناداي قىزمەتتەر ىستەدى.

　　ءبىرىنشى، نەگىزگى زاڭعا قاتىستى زاڭداردى ونان ارى كەمەلدەندىرىپ، نەگىزگى زاڭنىڭ ەڭ جوعارى زاڭدىق ورنىن، بەدەلىن، كۇشىن قورعادىق

　　نەگىزگى زاڭ پارتيامىزدىڭ 100 جىلدىق كۇرەسىنىڭ كەلەلى تابىستارى مەن تاريحي تاجىريبەلەرىن بويىنا ءسىڭىرىپ، ءبىر ميلليارد 400 ميلليوننان استام جۇڭگو حالقىنىڭ ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ارمانىن ارقالاپ وتىر. نەگىزگى زاڭدى جاپپاي دايەكتى اتقارۋدى ىلگەرىلەتۋ − تۇراقتى كوميتەتتىڭ زاڭدا بەلگىلەنگەن مىندەت - جاۋاپكەرشىلىگى جانە داڭقتى بورىشى.

　　نەگىزگى زاڭدى دايەكتى اتقارۋ نەگىزگى زاڭعا قاتىستى زاڭداردىڭ ۇزدىكسىز كەمەلدەنۋىن جانە دامۋىن قاجەت ەتەدى. باقىلاۋ - تەكسەرۋشىلەر زاڭى جاسالىپ، پارتيانىڭ باقىلاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىنە باسشىلىعى كۇشەيتىلدى، مەملەكەتتىڭ باقىلاۋ - تەكسەرۋ ءتۇزىلىسى رەفورماسى تەرەڭدەپ، جوعارى ساپالى ماماندانعان باقىلاۋ - تەكسەرۋشىلەر قوسىنى قۇرىلدى. جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى مەن اۋدان دارەجەلىدەن جوعارى جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارىنىڭ ۋاكىلدەرىن سايلاۋ ادىسىنە وزگەرىس ەنگىزىلىپ، ارمياداعى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن سايلاۋ ءتۇزىمى اقاۋسىزداندى جانە كەمەلدەندى. 14 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ سانى جانە سايلاۋ ماسەلەسى جونىندەگى قاۋلى جوبا دايىندالدى ءارى قارالدى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءىس قاراۋ ەرەجەسىنە وزگەرىس ەنگىزۋ باستالىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءماجىلىس ءتۇزىمى مەن قىزمەت ءتارتىبى كەمەلدەنىپ، وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسى تۇراقتى كوميتەتتىڭ العاشقى قاراۋىنان ءوتتى. جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارى مەن جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق ۇكىمەتتەرىنىڭ ۇيىمدىق زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسى دايىندالىپ جانە ەكى رەت قارالىپ، وسى رەتكى ءماجىلىستىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلدى، بارلىق ۋاكىلدەردىڭ بىرگە كۇش سالۋىندا، بۇل زاڭعا، ءسوز جوق، ويداعىداي وزگەرىس ەنگىزىلىپ، جەرگىلىكتى حالىق قۇرىلتايلارى مەن ۇكىمەتتەردىڭ مىندەتىن ءتىپتى دە جاقسى وتەپ، جاۋاپكەرشىلىگىن ءتىپتى دە ويداعىداي ادا ەتۋىنە زاڭدىق تىرەك ازىرلەنەتىن بولادى.

　　نەگىزگى زاڭ مەن ەرەكشە اكىمشىلىك رايوننىڭ ءتۇبىرلى زاڭى نەگىز ەتىلىپ، ەرەكشە اكىمشىلىك رايوننىڭ نەگىزگى زاڭدىق ءتارتىبى جانە زاڭمەن باسقارۋ ءتارتىبى اقاۋسىزداندىرىلىپ، ورتالىقتىڭ جالپى بەتتىك باسقارۋ، جونگە سالۋ ۇقىعى مەن ەرەكشە اكىمشىلىك رايوننىڭ وسكەلەڭ اۆتونوميا ۇقىعى اناعۇرلىم ويداعىداي تياناقتاندىرىلدى. 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 4 - ءماجىلىسىنىڭ قاتىستى قاۋلىسىنا ساي، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى بەرگەن زاڭ شىعارۋ قىزمەت ۇقىعىن جۇرگىزىپ، شياڭگاڭ ءتۇبىرلى زاڭىنىڭ 1 - جانە 2 - قوسىمشا حۇجاتىنا تۇزەتۋ ەنگىزىلىپ، شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ اكىمىن جارىققا شىعارۋ ءادىسى، شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ زاڭ شىعارۋ كەڭەسىن جارىققا شىعارۋ ءادىسى مەن داۋىسقا سالۋ ءتارتىبى كەمەلدەندى. وسى ەكى قوسىمشا حۇجاتقا تۇزەتۋ ەنگىزۋ وتانشىلداردىڭ شياڭگاڭدى باسقارۋ پرينسيبىن جاپپاي دايەكتىلەندىردى، شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ سايلاۋ كوميسسياسىن قايتا قۇرۋ جانە وعان ۇقىق بەرۋ، قاتىستى كانديداتتاردىڭ تولىمدىلىعىن تەكسەرۋ ءتۇزىمىن ورناتۋ جانە اقاۋسىزداندىرۋ قاتارلىلار ارقىلى شياڭگاڭنىڭ زاڭدىق ورنى مەن ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا ۇيلەسەتىن دەموكراتيالىق سايلاۋ ءتۇزىمى قالىپتاستى. جاڭا سايلاۋ ءتۇزىمى وتانشىلداردىڭ شياڭگاڭدى باسقارۋىن ورنىقتى تياناقتاندىرىپ، شياڭگاڭنىڭ نەگىزگى زاڭ مەن ءتۇبىرلى زاڭدى نەگىز ەتكەن، ”ءبىر ەل، ەكى ءتۇزىمدى“ شىن مانىندە تياناقتاندىرعان ابزال ساياساتى مەن تاماشا باسقارۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋىن ساياسي جاقتان، تۇزىمدىك جاقتان ءتۇبىرلى تۇردە ىلگەرىلەتتى، شياڭگاڭنىڭ ۇزاق ۋاقىت گۇلدەنىپ - كوركەيۋىن، ورنىقتىلىعىن قولدايتىن جانە قامتاماسىز ەتەتىن ءارى مەملەكەتتىڭ دامۋ كەلەلى جاعدايىمەن توعىساتىن شىت جاڭا جاعدايدى قارسى الدى. شياڭگاڭ، اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايوندارىنىڭ 14 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن سايلايتىن ەكى ءادىس جوباسى دايىندالىپ جانە قارالىپ، وسى رەتكى ءماجىلىستىڭ قاراۋىنا ۇسىنىلدى.

　　نەگىزگى زاڭدا مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتى نەگىزگى زاڭدى ءتۇسىندىرۋ، نەگىزگى زاڭنىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ قىزمەت ۇقىعىن جۇرگىزەدى دەپ بەلگىلەنگەن. حالىق سانى جانە جوسپارلى تۋىت زاڭى، قازىنالىق باقىلاۋ زاڭى قاتارلى زاڭدارعا وزگەرىس ەنگىزۋ بارىسىندا ونىڭ نەگىزگى زاڭعا سيىمدىلىعىنا تەكسەرۋ، زەرتتەۋ جۇرگىزىلىپ، نەگىزگى زاڭ ءتۇزىمىنىڭ ءمانى مەن رۋحى بايىمدالىپ، قوعام نازار اۋدارىپ وتىرعان ماسەلەلەرگە بەلسەنە جاۋاپ قايتارىلدى. 16 اكىمشىلىك زاڭدىق ەرەجە، ءبىر باقىلاۋ - تەكسەرۋ زاڭدىق ەرەجەسى، 1467 جەرگىلىكتى زاڭدىق ەرەجە، 87 اۆتونوميا ەرەجەسى مەن جەكە ەرەجە، 40 ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون زاڭدىق ەرەجەسى، 251 ءادىليالىق تۇسىندىرمە، شياڭگاڭ ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ 42 زاڭى، اۋمىن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونىنىڭ 17 زاڭى ىرىقتىلىقپەن تەكسەرىلدى؛ ازاماتتار، ۇيىمدار العا قويعان 6339 تەكسەرۋ ۇسىنىسى زەرتتەلىپ ءبىر جايلى ەتىلدى؛ قاتىستى تاراۋلار وتكىزىپ بەرگەن 141 تەكسەرۋ قىزمەتى ۇسىنىسى تەكسەرىپ زەرتتەلدى؛ چاڭجياڭ وزەنىن قورعاۋ، اكىمشىلىك جازا، حالىق سانى جانە جوسپارلى تۋىت قاتارلى ءۇش جاقتاعى زاڭدىق ەرەجە، ەرەجە، ولشەمدى حۇجاتتار شوعىرلى اداقتالدى، ارناۋلى تەكسەرۋ ءتۇيىندى تۇردە ورىستەتىلىپ، ورگانداردىڭ جالپى 1069 زاڭدىق ەرەجە مەن ءادىليالىق تۇسىندىرمەگە وزگەرىس ەنگىزۋى جانە كۇشىنەن قالدىرۋى ىلگەرىلەتىلدى. رايوندارعا بولىنگەن قالالاردىڭ جەرگىلىكتى زاڭ شىعارۋ قىزمەتى جونىندە ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىلدى. رايوندارعا بولىنگەن قالالىق، اۆتونوميالى وبلىستىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتتەرىنىڭ تىڭداۋ، قاراۋ، ەستەلىككە الىپ تەكسەرۋ قىزمەتىنەن مالىمەت بەرۋ ءتۇزىمىن جاپپاي ورناتۋى ىلگەرىلەتىلىپ، ءىشىنارا ولكەلەردىڭ (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) زاڭدىق ەرەجەلەر، ەرەجەلەر ولشەمدى حۇجاتتار ساندى مالىمەت قويماسىن قۇرۋىنا قولداۋ كورسەتىلدى. نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردىڭ اتقارىلۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي باقىلاۋ ءۇشىن، ەستەلىككە الىپ تەكسەرۋدى ۇشتاستىرۋ، ىقپالداستىرۋ قىزمەت بەلگىلەمەسى جاسالىپ، ەستەلىككە الىپ تەكسەرۋ قىزمەت ەرەجەسىنە تۇزەتۋ ەنگىزىلىپ، ەستەلىككە الىپ تەكسەرۋ ماماندار كوميتەتى قۇرىلدى. ”دەلونى، ءسوزسىز، ەستەلىككە الۋ، ەستەلىككە الىنعانىن، ءسوزسىز، تەكسەرۋ، قاتەلىك بولسا، ءسوزسىز، تۇزەتۋ“ پرينسيبى بويىنشا، نەگىزگى زاڭعا جانە زاڭدارعا قايشى ارەكەتتەر تۇزەتىلىپ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدىڭ تۇتاستىعى قورعالدى.

　　نەگىزگى زاڭ جونىندەگى ۇگىت تاربيە ىشكەرىلەي ورىستەتىلدى. نەگىزگى زاڭ الدىندا سەرت بەرۋ ءتۇزىمى تياناقتاندىرىلىپ، بەس رەت نەگىزگى زاڭ الدىندا سەرت بەرۋ سالتى ۇيىمداستىرىلدى، تۇراقتى كوميتەت تاعايىنداعان نەمەسە تاعايىنداۋدى ۇيعارعان 22 ادام سەرت بەردى، مەملەكەت قىزمەتكەرلەرىنىڭ نەگىزگى زاڭ تانىمى، نەگىزگى زاڭ ۇستانىمى كۇشەيتىلدى. ”نەگىزگى زاڭدى جاپپاي دايەكتى اتقارۋ، جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن دامىتۋ“ تاقىرىبىندا 8 - رەتكى مەملەكەتتىك نەگىزگى زاڭ كۇنى اڭگىمە ءماجىلىسى وتكىزىلىپ، بۇكىل قوعامنىڭ ەلىمىز نەگىزگى زاڭىنىڭ ايقىن ەرەكشەلىگىن، ماندىك قاسيەتىن جانە وراسان زور ونىمدىلىگىن جەتە تانۋى ىلگەرىلەتىلدى.

　　ەكىنشى، پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ كەلەلى جاعدايىن ارقاۋ ەتىپ، زاڭ شىعارۋ، زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ اياق الىسىن تەزدەتىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا زاڭدىق قامتاماسىزدىق ازىرلەدىك

　　جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ مىندەتى جاپالى دا اۋىر، ءار سالادا زاڭ شىعارۋعا سۇرانىس كوپ، تالاپ جوعارى. تۇراقتى كوميتەت زاڭدى عىلمي شىعارۋعا، دەموكراتيالى شىعارۋعا، زاڭ بويىنشا شىعارۋعا تاباندى بولىپ، ساپاعا كەپىلدىك ەتۋ العى شارتىندا زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنىڭ اياق الىسىن تەزدەتتى.

　　جاڭا دامۋ كەزەڭىن تياناق ەتىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن قالىپتاستىرىپ، جوعارى ساپالى زاڭ شىعارۋ ارقىلى جوعارى ساپالى دامۋعا قىزمەت وتەۋ − حالىق قۇرىلتايىنىڭ وزەكتى ارقاۋ ەتىپ، كەلەلى جاعدايعا قىزمەت وتەۋىنىڭ ماڭىزدى بەينەسى. اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋدى جەبەۋ زاڭى جاسالىپ، تۇقىم زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، مال شارۋاشىلىق زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋ جوباسى دايىندالدى جانە تۇڭعىش رەت قارالدى، اۋىل - قىستاقتاردى كوركەيتۋدىڭ تۇزىمدىك شارالارى مەن ءتۇزىلىس - مەحانيزمى اقاۋسىزدانىپ، تۇقىم شارۋاشىلىعىنىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىن قورعاۋ تەبىنى ارتتىرىلدى. عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزىلىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ستراتەگيالىق ورنى كورنەكتىلەنىپ، مەملەكەتتىڭ جاڭالىق اشۋ جۇيەسى كەمەلدەنىپ، عىلىم - تەحنيكادا ءوز كۇشىنە سۇيەنۋدىڭ، ءوزىن الۋەتتەندىرۋدىڭ جۇزەگە اسۋى ىلگەرىلەتىلدى. مونوپوليالاۋعا قارسى تۇرۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسى تۇڭعىش رەت قارالدى، كەسىكتى بۇيىمدار مەن تۋىندى بۇيىمدار زاڭى جوباسى دايىندالىپ جانە ەكى رەت قارالىپ، كاپيتالدىڭ اقاۋسىز دامۋىنا قولداۋ كورسەتىلدى جانە جەتەكشىلىك ەتىلدى. سەرىكتەستىك زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋ جوباسى دايىندالىپ جانە تۇڭعىش رەت قارالىپ، ماندىك جاقتان جاڭادان قوسىلعان جانە وزگەرىس ەنگىزىلگەن تارماقتار 70كە تايادى. ماركا باجىسى زاڭى جاسالىپ، باجى تۇرلەرى ۇيلەسىمدى ىقشامدالىپ، باجى مولشەرى تومەندەتىلدى، وسىعان دەيىن قازىرگى اتقارىلىپ وتىرعان 18 باجى ءتۇرىنىڭ 12 تۇرىنە زاڭ جاسالدى. قازىنالىق باقىلاۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزۋ جوباسى ەكى رەت قارالىپ جانە ماقۇلدانىپ، قازىنالىق باقىلاۋ ءتاسىلى كۇشەيتىلىپ، قازىنالىق باقىلاۋ جۇيەسى زاڭ بويىنشا قۇرىلدى. ”رۇقسات كۋالىگى مەن تيجارات كۋالىگىن ايىرۋ“ رەفورماسىنا، تيجارات - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋعا سايكەسۋ ءۇشىن، جول قاتىناس حاۋىپسىزدىگى زاڭىنا، ورتتەن ساقتانۋ زاڭىنا، يمپورت - ەكسپورت تاۋارلارىن تەكسەرۋ زاڭىنا، جارناما زاڭىنا، جايلىم زاڭىنا، حالىقتىق اۆياتسيا زاڭىنا، كەدەن زاڭىنا، ازىق - تۇلىك حاۋىپسىزدىگى زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلدى. رەفورمانى جاپپاي تەرەڭدەتۋ، جوعارى دەڭگەيدە سىرتقا ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋ تالابىنا ساي، حاينان ەركىن ساۋدا پورتى زاڭى جاسالىپ، مەملەكەتتىك كەڭەسكە ەركىن ساۋدا سىناق رايونىندا قاتىستى زاڭ بەلگىلەمەلەرىن ۋاقىتشا رەتتەپ قولدانۋعا، تيجارات - ساۋدا ورتاسىندا جاڭالىق اشۋدى تۇيىندە سىناق ەتەتىن قالالاردا ولشەم زاڭىنىڭ قاتىستى بەلگىلەمەلەرىن ۋاقىتشا رەتتەپ قولدانۋعا، ءىشىنارا وڭىرلەردە ءۇي - جاي شارۋاشىلىعى باجىسى رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ قىزمەتىن ورىستەتۋگە ۇقىق بەرىلدى، شاڭحاي قالالىق حالىق قۇرىلتايى مەن ونىڭ تۇراقتى كوميتەتىنە پۋدۇڭ جاڭا رايونىنىڭ زاڭدىق ەرەجەلەرىن جاساۋ سياقتى ءتورت قاۋلى شىعارۋعا ۇقىق بەرىلىپ، مەملەكەت دامۋىنىڭ، كەلەلى رەفورمالاردىڭ زاڭدىق نەگىزى بولۋىنا شىن مانىندە كەپىلدىك ەتىلدى.

　　زاڭ − مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىنىڭ تۇزىمدىك ىرگە تاسى. جالپى تۇلعالىق مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى كوزقاراسىن دايەكتىلەندىرىپ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى سالاسىنداعى زاڭ - ءتۇزىم جۇيەسىن جەدەل ورناتۋ وسى كەزەكتى تۇراقتى كوميتەتتىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى بولىپ تابىلادى. ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگى زاڭى جاسالىپ، مەملەكەتتىڭ ساندى مالىمەت حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ قۋاتى جوعارىلادى. قۇرلىقتىق مەملەكەت شەكاراسى زاڭى دايىندالدى جانە قاراپ قابىلداندى، قۇرلىقتىق مەملەكەت شەكاراسىن بەلگىلەۋ، انىقتاۋ، قورعاۋ، باسقارۋ جانە قۇرۋ سياقتى قيمىلدار زاڭ بويىنشا ارناعا ءتۇسىرىلدى. تەڭىز قاتىناس حاۋىپسىزدىگى زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزىلدى. شەتەلدىڭ جازالاۋىنا قارسى شارا قولدانۋ زاڭى جاسالىپ، جازالاۋعا قارسى تۇرۋ، كيلىگۋگە قارسى تۇرۋ، ”قاراستىلىعىنان اسىپ باسقارۋعا“ قارسى شارا قولدانۋ جونىندەگى زاڭ - تۇزىمدەر اقاۋسىزداندىرىلدى جانە كەمەلدەندىرىلدى. وسى زاڭعا ساي، ءارقانداي ەلدىڭ ءارقانداي سىلتاۋمەن، ءارقانداي تاسىلمەن جۇڭگونىڭ ىشكى ىسىنە ارالاسىپ، ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك، ۇيىمدىق جانە جەكەلىك ۇقىق - مۇددەسىن زياندايتىن ارەكەتتەرىنە، ەلىمىز سايكەستى قارسى شارا قولدانۋعا ۇقىقتى، مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعىن، حاۋىپسىزدىگىن، دامۋ مۇددەسىن باتىل قورعاپ، ەلىمىز ازاماتتارىنىڭ، ۇيىمدارىنىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن باتىل قورعايدى. شي جينپيڭنىڭ ارميانى قۇدىرەتتەندىرۋ يدەياسى دايەكتىلەندىرىلىپ، اسكەريلەردىڭ بەدەلى مەن ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ زاڭى جاسالدى، اسكەري مىندەت وتەۋ زاڭىنا، اسكەري قۇرىلعىلاردى قورعاۋ زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزىلىپ، مەملەكەت قورعانىسىنا جۇمىلدىرۋ ءتۇزىلىسى رەفورماسىن ىشكەرىلەي جۇرگىزۋ مەزگىلىندە قاتىستى زاڭداردىڭ بەلگىلەمەلەرىن ۋاقىتشا رەتتەپ قولدانۋ، جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنداعى مىندەت وتەپ جاتقان اسكەريلەردىڭ شەن دارەجەسى ءتۇزىمى قاتارلى ەكى قاۋلى شىعارىلدى، ارميانى قۇدىرەتتەندىرۋ نىساناسىنىڭ جۇزەگە اسۋى زاڭدىق ءتۇزىم ارقىلى قامتاماسىزداندىرىلدى.

　　ەكولوگيالىق وركەنيەت سالاسىندا زاڭ شىعارۋ جەدەلدەتىلىپ، جاراتىلىستىق بايلىق پەن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ جونىندە زاڭمەن باسقارۋ قىزىل سىزىعى بەلگىلەندى. سازدىقتى قورعاۋ زاڭى جاسالىپ، سازدىقتى قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ كۇشەيتىلىپ، ورگانيزمدەردىڭ الۋان تۇرلىلىگى قورعالدى. شۋىلدىڭ لاستاۋ اۋماعى كەڭ، قوعامدىق اڭىسى كۇشتى بولۋ سىندى ماسەلەلەرگە قاراتا، شۋىلدىڭ لاستاۋىنان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋ زاڭى جاسالىپ، حالىقتىڭ تۇرمىس ورتاسىنىڭ جاراسىمدىلىعى مەن تىنىشتىعى قورعالدى. حۋاڭحى وزەنىن قورعاۋ جونىندە زاڭ شىعارۋ اڭگىمە ءماجىلىسى اشىلىپ، جاپپاي قورعاۋدى بىرگە مىقتى ۇستاۋعا، جاپپاي وڭاۋدى سايكەستى ىلگەرىلەتۋگە تاباندى بولىپ، كۇنى بۇرىن كىرىسىپ، زاڭ شىعارۋ بارىسىن جەدەلدەتىپ، حۋاڭحى وزەنىن قورعاۋ زاڭ جوباسى تۇڭعىش رەت قارالدى. ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ، دالەلدەۋ ارقىلى قارا توپىراقتى قورعاۋ زاڭى جوباسى دايىندالدى جانە تۇڭعىش رەت قارالدى، ”ەگىستىك جەردىڭ مىسىق ايۋى“ اتانعان قارا توپىراق زاڭدىق تاسىلمەن قورعالدى. يۇننان، گۇيجوۋ، سىچۋان ولكەلەرىنىڭ چىشۇي وزەنى الابىن قورعاۋ جونىندە بىرگە زاڭ شىعارۋىنا، حىبەي ولكەسىنىڭ بايياڭدياندى قورعاۋ جونىندەگى زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتىلىپ، سۋ الاپتارىن كەشەندى وڭاۋ، جۇيەلى وڭاۋ، زاڭ بويىنشا وڭاۋ ىلگەرىلەتىلدى.

　　حالىقتىڭ تاماشا تۇرمىسقا تالپىنىسىنا سايكەسىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جاعىنداعى زاڭدىق ولقىلىقتار جەدەل تولىقتىرىلدى. الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى زاڭمەن باسقارۋ ارقىلى قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى زاڭ شىعارۋ، زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ ىلگەرىلەتىلىپ، شيپاگەرلەر زاڭى جاسالدى، توسىن وقيعالارعا توتەپ بەرۋدى باسقارۋ زاڭى جوباسى تۇڭعىش رەت قارالدى. ءمورالدى ادام تاربيەلەۋ سىندى ءتۇبىرلى مىندەت تياناقتاندىرىلىپ، وقۋ - اعارتۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلدى، وتباسى تاربيەسىن جەبەۋ زاڭى جاسالدى، كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋ زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋ جوباسى ەكى رەت قارالدى، وقۋ - اعارتۋدىڭ وسىزاماندانۋ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋ ىلگەرىلەتىلىپ، ازامات جاسىنا تولماعانداردىڭ جان - جاقتى، اقاۋسىز ەسەيۋى جەبەلدى. جەكەلىك ينفورماتسيانى قورعاۋ زاڭى جاسالدى، تەلەگراف، ينتەرنەت الدامكوستىگىنە قارسى تۇرۋ زاڭى جوباسى دايىندالىپ جانە تۇڭعىش رەت قارالىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان تەلەگراف، ينتەرنەت الدامكوستىگى ماسەلەلەرىنە جاۋاپ قايتارىلىپ، ازاماتتاردىڭ ينتەرنەت كەڭىستىگىندەگى زاڭدى ۇقىق - مۇددەسى قورعالدى. ايەلدەردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋ جوباسى دايىندالىپ جانە تۇڭعىش رەت قارالىپ، ايەلدەردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋدەگى كورنەكتى ماسەلەلەر ىشكەرىلەي زەرتتەلىپ، ساقتاندىرۋ سيپاتىندىق قامتاسىزداندىرۋ، زالال جەتكىزۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ، قۇتقارۋ شارالارى، جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرۋ سياقتى جاقتارداعى قاتىستى بەلگىلەمەلەر كەمەلدەندىرىلدى. ازىق - تۇلىكتى ىسىراپ ەتۋگە قارسى تۇرۋ زاڭى، زاڭدىق كومەك بەرۋ زاڭى جاسالىپ، حالىق سانى جانە جوسپارلى تۋىت زاڭىنا، حاۋىپسىز ءوندىرىس زاڭىنا، جۇمىسشى ۇيىمى زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلدى، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ساپا حاۋىپسىزدىگى زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋ جوباسى تۇڭعىش رەت قارالدى، دەنە تاربيە زاڭىنا تۇزەتۋ ەنگىزۋ جوباسى دايىندالدى جانە تۇڭعىش رەت قارالدى.

　　قىلمىستىق ىستەر، ارىز - شاعىم زاڭ - ءتۇزىمى كەمەلدەنىپ، ءادىليا ءتۇزىلىسى رەفورماسىنىڭ جەتىستىكتەرى تۇراقتاندى. الدىن الۋ مەن جونگە سالۋعا جانە سوققى بەرۋ مەن جازالاۋعا تەڭ ءمان بەرۋگە تاباندى بولىپ، ۇيىمدىق قىلمىسقا قارسى تۇرۋ زاڭى جاسالىپ، قارا، سۇرقيا كۇشتەردى الاستاۋدى ۇدايىلاندىرۋ، مەحانيزمدەندىرۋ زاڭ بويىنشا ىلگەرىلەتىلدى. تۇراقتى كوميتەت ۇقىق بەرىپ ورىستەتكەن تۇيىندە سىناق ەتۋ قىزمەتىنىڭ مەرزىمى تولۋ قارساڭىندا، رەفورما تاجىريبەلەرى جالپى بەتتىك قورىتىندىلانىپ، ازاماتتىق ىستەر ارىز - شاعىم زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلىپ، ازاماتتىق ىستەر ارىز - شاعىم ءتارتىبىنىڭ كۇردەلىلەرى مەن وڭايلارىن ءبولۋ رەفورما جەتىستىكتەرى تۇراقتاندى، ءادىليالىق تانۋ ءتارتىبى، شاعىن سومالى ارىز - شاعىم ءتارتىبى، جاي ءتارتىپ كەمەلدەنىپ، ءادىليا ونىمدىلىگى جوعارىلاپ، ءادىليا ادىلدىگى جەبەلدى. ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىنە ءتورت دارەجەلى سوت مەكەمەلەرىنىڭ سوت دارەجەسى جونىندەگى فۋنكتسيالىق ورنىن بەلگىلەۋ رەفورماسىن تۇيىندە سىناق ەتۋ قىزمەتىن ۇيىمداستىرىپ ورىستەتۋگە ۇقىق بەرۋ تۋرالى قاۋلى شىعارىلدى. چىڭدۋ − چۇڭچيڭ فينانس سوت مەكەمەسىن قۇرۋ جونىندە قاۋلى شىعارىلىپ، تاماشا فينانستىق زاڭمەن باسقارۋ ورتاسىن قالىپتاستىرۋ ىلگەرىلەتىلدى.

　　ءبىر جىلدان بەرى، 17 زاڭ جاسالدى، 22 زاڭعا وزگەرىس ەنگىزىلدى، زاڭدىق ماسەلەلەر مەن كەلەلى ماسەلەلەرگە قاتىستى 10 قاۋلى شىعارىلدى، 19 زاڭ تۋرالى جوبا قارالۋ ۇستىندە، ەكى جاقتى شارتتار مەن حالىقارالىق كەلىسىمدەردەن التاۋىن بەكىتۋ ۇيعارىلدى، جۇڭگوشا سوتسياليستىك زاڭ جۇيەسى داۋىرمەن بىرگە كەمەلدەنىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ دامۋىنداعى تىڭ تالاپتار دەر كەزىندە اڭىس ەتىلدى، پارتيانىڭ قۋاتتامالارى زاڭدىق تارتىپتەر ارقىلى مەملەكەتتىڭ ەركى مەن حالىقتىڭ ورتاق ارەكەتىنە دەر كەزىندە اينالدى.

　　ءۇشىنشى، باقىلاۋ تەبىنى مەن ناقتى ونىمدىلىگىن كۇشەيتىپ، ۇكىمەت، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتى، ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسى جانە ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ زاڭ بويىنشا مىندەت وتەۋىن باقىلاپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ كەلەلى شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىنىڭ دايەكتى تياناقتانۋىن قامتاماسىز ەتتىك

　　حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمىنىڭ ماڭىزدى پرينسيپتەرى مەن تۇزىمدەرىن جوبالاۋدىڭ نەگىزگى تالابى − ءارقانداي مەملەكەت ورگانىنىڭ جانە ولاردىڭ قىزمەتكەرلەرىنىڭ ۇقىعى تۇگەلدەي باقىلاۋدا جانە تەجەۋدە بولادى. تۇراقتى كوميتەت نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردا جۇكتەلگەن باقىلاۋ مىندەت - جاۋاپكەرشىلىگىن مۇقيات اتقارىپ، زاڭدىق باقىلاۋ تاسىلىنەن پايدالانۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا تۇساۋ بولاتىن كورنەكتى قايشىلىقتار مەن ماسەلەلەردى شەشۋدى ىلگەرىلەتىپ، زاڭدار مەن زاڭدىق ەرەجەلەردىڭ ءونىمدى اتقارىلۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، مەملەكەت ورگاندارىنىڭ نەگىزگى زاڭ مەن زاڭدار كولەمىندە مىندەت جاۋاپكەرشىلىگىن اتقارۋىنا، قىزمەتىن ورىستەتۋىنە شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، اكىمشىلىك ۇقىقتى، باقىلاۋ - تەكسەرۋ ۇقىعىن، سوت جۇرگىزۋ ۇقىعىن، پروكۋراتۋرا ۇقىعىن زاڭ بويىنشا دۇرىس جۇرگىزۋگە شىنايى كەپىلدىك ەتتى. دۇرىس باقىلاۋ، ءونىمدى باقىلاۋ، زاڭ بويىنشا باقىلاۋ جۇرگىزۋگە تاباندى بولىپ، 31 بايانداما تىڭدالىپ جانە قارالىپ، 6 زاڭنىڭ اتقارىلۋ جاعدايىنا تەكسەرۋ جۇرگىزىلىپ، 2 رەت ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الىنىپ، 7 ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىلىپ، ءبىر قارار شىعارىلدى.

　　مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ارناۋلى كوميتەتتەرى، تۇراقتى كوميتەتتىڭ قىزمەت كوميتەتى باقىلاۋ قىزمەتىن ورىستەتۋدى ناقتى ۇيىمداستىرۋشى جانە اتقارۋشى. تۇراقتى كوميتەت بەلگىلەگەن باقىلاۋ نىسانىن، اسىرەسە، 12 ارناۋلى قىزمەت بايانداماسى مەن 7 ارناۋلى تاقىرىپتاعى تەكسەرۋ - زەرتتەۋدى وزەك ەتىپ، ارناۋلى كوميتەتتەر، قىزمەت كوميتەتى زاڭدا بەلگىلەنگەن مىندەتتەرىن مۇقيات اتقارىپ، فۋنكتسيالىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ كەلەلى ستراتەگيالارىنىڭ، ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ، كەلەلى قىزمەتتەرىنىڭ دايەكتى تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتتى. ەكونوميكا سالاسىندا، تۇراقتى كوميتەت حالىق شارۋاشىلىعى مەن قوعامدىق دامۋ جوسپارىنىڭ اتقارىلۋ احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭدادى جانە قارادى، ەكونوميكالىق جاعدايعا مەرزىم بويىنشا تالداۋ جاساپ وتىردى. ەكونوميكالىق اينالىم جاعدايىن وكشەلەي باقىلاپ، ءماجىلىس بەكىتكەن جوسپاردىڭ جاپپاي دايەكتى تياناقتانۋىن شىنايى كەپىلدەندىردى. جاڭاشا اۋىل شارۋاشىلىق تيجارات جۇيەسىن جەدەل قۇرۋ، ۇساق ديقان وتباسىلارى مەن وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋىن ورگانيكالى ۇشتاستىرۋدى ىلگەرىلەتۋ جاعدايى جونىندەگى بايانداماسىن تىڭدادى جانە قارادى، وسى زامانعى كەشەندى قاتىناس - تاسىمال جۇيەسىن قۇرۋعا قاتىستى قىزمەت احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭدادى جانە قارادى ءارى ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الدى. ساپالى تۇقىم بايلىعىن قورعاۋ جانە ساپالى تۇقىم جەتىلدىرۋدە جاڭالىق اشۋ جاعدايىن كۇشەيتۋ، شەتەلدەگى چياۋميندەردىڭ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە گۇلدەندىرۋدەگى ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرۋدى وزەك ەتىپ ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ سالاسىندا، 2020 - جىلعى ورتا جاعدايى جانە ورتانى قورعاۋ نىساناسىنىڭ ورىندالۋ احۋالى، توپىراقتىڭ لاستانۋىنىڭ الدىن الۋ جانە ونى وڭاۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ مالىمەتى جانە قاراۋ پىكىرى جونىندەگى باياندامانى، چاڭجياڭ وزەنى الابىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ قىزمەتى، شيۇڭان جاڭا رايونى مەن بايياڭديان ەكولوگياسىن قورعاۋ قىزمەتى جونىندەگى باياندامالاردى تىڭدادى جانە قارادى، مەملەكەتتىك باقشانى نەگىزگى تۇلعا ەتكەن جاراتىلىستىق قورىق جۇيەسى قۇرىلىسى جاعدايى جونىندە ارناۋلى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. قوعامدىق ىستەر سالاسىندا، وقىتۋشىلار قوسىنى قۇرىلىسى جانە وقىتۋشىلار زاڭىنىڭ اتقارىلۋ احۋالى، مادەني مۇرالار قىزمەتى جانە مادەني مۇرالاردى قورعاۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋ احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭدادى جانە قارادى، جان سانى ءبىرشاما از ۇلتتاردىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن جەبەۋ احۋالى جونىندە ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى. ۇلتتار جونىندەگى زاڭمەن باسقارۋ قۇرىلىسىن زەرتتەۋدى ورىستەتىپ، ۇلت ىستەرىن زاڭ بويىنشا باسقارۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتتى.

　　بەلسەندى قازىنا ساياساتىن مۇقيات دايەكتى تياناقتاندىرىپ، باجىنى كەمەيتۋ، اقىنى تومەندەتۋ شارالارى، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدى قولداۋ، ”جۇپىنى تۇرمىس كەشىرۋ“ سىندى تالاپتارعا ساي، مەجە ەسەپ پەن سوڭعى ەسەپتى تەكسەرۋ، باقىلاۋ ويداعىداي جۇرگىزىلدى. ورتالىقتىڭ 2020 - جىلعى سوڭعى ەسەبى جونىندەگى بايانداماسىن تىڭداپ جانە قاراپ، ورتالىقتىڭ سوڭعى ەسەبىن تەكسەرىپ بەكىتىپ، ونىمدىلىكتى باعدار ەتۋدى كورنەكتىلەندىرىپ، ءتۇيىندى نىسانداردىڭ ناتيجەسىن باعالاۋ كولەمى كەڭەيتىلدى، بۇعان ساياتىن سوما ءبىر تريلليون 700 ميلليارد يۋانعا جەتتى. مەجە ەسەپتىڭ اتقارىلۋ احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، ورتالىق قازىنانىڭ 2 تريلليون 800 ميلليارد يۋاندىق تىكەلەي قارجى بوساتۋ جانە جۇمساۋ جاعدايى ىزىنە ءتۇسىپ باقىلاندى. 2020 - جىلعى ورتالىق مەجە ەسەبىنىڭ اتقارىلۋى جانە باسقا دا قازىنالىق كىرىس - شىعىستى قازىنالىق باقىلاۋ قىزمەتى جونىندەگى باياندامانى، قازىنالىق باقىلاۋدا بايقالعان ماسەلەلەردى رەتكە سالۋ - تۇزەتۋ احۋالى جونىندەگى بايانداما تىڭدالدى جانە قارالدى. ىزىنە ءتۇسىپ باقىلاۋ ساياساتى اتقارىلىپ، ۇكىمەتتىڭ قاتىستى تاراۋلارىنىڭ بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ باجىدان قايتارۋ كىرىسى، ۇكىمەت كوزسىزدىكپەن قارىزدانۋ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قارجىسىن يەمدەنىپ الۋ، باسقاعا جۇمساۋ سياقتى ماسەلەلەردىڭ تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتىلىپ شەشىلۋى باقىلانىپ، قازىنا - باجى ساياساتىنىڭ ءونىمدى تياناقتانۋى قامتاماسىز ەتىلدى. مەجە ەسەپتى جەلىلەندىرىپ باقىلاۋ جۇيەسى قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلىپ، تاراۋلار ارا ەندىك، دارەجە ارا بويلىق قىزمەت سەلبەستىگى جانە ساندى مالىمەتتەن تەڭ يگىلىكتەنۋ العاشقى ادىمدا جۇزەگە استى. مەجە ەسەپ قىزمەتى كوميتەتىنىڭ نەگىزگى ساتى بايلانىس ءتۇيىنى قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلدى.

　　مەجە ەسەپتى تەكسەرۋ، باقىلاۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، رەفورما مەن مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ جاعدايىن باقىلاۋدى ءتۇيىندى كەڭەيتۋ − وسى كەزەكتەن بەرى پارتيا ورتالىق كوميتەتى حالىق قۇرىلتايىنا جۇكتەگەن جاڭا مىندەت، جاڭا تالاپ. قازىنا، قاتىناس - تاسىمال قاراجاتىن ءبولۋ جانە جۇمساۋ احۋالى بايانداماسىن تىڭدادى جانە قاراپ شىقتى، قازىنالىق قوسىمشا قاراجاتتى باسقارۋ جانە رەفورمالاۋ جاعدايى جونىندە ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ، ورتانى قورعاۋ، قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋ جاقتارىنداعى قولداۋ ساياساتتارىنىڭ دايەكتى تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتتى، قازىنا شىعىسىندا پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ كەلەلى شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىنىڭ دايەكتى تياناقتاندىرىلۋىن ءتۇيىندى قولدادى جانە قامتاماسىز ەتتى. ۇدايى 4 جىل مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ احۋالى جونىندەگى جىلدىق جالپىلىق باياندامانى جانە ارناۋلى باياندامانى قاراپ شىعىپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى جەلىلەستىرىپ باقىلاۋ قىزمەتىن جەدەل ىلگەرىلەتتى. مەملەكەت مەنشىگىندەگى تابيعي بايلىق پەن مال - مۇلىكتى باسقارۋ تۋرالى حالىق قۇرىلتايىنىڭ باقىلاۋ - باعالاۋ كورسەتكىش جۇيەسىن قۇرۋ جونىندەگى پىكىردى جاساپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى تابيعي بايلىق پەن مال - مۇلىكتى باسقارۋ احۋالى جونىندەگى ارناۋلى باياندامانى تۇڭعىش رەت تىڭداپ جانە قاراپ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ جالپى حالىقتىق مەنشىكتەگى 11 ءتۇرلى نەگىزگى تابيعي بايلىق پەن مال - مۇلىك جاعدايىن نەگىزىنەن انىقتاپ، كاسىپورىنداردىڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلكى، فينانس كاسىپورىندارىنىڭ مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلكى، اكىمشىلىك، ءىسورىن سيپاتىنداعى مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك، مەملەكەت مەنشىگىندەگى تابيعي بايلىق پەن مال - مۇلىك سىندى ءتورت ۇلكەن تۇردەگى مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ احۋالىن باقىلاۋدىڭ تولىق قامتۋى جۇزەگە استى. بۇل باقىلاۋلار مەملەكەت مەنشىگىندەگى تابيعي بايلىقتىڭ زيانعا ۇشىراۋىنىڭ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى بايلىقتىڭ زايا كەتۋىنىڭ الدىن الۋ رولىن اتقاردى. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ قازىنالىق باقىلاۋ تاراۋى تۇڭعىش رەت مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنە مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى قازىنالىق باقىلاۋ احۋالىنان ارناۋلى مالىمەت تاپسىردى. تۇراقتى كوميتەتتىڭ ورتالىقتىڭ مەجە ەسەبىن تەكسەرۋ - باقىلاۋدى كۇشەيتۋ، ەكونوميكالىق قىزمەتتى باقىلاۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى قاۋلىسىنا تۇزەتۋ ەنگىزىلىپ، مەجە ەسەپتى تەكسەرۋدىڭ، ەكونوميكالىق قىزمەتتى باقىلاۋدىڭ باياندى مەحانيزمى ورناتىلدى. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ جەرگىلىكتى حالىق قۇرىلتايلارىنىڭ ۇكىمەت قارىزىن تەكسەرۋ، باقىلاۋىن كۇشەيتۋ جونىندەگى پىكىردى شىعارۋى جانە دايەكتى تياناقتاندىرۋى ىلگەرىلەتىلىپ، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ قارىز حاۋىپ - قاتەرىنەن ءونىمدى ساقتاندىق جانە ونى جويدىق.

　　زاڭنىڭ اتقارىلۋ احۋالىن باقىلاۋ كۇشەيتىلدى. زاڭدا بەلگىلەنگەن مىندەت - جاۋاپكەرشىلىگى بويىنشا، زاڭدا بەلگىلەنگەن كولەمنەن شىقپاي، زاڭدىق تارتىپتەرگە بويسۇنۋعا تاباندى بولىپ، زاڭنىڭ تارماقتارىمەن سالىستىرا وتىرىپ زاڭنىڭ اتقارىلۋىنا تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. كاسىپورىن كۇيرەۋ زاڭى، جۇڭگوشا شيپاگەرلىك، ءدارى - دارمەك زاڭى، مال شارۋاشىلىعى زاڭى، جاراقسىز قاتتى زاتتاردىڭ ورتانى لاستاۋىنىڭ الدىن الۋ جانە ونى وڭاۋ زاڭى، الەۋمەتتىك كۋالاندىرۋ زاڭى، ءورت ءوشىرۋ زاڭى سىندى 6 زاڭنىڭ اتقارىلۋ احۋالىنا تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. تەكسەرۋ گرۋپپاسىنان 23ى ءارقايسى ولكەگە (رايون، قالا) جىبەرىلىپ، ناق مايداندا تەكسەرۋ جۇرگىزىلدى. كوميتەت باستىقتارى ءماجىلىسىنىڭ قۇرامىنداعىلار جەكە - جەكە ۇيىرمە باستاپ، تۇراقتى كوميتەت مۇشەلەرى مەن ارناۋلى كوميتەتتەردىڭ مۇشەلەرىنەن 133 ادام - رەت، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنەن 66 ادام - رەت زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ قىزمەتىنە قاتىناستى. تۇراقتى كوميتەت ءماجىلىسى زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ جونىندەگى 6 باياندامانى تىڭدادى جانە قارادى. جاراقسىز قاتتى زاتتاردىڭ ورتانى لاستاۋىنىڭ الدىن الۋ جانە ونى وڭاۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋ احۋالىن تەكسەرگەن كەزدە، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە تۇڭعىش رەت ۇيىمداستىرىلدى، وعان 13 ولكەدەن (رايون، قالا) 240 ۋاكىل قاتىناستى. زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ بايانداماسىن بىرلەسكەن گرۋپپادا قاراۋمەن ۇشتاستىرىپ، ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الىپ، زاڭنىڭ اتقارىلۋ احۋالىن باعالاۋ ويداعىداي جۇرگىزىلىپ، زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ جانە زاڭ ۇگىتىن جالپىلاستىرۋ قىزمەتى ءبىر تۇتاس ويداعىداي ىستەلىپ، ”مەملەكەتتى ۇيرەنۋ ارقىلى قۇدىرەتتەندىرۋ“ تۇعىرىندا جاراقسىز قاتتى زاتتاردىڭ ورتانى لاستاۋىنىڭ الدىن الۋ جانە ونى وڭاۋ زاڭى بويىنشا جاۋاپ قايتارۋ قيمىلى ورىستەتىلدى، بۇعان جيىنى 32 ميلليون ادام قاتىناسىپ، زاڭنىڭ جاپپاي، ۇتىمدى دايەكتى تياناقتانۋى ىلگەرىلەتىلدى. كاسىپورىن كۇيرەۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋ احۋالىنا تەكسەرۋ جۇرگىزگەن كەزدە، زاڭدىق باعالاۋ مەن ءىرى دەرەكتەرگە تالداۋ جاساۋ قاتىستى زاڭدىق تالداۋ جاساۋمەن ۇشتاستىرىلىپ، زاڭدى اناعۇرلىم ويداعىداي اتقارۋعا، زاڭعا وزگەرىس ەنگىزۋگە نەگىز ازىرلەندى.

　　باقىلاۋ - تەكسەرۋ، ءادىليا قىزمەتىن باقىلاۋ كۇشەيتىلىپ، قوعامدىق ادىلدىك پەن تۋراشىلدىق قورعالدى. باقىلاۋ - تەكسەرۋدىڭ جاپپاي قامتۋ جاعدايىنا ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، باقىلاۋ - تەكسەرۋدىڭ ونىمدىلىگى كۇشەيدى. ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ ءبىلىم مەنشىك ۇقىعىنا سوت جۇرگىزۋ قىزمەتى احۋالى جونىندەگى بايانداماسىن، پاتەنت سياقتى ءبىلىم مەنشىك ۇقىعى جونىندەگى دەلولاردىڭ ارىز - شاعىم ءتارتىبى جونىندەگى ءبىرقانشا ماسەلە تۋرالى قاۋلىلارىنىڭ اتقارىلۋ احۋالى جونىندەگى بايانداماسىن، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ ارىز - شاعىم دەلولارىن باسقارۋ قىزمەت احۋالى جونىندەگى بايانداماسىن تىڭدادىق جانە قارادىق. ”7 - بەسجىلدىق“ زاڭ جالپىلاستىرۋ قارارىنىڭ دايەكتى تياناقتانۋ احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭدادىق جانە قارادىق، 8 - بەسجىلدىق زاڭمەن باسقارۋ ۇگىت تاربيەسىن ورىستەتۋ جونىندەگى قارار ماقۇلدانىپ، «زاڭمەن باسقارىلاتىن قوعام قۇرىلىسىن اتقارۋ باعدارلاماسىندا (2020 − 2025 - جىل)» العا قويعان 2025 - جىلعا دەيىن ”8 - بەسجىلدىق“ زاڭ جالپىلاستىرۋ جوباسىن اتقارۋ، زاڭمەن باسقارۋ كوزقاراسىن جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاتۋ سەكىلدى نىسانا - مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋعا پارمەندى تىرەك ازىرلەندى.

　　ءتورتىنشى، ۋاكىلدەردىڭ زاڭ بويىنشا مىندەتىن وتەۋىن قولداپ جانە قامتاماسىز ەتىپ، ۋاكىلدەردىڭ رولىن ساۋلەلەندىرۋدى حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋىنىڭ ماڭىزدى بەينەسى ەتتىك

　　حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى مەملەكەتتىڭ بيلىك ورگانىنىڭ قۇرامىندا بولعاندىقتان، حالىق اتىنان مەملەكەت بيلىگىن جۇرگىزۋگە قاتىناسىپ، جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن دامىتۋدا ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرەدى. تۇراقتى كوميتەت ۋاكىلدەر قىزمەتىنىڭ زاڭدىلىعىنا بويسۇنىپ جانە ونى يگەرىپ، ۋاكىلدەر قىزمەتى دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، مەملەكەت ورگاندارىنىڭ حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىمەن بايلانىسىن قويۋلاتىپ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ حالىق بۇقاراسىمەن بايلانىسىن قويۋلاتىپ، ۋاكىلدەردىڭ پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ حالىق بۇقاراسىمەن بايلانىس جاسايتىن كوپىرلىك رولىن ويداعىداي ساۋلەلەندىرەدى.

　　كەڭەس جوبالار مەن ۇسىنىستار قويۋ ۋاكىلدەردىڭ ۇقىعىن جۇرگىزۋىنىڭ، زاڭ بويىنشا مىندەت وتەۋىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى. 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 4 - ءماجىلىسى كەزىندە ۋاكىلدەر ورتاعا قويعان 473 كەڭەس جوبانى قاتىستى ارناۋلى كوميتەتتەر تۇگەل قاراپ بولدى، مۇنىڭ ىشىندە 90 كەڭەس جوبادا ايتىلعان زاڭ شىعارۋ نىسانىنان 30ى قاراپ ماقۇلداندى نەمەسە قارالۋ ۇستىندە، 176 كەڭەس جوبادا ايتىلعان زاڭ شىعارۋ نىسانىنان 68ى زاڭ شىعارۋ جوباسىنا نەمەسە جوسپارىنا ەنگىزىلدى. ءماجىلىس كەزىندە ۋاكىلدەر ورتاعا قويعان 8993 ۇسىنىس ءبىر تۇتاس ءبىر جاقتى ەتۋدى ۇدەگە الۋشى 194 ورىننىڭ اقىلداسىپ ءبىر جاقتى ەتۋىنە تاپسىرىلدى ءارى تۇگەلدەي ءبىر جاقتى ەتىلىپ بولدى؛ ءماجىلىس جابىق مەزگىلدە ۋاكىلدەر ورتاعا قويعان 265 ءتۇرلى ۇسىنىس ۇدەگە الىپ ءبىر جاقتى ەتۋشى 98 ورىننىڭ اقىلداسىپ ءبىر جاقتى ەتۋىنە تاپسىرىلدى ءارى ۋاكىلدەرگە ءبىر جاقتى ەتۋ جاعدايىنان ءبىر - بىرلەپ اڭىس قايتارىلىپ، ءبىر توپ ءىس جۇزىندىك ماسەلەلەردىڭ شەشىلۋى ىلگەرىلەتىلدى. ۋاكىلدەردىڭ ۇسىنىستاردى ءبىر جاقتى ەتۋ قىزمەتىنە رازى بولۋى نەمەسە نەگىزىنەن رازى بولۋى ％97.93كە جەتتى.

　　ۋاكىلدەرمەن بايلانىستى كۇشەيتىپ، تۇراقتى كوميتەتتىڭ قىزمەتى مىعىم حالىق رايى نەگىزىندە جۇرگىزىلدى. تۇراقتى كوميتەت قۇرامىنداعىلاردان 156 ادام نەگىزگى ساتىداعى 439 ۋاكىلمەن تىكەلەي بايلانىس جاسادى. ارناۋلى كوميتەتتەر، قىزمەت كوميتەتى دە ۋاكىلدەرمەن بايلانىس جاساۋ مەحانيزمىن ورناتتى. ۋاكىلدەردەن 150 نەشە ادام - رەت تۇراقتى كوميتەتتىڭ ماجىلىسىنە سىرتتاي قاتىناسۋعا، سىرتتاي قاتىناسقان ۋاكىلدەردىڭ اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناسۋعا ۇسىنىس ەتىلىپ، ۋاكىلدەر اڭگىمە ماجىلىسىندە ورتاعا قويعان 78 پىكىر - ۇسىنىس دەر كەزىندە ءبىر جاقتى ەتىلدى ءارى ۋاكىلدەرگە ءبىر - بىرلەپ حابارلاندىرىلدى. ۋاكىلدەردەن 200دەن استام ادام - رەت ۇسىنىس بويىنشا تۇراقتى كوميتەتتىڭ زاڭ شىعارۋ جونىندە تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، جوبا دايىنداۋ، دالەلدەۋ، باعالاۋ سياقتى قىزمەتتەرىنە قاتىناستى، سازدى جەرلەردى قورعاۋ زاڭى، دەنە تاربيە زاڭى سياقتى حالىق بۇقاراسىنىڭ مۇددەسىمەن تىعىز قاتىستى ماڭىزدى زاڭ جوبالارى جونىندە قاتىستى سالالارداعى ۋاكىلدەردەن ارناۋلى پىكىر الىندى. ۋاكىلدەردەن 300دەن استام ادام - رەت تۇراقتى كوميتەتتىڭ زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ، ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، جوسپار جانە مەجە ەسەپتى تەكسەرۋ - باقىلاۋ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ - باقىلاۋ، سىرتپەن بارىس - كەلىس جاساۋ سياقتى قىزمەتتەرگە قاتىناستى.

　　ۋاكىلدەردىڭ قيمىلىن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتى بەلسەندى ويداعىداي ىستەلدى. ۋاكىلدەردەن جيىنى 1600دەن استام ادام - رەت شوعىرلى كوزدەن كەشىرۋ، ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ قيمىلىنا قاتىناسىپ، 100دەن استام تەكسەرۋ - زەرتتەۋ مالىمەتىن دايىندادى. جيىنى 473 ۋاكىل مەملەكەتتىك كەڭەس جانە ونىڭ قاتىستى تاراۋلارى ۇيىمداستىرعان باقىلاۋ - تەكسەرۋگە جانە اڭگىمە ماجىلىسىنە قاتىناستى، 471 ۋاكىل ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسى ورىستەتكەن كوزدەن كەشىرۋ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ، سوت تەرگەۋىن سىرتتاي تىڭداۋ جانە اڭگىمە ءماجىلىسى سياقتى قيمىلدارعا قاتىناستى، 465 ۋاكىل پروكۋراتۋرا ورگاندارى ۇيىمداستىرعان كوزدەن كەشىرۋگە جانە جيىندارعا قاتىناستى. شياڭگاڭ مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى ەكران ارقىلى شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى مەن ۇلتتار ىنتىماعى جاعدايىن كوزدەن كەشىرۋگە ۇيىمداستىرىلدى. اۋمىن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى حاينانعا بارىپ ەركىن ساۋدا پورتىنىڭ قۇرىلىس احۋالىن تەكسەرۋگە ۇيىمداستىرىلدى. شاڭحاي، جياڭسۋ، جىجياڭ، انحۇي قاتارلى ولكە، قالالارداعى ءبىر ءبولىم مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى ”چاڭجياڭ وزەنى الابىندا بالىق اۋلاۋعا تيىم سالۋ جونىنەن زاڭ اتقارۋدى باقىلاۋ - باسقارۋ احۋالى“ سياقتىلاردى وزەك ەتىپ، بىرلەسىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى جانە كوزدەن كەشىردى.

　　ۋاكىلدەردىڭ مىندەت وتەۋ قابىلەتى قۇرىلىسى كۇشەيتىلدى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى پارتيا تاريحىن، جاڭا جۇڭگو تاريحىن، رەفورمالاۋ، ەسىك اشۋ تاريحىن، سوتسياليزمنىڭ دامۋ تاريحىن ارناۋلى ۇيرەنۋگە ۇيىمداستىرىلدى، ولار ناق مايداندا نەمەسە ەكراندا پارتيا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ قيمىلىن كوردى، شياڭگاڭداعى، اۋمىنداعى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى جەكە - جەكە توڭكەرىستىك بايىرعى ورىنداردى ەكسكۋرسيالاپ، ۇيرەنىپ، پارتيانى، وتاندى، سوتسياليزمدى ءسۇيۋ تاقىرىپتىق قيمىلىن ورىستەتتى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى قىزمەتىن ينفورماتسيالاندىرۋ تۇعىرى قۇرىلدى. جەلىدە، جەلىدەن تىس ءوزارا ۇشتاستىرۋ ءتاسىلىن قولدانىپ، التى كەزەك ارناۋلى تاقىرىپتا ۇيرەنۋ وتكىزىپ، ۋاكىلدەردەن جيىنى 5824 ادام - رەت ۇيرەنۋگە قاتىناستى. ۋاكىلدەر مىندەت وتەۋ بارىسىندا حالىقتىڭ مۇددەسى مەن ەركىنە ادال ۋاكىلدىك ەتىپ، ”حالىق مەنى ۋاكىل ەتىپ سايلاعان ەكەن، مەن حالىق ءۇشىن ۋاكىل بولامىن“ دەگەن جاۋاپكەرشىلىكتى ايگىلەپ، ورتاعا قويعان كەڭەس جوبالارى، ۇسىنىستارى حالىقتىڭ قالاۋىنان شىعىپ، ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك دەموكراتياسىنىڭ كەمەلدى تۇزىمدىك ءتارتىبى بار بولىپ قالماستان، امالياتقا دا تولىق ات سالىسا الاتىن، ەڭ كەڭ، ەڭ شىنايى، ەڭ جارامدى جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسى دا بار ەكەندىگىن ايگىلەدى.

　　پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋىنا نەگىزدەلىپ، جاڭادان وزگەرىس ەنگىزىلگەن سايلاۋ زاڭى دايەكتى تياناقتاندىرىلىپ، تۇراقتى كوميتەت اۋداندىق، اۋىلدىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ كەزەك اۋىسۋ سايلاۋى قىزمەتىنە جەتەكشىلىكتى كۇشەيتىپ، سايلاۋعا قاتىستى قىزمەتتەر ويداعىداي ىستەلدى. كەزەكتە اۋداندىق، اۋىلدىق حالىق قۇرىلتايىنىڭ جاڭا كەزەكتى كەزەك اۋىسۋ سايلاۋى نەگىزىنەن ورىندالىپ بولدى، بۇكىل ەل بويىنشا ءبىر ميللياردتان استام سايلاۋشى اۋدان، اۋىل دارەجەلى حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2 ميلليوننان استام ۋاكىلىن توتە سايلادى.

　　بەسىنشى، مەملەكەتتىڭ جالپى تۇلعالىق ديپلوماتياسىنىڭ نىسانا - مىندەتتەرىن بەرىك وزەك ەتىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ سىرتقا باعىتتالعان قىزمەتىن ىلگەرىلەتتىك

　　شي جينپيڭنىڭ ديپلوماتيا يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ سىرتقا باعىتتالعان قىزمەت فورماسىن مولايتىپ، جيىنى 127 رەت ەكى جاقتى ەكران قيمىلىن وتكىزىپ، جەلىدە 75 رەت حالىقارالىق ماجىلىسكە قاتىناسىپ، 21 رەت تىلدەسۋ ارقىلى اۋىس - ءتۇيىس جاساپ، جەلىدەن تىس 35 رەت سىرتقى ىستەر قيمىلىن ورىستەتىپ، 800گە جۋىق ديپلوماتيالىق حات - حابار الىستىق.

　　مەملەكەت باسشىلارىنىڭ ديپلوماتيالىق ورتاق تانىمىن تياناقتاندىرىپ، جوعارى دەڭگەيدەگى بارىس - كەلىستى بەلسەنە ورىستەتىپ، زاڭ شىعارۋ قۇرىلىمدارىنىڭ ەكى جاقتى اۋىس - ءتۇيىسى تەرەڭدەدى. جۇڭگو - رەسەي پارلامەنت سەلبەستىك كوميتەتىنىڭ 7 - رەتكى ءماجىلىسىن اشىپ، جۇڭگو - رەسەي زاڭ شىعارۋ قۇرىلىمىنىڭ جەرگىلىكتى ورىندارداعى سەلبەستىك ءماجىلىسىن تۇڭعىش رەت اشىپ، رەسەي فەدەراتسيالىق ءماجىلىسىنىڭ قاتىستى كوميتەتتەرىمەن، جاس پارلامەنت مۇشەلەرىمەن اۋىس - ءتۇيىس جاساپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگو - رەسەي قاتىناسىنىڭ جوعارى دەڭگەيدە دامۋىنا دەم بەرىلدى. 63 مەملەكەت پارلامەنتىمەن جەلىدە، جەلىدەن تىس اۋىس - ءتۇيىس جاسالىپ، 132 دوستىق گرۋپپا تۇعىرى ارقىلى ءار ەل پارلامەنتتەرىمەن حات - حابار الىسىپ، جۇڭگونىڭ قاتىستى كەلەلى ماسەلەلەردەگى تۇرعىسىن قولداۋىنا قول جەتكىزىلدى، ساياسي جاقتا ءوزارا سەنىمدىلىك ارتتىرىلىپ، ناقتىلى ءىس جاعىندا سەلبەستىك جەبەلدى. شينجياڭعا، شيزاڭعا، شياڭگاڭعا، تايۋانعا، تەڭىز - مۇحيتقا، ىندەتكە جانە ادامدىق ۇقىققا ساياتىن ماسەلەلەردە جۇڭگو جاقتىڭ ادىلەتتى تۇرعىسىن ۇعىندىرىپ، ءتۇرلى قورشاۋ، قىسىم كورسەتۋ، ءبۇلدىرۋ، اۋدارۋ ارەكەتتەرىمەن باتىل كۇرەس جۇرگىزىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعى مەن ەلىمىزدىڭ سوتسياليستىك ءتۇزىمىن اۋدارۋعا ۇرىنعان، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ ءۇردىسىن كەشەۋىلدەتۋگە، ءتىپتى، وعان بوگەت بولۋعا ۇرىنعان بارلىق كۇشپەن سوڭىنا دەيىن كۇرەسۋ كەرەك.

　　پارلامەنتتىڭ كوپ جاقتى قيمىلىنا بەلسەنە قاتىناسىپ، جۇڭگوشا ەرەكشەلىكتى، جۇڭگو جوباسىن ايگىلەيتىن اناعۇرلىم كوپ جاقتى جەتىستىكتەردىڭ قالىپتاسۋى ىلگەرىلەتىلدى. 5 - رەتكى دۇنيە جۇزىلىك پارلامەنت باستىقتارى ماجىلىسىنە، 4 - رەتكى التى ەل پارلامەنت باستىقتارى ماجىلىسىنە، 7 - كەزەكتى 20 ەل توبى پارلامەنت باستىقتارى ماجىلىسىنە، ”پارلامەنت مۇشەلەرىنىڭ حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن سەنىمدىلىكتى بەكەمدەۋدەگى رولى“ پارلامەنت باسشىلارى ماجىلىسىنە، كوللەكتيۆ حاۋىپسىزدىك شارتى ۇيىمىنىڭ پارلامەنتتەر ماجىلىسىنە، بريكس ەلدەرى پارلامەنتتەرى تالقى مىنبەرىنە، ءار ەل پارلامەنتتەر وداعىنىڭ جينالىسىنا جانە قاتىستى جينالىستارىنا، ازيا - تىنىق مۇحيت پارلامەنتتەرى تالقى مىنبەرىنە، ازيا ەلدەرى پارلامەنتتەرى جينالىسىنا، شىعىس وڭتۇستىك ازيا وداعى ەلدەرى اراسىنداعى پارلامەنتتەر جينالىسىنا، جۇڭگو - اراب ەلدەرى دوستىق ۇيىمدارى باسشىلارىنىڭ جەلىدە كەزدەسۋىنە قاتىناسىپ، ورتا ازيا، افريكا ەلدەرى پارلامەنتىنە قاراتا ءۇش كەزەك وڭىرلىك زەرتتەۋ - تالقىلاۋ كۋرسىن وتكىزىپ، دوستىق سەلبەستىك قاتىناستى بەكەمدەپ جانە دامىتىپ، جۇڭگو ءۇنىن ىرىقتىلىقپەن تاراتىپ، حالىقتى وزەك ەتۋ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى، الەمدىك دامۋ دارىپتەمەسى، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە گۇلدەندىرۋ، ادامزاتتىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ - سالاماتتىق ورتاق تۇلعاسى، ىنتىماقتاسىپ ىندەتكە قارسى تۇرۋ، باياندى دامۋ سياقتى جۇڭگونىڭ كەلەلى ۇستانىمدارى مەن دارىپتەمەلەرىن ءماجىلىستىڭ تابىستارى تۋرالى حۇجاتقا ەنگىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، ەلىمىزدىڭ ۇقىق - مۇددەسىن، ادىلدىك پەن تۋراشىلدىقتى قورعايتىن حالىقارالىق ءتارتىپ باتىل قورعالدى. كوپتەگەن مەملەكەتتەردىڭ پارلامەنتى، پارلامەنت باستىعى، پارلامەنت مۇشەلەرى جۇڭگونىڭ بۇكىل الەمنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋىنا قوسقان ۇلەسىن، ۋادەسىن جانە ارەكەتىن جوعارى باعالاپ، جۇڭگونىڭ عىلمي رۋحىن، ىندەتكە قارسى اتتانۋداعى ىنتىماق، سەلبەستىك تۇرعىسىن قولدادى.

　　سىرتقا ۇگىتتەۋ، تانىستىرۋ قىزمەتى كۇشەيتىلدى. ەكى جاقتى، كوپ جاقتى ديپلوماتيا ساحناسىنان پايدالانىپ، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن بەلسەنە ۇگىتتەپ، ەل باسقارۋ تاجىريبەلەرىن ىشكەرىلەي الماستىرىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 100 جىلدىق كۇرەسىنىڭ كەلەلى تابىستارى مەن تاريحي تاجىريبەلەرى تانىستىرىلدى. تۇراقتى كوميتەتتىڭ مالىمدەمەشىسى، سىرتقى ىستەر كوميتەتىنىڭ مالىمدەمەشىسى، زاڭ قىزمەتى كوميتەتىنىڭ مالىمدەمەشىسى سياقتى مەحانيزمدەردىڭ وڭ ءۇنى ارقىلى وسەك - اياڭعا تويتارىس بەرىلىپ، زاڭدىق ماسەلەلەر ءتۇسىندىرىلىپ، زاڭدىق كۇرەس ىلگەرىلەتىلدى. حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمىنىڭ امالياتىنا سۇيەنىپ، جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسى ۇستانىمى جاندى تۇردە ايگىلەندى. 30 نەشە نەگىزگى ساتى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى ءوزىنىڭ مىندەت وتەۋ بارىسىندا حالىق قۇرىلتايىنىڭ سىرتقى ىستەر قيمىلىنا قاتىناسىپ، مەملەكەت بيلىگىن جۇرگىزۋگە، حالىقتىڭ مۇددەسىنە قىزمەت وتەۋگە ات سالىسقان حيكاياسىن بايانداپ، جۇڭگو جولىن، جۇڭگو ءتۇزىمىن، جۇڭگو تابىستارىن شىنايى، ءار قىرىنان ايگىلەدى.

　　التىنشى، جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ نەگىزگى ورنىنا تاباندى بولىپ، حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ وزىندىك قۇرىلىسىن كۇشەيتتىك

　　ساياسيدا بەرىك، زاڭمەن باسقارۋعا قۇرمەت ەتەتىن، دەموكراتيانى ساۋلەلەندىرەتىن، حالىققا قىزمەت وتەيتىن، جۇمىس ونىمدىلىگى جوعارى بولۋعا تاباندى بولىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ ساپاسى مەن دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى مەن ونىڭ تۇراقتى كوميتەتى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ باسشىلىعىنا سانالى تۇردە تاباندى بولاتىن ساياسي ورگان، حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋىنا كەپىلدىك ەتەتىن مەملەكەتتىڭ بيلىك ورگانى، نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردا جۇكتەلگەن ءتۇرلى مىندەت - جاۋاپكەرشىلىگىن تولىق ارقالايتىن قىزمەت ورگانى، حالىق بۇقاراسىمەن باستان - اياق ەتەنە قارىم - قاتىناسىن ساقتايتىن ۋاكىلدىك ورگان ەتىپ قۇرىپ شىقتىق.

　　نازاريامەن قارۋلانۋ شىن مانىندە كۇشەيتىلدى. شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى سىندى وسى پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ جەتەكشى يدەياسىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، جەتە ءتۇسىنىپ، شىنايى تياناقتاندىرىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ دۇرىس بەتالىسپەن العا باسۋىنا كەپىلدىك ەتىلدى. تۇراقتى كوميتەت پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ساياسي باسشىلىق رولىن ساۋلەلەندىرىپ، 17 رەت تۇراقتى كوميتەت پارتيا ۇيىمىنىڭ ءماجىلىسىن اشىپ، تۇراقتى كوميتەت پارتيا ۇيىمىنىڭ توپتىق ۇيرەنۋىن، تۇراقتى كوميتەتتىڭ ارناۋلى تاقىرىپتىق لەكسياسىن وتكىزىپ، پارتيانىڭ جاڭالىق اشۋ نازارياسى مەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ كەلەلى شەشىمدەرى مەن ورنالاستىرۋلارىن دەر كەزىندە جەتكىزىپ، ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىردىك. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتىپ، پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى التىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، پارتيانىڭ 100 جىلدىق كۇرەس تاريحىنان اقىل - پاراسات جانە كۇش - قۋات قابىلدادىق. ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، تۇراقتى كوميتەت ءماجىلىسىنىڭ قارالاتىن ىستەرى قاتارىنا ەنگىزۋ جونىندە ارناۋلى تاقىرىپتا ۇيرەنۋ جۇرگىزىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ حالىق قۇرىلتايى تۇزىمىنە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى ماڭىزدى يدەياسىنىڭ 4 - رەتكى اۋىس - ءتۇيىس ءماجىلىسىن اشتىق. تۇراقتى كوميتەت پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىن قۇرىپ، ارناۋلى كوميتەتتەر بولىمشە پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىنەن مالىمەتىن مەرزىم بويىنشا تىڭداۋ ءتۇزىمىن ورناتىپ، ارناۋلى كوميتەتتەردىڭ پارتيا قۇرىلىسى جاپپاي كۇشەيتىلدى.

　　جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسى حالىق قۇرىلتايىنىڭ زاڭ شىعارۋ، باقىلاۋ، ۋاكىلدەر قىزمەتىنىڭ بارلىق بۋىندارىنا، جالپى بارىسىنا دايەكتى تياناقتاندىرىلدى. حالىق قۇرىلتايىنىڭ حالىق تىلەگىن دەموكراتيالى جەتكىزۋ تۇعىرى مەن دانەكەرى كەمەلدەندى. حالىقتىڭ اڭىسىن قابىلداۋ، حالىقتىڭ اقىل - پاراساتىن شوعىرلاندىرۋ قىزمەت مەحانيزمى اقاۋسىزداندىرىلىپ، حالىق قۇرىلتايى كەڭەسى، زاڭ شىعارۋ كەڭەسى ىلگەرىلەتىلىپ، ءارقايسى جاقتاعى قوعامنىڭ اۋقىمى، حالىقتىڭ رايى ەڭ كوپ حالىقتىڭ ءتۇبىرلى ۇقىق - مۇددەسىمەن بىرلىككە كەلدى. نەگىزگى ساتى زاڭ شىعارۋ بايلانىس تۇيىنىنەن 22سى قۇرىلدى، مۇنىڭ ىشىندە 12سى قوسىلىپ قۇرىلىپ، بۇكىل ەلدىڭ ۇشتەن ەكىسىن ۇستايتىن ولكەلەردى قامتىپ، ولكە، قالا سىندى ەكى دارەجەلى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتتەرى قۇرعان 4700دەن استام زاڭ شىعارۋ بايلانىس تۇيىنىنە جەتەكشىلىك ەتىلدى. زاڭ جوباسىنا پىكىر الۋ جۇيەسى مەن زاڭدىق ەرەجە بويىنشا تەكسەرىلگەن ۇسىنىستاردى قابىلداۋ تۇعىر جەلىسى قوسىلدى. جۇڭگو حالىق قۇرىلتايى سايتى ارقىلى 34 نۇسقا زاڭ جوباسىنا اشىق پىكىر الىنىپ، جيىنى 108 مىڭ 221 ادام - رەت ورتاعا قويعان 475 مىڭ 245 تارماق پىكىر تاپسىرىپ الىندى. جەر - جەردە 220 مىڭنان استام ۋاكىلدەر ءۇيى، ۋاكىلدەر بايلانىس جاساۋ پۋنكتى سياقتى مىندەت وتەۋ تۇعىرلارى بار بولىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ مىندەت وتەۋ قيمىلىنا جاقىن ارالىقتا قاتىناسۋىنىڭ ءونىمدى جولىنا اينالدى. حالىق قۇرىلتايىنىڭ ارىز - ارمان قىزمەت مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، ءار دارەجەلى ارىز - ارمان تۇعىرى مەن ساندى مالىمەتتەن ويداعىداي پايدالاندىق، ارىز - ارمان جالپى مولشەرى 105 مىڭ 956 نۇسقا - رەت بولدى، مۇنىڭ ىشىندە ينتەرنەت ارىز - ارمان تۇعىرى 12 مىڭ 207 نۇسقا - رەت قابىلدادى.

　　تۇراقتى كوميتەتتىڭ جۇمىس جۇرگىزۋ ءتۇزىمى مەن قىزمەت مەحانيزمى اقاۋسىزداندى. حالىق قۇرىلتايىنىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتۋ ءتارتىبى مەن مەحانيزمى كەمەلدەنىپ، تۇراقتى كوميتەت قاراپ شىققان 68 نۇسقا زاڭ جوباسى، قاۋلى جوباسىنىڭ ىشىندەگى 34 نۇسقاسىن قاتىستى ارناۋلى كوميتەت، قىزمەت كوميتەتى باستاماشىلدىقپەن دايىندادى، بۇل جالپى ساننىڭ جارىمىن ۇستادى. باسقا تاراۋلار نەمەسە ورىندار جاۋاپتى بولىپ دايىنداعان زاڭ جوبالارىنا حالىق قۇرىلتايى الدىن الا ارالاسىپ، ۇيىمداستىرۋ، سايكەستىرۋ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەپ، قاراۋ، تەتىكتى مەڭگەرۋ رولىن ساۋلەلەندىردى. زاڭ شىعارۋ جونىندەگى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، زاڭ جوباسىن كەمەلدەندىرۋ جونىندە تاراۋلار مەن جەرگىلىكتى ورىنداردان پىكىر الۋ قىزمەتى تۋرالى اتقارۋ پىكىرىن شىعاردى. تۇراقتى كوميتەتتىڭ زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ قىزمەتى ءادىسىن جاساپ، زاڭدىق باعالاۋمەن، ءىرى دەرەككە تالداۋ جاساۋمەن، زاڭدىق تالداۋ جاساۋمەن بايلانىستىرۋ ادىستەرىن ەنگىزىپ، زاڭنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ قىزمەت ءتارتىبى ارناعا ءتۇستى. ارناۋلى قىزمەت بايانداماسىن تىڭداۋ، قاراۋ الدىنداعى قىزمەت ءتارتىبىن كەمەلدەندىرۋ، ارناۋلى كوميتەتتەردىڭ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋدى كۇشەيتۋ جونىندەگى زەرتتەۋ پىكىرى شىعارىلدى. ۋاكىلدەردىڭ كەڭەس جوبالارىن، ۇسىنىستارىن باسقارۋ مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، جان - جاقتى تالداۋ جاساۋ مەن ىزىنە ءتۇسىپ قاداعالاۋ كۇشەيتىلدى. ۋاكىلدەردىڭ ۇيرەنۋ، كۋرستان ءوتۋ ءتۇزىمى اقاۋسىزداندى. ارناۋلى كوميتەت، قىزمەت كوميتەتتەرى جاڭادان وزگەرىس ەنگىزىلگەن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ ءىس قاراۋ ەرەجەسىنە ساي، كوميتەتتىڭ ءىس قاراۋ ءتارتىبىن، قىزمەت ەرەجەسىن كەمەلدەندىردى. سيفرلى ءداۋىردىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنە بولعان جاڭا تالابىنا ۇيلەسىپ، مەملەكەت زاڭدارىنىڭ، زاڭدىق ەرەجەلەرىنىڭ ساندى مالىمەت قويماسى جانە ۋيچات باعدارلاماسى اشىلىپ، ”مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى كالەندارى“ ساندى مالىمەت قويماسى ويداعىداي قۇرىلىپ جانە ودان ويداعىداي پايدالانىلىپ، ءماجىلىستىڭ ينتەرنەت بەينە ءماجىلىسىنىڭ، ”ءماجىلىستى بۇلتتىق تىڭداۋدىڭ“ ساپاسى جوعارىلادى. جيىنى جەتى رەت تۇراقتى كوميتەت ءماجىلىسىن اشىپ، ءتۇرلى كەڭەس جوبادان، باياندامادان 189 نۇسقاسىن قاراپ، ماجىلىسكە قاتىناسۋ مولشەرى ％95تەن استى. 25 رەت كوميتەت باستىقتارى ءماجىلىسىن اشىپ، تاق ايلاردا ءبىر رەت كوميتەت باستىقتارى ءماجىلىسىن قوسىپ، تۇراقتى كوميتەت ءماجىلىسىنىڭ داۋىسقا سالىپ قابىلداۋىنا ۇسىنىلاتىن زاڭ جوباسىن ارناۋلى زەرتتەپ، تالقىلادىق.

     مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ورگانىنىڭ پارتيا قۇرىلىسى مەن ءتۇرلى قىزمەتتەرى جاپپاي ىلگەرىلەتىلدى. ورگاننىڭ پارتيا قۇرىلىسى جونىندەگى ءتۇرلى ءتۇزىم مەحانيزمى كەمەلدەنىپ، ورگاننىڭ پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ، ءارقايسى ارناۋلى كوميتەتتەردىڭ بولىمشە پارتيا باسشىلىق گرۋپپالارىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋىنە قولداۋ كورسەتىلىپ، ساياسي ورگان تانىمى كۇشەيتىلىپ، پارتيا تاريحىن ۇيرەنىپ، يدەياسىن ۇعىنىپ، ناقتى ىستەر ىستەيتىن جاڭا جاعداي قالىپتاستى. ستيل قۇرىلىسى، ءتارتىپ قۇرىلىسى تاباندىلىقپەن كۇشەيتىلىپ، ورتالىقتىڭ 8 ءتۇرلى بەلگىلەمەسىنىڭ جانە ونى اتقارۋ ەرەجەسىنىڭ رۋحى قاتاڭ تياناقتاندىرىلىپ، فورماشىلدىقتان، تورەشىلدىكتەن بارىنشا ساقتانىپ، ورگان تۇراقتى كوميتەتتىڭ مىندەت وتەۋ ساپاسى مەن دەڭگەيىن اناعۇرلىم جوعارىلاتۋىنا قىزمەت وتەدى جانە ونى قامتاماسىز ەتتى. پارتيا ستيلى، پاكتىك قۇرىلىسى مەن شىرىكتەسۋگە قارسى تۇرۋ كۇرەسى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىلىپ، ورتالىقتىڭ ارالاپ تەكسەرىپ رەتتەپ، تۇزەتۋىنىڭ تياناقتانۋى ىلگەرىلەتىلدى.

　　حالىق قۇرىلتايىنىڭ اقپارات ۇگىتى جانە نازاريا زەرتتەۋ قىزمەتى مۇقيات جاقسى ىستەلدى. كوميتەت باستىقتارى ءماجىلىسى قۇرامىنداعىلار باستاماشى بولىپ، حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمى نازارياسى مەن حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنە ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋگە ۇيىمداستىرىپ، 60 نەشە زەرتتەۋ جەتىستىگى قالىپتاسىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەت ءماجىلىسىن اشۋىنا، ماڭىزدى حۇجاتتار شىعارۋىنا ويداعىداي قىزمەت وتەۋ قامتاماسىز ەتىلدى. جەرگىلىكتى زاڭ شىعارۋ قىزمەتى جونىندەگى مەملەكەتتىك 27 - رەتكى اڭگىمە ءماجىلىسىن وتكىزىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ زاڭ شىعارۋ نازارياسى مەن امالياتى ىشكەرىلەي قورىتىندىلانىپ، اۋىس - ءتۇيىس جاسالدى. چاڭجياڭ وزەنىن قورعاۋ زاڭىن، بيولوگيالىق حاۋىپسىزدىك زاڭىن، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋدى جەبەۋ زاڭىن، وتباسى تاربيەسىن جەبەۋ زاڭىن اتقارۋ اڭگىمە ءماجىلىسىن اشىپ، جاڭادان شىعارىلعان زاڭداردى ۇگىتتەۋ، جالپىلاستىرۋ، جاپپاي اتقارۋ ىلگەرىلەتىلدى. جۇڭگو حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمى نازارياسىن زەرتتەۋ ءماجىلىسىنىڭ رولى ساۋلەلەندىرىلدى. ءماجىلىستىڭ ”ۋاكىلدەر ارناسى“، ”مينيسترلەر ارناسى“، ”جۇڭحۋا ورتانى قورعاۋ عاسىرلىق جورىعى“ سياقتى شوعىرلى تىلشىلىك قيمىلدارى ويداعىداي وتكىزىلدى. حالىق قۇرىلتايى ۇگىت قىزمەتىنىڭ ءتاسىلى مەن ادىسىندە جاڭالىق اشىلىپ، ”جۋرنالدى ساپالى شىعارۋ، سايتتى كەڭەيتۋ، ۋيچاتتى جانداندىرۋ، ميكروبلوگتى دەن قويا جۇرگىزۋ“ ىلگەرىلەتىلىپ، ”جۋرنال، سايت، ۋيچات، كليەنتتەردىڭ“ توعىسا دامۋى تەرەڭدەتىلىپ، جەلىدەگى جۇڭگو حالىق قۇرىلتايى سايتى اعىلشىنشا نۇسقاسىنىڭ دارەجەسى جوعارىلاپ، جۇڭگو حيكاياسى، حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋ حيكاياسى ويداعىداي باياندالدى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ينتەرنەت شۋەيۋانى ويداعىداي دامىتىلىپ، جەلىدەگى ساباق ءتۇرى 7110 بولىپ، 620 ارناۋلى تاقىرىپقا سايدى، قازىر وقىپ جاتقان وقۋشى سانى 7297 ادام بولىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ 2539 ۋاكىلىن، جەرگىلىكتى حالىق قۇرىلتايىنداعى 3091 جاۋاپتى جولداستى قامتىدى، جالپى كورىلىمى شامامەن 2 ميلليون 150 مىڭ رەتكە جەتتى.

　　ءبىر جىلدان بەرگى تۇراقتى كوميتەت قىزمەتى بىزگە مىنانى تەرەڭ ۇعىندىردى: ونى مىناداي ءبىر تۇيىنگە جيناقتاۋعا بولادى، ياعني، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتۋگە باستان - اياق تاباندى بولىپ، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتىندەگى ۇيتقىلىق ورنىن، بۇكىل پارتياداعى ۇيتقىلىق ورنىن باتىل قورعاپ، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ بەدەلى مەن ورتالىقتانعان ءبىر تۇتاس باسشىلىعىن باتىل قورعاپ، پارتيا باسشىلىعىنىڭ، حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋىنىڭ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدىڭ ورگانيكالى بىرلىگىنە تاباندى بولىپ، حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمىنىڭ پارتيانىڭ مەملەكەتتىڭ بيلىك ورگاندارىنا باسشىلىق ەتۋ سىندى ماڭىزدى تۇزىمدىك دانەكەرلىك رولىن، ەلىمىزدىڭ جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن جۇزەگە اسىرۋداعى ماڭىزدى تۇزىمدىك دانەكەرلىك رولىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمىنىڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتى كورسەتكەن باعىت بويىنشا دامۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتى بەلگىلەگەن جولمەن العا باسۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك.

　　ۋاكىلدەر!

　　وتكەن ءبىر جىلدا قول جەتكىزگەن تابىستار − شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ، تۇراقتى كوميتەت قۇرامىنداعىلاردىڭ، ارناۋلى كوميتەت مۇشەلەرىنىڭ جانە مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ورگانىنداعى قىزمەتكەرلەردىڭ قاجىرلىلىقپەن قىزمەت ىستەۋىنىڭ ناتيجەسى، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ، مەملەكەتتىك باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ تىعىز سايكەسۋىنىڭ ناتيجەسى، جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايلارى مەن ونىڭ تۇراقتى كوميتەتتەرىنىڭ زور كۇشپەن قولداۋىنىڭ ناتيجەسى، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ بەلسەنە ات سالىسۋىنىڭ، تولىق سەنىم ارتۋىنىڭ ناتيجەسى. وسى ارادا مەن مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايىنىڭ تۇراقتى كوميتەتى اتىنان شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىن!

　　ءبىز قىزمەتتە ءالى دە كەيبىر پارىقتار مەن جەتەرسىزدىكتەر بار ەكەنىن تەرەڭ تانىپ جەتتىك، باستىسى: زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن ونان ارى جوعارىلاتۋعا تۋرا كەلەدى، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىندە جەتەكشىلىك رولىنىڭ ساۋلەلەنۋى ءالى دە جەتكىلىكسىز؛ باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ ناقتى ونىمدىلىگىن ونان ارى جوعارىلاتۋعا تۋرا كەلەدى، باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ جەتىستىكتەرىن كادەگە جاراتۋ، پايدالانۋ ءتۇزىمى مەن مەحانيزمى ءالى كەمەلدەنە قويعان جوق؛ ۋاكىلدەردىڭ زاڭ بويىنشا مىندەت وتەۋىنە قىزمەت وتەۋ دەڭگەيىن ءالى دە جوعارىلاتۋ قاجەت، ۋاكىلدەردىڭ كەڭەس جوبالارىن، ۇسىنىستارىن باسقارۋ بارىسىندا ۋاكىلدەرمەن پىكىرلەسۋدى، اۋىس - ءتۇيىس جاساۋدى ءالى دە تەرەڭدەتۋگە تۋرا كەلەدى. تۇراقتى كوميتەت بۇل ماسەلەلەرگە باسا ءمان بەرىپ، وزىندىك قابىلەت قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، قىزمەتتىڭ ساپاسى مەن دەڭگەيىن جاقسارتىپ جانە جوعارىلاتىپ، نەگىزگى زاڭ مەن زاڭداردىڭ بىزگە جۇكتەگەن داڭقتى بورىشىن شىن مانىندە ارقالايدى.

　　بۇدان بىلايعى ءبىر جىلداعى باستى مىندەتتەر

　　2022 - جىلى پارتيامىز مەملەكەتتىك 20 - قۇرىلتايىن اشادى، بۇل جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋعا قادام تاستاپ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنىڭ جاڭا جورىعىنا اتتاناتىن ماڭىزدى ساتتە اشىلاتىن توتەنشە ماڭىزدى ءماجىلىس ءارى پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ ساياسي تۇرمىسىنداعى ءىرى ءىس. جاڭا ءبىر جىلدا ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ مەن ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ءتۇرلى حاۋىپ - قاتەر مەن سىن - سايىسقا توتەپ بەرۋ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنە جاڭا مىندەتتەر مەن تالاپتار قويىپ وتىر. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى قىزمەتىنىڭ جالپى تۇلعالىق تالاپتارى مىنالار: شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جەتەكشى ەتىپ، پارتيا 19 - قۇرىلتايىنىڭ جانە 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءار رەتكى جالپى ماجىلىستەرىنىڭ رۋحىن جاپپاي دايەكتى تياناقتاندىرىپ، پارتيا قۇرۋ ۇلى رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، ”ەكىنى تۇراقتاندىرۋدىڭ“ شەشۋشى ءمانىن تەرەڭ ءتۇسىنىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، پارتيانىڭ باسشىلىعىنىڭ، حالىقتىڭ وزىنە - ءوزى قوجايىن بولۋىنىڭ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدىڭ ورگانيكالى بىرلىگىنە تاباندى بولىپ، ورنىقتىلىقتى ماڭداي الدى ورىنعا قويۋعا، ورنىقتىلىق بارىسىندا ىلگەرىلەۋگە تاباندى بولىپ، ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ءماجىلىسى جونىندەگى ورنالاستىرۋى بويىنشا جالپى بارىستىق حالىق دەموكراتياسىن ۇزدىكسىز دامىتىپ، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنىڭ، باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ، ۋاكىلدەر قىزمەتىنىڭ، سىرتقا باعىتتالعان قىزمەتتىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتىپ، تۇراقتى كوميتەتتىڭ وزىندىك قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ ساپاسى مەن دەڭگەيىن شىنايى جوعارىلاتىپ، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ جولىندا تىڭ ۇلەس قوسۋ.

　　ءبىرىنشى، پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى التىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ جانە ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرۋ

　　پارتيا 19 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتى التىنشى جالپى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن ۇيرەنۋ، ۇگىتتەۋ، دايەكتىلەندىرۋ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلىپ، پارتيا قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋدا تۋىنداعان پارتيانى، وتاندى، سوتسياليزمدى ءسۇيۋ قىزۋ ىنتاسى جالعاستىرىلىپ، پارتيانىڭ 100 جىلدىق كۇرەسىنىڭ كەلەلى تابىستارى مەن تاريحي تاجىريبەلەرى حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى مەن قۇرىلىسىندا قولدانىلادى، ايگىلەنەدى. شي جينپيڭنىڭ زاڭمەن باسقارۋ يدەياسى، باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ حالىق قۇرىلتايى تۇزىمىنە تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ جونىندەگى ماڭىزدى يدەياسى جاپپاي دايەكتىلەندىرىلىپ، ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ءماجىلىسىنىڭ ءتۇيىندى مىندەتتەرىن تياناقتاندىرۋ ءبىر - بىرلەپ ويداعىداي يگەرىلەدى. ورتالىقتىڭ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى ءماجىلىسىنىڭ رۋحىن ارناۋلى تاقىرىپ ەتكەن كۋرستار اشىلادى. كەلەلى ساياسي پرينسيپتەر مەن ۇلكەن دۇرىس پەن ۇلكەن بۇرىس ماسەلەلەرىندە تۇرعى بەرىك بولىپ، شەتەلگە ساياتىن كۇرەسكە ىرىقتىلىقپەن زاڭدىق قارۋ سايلانىپ، زاڭمەن باسقارۋ تاسىلىنەن پايدالانىپ حالىقارالىق كۇرەستەر ورىستەتىلىپ، مەملەكەت حاۋىپسىزدىگى قورعالادى. نازار پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ وزەكتى قىزمەتىنە شوعىرلانىپ، ىرىقتىلىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ىسكەرلىك تانىتىپ، جاڭا دامۋ ۇستانىمى تولىق، دۇرىس، جان - جاقتى دايەكتىلەندىرىلىپ، جاڭا دامۋ جاعدايىن جەدەل قالىپتاستىرۋ ىلگەرىلەتىلىپ، جوعارى ساپالى دامۋ حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ ءىس جۇزىندىك ونىمدىلىگى ارقىلى جەبەلىپ، ورنىقتى، اقاۋسىز ەكونوميكالىق ورتانى، ەل امان، جۇرت تىنىش قوعامدىق ورتانى، ستيلى پاك، سالتى دۇرىس ساياسي ورتانى ساقتاۋعا ءتيىستى ۇلەس قوسىلادى. پارتيا 20 - قۇرىلتايى اشىلعاننان كەيىن، قۇرىلتايدىڭ رۋحىن ۇيرەنۋدى، دايەكتىلەندىرۋدى، تياناقتاندىرۋدى شىنايى ويداعىداي يگەرۋ كەرەك.

　　ەكىنشى، جۇيەلى، كەمەلدى ءتۇزىم جۇيەسى ارقىلى نەگىزگى زاڭنىڭ اتقارىلۋىن كەپىلدەندىرۋ

　　نەگىزگى زاڭعا قاتىستى زاڭ - تۇزىمدەر كەمەلدەندىرىلىپ، زاڭ شىعارۋ زاڭىنا، ءار دارەجەلى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتتەرىنىڭ باقىلاۋ زاڭىنا، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءىس قاراۋ ەرەجەسىنە، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ ۇيىمدىق زاڭىنا، اكىمشىلىك قايتا قاراۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلەدى. نەگىزگى زاڭدى ءتۇسىندىرۋ ءتارتىبى مەحانيزمى تياناقتاندىرىلىپ، نەگىزگى زاڭعا ساياتىن كوڭىل ءبولىپ وتىرعان قاتىستى ماسەلەلەرگە جاۋاپ قايتارىلادى. نەگىزگى زاڭنىڭ اتقارىلۋىن باقىلاۋ - تەكسەرۋ كۇشەيتىلىپ، نەگىزگى زاڭدىق باقىلاۋ ارناسى كەڭەيتىلىپ، نەگىزگى زاڭعا سيىمدىلىعىن تەكسەرۋ ءتۇزىمى كەمەلدەندىرىلىپ، ەستەلىككە الىپ تەكسەرۋ قىزمەتىنىڭ ساپاسى جوعارىلاتىلىپ، مەملەكەتتى زاڭمەن باسقارۋدىڭ تۇتاستىعى قورعالادى. ورتالىقتىڭ نەگىزگى زاڭ مەن ەرەكشە اكىمشىلىك رايونداردىڭ ءتۇبىرلى زاڭىنا ساي، ەرەكشە اكىمشىلىك رايونداردى جاپپاي باسقارۋ، جونگە سالۋ ۇقىعىن جۇرگىزۋ ءتۇزىمى اقاۋسىزداندىرىلىپ، ەرەكشە اكىمشىلىك رايونداردىڭ مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن قورعاۋ جونىندەگى زاڭ - تۇزىمدەرى مەن اتقارۋ مەحانيزمى تياناقتاندىرىلىپ، ەرەكشە اكىمشىلىك رايونداردىڭ سايلاۋ ءتۇزىمى كەمەلدەندىرىلەدى. قازىرگى نەگىزگى زاڭ اتقارىلعان 40 جىلدان بەرگى كەلەلى تابىستار مەن قۇندى تاجىريبەلەر قورىتىندىلانىپ، نەگىزگى زاڭ، زاڭدار جونىندەگى ۇگىت تاربيە ورىستەتىلىپ، جۇڭگونىڭ نەگىزگى زاڭ نازارياسى ويداعىداي بايىمدالادى.

     ءۇشىنشى، زاڭ شىعارۋ قىزمەتىنىڭ جۇيەلىلىگىن، تۇتاستىعىن، سايكەسىمدىلىگىن كۇشەيتۋ

     جىلدىق زاڭ شىعارۋ قىزمەت جوسپارىنا ساي، 40 نۇسقا زاڭ جوباسى الدىن الا قاراۋعا ورنالاستىرىلادى. سوتسياليستىك بازار ەكونوميكاسى زاڭ - تۇزىمدەرى اقاۋسىزداندىرىلىپ، اۋىل - قىستاق كوللەكتيۆتىك شارۋاشىلىق ۇيىمى زاڭى، ەنەرگيا زاڭى، كەسىكتى بۇيىم جانە تۋىندى زات زاڭى، كەدەن باجىسى زاڭى قاتارلى باجى زاڭى جاسالىپ، سەرىكتەستىك زاڭىنا، كاسىپورىن كۇيرەۋ زاڭىنا، مونوپوليالاۋعا قارسى تۇرۋ زاڭىنا، تەمىر جول زاڭىنا، كەن بايلىعى زاڭىنا، مال شارۋاشىلىعى زاڭىنا، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ساپا حاۋىپسىزدىگى زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلەدى. حالىق تۇرمىسى، قوعام، ورتانى قورعاۋ سالالارىندا زاڭ شىعارۋ جەدەل ىلگەرىلەتىلىپ، حۋاڭحى وزەنىن قورعاۋ زاڭى، چيڭحاي - شيزاڭ ءۇستىرتىنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ زاڭى، قارا توپىراقتى قورعاۋ زاڭى، قوعامدىق قۇتقارۋ زاڭى، مەكتەپكە دەيىنگى تاربيە زاڭى، ازاماتتىق ىستەردى ءماجبۇري اتقارتۋ زاڭى، تەلەگراف، ينتەرنەت الدامكوستىگىنە قارسى تۇرۋ زاڭى جاسالىپ، دەنە تاربيە زاڭىنا، كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋ زاڭىنا، عىلمي اتاق ەرەجەسىنە، ايەلدەردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قامتاماسىز ەتۋ زاڭىنا، مەيىر ارناۋ زاڭىنا، عىلىم - تەحنيكانى جالپىلاستىرۋ زاڭىنا، مادەني مۇرالاردى قورعاۋ زاڭىنا، ازاماتتىق ىستەر ارىز - شاعىم زاڭىنا، اماندىق باسقارۋعا قايشىلىق جاساعانداردى جازالاۋ زاڭىنا، جابايى حايۋاناتتاردى قورعاۋ زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلەدى. مەملەكەت حاۋىپسىزدىگىن زاڭمەن باسقارۋ جۇيەسى اقاۋسىزداندىرىلىپ، توسىن وقيعالارعا توتەپ بەرۋدى باسقارۋ زاڭى، توسىن تۋىلعان الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ وقيعالارىنا توتەپ بەرۋ زاڭى، استىق حاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ زاڭى جاسالىپ، جۇقپالى اۋرۋلاردان ساقتانۋ جانە ونى ەمدەۋ زاڭىنا، شەكارالىق دەنساۋلىق - كارانتين زاڭىنا وزگەرىس ەنگىزىلەدى. شەتەلگە ساياتىن زاڭدىق قۇرال ساندىعى تولتىرىلىپ، شەتەلگە ساياتىن جۇيەلى، كەمەلدى زاڭ، زاڭدىق ەرەجە جۇيەسىن قالىپتاستىرۋ ىلگەرىلەتىلەدى. ەلىمىزدىڭ شەتەلدەرمەن جاساسقان شارتتارىن، كەلىسىمدەرىن، سونداي - اق حالىقارالىق شارتتارعا قاتىناسۋ ۇيعارىمىن بەكىتۋ قىزمەتى ويداعىداي ىستەلەدى. رەفورما، دامۋ شەشىمى زاڭ شىعارۋ شەشىمىمەن اناعۇرلىم ويداعىداي ۇشتاستىرىلىپ، ۇقىق بەرۋ ۇيعارىمى مەن رەفورما ۇيعارىمى سياقتى قىزمەتتەر ويداعىداي ىستەلەدى. شارت - جاعدايى پىسىپ - جەتىلگەن زاڭ شىعارۋ سالاسىندا زاڭناما قۇراستىرۋ قىزمەتى ۇزدىكسىز ورىستەتىلەدى. حالىق قۇرىلتايىنىڭ زاڭ شىعارۋ قىزمەتىندەگى جەتەكشىلىك رولى ويداعىداي ساۋلەلەندىرىلىپ، زاڭ شىعارۋ جۇيەسىنىڭ اناعۇرلىم عىلمي، كەمەلدى، ءبىر تۇتاس قۇزىرلى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسالادى.

　　ءتورتىنشى، زاڭدىق باقىلاۋ مەن قىزمەتتى باقىلاۋدى مۇقيات ويداعىداي ىستەۋ

　　جىلدىق باقىلاۋ قىزمەت جوسپارىنا ساي، 32 باقىلاۋ نىسانى الدىن الا ورنالاستىرىلادى. جوعارى ساپالى دامۋدى ىلگەرىلەتۋدى ارقاۋ ەتىپ، جوسپاردىڭ اتقارىلۋى، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ مەن ۇلعايتۋدى اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋ، سيفرلى ەكونوميكانىڭ دامۋى، فينانس قىزمەتى سياقتى احۋالدار جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋدى جەبەۋ زاڭىنىڭ، عىلىم - تەحنيكانى جالپىلاستىرۋ زاڭىنىڭ، شەتەل ساۋداگەرلەرى قارجىلاندىرۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋ جاعدايى تەكسەرىلەدى. ۇساق شارۋا قوجالىقتارى مەن وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىن ورگانيكالى ۇشتاستىرا دامىتۋدى جەبەۋدى، جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋدى، جەرگىلىكتى ۇكىمەتتەردىڭ ارناۋلى قارىزىن باسقارۋ جانە رەفورمالاۋ سياقتى جاعدايلاردى ارقاۋ ەتىپ، ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىلەدى. مەجە ەسەپتى، سوڭعى ەسەپتى تەكسەرۋ - باقىلاۋ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ - باقىلاۋ ويداعىداي ىستەلىپ، ورتالىقتىڭ سوڭعى ەسەبى، قازىنالىق باقىلاۋ قىزمەتى، مەجە ەسەپتىڭ اتقارىلۋى، قازىنالىق باقىلاۋدا بايقالعان ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋ، قازىنا - قوعامدىق قامسىزداندىرۋ قارجىسىن ءبولۋ جانە ىستەتۋ قاتارلى احۋالدار جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىكتى باسقارۋ احۋالى جونىندەگى جالپىلىق باياندامانى تىڭداۋ، قاراۋمەن ۇشتاستىرا ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الۋ ورىستەتىلىپ، كىرىس ءبولىسىن رەتتەۋگە ءتيىمدى جەكەلەر تابىس باجىسى ءتۇزىمىن كەمەلدەندىرۋ جونىندە ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىلەدى. حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋدى ارقاۋ ەتىپ، جۇمىستانۋ قىزمەتى، بالالاردىڭ سالاماتتىعىن جەبەۋ قىزمەتى، مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىنداعى وقۋشىلاردىڭ جان - جاقتى، اقاۋسىز جەتىلۋى، قارتتار قىزمەتى سياقتى احۋالدار جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەكەمدەۋ، حالىقتىڭ قارتتانۋىنا شارا قولدانۋ سىندى مەملەكەتتىك ستراتەگيانى اتقارۋ جونىندە ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىلەدى. ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن ارقاۋ ەتىپ، ورتا جاعدايى مەن ورتانى قورعاۋ نىساناسىنىڭ ورىندالۋ احۋالى، جاراقسىز قاتتى زاتتاردىڭ ورتانى لاستاۋىنان ساقتانۋ جانە ونى وڭاۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ مالىمەتى جانە قاراۋ پىكىرى احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، ورتانى قورعاۋ زاڭىنىڭ، چاڭجياڭ وزەنىن قورعاۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋ احۋالىن تەكسەرۋ ءارى ورتانى قورعاۋ زاڭىنىڭ اتقارىلۋىن تەكسەرۋ مالىمەتىن قاراۋعا ۇشتاستىرا وتىرىپ ارناۋلى تاقىرىپتا پىكىر الۋ ورىستەتىلەدى. زاڭ اتقارۋعا، باقىلاۋ - تەكسەرۋگە، ءادىليا قىزمەتىنە بولعان باقىلاۋ كۇشەيتىلىپ، شەكارادان زاڭسىز كىرگەن، زاڭسىز قونىستانعان، زاڭسىز جۇمىستانعان شەتەلدىكتەردى باسقارۋ احۋالى جونىندەگى باياندامانى تىڭداپ جانە قاراپ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ ورگاندارىنىڭ باقىلاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىن ولشەمگە ءتۇسىرۋ، زاڭ - ءتۇزىم ارناسىنا ءتۇسىرۋ، جۇيەلىلەندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ جاعدايىن ارقاۋ ەتىپ، ارناۋلى تاقىرىپتا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزىلەدى، ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسىنىڭ شەتەلگە ساياتىن سوت جۇرگىزۋ قىزمەتى احۋالى جونىندەگى بايانداما، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ ازامات جاسىنا تولماعانداردىڭ پروكۋراتۋرا قىزمەتىن ورىستەتۋ احۋالى جونىندەگى بايانداما تىڭدالادى جانە قارالادى. باقىلاۋ قىزمەتى مەحانيزمى مەن ءادىس - ءتاسىلى كەمەلدەندىرىلىپ، كورنەكتى ماسەلەلەر قاتاڭ قاداعالانىپ، سوڭىنا ءتۇسىپ قۋزاۋ كۇشەيتىلەدى، باقىلاۋدىڭ عىلميلىعى، دالدىگى جوعارىلاتىلىپ، باقىلاۋدىڭ تۇراقتىلىعى مەن ناقتى ونىمدىلىگى كۇشەيتىلەدى.

　　بەسىنشى، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ

　　14 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن سايلاۋعا قاتىستى قىزمەتتەر تىڭعىلىقتى ويداعىداي ىستەلىپ، حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن سايلاۋ ”وتكەلى“ ويداعىداي يگەرىلىپ، سايلاۋدىڭ جالپى بارىسىن باقىلاۋ كۇشەيتىلىپ، سايلاۋ بارىسىنىڭ ستيلى پاك، سالتى دۇرىس بولۋىنا، سايلاۋ ناتيجەسىنە حالىق ريزا بولۋىنا كەپىلدىك ەتىلەدى. ۋاكىلدەردىڭ قىزمەت قابىلەتى قۇرىلىسى كۇشەيتىلىپ، مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەر قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ جونىندەگى ناقتى شارالار ىشكەرىلەي تياناقتاندىرىلىپ، ۋاكىلدەرگە تىعىز ارقا سۇيەپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتى جاقسى ىستەلەدى. باسقارۋشى ورىنداردىڭ كەڭەس جوبالاردى، ۇسىنىستاردى جوعارى ساپامەن، جوعارى ونىمدىلىكپەن جاقسى باسقارۋ ءبىر تۇتاس جوسپارلانىپ، ۋاكىلدەردىڭ ۇسىنىسىنا جاۋاپ قايتارۋ، ۋادە بەرۋ، شەشۋ ىستەرىنىڭ ەسەپ داپتەرىن جاساۋ ىلگەرىلەتىلىپ، ۋاكىلدەردىڭ ۇسىنىسىنا ءتۇيىندى تۇردە قۋزاۋ سالۋ مەحانيزمى كەمەلدەندىرىلەدى. ۋاكىلدەردىڭ تۇراقتى كوميتەتتىڭ، ارناۋلى كوميتەتتەردىڭ، قىزمەت كوميتەتتەرىنىڭ قىزمەتىنە ات سالىسۋى تەرەڭدەتىلىپ، حالىق ۇكىمەتى، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتى، ەڭ جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسى، ەڭ جوعارى حالىق پروكۋراتۋراسىنىڭ ۋاكىلدەرمەن بايلانىس جاساۋ قىزمەتىن كۇشەيتۋ جانە جاقسارتۋ ىلگەرىلەتىلەدى. ۋاكىلدەردىڭ حالىق بۇقاراسىمەن بايلانىس جاساۋ مازمۇنى مەن فورماسى بايىتىلىپ، ۋاكىلدەر اڭىس ەتكەن بۇقارانىڭ پىكىرى مەن تالابىن ءبىر جاقتى ەتۋ، جاۋاپ قايتارۋ مەحانيزمى ورناتىلادى جانە كەمەلدەندىرىلەدى. ۋاكىلدەردى كۋرستان وتكىزۋ قىزمەتىنىڭ جۇيەلىلەنۋ، جۇيەگە ءتۇسۋ، ارنايىلانۋ دەڭگەيى جوعارىلاتىلىپ، اۋدان دارەجەلى حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى مەڭگەرۋشىلەرىنىڭ 4 كەزەك ۇيرەنۋ كۋرسى ويداعىداي اشىلادى. مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرى قىزمەتىنىڭ ينفورماتسيا تۇعىرى قۇرىلىسى مەن قولدانىلۋى ىلگەرىلەتىلىپ، ونى ۋاكىلدەردىڭ ۇيرەنۋ تۇعىرىنا، مىندەت اتقارۋ قىزمەت تۇعىرىنا، بۇقارامەن بايلانىس جاساۋعا قىزمەت وتەۋدىڭ تىرەكتىك تۇعىرىنا اينالدىرۋعا مۇمكىندىك جاسالادى. ۋاكىلدەردىڭ مىندەت وتەۋىن باسقارۋ - باقىلاۋ كۇشەيتىلىپ، ۋاكىلدەردىڭ مىندەت وتەۋ ارحيۆىن ولشەمگە ءتۇسىرۋ قۇرىلىسى ىلگەرىلەتىلەدى.

　　التىنشى، حالىق قۇرىلتايىنىڭ سىرتقا باعىتتالعان قىزمەتىن مۇقيات جاقسى ىستەۋ

　　ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ كەلەلى ديپلوماتيالىق قيمىل جەتىستىكتەرىنىڭ تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتۋدى ماڭداي الدى مىندەت ەتىپ، شەتەل پارلامەنتتەرىمەن، حالىقارالىق جانە وڭىرلىك پارلامەنت ۇيىمدارىمەن اۋىس - ءتۇيىستى كۇشەيتىپ، ءتۇيىندى ەلدەر مەن وڭىرلەردەگى ءىرى ەل پارلامەنتتەرىمەن سەلبەستىك ىلگەرىلەتىلىپ، كوپ ساتىلى، كوپ ارنالى سىرتقا باعىتتالعان بارىس - كەلىس بەكەمدەلەدى جانە تەرەڭدەتىلەدى. سىرتقا باعىتتالعان قىزمەت پەن سىرتقا باعىتتالعان ۇگىت قىزمەتىنىڭ ىشكەرىلەي توعىسۋى جەبەلىپ، حالىق قۇرىلتايىنىڭ سىرتقا باعىتتالعان قىزمەتكە باعىتتامالىلىعى، ونىمدىلىگى ارتتىرىلادى. شەتەلگە ساياتىن زاڭدىق كۇرەستىڭ مازمۇنى مەن فورماسى بايىتىلىپ جانە كەمەلدەندىرىلىپ، مالىمدەمەشى مەحانيزمىنىڭ رولى تولىق ساۋلەلەندىرىلەدى.

　　جەتىنشى، ”ءتورت ورگاننىڭ“ تالابى بويىنشا تۇراقتى كوميتەتتىڭ وزىندىك قۇرىلىسىن كۇشەيتۋ

　　پارتيا باسشىلىعىنىڭ ءتۇرلى تۇزىمدەرى مۇقيات اتقارىلىپ، حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ”ءتورت ورگان“ قۇرىلىسى ونان ارى كۇشەيتىلەدى. پارتيانى جاپپاي قاتاڭ باسقارۋعا تاباندى بولىپ، ورگاننىڭ ساياسي قۇرىلىسى، يدەيالىق قۇرىلىسى، ۇيىمدىق قۇرىلىسى، ستيل قۇرىلىسى، ءتارتىپ قۇرىلىسى جانە ءتۇزىم قۇرىلىسى شىنايى كۇشەيتىلەدى. حالىق قۇرىلتايى ءتۇزىمى نازارياسىن زەرتتەۋ جانە حالىق قۇرىلتايىنىڭ جۇرتشىلىق پىكىرىندىك ۇگىتتەۋ قىزمەتى كۇشەيتىلەدى. بۇقارادان كەلگەن ارىز - حاتتار مەن ارىزدانا كەلگەندەر قىزمەتى ويداعىداي ىستەلەدى. ورگانداردىڭ سيفرلانۋ، ينفورماتسيالانۋ، زەردەلىلەنۋ قۇرىلىسى كۇشەيتىلەدى. جەرگىلىكتى حالىق قۇرىلتايلارىمەن بايلانىس كۇشەيتىلىپ، حالىق قۇرىلتايى قىزمەتىنىڭ جالپى تۇلعالىق ونىمدىلىگى جوعارىلاتىلادى.

　　ۋاكىلدەر!

　　جاڭا كۇرەس جورىعىندا ءبىز شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ توڭىرەگىنە اناعۇرلىم تىعىز ىنتىماقتاسىپ، ”ءتورت تانىمدى“ كۇشەيتىپ، ”ءتورت سەنىمدى“ بەكەمدەپ، ”ەكىنى قورعاۋدى“ ورىنداپ، زاڭ شىعارۋ ۇقىعىن، باقىلاۋ ۇقىعىن، ۇيعارىم جاساۋ ۇقىعىن، مىندەتكە تاعايىنداۋ، مىندەتىنەن قالدىرۋ ۇقىعىن دۇرىس جۇرگىزىپ، ىنتىماقتاسا كۇرەسىپ، جالىنداعان ارىنمەن جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ۇلى جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ جولىندا تىڭ ۇلەس قوسىپ، پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ جەڭىسپەن اشىلۋىن ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمىزبەن قارسى الۋىمىز كەرەك!

　　(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 3 - ايدىڭ 14 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

　　(باياندامانى 13 - كەزەكتى مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى 5 - ءماجىلىسىنىڭ حاتشىلار باسقارماسى اۋدارتىپ بەرگەن)