بوگەتتىك تۇيىندەردى تالقانداپ، ىركىلىسسىزدىككە كەپىلدىك ەتىپ، كوكتەمگى ەگىستى ورنىقتى جۇرگىزۋ
− مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بىرلەسىپ ساقتانۋ، بىرلەسىپ تىزگىندەۋ مەحانيزمى ىندەتتەن ساقتانۋداعى قولامتالى ماسەلەلەرگە جاۋاپ قايتاردى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى لي حىڭ، گۋ تيانچىڭ، ۋىن جيڭحۋا
3 - ايدان بەرى ەلىمىزدە ىندەت كوپ تۇيىندە بىتىراي تارالىپ، كوپتەگەن ولكەنى شارپىدى. زات اينالىمىنىڭ ىركىلىسسىزدىگىندەگى، كوكتەمگى ەگىس، باعىپ - باپتاۋداعى ءدوپ كەلگەن بوگەتتىك ءتۇيىندى ماسەلەلەردى قايتكەندە شەشۋگە بولادى؟ بۇقارانىڭ ”شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ءزارۋ“ ماسەلەلەرىنە مەڭزەس، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بىرلەسىپ ساقتانۋ، بىرلەسىپ تىزگىندەۋ مەحانيزمى 4 - ايدىڭ 19 - كۇنى اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسىن اشىپ، جۇرت ءتۇيىندى تۇردە ءجىتى قاداعالاپ وتىرعان وسى ىستەر توڭىرەگىندە جاۋاپ قايتاردى.
ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جاعدايى ورنىقتى، قوعام اياسىندا يكەمدى نولگە ءتۇسىرۋدى تەز ارادا جۇزەگە اسىرۋ
مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى اۋرۋدى تىزگىندەۋ مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ۋ لياڭيوۋ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: 3 - ايدىڭ 1 - كۇنىنەن 4 - ايدىڭ 18 - كۇنىنە دەيىن 31 ولكە (اۆتونوميالى رايون، توتە قاراستى قالا) مەن شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانىنان مالىمدەلگەن جەرگىلىكتى جۇعىمدالۋشىلاردىڭ سانى جيىنى 497 مىڭ 214 بولىپ، شيزاڭ اۆتونوميالى رايونىنان باسقا بارلىق ولكەنى شارپىدى.
”جۋىقتاعى ءبىر مەزگىلدە بۇكىل ەلدە ىندەت جاعدايىندا بىرتىندەپ ورنىقتى بولۋ اۋقىمى جارىققا شىقتى، ءبىراق وڭىرلەر اراسىندا ايقاسپالى كىرۋدىڭ ىقپالى كورنەكتى بولىپ، جەر - جەردىڭ يكەمدى نولگە ءتۇسىرۋ مىندەتى جاپالى بولىپ وتىر“. ۋ لياڭيوۋ بىلاي دەدى: حىبەي، جياڭسۋ، جىجياڭ، انحۇي، گۋاڭدۇڭ، فۋجيان، لياۋنيڭ سياقتى ولكەلەردە ىندەت تۇلعالىق جاقتان ورنىعۋعا بەت الدى؛ جيلين ولكەسى جيلين قالاسىندا ىندەت ۇزدىكسىز جاقسارۋدا، چاڭچۇن قالاسىندا ىندەتتىڭ جالپى جاقتان تومەندەۋ بەتالىسى جارىققا شىقتى؛ شاڭحاي قالاسىندا جۋىق كۇندەردە ىندەت ءالى دە جوعارى دەڭگەيدە تۇر، الەۋمەتتىك اۋماقتا تارالۋ حاۋىپ - قاتەرى ءبىرشاما جوعارى، ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جاعدايى ءالى دە قيىن.
دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ كەڭ تارالۋى حالىقارا نازار اۋدارىپ وتىرعان الەۋمەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ وقيعاسىن ۇزدىكسىز قالىپتاستىراتىندىعىن جاريالادى. مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى مي فىڭ مىنانى ءبىلدىردى: عىلمي، دالمە - ءدال، يكەمدى نولگە تۇسىرۋدەن ەكى ۇدايىلانباۋعا، اۋىتقىماۋعا ۇزدىكسىز تاباندى بولىپ، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شارالارىن ەگجەي - تەگجەيلى، ناقتى تياناقتاندىرىپ، قوعام اياسىندا يكەمدى نولگە ءتۇسىرۋ نىساناسىن تەز ارادا جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
”يكەمدى نولگە تۇسىرۋدە مۇلدە جۇعىمدالماۋعا ۇمتىلۋعا بولمايدى“. جۇڭگو اۋرۋدى تىزگىندەۋ ورتالىعى ەپيدەميولوگيا اۋرۋلارى عىلىمىنىڭ باس مامانى ۋ زۇنيوۋ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: يكەمدى نولگە ءتۇسىرۋ مەن مۇلدە جۇعىمدالماۋدىڭ ماندىك جاقتان پارقى بار. يكەمدى نولگە ءتۇسىرۋ دەگەنىمىز جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ تۋىلۋىنا مەڭزەس، ءبىرى بايقالعاندا ءبىرىن جويۋ، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋستىڭ ىندەت تۋىلعان جەردە تارالۋىنا مۇمكىندىك قالدىرماۋ ءارى ۆيرۋستىڭ باسقا وڭىرلەرگە تارالۋىنان، كەڭەيۋىنەن ساقتانۋ. تۋىلعان ءاربىر ىندەتكە مەڭزەس، بارىندە ءبىرشاما قىسقا ۋاقىتتا تىزگىندەۋ تالاپ ەتىلەدى.
بوگەتتى تۇيىندەردى اشىپ، اشىق، ىركىلىسسىز بولۋدى قامتاماسىز ەتۋدى ماڭىزدى ورىنعا قويۋ
تاياۋدا بۇكىل ەلدە جەرگىلىكتى توپتالۋ سيپاتىنداعى ىندەت جاعدايىنىڭ تارالۋ ءتۇيىنى كوپ، اۋماعى كەڭ بولىپ، ءجيى تۋىلعاندىقتان، ءىشىنارا وڭىرلەردە ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ قاتىناسقا اسەر ەتىپ، اۆتوكولىكتەر بوگەلىپ قالۋ، زات اينالىمى ىركىلىسسىز بولماۋ سياقتى ماسەلەلەر جارىققا شىقتى. مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بىرلەسىپ ساقتانۋ، بىرلەسىپ تىزگىندەۋ مەحانيزمى 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى حابارلاندىرىپ باسىپ تاراتىپ، جۇك تاسىمالىنىڭ، زات اينالىمى جولىنىڭ اشىق، ىركىلىسسىز بولۋىن قامتاماسىز ەتۋ قىزمەتىن شىن مانىندە جاقسى ىستەۋدى تالاپ ەتتى؛ مەملەكەتتىك كەڭەس 4 - ايدىڭ 18 - كۇنى ءماجىلىس اشىپ، مەملەكەتتىك كەڭەس زات اينالىمى قامتاماسىزدىعى قىزمەت مەحانيزمىن قۇرۋدى ۇيعاردى...
”قاي - قاشان دا اشىق، ىركىلىسسىز بولۋدى قامتاماسىز ەتۋدى جالپى جاعداي قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى ورنىنا قويۋ كەرەك“. قاتىناس - تاسىمال مينيسترلىگى تاس جول مەكەمەسىنىڭ باستىعى ۋ چۇنگىڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: قاتىناس - تاسىمال مينيسترلىگى حالىق تۇرمىسىن ەڭ تومەنگى شەكتە قامتاماسىز ەتۋدى، جۇك تاسىمالىن ىركىلىسسىزدەندىرۋدى، كاسىپ سالاسى اينالىمىن جۇزەگە اسىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، بۇكىل ەلدە ءبىر تۇتاس ءوزارا مويىندالاتىن جولحاتىن جەدەل جالپىلاستىرىپ پايدالانۋ، زات اينالىمى وتكەرمەلەۋ الاڭدارىن جەدەل دايىنداپ قۇرۋ جانە ولاردان ويداعىداي پايدالانۋ، باقىلاۋ - تەكسەرۋدى، ساقتاندىرۋدى كۇشەيتۋ سياقتىلاردى قامتىعان قىزمەتتەردى كۇش سالا ويداعىداي يگەرەدى.
مەملەكەتتىك پوچتا مەكەمەسى بازاردى باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى بيان زودۇڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ىندەت اۋىر وڭىرلەردە جەدەل جەتكىزۋ باقشا - رايونى سياقتى قۇرىلعىلاردى تايانىش ەتىپ، ءبولىپ تاراتۋ الاڭدارىن قۇرىپ، پوچتا، جەدەل جەتكىزۋ تاسىمال كولىكتەرىنىڭ ءوتۋىن شىن مانىندە قامتاماسىز ەتىپ، نەگىزگى تۇرمىستا تۇتقيىل، ۋاقىتتىق جانە تىعىز - تاياڭ قيىنشىلىققا جولىققان نەگىزگى جەلى تاسىمال شوفەرلەرى مەن جەدەل جەتكىزۋشىلەرگە قاراتا شارالاردى دەر كەزىندە جولعا قويىپ، قيىن وتكەلدەن وتۋىنە كومەكتەسۋ كەرەك.
ءىشىنارا وڭىرلەردەگى ”كوكونىس ساتىپ الۋ قيىن بولۋ، كوكونىس قىمبات بولۋ“ ماسەلەسىنە قاراتا اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى اۋىل - قىستاق كووپەراتيۆ شارۋاشىلىعىنا جەتەكشىلىك ەتۋ مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ماۋ دىجى بىلاي دەدى: بۇكىل ەلدەگى ”كوجە قاتىق“ ونىمدەرى ءوندىرىسىنىڭ جالپى مولشەرى بۇقارانىڭ تۇتىنۋ قاجەتىن قاناعاتتاندىرا الادى. قاتىستى تاراۋلار جەر - جەردى استىق، ماي، كوكونىس، جەمىس - جيدەك سياقتى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى ۇدايىلاندىرۋداعى ءتۇيىندى قامتاماسىز ەتىلەتىن زاتتىق ماتەريالدار كولەمىنە ەنگىزىپ، ءتۇيىندى زاتتىق ماتەريالدار تاسىمال كولىكتەرىنە بۇكىل ەلدە ءبىر تۇتاس قولدانىلاتىن جولحاتىن بەرۋگە قۋزايدى. شوفەر - قىزمەتكەرلەرىنىڭ حابارلاسۋ ۇلكەن ساندى مالىمەتى ءجۇرىس - تۇرىس كارتچكاسىنىڭ جاسىل تۇسىندە ＊بەلگىسى بار ءارى ولكە اتتاپ ىندەتكە قاتىستى وڭىرلەرگە كىرىپ - شىعاتىن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن تاسيتىن كولىكتەردى، جولحاتى بار ءارى ىندەتتەن ساقتانۋ تالابىنا تولىمدى جاعدايدا قاتىناۋىن بەتالدى شەكتەۋگە نەمەسە ءوز بەتىنشە ءناسيحاتتاپ قايتارۋعا بولمايدى.
ىندەتكە قانشا ءدوپ كەلگەن سايىن استىق ءوندىرىسىن سونشا ورنىقتىرۋ
قازىر كوكتەمگى ەگىس، باعىپ - باپتاۋدىڭ قاربالاس مەزگىلى، استىق ەگۋ مەملەكەت شارۋاشىلىعى مەن حالىق تۇرمىسىنا سايادى. ماۋ دىجى مىنانى ءبىلدىردى: كەزەكتە كوكتەمگى ەگىس، باعىپ - باپتاۋ جاپپاي ورىستەتىلدى، جالپى تۇلعالىق ىلگەرىلەۋشىلىگى ءبىرشاما ءساتتى. قازىر بۇكىل ەلىمىزدە كوكتەمگى استىق ەگۋ نىساناداعى جەر اۋدانىنان ％20 ارتتى، قارقىنى سايكەس مەزگىلدەگىدەن 1.2 پايىز تەز.
ىندەتكە قانشا ءدوپ كەلگەن سايىن نەگىزگى جاعدايدى بارىنشا ورنىقتىرۋ، استىق ءوندىرىسىن سونشا ورنىقتىرۋ كەرەك. تاياۋدا ىندەت جاعدايىنىڭ ەگىنشىلەردىڭ اتىزعا بارۋىنا، اۋىل شارۋاشىلىق ماتەريالدارىنىڭ جەتكىزىلۋىنە، اۋىل شارۋاشىلىق ماشينالارىنىڭ جولعا شىعۋىنا جانە سىرتتاعى ەگىنشىلەردىڭ اۋىلعا قايتىپ ەگىس جۇمىستارىمەن شۇعىلدانۋىنا ءبىر قىدىرۋ ىقپال تۋدىرۋىنا مەڭزەس، اۋىل شارۋاشىلىق، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى ەگىنشى بۇقارانىڭ جانە بازار نەگىزگى تۇلعالارىنىڭ ءىس جۇزىندىك قيىنشىلىقتارىن ءبىر - بىرلەپ شەشتى.
اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى تاياۋدا كوكتەمگى ەگىس ءوندىرىسى، مال شارۋاشىلىعىنىڭ قالىپتى ءوندىرىس، ساتۋ ءتارتىبىن قورعاۋ سياقتى جاقتارداعى قىزمەتتەردى ورنالاستىرىپ، ويداعىداي يگەردى ءارى ىستىق لەنيالى تەلەفون جانە ينتەرنەت جەلىسىندە ءسوز قالدىرۋ تۇعىرىن اشتى. ”كوپشىلىك اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى سايتىنىڭ باس بەتىنەن قاتىستى ينفورماتسيالاردى كورە الادى، تەلەفون نەمەسە ينتەرنەتتە ءسوز قالدىرۋ ارقىلى جولىققان قيىنشىلىقتارى مەن ماسەلەلەرىن اڭىس ەتۋىنە بولادى. اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى قاتىستى تاراۋلارمەن جانە جەرگىلىكتى ورىنمەن بىرگە دەر كەزىندە تەكسەرىپ، بىرگە ىلگەرىلەتىپ شەشەدى“، - دەدى ماۋ دىجى.
كەلەسى قادامدا اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مينيسترلىگى قاتىستى تاراۋلارمەن بىرگە دارەجەگە، تۇرگە ايىرىپ، دالمە - ءدال ساقتانۋ - تىزگىندەۋگە ۇزدىكسىز تاباندى بولىپ، بوگەتتى، توسقاۋىلدى شىنايى ارشىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن جانە ادام، زات اينالىمىنىڭ ءتارتىبىن قورعايدى. سونىمەن بىرگە ”ءبىر تاياقپەن ايداۋدان“، ”قاراپايىمداستىرۋدان“ جانە ”باسى ارتىق مىندەت - تالاپ قويۋدان“ قاتاڭ ساقتانىپ، ءوز بەتىمەن توسقاۋىل قويىپ توسۋعا، بەتالدى جول بوگەپ، قىستاقتاردى قۇرساۋلاۋعا قاتاڭ تيىم سالادى.
مۇندا ىندەت تۋىلعان باسقارۋ - تىزگىندەۋ ءوڭىرى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىن ۇيلەسىمدى ورنالاستىرىپ، ەگىنشىلەردىڭ شوعىرلى ۋاقىتتان اۋاشالانىپ اتىزعا بارىپ، ۇيىنەن اتىزعا، اتىزدان ۇيىنە دەيىنگى ”ەكى نۇكتە، ءبىر سىزىق ۇلگىسى“ بويىنشا جۇمىس ىستەۋىنە رۇقسات ەتۋ كەرەك. ىندەت تۋىلعان قۇرساۋلانعان وڭىرلەر ەگىنشىلەردى ەگىس جۇمىستارىن ءوزارا كومەكتەسىپ ىستەۋگە ۇيىمداستىرىپ، قوعامدانعان قىزمەت وتەۋ نەگىزگى تۇلعاسىن سۇيەنىش ەتىپ، مىندەتتەپ باسقارۋ قىزمەت وتەۋىن ورىستەتىپ، قىستاقتان شىعىپ، اتىزعا بارۋعا لاجسىز ەگىنشىلەردىڭ جەتكىلىكتى، تولىق ەگۋىنە، ەگۋ مەزگىلىندە ەگۋىنە كومەكتەسۋ كەرەك.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - ايدىڭ 19 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
