اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالاردىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن قاۋلاتتى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ جىلي
اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ، ءسوز جوق، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كۇشەيۋىن، اۋىل - قىستاقتىڭ كوركەيۋىن، شارۋالاردىڭ بايۋىن جەبەيدى.
2014 - جىلى 4 - ايدىڭ 27 - كۇنىنەن 30 - كۇنىنە دەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنا دەگەن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن، شىن ىقىلاسپەن، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شىنايى قامقورلىعىن الىپ شينجياڭعا كەلىپ، قىزمەت تەكسەردى.
8 جىلدان بەرى، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم مەن ۇكىمەت بۇكىل رايونداعى ءار ۇلت كادر، بۇقاراسىن باستاپ، ءبىر نيەتپەن كۇش قوسىپ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جاپپاي جەڭىسىنە قول جەتكىزىپ، مۇلدەم كەدەيلىك ماسەلەسىن تاريحي شەشىپ، بۇكىل ەلمەن بىرگە جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعامعا قادام تاستاپ قانا قويماي، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ جاڭا جورىعىن جاپپاي باستاۋدا دا اناعۇرلىم زور قادامدار باسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار ىستەرىن جوعارى ساپالى دامىتۋدىڭ جاڭا تاراۋىن قۇلشىنا جازدى.
كاسىپ سالالارى گۇلدەندى
اۋىل - قىستاقتىڭ دامۋى تەبىندى بولدى
4 - ايداعى كونەشار اۋدانى توعىزاق قالاشىعى اياققى مانگان قىستاعى. اتىزداردا ماشينالار گۇرىلدەپ، جىلىجايلاردا بالاۋسا گۇلدەر شەشەك اتىپ، شاعىن بازارلار دۋمانعا شومىپ تۇر. قىستاق تۇرعىنى ابدۇقيۇم روزى ءار كۇنى تاڭەرتەڭ ورنىنان ەرتە تۇرىپ ءبىر كۇندىك قاربالاس جۇمىسىن باستايدى، بايۋ جولى قانشا كوبەيگەن سايىن، ول ۋاقىتتىڭ جەتپەي بارا جاتقانىن سولعۇرلىم سەزىنىپ ءجۇر.
”قازىر قىستاعىمىزدا ەرەكشە كاسىپ سالاسى كوپ، زاۆود پەن سەلبەستىك كووپەراتيۆى كوپ، قىستاق تۇرعىندارى نە ىستەسە دە اقشا تابا الادى، بۇل ءۇشىن كوممۋنيستىك پارتياعا العىس ايتامىز، باس شۋجيگە العىس ايتامىز. ءوز وتباسىمدى الىپ ايتسام، مەن ءبىر جاعىنان سيىر باعامىن، گۇل وسىرەمىن، ەندى ءبىر جاعىنان، تراكتورمەن باسقالاردىڭ جەر جىرتۋىنا كومەكتەسەمىن، 3 جاقتان كىرىس تابامىن“، - دەدى 4 - ايدىڭ 17 - كۇنى ابدۇقيۇم روزى. وسى مەزگىلدە اۋا تەمپەراتۋراسىنىڭ جوعارىلاۋىنا ىلەسە، ونىڭ 10 نەشە سيىرى ”كوكتەمگى قوڭىن“ جيناي باستادى، وسىرگەن دوپشا گۇلدەرى 5000 يۋانعا تاياۋ اقشاعا ساتىلدى، ونى جەر جىرتىپ بەرۋگە شاقىرعان تەلەفوندار دا ىركەس - تىركەس كەلە باستادى.
2014 - جىلى 4 - ايدىڭ 28 - كۇنى تۇستەن بۇرىن، شينجياڭدا قىزمەت تەكسەرىپ جۇرگەن باس شۋجي شي جينپيڭ اياققى مانگان قىستاعىنا بارىپ كادر، بۇقارامەن امانداسقاندا، قىستاق تۇرعىنى ابدۇقيۇم روزىنىڭ ۇيىنە كىرگەن بولاتىن. باس شۋجي ابدۇقيۇم روزىعا: وتباسىڭىزدىڭ تۇرمىسىنىڭ وسىنداي ورەگە جەتكەنىن كورىپ قاتتى قۋاندىم. مەن سىزدەردى كورۋگە كەلگەندە پارتيانىڭ حالىقتى يگىلىككە كەنەلتۋ ساياساتتارىنىڭ جۇرت جۇرەگىنە تەرەڭ ۇيالاعان - ۇيالاماعاندىعىن، رول اتقارعان - اتقارماعاندىعىن سىننان وتكىزۋگە كەلدىم. حالىق بۇقاراسىنىڭ ارمان - تىلەگىنە ۇيلەسەتىن ىستەردىڭ بارلىعى پارتيامىزدىڭ كۇرەس نىساناسى. سىزدەردىڭ تۇرمىستارىڭىزدىڭ پارتيانىڭ ساياساتتارىنىڭ قولداۋىندا ءتىپتى دە باقىتتى بولا ءتۇسۋىن تىلەيمىن، - دەگەن ەدى.
8 جىلدىڭ الدىنداعى وسى كورىنىستى قايتالاي ەسكە الىپ، بۇگىنگى ءتىپتى دە باقىتتى تۇرمىستارىنا كوز سالعاندا، ابدۇقيۇم روزى مەن اۋىلداستارى ەرەكشە تەبىرەنەدى.
اياققى مانگان قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مامەتتۇرسۇن ابدۇراحىمان تانىستىرىپ بىلاي دەدى: وسى بىرنەشە جىلدا قىستاق قىزىل ساياحات كاسىپ سالاسى، قۇرىلعىلى اۋىل شارۋاشىلىعى، ەرەكشە جەمىس ورمانى، گۇل، كوشەت ءوسىرۋ سياقتى كاسىپ سالالارىن زور كۇشپەن دامىتىپ، 8 شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن جانە 4 قىستاق زاۆودىن قۇرىپ، ءوز قىستاعىمىزدان، سونداي - اق توڭىرەكتەگى قىستاقتاردان كوپتەگەن ەڭبەككۇشتەردى ماڭايدا جۇمىستاندىردى. بيىل كونەشار اۋدانىنىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ نىساندارىن تايانىش ەتىپ، بۇكىل قىستاعىمىز بۇرىنعى روزا گۇلىن ەگەتىن 200 مۋ جەر نەگىزىندە تاعى 400 مۋ جەرگە كەڭەيتىپ ەگۋمەن بىرگە، تاعى 400 مۋدان استام جەرگە سىبىرتكى جاسايتىن گاۋلياڭ ەگىپ، كاسىپ سالالارىن ىشكەرىلەي ۇلعايتا تۇسپەكشى.
تىلشىلىك بارىسىندا، ءتىلشى مەيلى وڭتۇستىك شينجياڭداعى كەزىندەگى شوعىرلانىپ تۇتاسىپ كەتكەن كەدەي وڭىرلەردە بولسىن، الدە سولتۇستىك شينجياڭداعى كاسىپ سالاسى جالاڭ، شەت - شالعاي مال شارۋاشىلىق وڭىرلەردە بولسىن، كەدەيلىك قالپاعى الىنعاننان كەيىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋ قىزمەتىنىڭ ىلگەرىلەۋىنە ىلەسە، كاسىپ سالالارىنىڭ پارىقتى، ەرەكشەلىككە، باسىمدىققا يە بولىپ دامۋ جولىنىڭ بارعان سايىن ايقىندالىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ گۇلدەنۋىنىڭ اۋىل - قىستاق ەكونوميكاسىنا اكەلگەن ومىرشەڭدىك كۇشى بارعان سايىن كوبەيىپ، كاسىپ سالالارىنىڭ توعىسۋىنىڭ ەگىنشى - مالشىلارعا اكەلگەن پايداسىنىڭ بارعان سايىن مولايعاندىعىن بايقادى.
تاۋ جاسىلدانىپ، سۋ تۇندى
اۋىل - قىستاق كەلبەتىنىڭ ساپاسى ارتا ءتۇستى
1 -، 2 - ايلاردا مۇز الاڭدارىنا باراتىن ساياحاتشىلار كوبەيەدى، 3 -، 4 - ايلاردا ورىك گۇلى، شاپتول گۇلى جامىراي اشىلادى، 5 -، 6 - ايلاردا كۇرىش اتىزدارى جاسىل جەلەك جامىلادى، 7 -، 8 - ايلاردا جەمىس باقشالارىندا جەمىس - جيدەك سامسيدى... ونسۋ اۋدانى توعىرا اۋىلدىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اۋىل باستىعى مويدۇن ماۋنيازدىڭ ۋيشين دوستىق شەڭبەرىندە، ءبىر جىلدىڭ 4 ماۋسىمىنداعى توعىرا اۋىلىنىڭ تابيعي ”رەڭ تاقتاسىنىڭ“ ۇزدىكسىز وزگەرىپ وتىرعاندىعىن كورۋگە بولادى.
ونسۋ اۋدانى سۋى مول بولعاندىقتان ”سايۋاي جياڭنان، بالىق پەن كۇرىش مەكەنى“ دەگەن اتاققا يە بولعان. اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا، اتالعان اۋدان تاۋ، سۋ، ورمان، اتىز، كول، جايلىم، قۇمدى جۇيەلى جونگە سالۋدى ىشكەرىلەي ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، سۋ مەن توپىراقتى ساقتاۋ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتىپ، كۇشتى اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسىن وڭاۋعا شوعىرلاندىرىپ، ”تيانشانداعى ارمان قالا، تاۋلى، سۋلى ونسۋ“ جاڭا كارتيناسىن ءتومۇر شىڭىنىڭ ەتەگىندە بىرتە - بىرتە جايدى.
”ونسۋ اۋدانىنىڭ ەگىن، مال شارۋاشىلىق وڭىرلەرى كوركەم جاراتىلىستىق كورىنىسىمەن، ساپالى، جاسىل اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىمەن، رەتتى، تازا قىستاق بەينەسىمەن، قولايلى نەگىزدىك قۇرىلعىلارىمەن اقسۋ قالاسىنىڭ ارتقى باقشاسىنا اينالدى. ونسۋ اۋدانى كوكيار قالاشىعى تاعلاق قىستاعى، توحۇلا اۋىلى تومەنگى سۋبۇلاق قىستاعى، تۇمسىق قالاشىعى لاڭگار قىستاعى سياقتىلار ينتەرنەتتە قىزۋ قارسى الۋعا بولەنگەن ات بايلار جەرلەرگە اينالدى“، - دەدى ونسۋ اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مەكەمەسى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى يۇي حۇڭتاۋ.
تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق. اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىنىڭ اتقارىلۋىمەن ءدوربىلجىن اۋدانىنداعى قالىڭ ەگىنشى - مالشىلار ەكولوگيانى گۇلدەندىرۋدىڭ پايداسىنا كەنەلدى. ەگىنشى - مالشىلار ماقتانىشپەن ”بۇل ارادان وسكەن استىق، كوكونىس، مايلى داقىل، ءدارى ماتەريالدارى سياقتى داقىلدار، باعىلعان مال، قۇس تۇگەلدەي جاسىل“ دەسەدى. ءدوربىلجىن (بيڭتۋان - جەرگىلىكتى ورىن، لياۋياڭ) ونەركاسىپ باقشا رايونىنان، ءتىلشى بۇرىن ەلەنبەيتىن اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ شينجياڭنىڭ ءىشى مەن سىرتىنا مولىنان ساتىلاتىن، مەملەكەت قاقپاسىنان شىعاتىن جوعارى دەڭگەيلى ونىمدەرگە اينالعاندىعىن كوردى.
بيىل رايونىمىز كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن ۇزدىكسىز بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا، اۋىل - قىستاق قونىس ورتاسىن رەتتەۋ - جونگە سالۋدىڭ دارەجەسىن كوتەرۋدىڭ 5 جىلدىق ارەكەتىن جالعاستىرىپ اتقارىپ، اۋىل - قىستاقتا دارەتحانالاردى وزگەرتىپ سالۋدى جوعارى ساپامەن ىلگەرىلەتىپ، 1000 قىستاقتى جاسىلداندىرۋدى، كوركەيتۋدى ىلگەرىلەتىپ، تۇرمىستىق لاس سۋدى، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى جونگە سالۋدى كۇشەيتىپ، تۇرمىستىق قوقىر - قوقسىقتى ءبىر جاقتى ەتۋ مولشەرىن ％75كە جەتكىزىپ، قىستاق بەينەسىنىڭ دارەجەسىن تۇتاس تۇلعالى جوعارىلاتىپ، جاڭا داۋىردەگى كوركەم، قونىستانۋعا جايلى اۋىل - قىستاق قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتتى.
قىزمەت وتەۋ ناقتىلاندى
حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسى ناتيجەگە قول جەتكىزدى
قىزمەت ءتۇزىلىسى مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، نەگىزگى ساتى ۇكىمەتتەرىنىڭ قىزمەت وتەۋىن جاقسى ىستەگەندە عانا، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى ىلگەرىلەتۋ قادامى تەزدەي، ورنىعا تۇسەدى. بۇقارانى يگىلىككە كەنەلتۋ، بۇقارانى رازى ەتۋدە دارىندىلاردى، مادەنيەتتى، ۇيىمدى گۇلدەندىرۋ دە بىردەي ماڭىزدى.
”قازىر پارتيا مەن ۇكىمەتتىڭ حالىقتى يگىلىككە كەنەلتۋ ساياساتتارى ءارى كوپ، ءارى جاقسى، اۋىل - قىستاق كادرلارى دا شىن پەيىلمەن بۇقاراعا قىزمەت وتەيدى، ءبىز تۇرلىشە حالىق تۇرمىسى ناقتى ىستەرى اكەلگەن ناقتى يگىلىكتەردى سەزىندىك. اۋرۋ ەمدەتۋدى الىپ ايتساق، قىستاق تۇرعىندارى كىشى - گىرىم اۋرۋلارىن اۋىلدا، ۇنەمى كەزدەسەتىن اۋرۋلارىن اۋداندا، سالماقتى اۋرۋلارىن ايماقتا ەمدەتىپ، نەگىزگى ساتىدا - اق ساۋىعا الادى. اۋرۋ ەمدەتۋ قولايلى، ەمدەتۋ شىعىنى از“، - دەدى 4 - ايدىڭ 19 - كۇنى لوپ اۋدانى حاڭگۇي قالاشىعى جاڭا بازار قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءامرانيسا تۇحتىيۇسۇپ.
بۇكىل شينجياڭداعى ەڭ سوڭعى توپتا كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردىڭ ءبىرى رەتىندە، لوپ اۋدانى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن ويداعىداي بەكەمدەپ قانا قويماي، حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسىندا دا قوماقتى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزۋگە قۇلشىندى. بىلتىر اتالعان اۋدان كاسىپتى گۇلدەندىرۋ، جۇمىستاندىرىپ كىرىستى ارتتىرۋ، ستيل قامتاماسىزدىعى سياقتى اتقارۋ جوباسىن جاساپ، بۇكىل اۋداننىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ نىسانا - مىندەتتەرىن ىشكەرىلەي ايقىنداپ، قىزمەت شارالارى مەن ورىنداۋ ۋاقىت شەگىن ەگجەي - تەگجەيلىلەندىردى.
ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى حالىقتىق جاراستىرۋ، اكىمشىلىك جاراستىرۋ جانە ءادىليالىق جاراستىرۋ ”ءۇش دارەجە قوسىلا ارەكەت ەتۋدىڭ“ ناقتى ونىمدىلىگىن جالپى بەتتىك جوعارىلاتىپ، نەگىزگى ساتىداعى ”ءبىر قىستاقتا ءبىر زاڭدىق اقىلشى بولۋ“، ”ءبىر قىستاقتا ءبىر كەڭسە بولۋ“، ”ءبىر قىستاقتا ءبىر وتباسى بولۋ“ قۇرىلىسىن ارناعا ءتۇسىرىپ، ”سۋديا، پروكۋرور، ساقشى، ادۆوكاتتى توركوز اۋماعىنا كىرگىزۋدى“ ىلگەرىلەتىپ، ”ينتەرنەت + قايشىلىقتى، داۋ - شاردى جاراستىرۋ“ سياقتى ۇلگىلەردە جاڭالىق اشۋعا ىزدەنىس جاساپ، ”انار ءدانى“ سياقتى نەگىزگى ساتى قايشىلىقتى، داۋ - شاردى جاراستىرۋ ماركاسىن تۇلعالاپ، اۋىل - قىستاقتى باسقارۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى.
قاشقار ايماعى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جوسپارلاۋ ارقىلى جەتەكتەۋ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋگە قاتىستى جۇمىستارعا باۋلۋ، قايتا كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى قاداعالاۋ جانە كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ سياقتىلاردى ۇزدىكسىز كۇشەيتتى. جۇمىستاندىرۋ ارقىلى حالىقتى يگىلىككە كەنەلتۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ بارىسىندا ”ءبىر ادامدى ءبىر جۇمىسقا ورنالاستىرۋ“، ”ءبىر ادامدا ءبىر جۇمىس ورنى بولۋدى“ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، شەكارا كۇزەتۋشى، ەكولوگيالىق ورمان قورعاۋشى سياقتى الەۋمەتتىك يگىلىك جۇمىس ورىندارىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، كوپ ءتۇرلى ءتاسىلدى جولعا قويا وتىرىپ جۇمىستاندىرىپ كىرىستى ارتتىرۋدى جەبەپ، بارلىق ادامدا ىستەيتىن ءىسى بولۋدى، باياندى كىرىسى بولۋدى جۇزەگە اسىردى.
