بەتاشار
بيىل جۇڭگو كوممۋنيستىك جاستار وداعى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى. وتكەن 100 جىلعا قايىرىلا قاراساق، ءار ءداۋىر جاستارىنىڭ پارتيا تۋى استىنا جينالىپ، جان قيارلىق قۇلشىنىس جانە كۇرەس جاساۋىنىڭ ارقاسىندا، جاستىق كوكتەمنىڭ سان الۋان جالىندى جىرىن جازعانىن كورەمىز. بۇگىننەن باستاپ، انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتى ”كۇرەسكەرلىك جاس داۋرەن“ ايدارىن اشىپ، تيانشان الابىنداعى ءار ۇلت جاستارىنىڭ كۇرەس حيكايالارىنان سىر شەرتىپ، قالىڭ جاستاردى سەنىمدى بەكەمدەۋگە، شىنايى ۇيرەنىپ، ناقتى ىستەۋگە، حالىققا تامىر تارتىپ، مەملەكەتكە ۇلەس قوسۋعا، جەكە باسىنىڭ مۇرات تالپىنىستارىن شينجياڭنىڭ قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىعى باس نىساناسىنا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ كۇرەس ۇردىسىنە توعىستىرۋعا، جاڭا جورىقتا ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ، جاڭا داۋىردە ەسە قوسۋ بارىسىندا جاستىق شاققا ءتان جاۋاپكەرشىلىك كورسەتۋگە جەتەلەيدى.
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى فان چيۇڭيان، گۋان مىڭيىڭ
”80 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ جىڭ ياشىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن وزگەرتىپ قۇراستىرۋدىڭ مايتالمانى، قولىندا 6 مەملەكەتتىك قولدانىلمالى جاڭاشا پاتەنتى بار؛ تابيعاتتى قورعاۋ قىزمەتكەرى چۋ ۋىنۋىن الەمدىك جينالىستا جۇڭگو جاستارىنىڭ تابيعاتتى قورعاۋعا دەگەن پوزيتسياسىن بايىپپەن ايگىلەدى؛ باتىس بولىككە كومەككە كەلىپ، شينجياڭدا قالعان ەرىكتى سۇن مىڭليڭ اناعۇرلىم كوپ تاڭداۋلى كاسىپورىنداردى شينجياڭعا ەنگىزۋدى مۇرات ەتتى...
تيانشان الابىندا تىنىم الماي زىر جۇگىرگەن وسىناۋ جاستاردىڭ تۇلعاسى مىزعىماس تاڭداۋمەن، كۇرەسكەرلىك بەينەمەن جاڭا داۋىردەگى جاستاردىڭ ءار الۋان كەلبەت - كەسكىنىن كورسەتتى. ءاربىر جاس جىلتىراعان بولماشى ساۋلە ىسپەتتى، ولار جينالا كەلىپ الاۋلى جالىنعا اينالىپ، داۋىرگە نۇر - شۇعىلا شاشا الادى.
قايراتى تاسقىنداعان جاستىق شاقتا جىگەرلەنە ۇمتىلىپ، ىسكەرلىك كورسەتتى
”مەرەكە كەزىندە جولاۋشىلاردىڭ اراسىندا قارتتار مەن بالالار كوبەيەدى، ءسوز جوق، دەن قويا قىزمەت وتەپ، ءتۇيىندى تۇردە قارايلاسۋ كەرەك...“ ”1 - مامىر“ دەمالىسىنىڭ العاشقى كۇنى جۇڭگو تەمىر جولى ءۇرىمجى مەكەمەسى توبى شەكتى سەرىكتەستىگى ءۇرىمجى جولاۋشى تاسىمال بولەگى قالا ارالىق پويەزدار توبى 3 - گرۋپپاسىنىڭ پويەز باستىعى رىن ناننان تاڭەرتەڭ ەرتەمەن قاداعالاي تاپسىرۋعا كىرىسىپ كەتتى.
32 جاستاعى رىن ناننان 14 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتان بەرى تەمىر جولدا قىزمەت ىستەپ كەلەدى، 2017 - جىلى ول قۇلشىنۋ ارقىلى باسەكەمەن پويەز باستىعى ورنىنا شىقتى. قىزمەتتەستەرى ونى قىزمەتتە تۇلا بويىن كۇش - قايرات كەرنەپ تۇرادى، جان - جاعىنا نۇرىن شاشىپ تۇراتىن ”كىشكەنتاي كۇنگە“ ۇقسايدى دەسەدى. ”مەنىڭ قىزمەتىم قاراپايىم ءارى ۇساق - تۇيەك ىستەر، ءبىراق مەن قاراپايىم جۇمىس ورنىمدا وزگەشە ناتيجە شىعارىپ، ءوز قۇنىمدى ايگىلەۋدى ءۇمىت ەتەمىن“، - دەيدى رىن ناننان.
جاستىق شاق كۇرەسكە ارنالعان. جاڭا ءداۋىردىڭ جاستارى اسقاق مۇرات ورناتۋى، ونان دا ماڭىزدىسى، اقىرىن ءجۇرىپ انىق باسىپ، ناقتى ىسكەرلىك بارىسىندا توتەنشە مىعىم ونەر - قابىلەتكە جاتىلىپ، وزىندىك تالانت - ىسكەرلىگىن ارتتىرۋى كەرەك.
4 - ايدىڭ 28 - كۇنى كەش، جاڭبىر تامشىلارىن ۇيىرگەن قاتتى بوران ساقشى كيىمىن ۇرعىلاپ، ”ساتىرلاعان“ داۋىس شىعىپ تۇر، تابان استىنداعى تاستاق جول دا تايعاناققا اينالعان. ”80 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، الاتاۋ قالاسى قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسى قاتىناس ساقشى ۇلكەن اترەتىنىڭ باستىعى سى جىن جۇمىس ورنىن تاپجىلماي كۇزەتىپ تۇر.
جىڭ − الاتاۋ جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىندا كولىك قاتىناۋىنا ىلەسە، شەكارا وتكەلىنەن كىرىپ - شىعاتىن كولىكتەر كۇن سايىن كوبەيە ءتۇستى، ”1 - مامىر“ مەرەكە دەمالىسىندا سى جىن مەن ونىڭ قىزمەتتەستەرى جۇمىس ورىندارىنان تاپجىلماي، شەكارا وتكەلىنەن كىرىپ - شىعاتىن كولىكتەردىڭ حاۋىپسىز، جوعارى ءونىمدى قاتىناۋىن قامتاماسىز ەتتى.
”مەملەكەت قاقپاسىنا ەڭ جاقىن جەردە تۇراتىن قاتىناس ساقشىسى بولۋ − داڭق ءارى جاۋاپكەرشىلىك. اناۋ الىستاعى مەملەكەت قاقپاسى، ماڭدايىمىزداعى ساقشى گەربى بىزگە ءارقاشان حالىققا تامىر تارتىپ، مەملەكەتكە ۇلەس قوسۋدى تالاپ ەتىپ تۇرادى“، - دەيدى سى جىن.
”جاقسى وقىپ، اقاۋسىز ەرجەتىپ، قوعامعا جارامدى ادام بولىڭدار“. 5 - ايدىڭ 1 - كۇنى كۇنەس اۋدانى نارات قالاشىعى پارتكومىنىڭ مۇشەسى، وداق كوميتەتىنىڭ شۋجيى باعينا تايىر وقۋ قۇرالدارىن، دەنە تاربيە بۇيىمدارىن الىپ، ءوزى سۇيەمەلدەپ كومەكتەسكەن 6 ءوسپىرىمنىڭ ۇيىنە بارىپ، ولارمەن سىرلاسىپ، مەرەكەلىك قامقورلىق سيلادى.
جاستىق جانە ءوسپىرىم شاق − ادام ومىرىندەگى ”بۋىن تارتىپ، ماساق جينايتىن مەزگىل“ سانالادى، كوڭىل قويا جەتەكتەۋ بارىنەن قاجەتتى. باعينا ءوزىنىڭ ءىس جۇزىندىك ارەكەتىمەن جاستار مەن وسپىرىمدەردى دۇنيەگە، ومىرگە، قۇنعا دۇرىس كوزقاراس ورناتۋعا تاربيەلەپ جانە كومەكتەسىپ، پارتيانىڭ جاستاردى ۇيىستىرۋ كۇشى مەن جاستاردىڭ پارتياعا ۇيىسۋ كۇشىن نىعايتاتىندىعىن ايتتى.
شەكارا وڭىرگە تامىر تارتىپ، ومىرلەرىنىڭ تىڭ ورىستەرىن اشتى
جاستىق شاق شەكسىز مۇمكىندىكتەرگە جەتۋدىڭ بالاما ءسوزى، جاستاردىڭ سوزدىگىندە مۇمكىن ەمەس دەگەن ءسوز بولمايدى.
ياڭ فان جۇڭگو اۋا رايى مەكەمەسى ءۇرىمجى قۇمدى ءشول اۋا رايىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ زەرتتەرمەنى، ”1 - مامىر“ دەمالىسىندا ول قۇمدى ءشولدىڭ كومىرتەگىن جيناۋى تۋرالى زەرتتەۋ قىزمەتىن جالعاستىرىپ، الدا بولاتىن دالالىق باقىلاۋ تاجىريبەسىنە دايىندالدى.
زەرتتەۋ بارىسىندا ول تاكلاماكان ءشولىنىڭ فوتوسينتەزدىك ەمەس اسەرمەن كومىر قىشقىل گازىن سىمىرەتىندىگىن بايقادى، بۇل بايقاۋ باتىس سولتۇستىكتەگى قۋاڭ وڭىرلەردىڭ كومىر قىشقىل گازىن شىعارۋ مۇمكىندىگىن بەلگىلى دەڭگەيدە جوعارىلاتتى، سونداي - اق كومىر قىشقىل گازىنىڭ شىعارىلۋىن ەڭ جوعارى ماننەن اسىرماۋ، كومىر قىشقىل گازىن بەيتاراپتاندىرۋ نىساناسىنىڭ جۇزەگە اسۋىنا نەگىزگى ساندى مالىمەت تىرەگىن ۇسىندى.
”قانشا جاپالى بولسا دا باقىلاۋ تاجىريبەسىن جالعاستىرا بەرەمىن، جاستار كۇرەس بارىسىندا داۋىرگە ايتاقالسىن ايبىندى تاراۋ جازۋعا ءتيىس“، - دەيدى ياڭ فان.
تيانشان الابىندا ياڭ فان سياقتى اناعۇرلىم كوپ جاستار شەكارا وڭىرگە تامىر تارتىپ، ومىرلەرىنىڭ تىڭ ورىستەرىن اشىپ، ارمانعا قۇلاش سەرمەۋدە.
جۋىقتان بەرى باتىس بولىككە كومەككە كەلىپ، شينجياڭدا قالعان ەرىكتى سۇن مىڭليڭ جىجياڭنىڭ ۋىنجوۋ، تايجوۋ قاتارلى جەرلەرىندەگى كاسىپورىندارعا بارىپ، ماكىت اۋدانى ءۇشىن ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزىپ ءجۇر.
باتىس بولىك جوسپارى ەرىكتىسى رەتىندە، 2011 - جىلى شاندۇڭنان شينجياڭعا كەلگەن سۇن مىڭليڭ قىزمەت ەتۋ مەرزىمى اياقتاعان سوڭ، ەمتيحان بەرىپ ماكىت اۋدانىنا ۇكىمەت قىزمەتكەرى بولىپ قابىلدانادى.
”مەن شەكارا وڭىرگە توراڭعىداي تامىر تارتىپ، جاستىق كوكتەمىمدى شينجياڭدى كوركەيتۋگە ارنايمىن“. ءبىرقانشا كاسىپورىندى ماكىتكە كەلىپ قارجى قوسىپ، زاۆود اشۋعا كوبىرەك تارتقىسى كەلەتىندىگىن ايتادى سۇن مىڭليڭ.
35 جاستاعى ءمامتىمىن ءسامار ءار كۇنى سيىر قوراعا بارىپ كورىپ، تۇراقتى ولشەممەن جەم - ءشوپ بەرىپ، قورانى ۋاقتىلى تازالاپ تۇرادى، زەردەلى باعىمشىلىق سيىر قورانىڭ اناعۇرلىم تازا، رەتتى بولۋىنا مۇمكىندىك جاساعان.
داشۋەدەن وقۋ تاۋىسقان سوڭ، ءمامتىمىن اۋىلداستارىن باستاپ پوسكام اۋدانى جيننيۋ باعىمشىلىعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇردى. وسى جىلداردا كووپەراتيۆ كولەمىن ۇزدىكسىز كەڭەيتىپ، كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى نەشە ءجۇز شارۋانى كىرىستەرىن ارتتىرۋعا جەتەكتەدى. ”جاستار ويلاۋعا، ىستەۋگە باتىل بولۋى كەرەك. مەن ءوز ارتىقشىلىعىمدى ساۋلەلەندىرىپ، اۋىلداستارىمدى تۇرمىستارىن بارعان سايىن جاقسارتا تۇسۋگە باستايمىن“، - دەيدى ول.
باتىلدىقپەن جاڭالىق اشىپ، ارمانعا تالپىندى
كوكتەمگى ەگىس قاربالاستىعى كەزى، ساۋان قالاسى انجيحاي قالاشىعىنىڭ بۇرىش اتىزىندا ”جەرگىلىكتى مامان“ جىڭ ياشىڭنىڭ قاربالاستىعى ءار كۇنى تاڭعى 8دە باستالادى. ”ءبىز توپىراقپەن جابۋ ماشيناسىنا وزگەرتىپ قۇراستىرۋ جۇرگىزىپ، شاعىن قالاقشا قوسىپ، بۇرىشىن رەتتەپ، جابىلاتىن توپىراق مولشەرىنىڭ اناعۇرلىم بىركەلكى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادىق، بۇل وسكىننىڭ ءوسىپ - جەتىلۋىنە پايدالى“، - دەيدى ول.
ساۋان قالاسىندا قولىندا 6 مەملەكەتتىك قولدانىلمالى جاڭاشا پاتەنتى بار جىڭ ياشىڭ اجەپتاۋىر تانىمالدىققا يە، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بارلىعى ونىڭ قولىمەن وزگەرتىلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىمەن بۇرىش ەككەندە ۋاقىتتان، جۇمىستان ۇتۋعا، وزىندىك قۇندى ۇنەمدەۋگە بولاتىندىعىن بىلەدى.
جاستىق شاقتىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ، ەسىل شاقتى زايا كەتىرمەۋ كەرەك. تالاي - تالاي جاستار باتىلدىقپەن جانە تاباندىلىقپەن جاستىق شاقتىڭ جارىس جولىندا ەكپىندەي جۇگىرىپ، ارمانعا تالىقپاي تالپىنۋدا.
5 - ايدىڭ 1 - كۇنى يۋە لۋ مەن شينجياڭ كوركەمونەر تەاترى ءان - ءبي ۇيىرمەسىندەگى قىزمەتتەستەرى كولەمدى ءتول تۋىندى ءبي وپەراسى «جاڭ چيانعا» جەدەل جاتتىعىپ جاتتى. جاڭ چياننىڭ شەشەسىنىڭ رولىن جاندى سومداۋ ءۇشىن، ول جاتتىعۋ ارەدىگىنەن پايدالانىپ تاريحي كىتاپتاردى پاراقتاپ، كەيىپكەردىڭ جان دۇنيەسىن قايتا - قايتا وي ەلەگىنەن وتكىزدى.
”ۇلى داۋىردە تۋعان ءبىز قازىرگى ۋاقىتتى اناعۇرلىم قاستەرلەپ، قايراتتانا ورگە ۇمتىلىپ، اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم تاماشا ءبي ونەرىنىڭ تاڭداۋلى تۋىندىلارىن ۇسىنۋىمىز كەرەك“، - دەيدى يۋە لۋ.
جاستىق شاقتاي قۇلپىرعان 5 - اي، التاي تاۋىنىڭ ەتەگى، تالدار بۇرشىك اتا باستادى. ”شونەك كەڭدىگى لايىقتى ما“؟ 5 - ايدىڭ 2 - كۇنى ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“، تابيعاتتى قورعاۋ قىزمەتكەرى چۋ ۋىنۋىن ماشينانى جۇرگىزىپ اعاش شونەگىن قازا ءجۇرىپ، وزىمەن بىرگە اعاش ەگىپ جۇرگەن التاي ايماقتىق تابيعاتتى قورعاۋ بىرلەستىگىنىڭ مۇشەلەرىنەن وسىلاي دەپ سۇراپ جاتتى.
چۋ ۋىنۋىن مەن جەرگىلىكتى ۇكىمەت بىرگە ”قۇندىز اسحاناسى“ سياقتى مىڭشين قۇندىزىن قورعاۋ جەلىلەس الەۋمەتتىك يگىلىك نىسانىن باستادى، وعان ات سالىسقان ينتەرنەت قولدانۋشىلاردىڭ سانى ميلليوننان استى. نىساننىڭ اتقارىلۋىنا مەڭزەس، مىڭشين قۇندىزىن قامتىعان ۇلىڭگىر وزەنى جاعاسىنداعى ۇساق اڭدار سياقتى جابايى حايۋاناتتار ەكولوگيالىق تىزبەگىنىڭ تۇراقتىلىق جاعدايى ايرىقشا جاقساردى.
”مەن ءبىزدىڭ قۇلشىنىسىمىزدىڭ ارقاسىندا، ۇلى تابيعاتتى قورعاۋ ءۇشىن شۇعىلا جانە جىلۋ شاشۋعا اناعۇرلىم كوپ جاستار جينالسا ەكەن دەيمىن“، - دەيدى چۋ ۋىنۋىن.
