انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ياۋ تۇڭ، ۋاڭ شيڭرۇي 6 - ايدىڭ 1 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن ىشكەرىلەي دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ ءۇشىن، «ورتالىقتىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتى بەلگىلەمەسىنە» ساي، ورتالىق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋ 5 - گرۋپپاسى (تومەندە قىسقارتىلىپ قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى دەلىنەدى) شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنا جانە (تومەندە قىسقارتىلىپ اۆتونوميالى رايون دەلىنەدى) شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانىنا (تومەندە قىسقارتىلىپ بيڭتۋان دەلىنەدى) 2 - كەزەك ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋ ورىستەتتى. 2022 - جىلى 5 - ايدىڭ 19 - كۇنى ورتالىق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتى باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ 6 - ءماجىلىسى قۋزاۋ - تەكسەرۋ بايانداماسىن قاراپ ماقۇلدادى. پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ، مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بەكىتۋىمەن، قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى 2022 - جىلى 6 - ايدىڭ 1 - كۇنى اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋانعا اڭىس ەتتى. قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسىنىڭ باستىعى ليۋ ۋيپيڭ قۋزاۋ - تەكسەرۋ بايانداماسىن حابارلاندىردى، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكومنىڭ شۋجيى، بيڭتۋان پارتكومىنىڭ ءبىرىنشى شۋجيى، ءبىرىنشى جىڭۋي ما شيڭرۇي پوزيتسيا ءبىلدىرىپ، ءسوز سويلەدى، اۆتونوميالى رايوننىڭ ءتوراعاسى ەركىن تۇنياز ءماجىلىستى باسقاردى، بيڭتۋان پارتكومىنىڭ شۋجيى، جىڭۋي لي يفي جانە سىليڭيۋان شۋە بين ماجىلىسكە قاتىناستى. ورىنباسار گرۋپپا باستىعى جاي چيڭ، قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسىنىڭ قاتىستى قىزمەتكەرلەرى، اۆتونوميالى رايوننىڭ جانە بيڭتۋاننىڭ قاتىستى باسشىلارى، قاتىستى تاراۋلاردىڭ جانە ايماقتىق (وبلىس، قالا)، شى (قالا) پارتيا، ۇكىمەتتىڭ نەگىزگى جاۋاپتى جولداستارى قاتارلىلار ماجىلىسكە قاتىناستى.
قۋزاۋ - تەكسەرۋدە بىلاي دەپ قارالدى: اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن جانە باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىن قورعاۋ جونىندەگى ماڭىزدى نۇسقاۋىنىڭ، بەكىتۋىنىڭ رۋحىن مۇقيات دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن بار كۇشپەن ويداعىداي جۇرگىزدى، قىزمەت تەبىنى ءبىرشاما زور بولىپ، ءبىرشاما زور ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى.
اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسىن كۇشەيتۋدى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن دايەكتىلەندىرۋدىڭ، تياناقتاندىرۋدىڭ، قوعام ورنىقتىلىعى مەن باياندى تىنىشتىق باس نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى ەتىپ، جەكە - جەكە «اۆتونوميالى رايوننىڭ ”3 جوعارى“ نىسانداردىڭ شينجياڭعا كىرۋىن قاتاڭ شەكتەۋ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ جونىندەگى اتقارۋ جوباسى»، «ەكولوگيانىڭ جاقسى قورعاۋشىسى بولىپ، كورىكتى بيڭتۋان قۇرۋ جونىندەگى اتقارۋ پىكىرى» سياقتى ساياساتتىق حۇجاتتاردى جاسادى. اۆتونوميالى رايون ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى پارتكومنىڭ شارلاۋ، شارلاپ تەكسەرۋىنىڭ ءتۇيىنى ەتتى.
لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن بار كۇشپەن ويداعىداي جۇرگىزدى. كوكتەمدە شاڭ - توزاڭدى تىزگىندەۋ، جازدا لاستاۋدى توسۋ، كۇزدە جاراقسىز زاتتاردى جونگە سالۋ، قىستا تۇمشانى جونگە سالۋ سىندى ”ءتورت ماۋسىمدىق قامال الۋ“ ارەكەتىن اتقارىپ، بولات - تەمىر، سەمەنت، كوكس سياقتى سالالارداعى مەشەۋ ءوندىرىس قۋاتىن ازايتىپ جانە جويىپ، كومىر ورتەيتىن اگراگاتتار مەن ەلەكتروليزدىق اليۋمين كاسىپورىندارىنا لاستاۋشى زاتتاردى اسا تومەن مولشەردە شىعارۋ بويىنشا وزگەرتۋ جۇرگىزدى. اۆتونوميالى رايون قورشاعان ورتا نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسىن مىقتاپ يگەرىپ، 2018 - جىلدان بەرى 195 لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىن جاڭادان (وزگەرتىپ) سالدى. بيڭتۋان ەگىس اتىزدارىنداعى جارعاقتى جيناپ الىپ پايدالانۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ەگىس اتىزى جارعاعى قالدىعىنىڭ ورتاشا مولشەرىن مۋىنا 12 كيلوگرامنان مۋىنا 5 كيلوگرامنان تومەنگە ازايتتى. بۇكىل رايونداعى2.5 PM10،PMنىڭ ورتاشا قويۋلىعى تومەندەۋ بەتالىسىن كورسەتىپ، 2021 - جىلداعى اۋا ساپاسى تاماشا بولعان كۇن سانى سالىستىرماسى 2016 - جىلداعىدان 4 پايىز جوعارىلادى؛ مەملەكەتتىك باعالاۋداعى قيما بەتتىك سۋ ساپاسىنىڭ تاماشا بولۋ سالىستىرماسى ％94.5كە جەتتى.
شەكارا ءوڭىردىڭ ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن ۇزدىكسىز بەكەمدەدى. اۆتونوميالى رايون دارەجەلى جاراتىلىستىق قورىقتاردى رەتتەۋ، باسقارۋ بەلگىلەمەسىن جاساپ اتقارىپ، جاراتىلىستىق قورعالاتىن جەر جۇيەسى قۇرىلىسىن بەلسەندىلىكپەن ىلگەرىلەتتى. ىقتاسىن ورمان جۇيەسى قۇرىلىسىن، سۋ مەن توپىراق زايا بولعان جانە قۇمايتتانعان جەردى جونگە سالۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، جاسىل القاپ ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن ۇزدىكسىز بەكەمدەدى. توراڭعى ورمانىن قۇتقارۋ ارەكەتىن ورىستەتىپ، ءتۇيىندى توراڭعى ورماندارىن قورعاۋ اۋماقتارىنا ەكولوگيالىق ۇستەمە سۋ قوستى. جابايى حايۋاناتتارعا بەتالدى اۋ قۇرۋ، بەتالدى اۋلاۋ سىندى زاڭعا قايشى قىلمىستىق ارەكەتتەرگە قاتاڭ سوققى بەردى، الاپ ىشىندە پرجەۆالسكي جىلقىسى، تۇيە كيىك سياقتىلاردىڭ ءۇيىر سانى كورنەكتى مولايدى.
اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان وسى رەتكى قۋزاۋ - تەكسەرۋ قىزمەتىنە باسا ءمان بەرىپ، قۋزاي ءجۇرىپ وزگەرتىپ، تاباندا ارەكەتكە كەلىپ، تاباندا وزگەرتىپ، بۇقارانىڭ ماڭىنداعى ءبىر توپ ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەلەرىن شەشتى. 2022 - جىلى 4 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى بىتىرۋگە تاپسىرعان بۇقارا اشكەرەلەگەن 2064 ماسەلەنى نەگىزىنەن ءبىتىرىپ اياقتاتىپ نەمەسە كەزەڭدىك ءبىتىرىپ اياقتاتىپ، 468 ورىندى رەتتەۋ - تۇزەتۋگە بۇيىرىپ، 179 ورىنعا دەلو تۇرعىزىپ جازالاپ، 6 ماسەلەگە دەلو تۇرعىزىپ بارلاپ، 88 ادامدى شاقىرىپ سويلەسىپ، 64 ادامدى جاۋاپقا تارتتى.
قۋزاۋ - تەكسەرۋدە مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدا ءبىرشاما زور ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزگەندەرىمەن، الايدا باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ايقىن تالاپتارىنا ولشەم بويىنشا، تالاپ بويىنشا تۋرالانۋدا، حالىق بۇقاراسىنىڭ جاڭا ارمان، ۇمىتىمەن سالىستىرعاندا ءالى دە الشاقتىق بار، ەكونوميكالىق دامۋدى ىلگەرىلەتۋ بارىسىندا جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى بولۋ ۇستانىمىن تياناقتاندىرۋى جەتەرسىز، كەيبىر سالالارداعى ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەسى ءالى دە كورنەكتى، كەيبىرەۋلەرىن شەشۋى پارمەنسىز.
ءبىرىنشى، شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىندا ورىن تەپكەن باستى ماسەلەلەر
1. شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن دايەكتىلەندىرۋدە، تياناقتاندىرۋدا ءالى دە الشاقتىق بار. ءىشىنارا جەرلەردىڭ جانە تاراۋلاردىڭ شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق ورتاسىنىڭ ماڭىزدىلىعى، نازىكتىگى جونىندەگى تانىمى جەتەرسىز، ”دامىتۋعا ءمان بەرىپ، قورعاۋعا نەمقۇرايدى قاراۋ“ جاعدايى ورىن تەپكەن. جۇندۇڭ ەكونوميكالىق، تەحنيكالىق اشۋ رايونى 2018 - جىلدان بەرى زاڭعا قايشىلىق جاساپ ەنەرگيانى جوعارى مولشەردە سارىپ ەتەتىن ۆيرتۋال اقشادان ”ماينيگپەن اينالىساتىن“ زاڭعا قايشى 6 كاسىپورىندى ساۋداگەر شاقىرۋ بويىنشا ىرگە تەپتىرگەن. اۆتونوميالى رايون جەر باسقارۋ زاڭىن بوساتۋ تالابىن اتقارعاندا، 2018 - جىلدان بەرى ءىشىنارا ايماق، وبلىستار مەملەكەت جەرىن رەتتەۋ - جونگە سالۋ نىسانى اتىندا 51 مىڭ مۋ تابيعي جايلىمدا تىڭ يگەرگەن؛ قۇلجا اۋدانى دارەجەگە ءبولىپ تەكسەرىپ بەكىتۋ تالابىنان تايساپ، جايلىمدى بولشەكتەپ تىڭ يگەرۋدى بەكىتكەن.
”ەكى جوعارى“ نىسانداردى كوزسىزدىكپەن جولعا قويۋدى باسقارۋ - تىزگىندەۋ جەتەرسىز. 2021 - جىلى 12 - ايدا اۆتونوميالى رايوندىق دامۋ جانە رەفورما كوميتەتى بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ ەنەرگيا سارىپ ەتۋدىڭ وزىق ورەسىنە تالاپ بويىنشا جەتپەگەن 7 سالىنىپ جاتقان نىسانعا ەنەرگيا ۇنەمدەۋدى تەكسەرۋ، قايتا تەكسەرۋ پىكىرىن شىعارىپ بەرگەن. اقسۋ ايماعىنىڭ قاتىستى تاراۋى شەكتەۋ تۇرىندەگى قورعاسىن - حروم سارى بوياۋ ءوندىرىس جەلىسىن بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ بەكىتكەن، ءىشىنارا كاسىپورىندار بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ كاربيد جانە كۇيدىرگىش ءسىلتى نىسانى قۇرىلىسىن باستاعان. قۇمىل قالاسى كوك كومىر ءوندىرىسىن بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ سالعان كاسىپورىنداردى باسقارۋ - تىزگىندەۋدە دارمەنسىزدىك ىستەپ، ءىشىنارا كاسىپورىندار شاعىن كولەمدە بەكىتكىزىپ الىپ، زور كولەمدە سالعان. اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى تاراۋى بەلگىلەمەگە قايشى بولات - تەمىر ءوندىرىس قۋاتىن سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ جاڭادان سالعان نىسانىنا پايدالانۋعا اۋىستىرۋدى ماقۇلداعان. بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى حىجيڭ اۋدانى شينشيڭ قۇيما تۇتىك سەرىكتەستىگى دومنا پەش سالۋ اتىمەن 588 شارشى مەترلىك شيكى تەمىر دومنا پەشىن بەلگىلەمەگە قايشىلىق جاساپ سالعان. كۇيتۇن قالاسى تيانجىڭ جۇڭگۋاڭ مۇناي حيميا سەرىكتەستىگى 2018 - جىلى اۋىر مۇنايدى جىنتىكتەي وڭدەۋ اتىمەن، كاسىپ سالاسى ساياساتىنا ۇيلەسپەيتىن، جىلىنا ءبىر ميلليون توننا ولشەمىندەگى قالىپتى قىسىم - قىسىم باسەيتۋ بويىنشا بۋلاندىرىپ تازالاۋ جابدىعىن ورناتىپ، مۇناي ايىرۋ ءوندىرىسىن جۇرگىزگەن.
سۋ بايلىعىن باسقارۋ ءتۇزىمىن تياناقتاندىرۋ تىڭعىلىقسىز. ”13 - بەسجىلدىقتىڭ“ اياعىندا اۆتونوميالى رايوننىڭ كەيبىر جەرلەرى جوعارىعا مالىمدەگەن سۋ بايلىعىنان پايدالانۋ مولشەرىنىڭ ساندى مالىمەتى شىنايى ەمەس، تەك تارباعاتاي ايماعىنىڭ ءوزى 950 ميلليون تەكشەمەتر سۋدى، اقسۋ ايماعى 440 ميلليون تەكشەمەتر سۋدى از مالىمدەگەن. اۆتونوميالى رايوندىق سۋ يگىلىگى مەڭگەرمەسى سۋ بايلىعىن باسقارۋ ءتۇزىمى بويىنشا جىلدىق باعالاۋدا تالاپتى بوساڭسىتىپ، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ، بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ سۋ الۋى ولشەمنەن اۋىر دارەجەدە اسىپ كەتكەن بولسا دا، باعالاۋ ناتيجەلەرى ۇزدىك نەمەسە جاقسى بولعان؛ ماناس وزەنى، اقسۋ وزەنى، ەبىنۇر كولى، ۇلىڭگىر كولى قاتارلى 17 ءتۇيىندى وزەن، كولدەردىڭ ەكولوگيالىق اعىنى مەملەكەتتىڭ تالابى بويىنشا تۇراقتاندىرىلماعان.
1 - كەزەك ورتالىق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋى بويىنشا رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ ءىشىنارالارى قاتاڭ، ناقتى بولماعان. ءۇرىمجى قالاسىنىڭ قاراساي وزەنىندەگى لاس زاتتاردى توسۋى، لاستانۋدى جونگە سالۋى تىڭعىلىقتى بولماي، كەرەكسىز ەتىلگەن حىشي لاس سۋدى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىنىڭ لاس سۋ شىعاراتىن كونە اۋزىنان الىگە دەيىن كۇنىنە 30 مىڭ توننا لاس سۋ تىكەلەي شىعارىلادى، 1 - تامىز سۋ قويماسى وڭتۇستىك تيەگىنىڭ قيما بەتتىك سۋ ساپاسىنىڭ ناشارلاۋى تولىمسىز V دارەجەلى بولعان.
2. ءتۇيىندى وڭىرلەردەگى اتموسفەرانىڭ لاستانۋ ماسەلەسى كورنەكتى. ”ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى“ ءوڭىرىنىڭ قاتىستى قالا، وبلىستارىنىڭ، سونداي - اق تاراۋلارىنىڭ بىرگە ساقتانۋ، بىرگە جونگە سالۋ قىزمەتىن تياناقتاندىرۋى تىڭعىلىقتى ەمەس، باقىلاۋ ساندى مالىمەتتەرىن ۇلاستىرۋ، بىرگە پايدالانۋ سياقتى تالاپتار ءالى تياناقتانباعان، اۆتونوميالى رايوننىڭ زاڭنىڭ اتقارىلۋىن بىرلەسىپ تەكسەرۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى ەمەس. ءۇرىمجى قالاسى ميدۇڭ رايونى 2021 - جىلى 12 - ايدا بەلگىلەمە بويىنشا اۋىر لاستانعان اۋا رايى بويىنشا شۇعىل ارەكەتكە كەلۋگە تەڭ قادامدا قاتىناسپاعان. سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى فۋكاڭ قالاسى مەن بيڭتۋان 6 - شى ۋجياچۇي قالاسى ءىشىنارا كاسىپورىنداردىڭ قورشاعان ورتا بويىنشا باقىلاۋ - باسقارۋ ماسەلەسىن ۇزاق ۋاقىت بويى بىرىنە - ءبىرى يتەرىپ داۋلاسىپ كەلگەن.
كومىردىڭ پايدالانىلۋىن ازايتۋ، كومىردىڭ پايدالانىلۋىن تىزگىندەۋدى تياناقتاندىرۋدا دارمەنسىزدىك ىستەگەن. ءۇرىمجى قالاسى، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى 2020 - جىلعى كومىر تۇتىنۋ جالپى مولشەرىن 2015 - جىلداعىدان ％10 تومەندەتۋ نىساناسىن ورىنداماعان، مۇنىڭ ىشىندە ءۇرىمجى قالاسىندا بۇل تومەندەگەندى قويىپ، كەرىسىنشە ％34.3 ارتقان، اتالعان قالاداعى كومىردىڭ پايدالانىلۋىن ازايتۋ جوسپارىنا كىرگىزىلگەن 21 ونەركاسىپ كاسپورنىنىڭ 10ى كومىردىڭ پايدالانىلۋىن ازايتۋ مىندەتىن ورىنداماعان.
ونەركاسىپتىك لاستاۋدى كەشەندى جونگە سالۋ تىڭعىلىقتى ەمەس. سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ ونەركاسىپتىك پەش، قۇمدانداردى جونگە سالۋ ولشەمى جوعارى ەمەس، يوۋپاي ەنەرگيا، تايحۋا كوكستەندىرۋ، يۇڭشين كوكستەندىرۋ قاتارلى كاسىپورىنداردا لاستاۋشى زاتتاردى ولشەمنەن اسىرىپ شىعارۋ، ءتۇتىندى تىكە شىعارۋ سياقتى ماسەلەلەر تۇرلىشە دارەجەدە ورىن تەبۋدە. ءۇرىمجى مۇناي حيميا سەرىكتەستىگى، مايتاۋ مۇناي حيميا سەرىكتەستىگى قاتارلى كاسىپورىنداردىڭ VOCsتى كەشەندى جونگە سالۋدى ىلگەرىلەتۋى پارمەنسىز.
اۋىر لاستانعان اۋا رايى بويىنشا شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ جوباسىن قاز - قالپىندا تياناقتاندىرماعان. ءۇرىمجى قالاسىندا، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسىندا گازعا قاتىستى 134 كاسىپورىن اۋىر لاستانعان اۋا رايىنا شۇعىل توتەپ بەرۋ بويىنشا لاستاۋشى زاتتاردى شىعارۋدى ازايتۋ تىزىمدىگىنە كىرگىزىلمەگەن، ءۇرىمجى قالاسى تاعى VOCsتىڭ شۇعىل جاعدايعا توتەپ بەرۋ ارەكەتى مەزگىلىندەگى لاستاۋشى زاتتاردى شىعارۋدى ازايتۋ سالىستىرماسىن ءوز بىلگەنىنشە تومەندەتكەن. 2022 - جىلدىڭ باسىندا ”ءۇرىمجى − سانجى − شىحىزى“ وڭىرىندەگى 4 قالا، وبلىستا بىردەي ءۇرتىس 9 كۇن بويى اۋىر دارەجەلىدەن جوعارى لاستانعان اۋا رايى جارىققا شىققاندا، توتەپ بەرۋگە پارمەندى شارالار جولعا قويىلماعان.
3. ەكولوگيانى قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ دارمەنسىز. سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى باۋميڭ كەنشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ شىچاڭگوۋ كەن اۋماعى 23 مىڭ مۋ تابيعي جايلىمدى زاڭعا قايشىلىق جاساپ يەمدەنىپ الىپ، كەن سۇرىپتاۋدا شىعارىلعان لاس سۋدى سىرتقى ورتاعا تىكەلەي شىعارعان؛ سانگۇڭتان توۋتۇنحى وزەنىنىڭ سول جاق جاعالاۋىندا 13 قۇم - قيىرشىق الۋ الاڭى 2195 مۋ جايلىمدى زاڭعا قايشىلىق جاساپ يەمدەنىپ العان. ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى جينچۋان كەنشىلىك سياقتى 3 سەرىكتەستىك 11 مىڭ مۋدان استام جايلىمدى زاڭعا قايشىلىق جاساپ يەمدەنىپ العان. قاتىستى ايماق، وبلىستاردىڭ ورمان، جايلىم تاراۋلارى جايلىمدى زاڭعا قايشىلىق جاساپ يەمدەنىپ الۋدى اداقتاپ تەكسەرۋدە فورماشىلدىق ىستەگەن، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ نەگىزدىك ساندى مالىمەتى رەتسىز، جاي - جاپسارى انىق ەمەس، التاي ايماعىندا 100 نەشە كاسىپورىن، سونداي - اق ساياحات نىسانىنىڭ جايلىمدى زاڭعا قايشىلىق جاساپ يەمدەنىپ الۋ ماسەلەسى اداقتاپ تەكسەرۋ تىزىمدىگىنە كىرگىزىلمەگەن.
ءتۇيىندى وزەندەردىڭ، كولدەردىڭ ەكولوگيالىق اعىنىن قامتاماسىز ەتۋ دارمەنسىز. ماناس وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى ەكولوگيالىق سۋ مولشەرىنىڭ ورنىنا تاسقىن سۋ مولشەرىن پايدالانعان، تاسقىن مەزگىلىنەن سىرت، 30 كيلومەترگە جۋىق وزەن الابىنىڭ اعىنى ۇزىلگەن. ارتاش سۋ قويماسى تالاپقا ساي تومەنگى اعارعا ەكولوگيالىق اعىن جىبەرمەگەن. التاي ايماعىنىڭ سۋ يگىلىگى سياقتى تاراۋلارى ۇلىڭگىر كولىنە قۇيىلاتىن سۋ مولشەرى تۋرالى تالاپتى قاتاڭ اتقارماي، كولگە قۇياتىن وزەن بولىگىندە جاز جانە قىس ماۋسىمدارىندا اعىن ۇنەمى ءۇزىلىپ قالاتىن بولعان. ايرىك كولدى جانە ونىڭ اينالاسىنداعى سۋ الابىن سۋمەن تولىقتاۋ جاقىنعى 2 جىلدا اۋىر تاپشى بولىپ، كول ايدىنى ۇزدىكسىز تارايعان. ەبىنۇر كولى الابىنداعى كۇيتۇن سياقتى اۋدان - قالالار جىلدار بويى سۋدى ولشەمنەن اسىرىپ پايدالانىپ كەلگەن، كۇيتۇن وزەنىندە ەبىنۇر كولىنە قۇياتىن سۋ نەگىزىنەن قالماعان. باعراش كولىنىڭ وزەن مەن كول اراسىنداعى تابيعي جالعاسىم ءبۇلىنىپ، تارىم وزەنى الابىن باسقارۋ مەكەمەسى تالاپ بويىنشا باعراش كولىنە سۋ جىبەرمەگەن.
ءبىر ءبولىم توراڭعى ورمانىندا توزۋ جايتى بايقالعان. 2019 - جىلى اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى تاراۋلارى 3 جىلدا اقسۋ ايماعىنداعى توزۋ جايتى بايقالعان توراڭعى ورماندارىن ءبىر ميلليارد 20 ميلليون تەكشەمەتر سۋمەن ۇستەمەلەپ سۋارۋدى جوسپارلاعانىمەن، ءىس جۇزىندە تەك 620 ميلليون تەكشەمەتر سۋ جەتكىزىلگەن. كەلپىن اۋدانىنداعى قاراكول توراڭعى ورمانى مەن اۋات اۋدانىنداعى توراڭعى ورمانىن ناقتى ۇستەمەلەپ سۋارۋ مولشەرى تۇگەلدەي تالاپقا جەتپەگەن.
4. باسقا دا كەيبىر ماسەلەلەر نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى سۋ ۇنەمدەۋدە ولقىلىقتار ورىن تەبۋدە. بۇكىل شينجياڭداعى 55 ءىرى سۋارمالى ءوڭىردىڭ 21ىندە سۋ ۇنەمدەۋ ماقساتىنداعى وزگەرتۋ جۇمىستارى ءالى ورىندالماعان. قاشقار ايماعى ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلدە قۇرۋعا ءتيىستى 2 ميلليون 940 مىڭ مۋلىق جوعارى ونىمدىلىكپەن سۋ ۇنەمدەيتىن ەگىس اتىزدارىنىڭ تەك ءبىر ميلليون 800 مىڭ مۋىندا عانا بۇل جۇمىس ورىندالعان. بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ جاڭادان ارتقان جوعارى ونىمدىلىكپەن سۋ ۇنەمدەيتىن ەگىس اتىزدارىنىڭ جوعارىعا جولداعان كولەمى ناقتى كولەمگە ساي كەلمەگەن.
ءبىر ءبولىم ونەركاسىپ باقشا رايوندارىنىڭ قايتا وڭدەلگەن سۋدى قايتا پايدالانۋدا الشاقتىق بار. كۇندىك سۋ شىعارۋ مولشەرى 10 مىڭ توننادان اساتىن، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى 8 ونەركاسىپ باقشا رايونىنىڭ تورتەۋى تالاپ بويىنشا ارالىق سۋدى قايتارا پايدالانباعان. اقسۋ ايماعى كۇشار ونەركاسىپ باقشا رايونىنىڭ قايتا وڭدەلگەن سۋ قۇبىرلارى جەلىسىنىڭ قامتۋ كولەمى ىشىندەگى كەيبىر ورىندار قايتا وڭدەلگەن سۋدى نەگىزىنەن قايتارا پايدالانباي، جەر استى سۋىن كوپتەپ اشىپ، وندىرىسكە جانە جاسىلداندىرۋعا جۇمساعان. كورلا ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونىنىڭ قايتا وڭدەلگەن سۋدى قايتارا پايدالانۋى تىڭعىلىقتى تياناقتانباعان، كورىنىس اۋماقتارى پايدالانىلعان جەر ءۇستى تازا سۋلارىنىڭ مولشەرى جىلدان - جىلعا كوبەيگەن.
ەگىنگە پايدالانىلعان جارعاق قالدىقتارى ءونىمدى جونگە سالىنباعان. بۇكىل رايوندا ەگىنگە پايدالانىلعان جارعاق قالدىقتارىنان جىلىنا ءبىر ميلليون تونناعا جۋىعى ءۇيىلىپ قالىپ، ناقتى قايتا جينالىپ پايدالانىلۋ مولشەرى ％20كە جەتپەگەن، 2021 - جىلى بۇركەنىش جارعاقتاردىڭ ورتاشا قالدىق مولشەرى 2020 - جىلداعىدان بەلگىلى مولشەردە جوعارىلاعان. بۇركەنىش جارعاقتاردى قايتا جيناپ الىپ پايدالاناتىن كەيبىر كاسىپورىندار جارعاق قالدىقتارىن زاڭعا قايشى كومگەن.
ەكىنشى، شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانىندا ورىن تەپكەن باستى ماسەلەلەر
1. شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن دايەكتىلەندىرۋ، تياناقتاندىرۋ ايتارلىقتاي تىڭعىلىقتى ەمەس. ءىشىنارا شى - قالالار مەن تاراۋلاردىڭ ەكولوگيالىق ورتانى جوعارى دەڭگەيدە قورعاۋدى ىلگەرىلەتۋىنىڭ ىشكى قوزعاۋشى كۇشى ءالسىز. بيڭتۋاننىڭ ءارقايسى شى - قالالاردىڭ جىلدىق قىزمەت ناتيجەسىن باعالاۋىندا ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ كورسەتكىشىنىڭ ارا سالماعى جىلدان - جىلعا تومەندەگەن. بيڭتۋان ”14 - بەسجىلدىقتا“ وندىرىسكە قوسپاق بولعان، ءوندىرىس قۋاتىن جوسپارعا جەتكىزبەك بولعان ”ەكى جوعارى“ 23 نىساننىڭ ىشىندە 16سى بەكىتۋدەن وتپەي تۇرىپ قۇرىلىس باستاپ جۇمىس جۇرگىزگەن. 13 - شى شينشيڭ قالاسى ەنگىزگەن ءبىر ءبولىم ونەركاسىپ نىساندارى ەنەرگيا ۇنەمدەۋ بويىنشا تەكسەرۋ راسمياتىن الماي تۇرىپ قۇرىلىس باستاپ جۇمىس جۇرگىزگەن، يۋانحاۋ جاڭا ەنەرگيا سەرىكتەستىگى كوك كومىردى كوكستەندىرەتىن 6 پەشتىڭ قۇرىلىسىن كولەمنەن اسىرعان. كەيبىر قۋزاۋ - تەكسەرۋ، رەتتەۋ - تۇزەتۋ قىزمەتى تىڭعىلىقتى جۇرگىزىلمەگەن، 8 - شى شىحىزى قالاسىنىڭ جەر استى سۋىن اسىرا اشۋدى جونگە سالۋ، قالانىڭ لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىن ولشەمىن جوعارىلاتىپ وزگەرتۋ جانە قايتا وڭدەلگەن سۋدى قايتارا پايدالانۋ ينجەنەريا قۇرىلىسى، 6 - شى ۋجياچۇي قالاسى ۋتۇڭ لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىنىڭ 2 - مەرزىمدىك كەڭەيتىپ سالۋ ينجەنەرياسى سياقتىلاردىڭ اياق الىسى كەشەۋىلدەگەن.
2. كەيبىر ءتۇيىندى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋ، تياناقتاندىرۋ تىڭعىلىقتى بولماعان. 6 - شى ۋجياچۇي قالاسى اۋىر لاستانعان اۋا رايىنا شۇعىل توتەپ بەرۋ جوباسىن قاتاڭ تياناقتاندىرماي، ءبىر ءبولىم كاسىپورىندارعا لاس زاتتاردىڭ شىعارىلۋ ۇلەسىن ازايتۋدى ايتۋمەن عانا شەكتەلگەن، 8 - شى شىحىزى قالاسىنىڭ ونەركاسىپتىك پەش، قۇمدانداردى رەتتەۋ - جونگە سالۋدى قۋزاۋى دارمەنسىز بولعان، 2 جەردەگى قاتىستى 56 كاسىپورىننىڭ ىشىندە 21ى رەتتەۋ - جونگە سالۋ مىندەتىن ورىنداماعان. 13 - شى شينشيڭ قالاسىنداعى وندىرىستەگى 4 كوك كومىر، كوكستەندىرۋ كاسىپورنىنىڭ كوپ جۇمىس بولىكتەرى VOCsتى جيناۋ، جونگە سالۋ جۇمىسىن جۇرگىزبەگەن. قورشاعان ورتا نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىسى كەنجە قالعان، 2 - شى تيەمىنگۋان قالاسى ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونىنىڭ لۇييۋان كاسىپ سالاسى باقشاسى لاس سۋلاردى شوعىرلى ءبىر جاقتى ەتۋ قۇرىلعىسىمەن جابدىقتالماعان، 7 - شى حۋياڭحى قالاسى ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونىنىڭ ونەركاسىپتىك لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودى مەن تيانبەي جاڭا رايونىنىڭ لاس سۋلاردى ءبىر جاقتى ەتۋ زاۆودىنان شىعارىلعان سۋ ۇزاق ۋاقىت بويى ولشەمنەن اسىپ كەلگەن. 1 - شى ارال قالاسى تيانيڭ مۇناي حيميا ونەركاسىبى، 13 - شى شينشيڭ قالاسى دا - ان ەرەكشە سورتتى بولاتى، 4 - شى كوكدالا قالاسى لۇيحۋا قانت كاسىبى، 7 - شى حۋياڭحى قالاسى جياڭرۇن حيميا ونەركاسىبى ماتەريالدارى سياقتى كاسىپورىنداردا قورشاعان ورتاعا قاتىستى ءبىرشاما اۋىر دارەجەدەگى زاڭعا قايشى ماسەلەلەر ورىن تەپكەن.
3. ەكولوگيانى قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋدە ءالى دە الشاقتىق بار. جاساندى ىقتاسىن ورمانىنىڭ توزۋى ءبىرشاما اۋىر بولىپ، توزۋ كولەمى 673 مىڭ مۋعا، توزۋ مولشەرى ％38.7كە جەتكەن. 2 - شى 31 - تۋانىنىڭ، 33 - تۋانىنىڭ ىقتاسىن ورمانىن سۋارۋعا پايدالانىلاتىن سۋ جەتكىلىكسىز بولىپ، ورمان اعاشتارىنىڭ وسۋىنە اسەر ەتكەن. 4 - شى كوكدالا قالاسىنداعى 285 مىڭ مۋلىق جاساندى ىقتاسىن ورمانىنىڭ ىشىندەگى 117 مىڭ مۋىن سۋارۋ قۇرىلعىلارى كەمەلدەنبەگەن. وزەندەردىڭ ەكولوگيالىق اعىنىن قامتاماسىز ەتۋ دارمەنسىز بولعان، 7 - شى حۋياڭحى قالاسى كۇيتۇن وزەنىنىڭ كوپ ءبولىم سۋىن تومەنگى اعارداعى سۋ ەلەكتر ستانسياسىنا باستاپ ەلەكتر شىعارۋعا پايدالانىپ، بۇل وزەن ارناسىنداعى سۋ مولشەرىنىڭ كوپ مولشەردە ازايۋىنا، ءتىپتى، وزەن اعىنىنىڭ ءۇزىلىپ قالۋىنا اپارىپ سوققان. شىحىزى قالاسى ماناس مەملەكەتتىك سازدىق باقشاسىنىڭ ىشىندەگى وزەن ارناسىنان ەرەجەگە قايشى تۇردە سۋ توسپاسىن سالىپ، تابيعي وزەن ارناسىنىڭ ۇزاق ۋاقىت ۇزىلۋىنە، قۇرعاۋىنا اپارىپ سوققان.
قۋزاۋ - تەكسەرۋدە مىنالار تالاپ ەتىلدى: اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋان شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىن باتىل دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن ىشكەرىلەي ويداعىداي جۇرگىزىپ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاستىرۋ، جاسىل دامۋ جولىمەن بۇلجىماي ءجۇرۋ كەرەك. ”ءۇش جوعارى“ نىسانداردىڭ شينجياڭعا كىرۋىنە قاتاڭ تيىم سالىپ، ”ەكى جوعارى“ نىسانداردىڭ كوزسىزدىكپەن جولعا قويىلۋىن تەجەۋ كەرەك. اشىق اسپاندى قورعاۋ شايقاسىن ۇزدىكسىز ويداعىداي جۇرگىزىپ، قورشاعان ورتانىڭ، اۋا ساپاسىنىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك. سۋ بايلىعىنا قاتىستى بۇلتارتپاس تەجەۋدى قاتايتىپ، جايلىم، سازدىق، ىقتاسىن ورمانى، توراڭعى ورمانى سياقتى ەكولوگيالاردى قورعاۋدى كۇشەيتۋ كەرەك. جاراتىلىستىق قورىقتاردى قورعاۋدى ونان ارى كۇشەيتىپ، قارامايلى تاۋى تۇياقتى جابايى حايۋاناتتار جاراتىلىستىق قورىعىنىڭ اۋماعىن عىلمي، ۇيلەسىمدى بەلگىلەۋ كەرەك. ”بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن ءبىر تۇتاس جۇيە“ يدەياسىن بەرىك ورناتىپ، ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋدى، سايكەستىرۋدى كۇشەيتىپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ مەن جونگە سالۋدىڭ جالپىلىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ كەرەك. بۇقارانىڭ قورشاعان ورتاعا قاتىستى ارىز - ارمان ماسەلەلەرىن بىتىرۋگە ايرىقشا ءمان بەرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ اڭىسى كۇشتى بولعان ەكولوگيالىق ورتا ماسەلەلەرىن شىنايى، ويداعىداي شەشۋ كەرەك. قىزمەت اتقارماۋ، جاۋاپكەرسىزدىك ىستەۋ ماسەلەلەرى جونىندە قاتىستى تاراۋلاردى ونان ارى ىشكەرىلەي تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە مىندەتتەپ، جاۋاپكەرشىلىكتى انىقتاپ، قاتاڭ، دالمە - ءدال، ءونىمدى جاۋاپقا تارتۋ كەرەك. ەكولوگيالىق ورتانى بۇلدىرگەندىگى ءۇشىن تولەم الۋ جۇمىسىن جۇرگىزۋ نەمەسە الەۋمەتتىك يگىلىك ارىز - شاعىمىن بەرۋ قاجەت بولعاندارىن قاتىستى بەلگىلەمەلەر بويىنشا ءبىتىرۋ كەرەك.
قۋزاۋ - تەكسەرۋدە مىنالار باسا دارىپتەلدى: اۆتونوميالى رايون جانە بيڭتۋان قۋزاۋ - تەكسەرۋ بايانداماسى نەگىزىندە «ورتالىقتىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ بويىنشا قۋزاۋ - تەكسەرۋ، رەتتەۋ - تۇزەتۋ قىزمەت ءادىسى» تالابى بويىنشا، رەتتەۋ - تۇزەتۋ جوباسىن جەدەل اقىلداسىپ، جاساپ، 45 جۇمىس كۇنى ىشىندە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنە، مەملەكەتتىك كەڭەسكە جولداۋى ءتيىس. رەتتەۋ - تۇزەتۋ جوباسى مەن رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرۋ جاعدايىن قاتىستى بەلگىلەمەلەر بويىنشا قوعامعا اشىق جاريالاۋ كەرەك.
قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى تاعى بايقالعان ەكولوگيالىق ورتانى ءبۇلدىرۋ جاۋاپكەرشىلىگىن قۋزاستىرۋ ماسەلەلەرىنە سالالاۋ جۇرگىزىپ، قاتىستى بەلگىلەمەر بويىنشا اۆتونوميالى رايون مەن بيڭتۋاننىڭ ءبىر جاقتى ەتۋىنە وتكىزىپ بەردى.
ما شيڭرۇي مىنالاردى ءبىلدىردى: ورتالىقتىڭ ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋى − باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ كەلەلى شەشىم - ورنالاستىرۋى، ەڭ قاتاڭ تۇزىممەن، ەڭ بەرىك زاڭمەن باسقارۋمەن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ جونىندەگى ماڭىزدى تۇزىمدىك ورنالاستىرۋى. ورتالىق ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى قۋزاۋ - تەكسەرۋ 5 - گرۋپپاسى شينجياڭدا قۋزاۋ - تەكسەرۋ ورىستەتىپ، اڭىس ەتكەن پىكىرلەرى شينجياڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت قۇرىلىسى مەن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋداعى ىلگەرىلەۋشىلىگى مەن ناتيجەسىن تولىق تۇراقتاندىرىپ، ورىن تەپكەن باستى ماسەلەلەردى اتاپ كورسەتىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋ تالاپتارى مەن پىكىر - ۇسىنىستارىن ايقىن العا قويدى، شىندىق ءىس جۇزىنەن ىزدەلگەن، وبيەكتيۆ، ورىندى، باعىتتامالىلىعى كۇشتى بولدى. ايرىقشا ءمان بەرىپ، كورنەكتى ورىنعا قويۋ كەرەك، اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم، ۇكىمەت جانە بيڭتۋان باسشىلىق القاسى اڭىس ەتىلگەن ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى ويداعىداي يگەرۋدى ماڭىزدى ساياسي مىندەت ەتۋ، ءار دارەجەلى پارتيا، ۇكىمەت ورىندارىنداعى نەگىزگى جاۋاپتى جولداستار وزدەرى كىرىسىپ، تىكەلەي يگەرۋى، رەتتەۋ - تۇزەتۋدە ءبىر دارەجە كەلەسى ءبىر دارەجەنى ۇستايتىن، ساتى - ساتى بويىنشا تياناقتاندىرۋدى يگەرەتىن، جوعارى مەن تومەن بىرلەسە قيمىلدايتىن، وڭ مەن سول سايكەسەتىن رەتتەۋ - تۇزەتۋ قىزمەت ارناسىن قالىپتاستىرۋ كەرەك. نازاردى ماسەلەلەرگە شوعىرلاندىرىپ، جۇرەكتىلىكپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، جاۋاپكەرشىلىكتى ادا ەتىپ، ىرىقتىلىقپەن ولشەمگە، ۇلگىگە تۋرالانىپ، ەسەپكە تۋرالانىپ، ەسەپتى موينىنا الىپ، جاسىرىپ - جاپپاي، قاشقالاقتاماي، بويىن اۋلاققا سالماي، قانداي ماسەلە بولسا سول ماسەلەنى رەتتەۋ - تۇزەتۋ، قانداي ماسەلە كورنەكتى بولسا سول ماسەلەنى كۇش سالا رەتتەۋ - تۇزەتۋ كەرەك. شارالاردى اشالاپ، ءبىر - بىردەن رەتتەۋ - تۇزەتۋدى تياناقتاندىرىپ، مىندەتتى مۇقيات جىكتەپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ نىساناسىن، ۋاقىت شەگىن، تالابىن، جاۋاپكەرشىلىگىن ايقىنداپ، ءار ماسەلەنىڭ سوڭىنا دەيىن يگەرىلۋىنە، ءار پىكىردىڭ جاپپاي تياناقتانۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتۋ كەرەك. قاتاڭ ولشەممەن، تۇرلەرگە بولە وتىرىپ رەتتەۋ - تۇزەتۋدى ىلگەرىلەتىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدىڭ ناقتى ونىمدىلىگىنە ءمان بەرۋ، استە تۇرلەندىرمەۋ، بۇرمالاماۋ، كورەر كوزگە عانا رەتتەپ - تۇزەتۋگە، جالعان رەتتەپ - تۇزەتۋگە، پەيىلسىز رەتتەپ - تۇزەتۋگە قاتاڭ تيىم سالىپ، قاتاڭ بولعان ۇستىنە قاتاڭ بولا وتىرىپ ءاربىر ماسەلەنى شەشۋدى ىلگەرىلەتۋ كەرەك. زاڭ بويىنشا، ەرەجە بويىنشا قاتاڭ تۇردە ءتارتىپ اتقارىپ، جاۋاپقا تارتىپ، قۋزاۋ - تەكسەرۋ گرۋپپاسى بەرگەن ماسەلە دەرەكتەرى مەن بىتىرۋگە وتكىزگەن دەلولار جونىندە ىشكەرىلەي تەكسەرىپ، اداقتاپ، جاۋاپكەرشىلىكتى ءبىر - بىردەن انىقتاپ، ءتارتىپ بويىنشا، ەرەجە بويىنشا ءبىر جاقتى ەتۋ؛ قورشاعان ورتا ماسەلەلەرىنىڭ استارىندا ورىن تەبۋى مۇمكىن بولعان شىرىكتەسۋ ماسەلەلەرى جونىندە بىرەۋى بايقالسا بىرەۋىن تەكسەرىپ ءبىر جاقتى ەتۋ؛ رەتتەۋ - تۇزەتۋى دارمەنسىز بولىپ، اۋىر زارداپ تۋدىرعانداردى تۇبەگەيلى تەكسەرۋ، ولارعا استە اياۋشىلىق ەتپەۋ كەرەك. بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن بىرلەسە قيمىلداپ، قاتار ساقتانۋدى، قاتار جونگە سالۋدى جۇزەگە اسىرىپ، ”بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىن ءبىر تۇتاس جۇيە“ دەگەنگە تاباندى بولىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ قورشاعان ورتانى قورعاۋ جانە ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋ بويىنشا ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋىن، سايكەستىرۋىن، بىرگە اقىلداسىپ، بىرگە جونگە سالۋىن، قاتار ساقتانىپ، قاتار جونگە سالۋىن ورىنداۋ كەرەك. قۋزاۋ - تەكسەرۋدە اڭىس ەتىلگەن ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى قوزعاۋشى كۇش ەتىپ، بىرەۋى ارقىلى وزگەسىن تۇسپالداپ، ناتيجەلەردەن ويداعىداي پايدالانىپ، ”پارتيا مەن ۇكىمەت تەڭ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ، ءبىر قىزمەت ورنىندا قوس جاۋاپكەرشىلىك وتەۋگە“ تاباندى بولىپ، تۇلعالىق جاۋاپكەرشىلىكتى تياناقتاندىرىپ، لاستانۋدان ساقتانۋ جانە ونى جونگە سالۋدى كۇشەيتىپ، ەكولوگيالىق قالتقى ورناتىپ، باياندى مەحانيزمدى كەمەلدەندىرىپ، جاسىل دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، اسپانى اشىق، جەرى مانات، سۋى تۇنىق كورىكتى شينجياڭ قۇرۋدى جەدەلدەتىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتپەن پارتيا 20 - قۇرىلتايىنىڭ جەڭىسپەن اشىلۋىن قارسى الۋ كەرەك.
