□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى\ جوۋ ۋي، ۋاڭ چيۋيۇن
مۇقاباسى تەرى قاعازدان جاسالعان، ىشكى مۇقاباسى جىلتىر ورنەكپەن ادىپتەلگەن، استارىنا بەدەر قاعاز ۇستالعان، كىتاپتىڭ الدىڭعى قىرى قىزارتا بويالعان... بۇل فرانسيانىڭ اعارتۋ مەزگىلىندەگى كىتاپ تۇپتەۋ ەرەكشەلىگى بار قۇندى كونە كىتاپ، ايتسەدە، وندا جازىلعانى 2000 نەشە جىلدىڭ الدىنداعى جۇڭگونىڭ ساياسي قۋاتتاماسى، ەتيكالىق يدەياسى، ءمورالدىق كوزقاراسى.
وسى كىتاپتىڭ قوڭىر مۇقاباسىن اشا قالساڭىز، ىشكى مۇقاباسىنداعى وشكىندەۋ جازۋدى كورەسىز، اۆتورى فرانسۋا بەنيە بەتاشارداعى ”وقىرمان نازارىنا“ دەگەن جەرگە بۇل كىتاپتىڭ ”كۇڭزىنى وقۋدىڭ كىلتى مەن الىپپەسى ەكەندىگىن“ جازىپتى.
وسى «كۇڭزى تاعىلىمى جەتەكشىسىنىڭ» فرانسۋز تىلىندەگى نۇسقاسى مەملەكەتتىك تارتۋ - تارالعى بولىپ تابىلادى.
2019 - جىلى 3 - ايدىڭ 24 - كۇنى مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ فرانسيانىڭ نيسسىندە فرانسيانىڭ زۇڭتۇڭى ماكرونمەن كەزدەستى.
ماكرون الدىمەن شي جينپيڭدى قوناق زالىنا ۇسىنىس ەتتى. ”مۇنى فرانسياداعى ءبىر سينولوگ تاۋىپ بەرىپ ەدى“. ول ۇستەلدەگى ءبىر كىتاپتى ەپپەن قولىنا الىپ، جۇزىنەن ماقتانىش سەزىمى بىلىنە: ”بۇل كىتاپ 1688 - جىلى باسپادان شىعىپتى، ەڭ العاشقى «كۇڭزى تاعىلىمى جەتەكشىسىنىڭ» فرانسۋزشا نۇسقاسىنىڭ ءتۇپ نۇسقاسى ەكەن“، - دەدى.
”ۆولتەر، مونتەسكيۋ كۇڭزى يدەياسىنىڭ تەرەڭ ىقپالىنا ۇشىراعان“. ماكرون زۇڭتۇڭنىڭ تانىستىرۋىن تىڭداعاننان كەيىن، ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەدى: ”بۇل تارتۋ وتە باعالى، مەن ونى الا قايتىپ، جۇڭگو مەملەكەتتىك كىتاپحاناسىنا ساقتايمىن“.
وسى مەملەكەتتىك تارتۋ - تارالعىنى تاڭداۋ فرانسيا مەملەكەتتىك گيممەت ازيا كوركەمونەرى مۇراجايى باستىعىنىڭ ۇسىنىسى ەكەن. گيممەت مۇراجايى كىتاپحاناسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى كريستينا كرامروتي بىلاي دەدى: وسىنى مەملەكەتتىك تارتۋ - تارالعى ەتۋ ەكى ەلدىڭ تاريحى ۇزاق دوستىق قارىم - قاتىناسىن شەبەرلىكپەن جۇيەلى ايگىلەدى.
وسىدان كەيىن وسى قىمباتتى كونە كىتاپ سوناۋ الىستان ءوزىنىڭ يدەيالىق اتا مەكەنىنە ورالدى. جۇڭگو مەملەكەتتىك كىتاپحاناسى كونە كىتاپتى ساقتاۋ سالتىن وتكىزىپ، ەل باسىلارى ديپلوماتياسىنىڭ مادەنيەت اۋىس - كۇيىسىنە جەتەكشىلىك ەتۋىنىڭ ادەمى اڭگىمەسىن جالعاستىرا جازدى −
جۇڭگونىڭ ءداستۇرلى مادەنيەت كلاسسيگى رەتىندە، «كۇڭزى تاعىلىمى» سوناۋ 17 - عاسىردىڭ وزىندە ەۆروپاعا جەتكەن ەكەن. كوپتەگەن وقىمىستىلار كۇڭزى مەن سوكراتتى قاتار اتايدى.
”«كۇڭزى تاعىلىمىنىڭ» مول يدەيالىق مازمۇنى جانە ول ۋاكىلدىك ەتكەن شىعىس وركەنيەتىنىڭ دۇنيەگە كوزقاراسى مەن فيلوسوفيا جۇيەسى اناعۇرلىم كوپ ەۆروپا وقىمىستىلارىنا جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ ۇلىلىعىن كورسەتتى“، - دەدى جۇڭگو مەملەكەتتىك كىتاپحاناسىنىڭ باستىعى شيۇڭ يۋانميڭ، - ”باس شۋجي سول جەردىڭ وزىندە وسى كىتاپتى مەملەكەتتىك كىتاپحاناعا ساقتاۋدى ۇيعارىپ، وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسىنىڭ ادەمى اڭگىمەسىن جازدى“.
ەۆروپانىڭ اعارتۋ كەزىندەگى شەتەل تىلىندەگى شىعارمانىڭ ساقتاۋعا الىنعان تۇڭعىش تولىق كوشىرمەسى رەتىندە، مەملەكەتتىك كىتاپحانا «كۇڭزى تاعىلىمى جەتەكشىسىنە» ارناپ قىشقىلسىز ساقتاۋ قورابىن بۇيىرتىپ جاساتىپ، تۇراقتى تەمپەراتۋرا، تۇراقتى دىمقىلدىقتاعى كەمەلدى نۇسقا قويماسىنا ساقتادى.
«كۇڭزى تاعىلىمى جەتەكشىسىنەن» تىس، مەملەكەتتىك كىتاپحانادا قازىر تاعى «كۇڭزى تاعىلىمىنىڭ» 24 تىلدەگى، مولشەرمەن 260 اۋدارما نۇسقاسى بار، بۇل «كۇڭزى تاعىلىمىن» سىرتقا تاراتۋدىڭ نۇسقا شەجىرەسىن قالىپتاستىردى.
ءتىپتى كوپ ادامنىڭ وسى قۇندى كوشىرمەنى بىلۋىنە مۇمكىندىك بەرۋ ءۇشىن، مەملەكەتتىك كىتاپحانا بۇعان ارناۋلى تاقىرىپتا كورمە وتكىزدى، سونىمەن بىرگە «كۇڭزى تاعىلىمىنىڭ» جاپونيا مەن چاۋشيانداعى اعاش باسپا كىتابىن، سونداي - اق 17 - عاسىردان 19 - عاسىرعا دەيىنگى فرانسۋز، يتاليان، نەمىس جانە اعىلشىن تىلدەرىندەگى اۋدارما نۇسقاسىن كورمەگە قويىپ، رۋجيا كلاسسيكتەرىنىڭ سول كەزدەگى دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە تارالۋ احۋالىن كورسەتتى.
”ءبىر «كۇڭزى تاعىلىمى» جۇڭگولىقتاردىڭ رۋحاني تامىرىندا ساقتالدى“، ”رۋجيا كلاسسيكتەرى دۇنيە ءجۇزىنىڭ جۇڭگو وركەنيەتىن وقىپ ءبىلۋىنىڭ قۇپيا سيفرى“... كورەرمەندەردىڭ قالدىرعان لەبىزى سەنىم مەن ماقتانىشقا تولى ەكەن.
2013 - جىلى 11 - ايدا باس شۋجي شي جينپيڭ شاندۇڭنىڭ چۇيفۋىندا كۇڭزى سارايى مەن كۇڭزى زەرتتەۋ مەكەمەسىنە بارىپ قىزمەت تەكسەردى. ۇستەلدىڭ ۇستىندە تۇرعان «كۇڭزى مەكتەبى ناقىلدارىنىڭ جالپىلىق تۇسىندىرمەسى»، «كۇڭزى تاعىلىمىنىڭ تۇسىندىرمەسى» دەگەن 2 كىتاپتى قولىنا العان باس شۋجي ونى پاراقتاپ: ”بۇل 2 كىتاپتى مەن ىجداعاتپەن قاراپ شىعۋىم كەرەك ەكەن“، - دەدى.
باس شۋجيدىڭ نازارىندا: ”جۇڭگونىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىندەگى باي فيلوسوفيالىق يدەيا، گۋمانيتارلىق رۋح، ۇيىتۋ يدەياسى، ءمورالدىق ۇستانىم سياقتىلار ادامداردىڭ دۇنيەنى تانۋى مەن وزگەرتۋىنە پايدالى شابىت سيلايدى، ەل باسقارۋعا پايدالى شابىت سيلايدى، سونداي - اق ءمورال قۇرىلىسىنا پايدالى تولعانىس بەرەدى“.
”باس شۋجيدىڭ «كۇڭزى تاعىلىمى جەتەكشىسىن» قاستەرلەگەن حيكاياسى وركەنيەت الاۋىن قورعاپ، جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن جالعاستىرۋدىڭ، جاڭالاۋدىڭ جاندى ۇلگىسى، ول جۇڭحۋا مادەنيەت تامىرىنىڭ ءبارىن قامتۋ بارىسىندا ۇزدىكسىز جالعاسىپ، ساۋلەلەنە بەرەتىندىگىن ايشىقتاي تۇسەدى“، - دەدى شيۇڭ يۋانميڭ.
(جازۋعا قاتىناسۋشى: تاڭ جي)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
