ساۋان قالاسى:
تورە تاباق تاۋىق ەتىندەگى كاسىپ سالاسى تىزبەگى
كەشقۇرىمعى ساۋان قالاسى تورە تاباق تاۋىق ەتى ءدامدى تاعامدار بازارى ( 6 - ايدىڭ 10 - كۇنى ۇشۋ اپپاراتىمەن تۇسىرىلگەن). قازىر ساۋان قالاسىندا تورە تاباق تاۋىق ەتى ەرەكشە اس - سۋىمەن شۇعىلداناتىن اسحانالار 1000نان اسىپ، وسى كاسىپپەن شۇعىلدانۋشىلار 15 مىڭ ادامعا جەتتى.
□ سۋرەتتى سۇن جىكۇن تۇسىرگەن
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ءرايدا، ۋاڭ چيميڭ
”تورە تاباق تاۋىق ەتى شىقتى“! 6 - ايدىڭ 10 - كۇنى تۇستە ساۋان قالاسىنىڭ تورە تاباق ءدامدى تاعامدار بازارىنداعى شا - ۋي - ۋاڭ تورە تاباق تاۋىق ەتى دۇكەنىندە قىزمەتكەرلەر بۋى بۇرقىراعان تاباق - تاباق تورە تاباق تاۋىق ەتتەرىن قوناقتاردىڭ الدىنا اكەلىپ قويىپ جاتتى. ”ءبىزدىڭ ساۋاندا تاماق ۋاقىتى بولعاندا بارلىق جەردەن تاۋىق جەگەندەردى كورەسىز“. شا - ۋي - ۋاڭ تورە تاباق تاۋىق ەتى دۇكەنىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ چاڭلين قوناقتارعا امانداسا ءجۇرىپ وسىلاي دەدى.
ساۋان سىندى بۇكىل شينجياڭداعى ەڭ جاس اۋدان دارەجەلى قالا ”تورە تاباق تاۋىق ەتى“ ارقىلى اتاعىن اسپانداتتى. ايتسە دە ساۋان جونىنەن العاندا، تورە تاباق تاۋىق ەتى تەك ءدامدى تاعام عانا ەمەس.
ءبىر ”تاۋىقپەن“ اتى شىقتى
”ءبىر تاباق تاۋىق ەتىنىڭ بۇگىنگىدەي داميتىندىعىن ويلاماپپىن“، - دەدى لي شىلين.
ساۋان تورە تاباق تاۋىق ەتى الدىڭعى عاسىردىڭ 80 - جىلدارىنان باستالادى، سول كەزدە لي شىلين ساۋان اۋدان قالاشىعىنداعى تاس جول بويىندا اسحانا اشاتۇعىن، ەڭ ءوتىمدى قۋىرماش ”قىزىل بۇرىشپەن قۋىرىلعان تاۋىق ەتى“ بولاتىن.
ساۋان تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى بولىگىنە ورنالاسقان، شىعىسى ءۇرىمجى، سانجى، شىحىزى قالا شوعىرىمەن شەكتەسەدى، باتىسى كۇيتۇن، مايتاۋ، شيحۋ سولتۇستىك شينجياڭ توراپتىق وڭىرىنە تۇتاسادى، G30 ليانيۇنگاڭ − قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى، جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزى جۇرەتىن سولتۇستىك شينجياڭ تەمىر جولى ساۋاندى كەسىپ وتەدى، باتىسىندا قورعاس، الاتاۋ وتكەلى، باقتى، جەمەنەي سىندى 4 مەملەكەتتىك 1 - تۇردەگى قۇرلىقتىق ساۋدا شەكارا وتكەلىنە تىكەلەي تۇتاسادى.
”مەن اسحانا اشقان كەز رەفورما جاساۋدىڭ، ەسىك اشۋدىڭ العاشقى مەزگىلىنە تۋرا كەلدى، شينجياڭنىڭ تاس جول قۇرىلىسى مەن تاس جول تاسىمالى زور دامىعان كەز بولاتىن. ۇزاق جولعا قاتىنايتىن ۇلكەن جۇك اۆتوكولىكتەرىنىڭ شوفەرلەرى تاڭەرتەڭ ۇرىمجىدەن جولعا شىعىپ، 312 - مەملەكەت تاس جولىمەن باتىسقا جۇرسە، ساۋانعا كەلگەندە ءدال تۇسكى تاماق ۋاقىتى بولادى“. لي شىلين بىلاي دەدى: جاعراپيالىق ورنى جاقسى بولعاندىقتان، تاماقتانۋشىلار ۇزىلمەيدى.
”سول كەزدە اسحانادا 8 سۇڭدىق تاباق ىستەتىلەتىن، ءبىر تاۋىقپەن 3 تاباق قىزىل بۇرىشپەن قۋىرىلعان تاۋىق ەتىن دايىنداۋعا بولادى. كەيىن بىرەۋ ويلاماعان جەردەن ۇلكەن سىرلى تاباققا قىزىل بۇرىشپەن قۋىرىلعان تاۋىق ەتىن سالىپ ەدى، ساۋداسى كۇسەت بولدى“، - دەيدى لي شىلين.
”ءبىر تاباق قىزىل بۇرىشپەن قۋىرىلعان تاۋىق ەتى“ بارا - بارا ”تورە تاباق تاۋىق ەتى“ اتالىپ، ”ساۋان تورە تاباق تاۋىق ەتى“ وسىلايشا ومىرگە كەلدى.
ساۋان تورە تاباق تاۋىق ەتى ۇزدىكسىز ەسكىنى جاڭالاپ، قازىرگە دەيىن 30 نەشە ءتۇرلى دامگە دامىتتى، تاعى تورە تاباق قاز ەتى، تورە تاباق بالىق ەتى، تورە تاباق ۇيرەك ەتى سياقتى شينجياڭ ەرەكشەلىگىنە يە ءدامدى قۋىرماشتار شىعارىپ، ”تورە تاباق ءدامدى تاعامدارىن“ قالىپتاستىرىپ، شينجياڭنىڭ اس - سۋ مادەنيەتىندەگى وزگەشە كورىنىسكە اينالدى. ساۋان ىلگەرىندى - كەيىندى ”شينجياڭداعى تورە تاباق ءدامدى تاعامدار مادەنيەتى ايگىلى قالاسى“ سياقتى تاماشا اتتارعا يە بولدى.
ساۋان قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى حۋاڭ جياجۇن بىلاي دەدى: ساۋان تورە تاباق تاۋىق ەتى ءدامدى تاعامدار بازارىن وزەك ەتكەن ەرەكشە اس - سۋ، جىلدام ازىرلەنەتىن ازىقتىق ونىمدەرىن جىنتىكتەي وڭدەۋ، دارالاندىرىپ قوراپتاپ ساتۋ ءبىر تۇلعالاندىرىلعان بەلگىلى كولەمدەگى تورە تاباق تاۋىق ەتى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىردى. قازىر ساۋاندا تورە تاباق تاۋىق ەتى ەرەكشە اسۋ - سۋىمەن اينالىساتىن دۇكەننەن 1000نان استامى بار، وسى كاسىپپەن اينالىساتىندار 15 مىڭ ادامعا جەتتى.
قولداناتىن ”شەبەرلىكتەرى“ بار
ليۋ چاڭليندى ماقتاندىراتىنى، تورە تاباق تاۋىق ەتى ىشىندەگى نەگىزگى ارالاستىرما ماتەريالدار ساۋاننىڭ وزىندە وندىرىلەدى. انجىحاي قالاشىعىنىڭ قىزىل بۇرىش قابىرشىعى، الاۋسىن قالاشىعىنىڭ سارىمساعى، بورتۇنكە اۋىلىنىڭ كارتوبى، شيگوبي قالاشىعىنىڭ جەرلىك تاۋىعى، جەرگىلىكتى ورىندا وندىرىلگەن ازىقتىق ماي سياقتىلار، وسى جەرگىلىكتى ازىقتىق ماتەريالدار ساۋان تورە تاباق تاۋىق ەتى ءدامىن اسقاقتاتتى. ”ءبىر تاباق تورە تاباق تاۋىق ەتىن قۋىرۋ ءۇشىن ءبىر جەرلىك تاۋىق، 300 گرام قىزىل بۇرىش، 700 گرام كارتوپيا، 300 گرام سارىمساق، تاعى تورە تاباق تاۋىق ەتى ’جان سەرىگى‘ كەسپە ءشوپ قاجەت، ءبىر ۇلەس كەسپە شوپكە 300 گرام ۇن جۇمسالادى. قازىر بۇكىل قالاداعى 1000نان استام اسحانا تورە تاباق تاۋىق ەتىن ساتادى، ءاربىر اسحانا ءبىر كۇندە 10 تورە تاباق تاۋىق ەتىن ساتادى دەپ ەسەپتەسەك، ءبىر كۇندە 10 مىڭ تاباق، وسىلايشا ءبىر كۇندە 10 مىڭ تاۋىق، 3 توننا قىزىل بۇرىش، 7 توننا كارتوپ، 3 توننا سارىمساق، 3 توننا ۇن كەتەدى“، - دەدى ليۋ چاڭلين.
ساۋان تورە تاباق تاۋىق ەتى استارىندا ساۋان قالاسىنىڭ قاۋىرت دامىعان اۋىل - شارۋاشىلىعىن وسىزامانداندىرۋ كاسىپ سالاسى اڭعارىلادى.
داچۋان اۋىلىنىڭ دۇڭچۋان قىستاعىنا ورنالاسقان ساۋان قالالىق شىڭشىڭ باعىمشىلىعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىندە كووپەراتيۆ مۇشەلەر شوجە كىرگىزۋمەن قاربالاس، 150 مىڭ شوجە شيقىلداپ توقتاماي تۇر.
بۇل سەلبەستىك كووپەراتيۆى 2014 - جىلى قۇرىلعان، قازىر 10 جوعارى ولشەمدى باعىمشىلىق تاۋىق قوراسى بار، ءبىر جىلدا 4 توپتا سارى تاۋىقتى بازارعا شىعارادى، ءار توپتا 130 مىڭ اينالاسىندا، ءبىر جىلدىق تازا كىرىسى 2 ميلليون 500 مىڭ يۋانعا جەتەدى. ”تاۋىعىمىز جەرلىك ورىندا ساتىلىپ قالماستان، تاعى توڭىرەكتەگى اۋدان، قالالارعا ساتىلادى“، - دەيدى ساۋان قالاسى شىڭشىڭ باعىمشىلىعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى ۋاڭ شين - يان.
”كولەمدەندىرىپ باعىلۋدان تىس، ساۋان قالاسىنداعى شارۋالاردىڭ ۇيىندە دەرلىكتەي جەرلىك تاۋىق بار، ساتۋدان الاڭدامايدى، سوندىقتان شيكىزاتتىڭ قامتاماسىزدىعى بار“، - دەدى ساۋان قالالىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل - قىستاق مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى تاڭ شينتاۋ.
”بورتۇنكە اۋىلىنىڭ كارتوپياسىنىڭ، الاۋسىن قالاشىعىنىڭ سارىمساعىنىڭ ماۋسىمدىق سيپاتى كۇشتى، تىم ەرتە تاپسىرىس بەرىلىپ ساتىلىپ بولادى“. تاڭ شينتاۋ بىلاي دەدى: ”جۇڭگونىڭ قىزىل بۇرىش مەكەنى“ انجىحاي قالاشىعى وتكەن عاسىردىڭ 70 - جىلدارىنان باستاپ قىزىل بۇرىش ەگە باستاعان، بۇگىنگى تاڭدا ەگىمشىلىك جەر اۋدانى 50 مىڭ مۋ اينالاسىندا، جىلىنا 120 مىڭ توننادان استام جاس قىزىل بۇرىش وندىرەدى، جەرگىلىكتى ديقاندار كىرىسىنىڭ جارتىسىنان استامى قىزىل بۇرىشتان كەلەدى. وسىندا قىزىل بۇرىش جاس تاعامعا پايدالانىلۋدان تىس، تاعى ءتۇرلى قىزىل بۇرىش توسابى جانە تورە تاباق تاۋىق ەتى ارالاستىرما ماتەريالى ەتىپ وڭدەلىپ بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە ساتىلادى.
انجىحاي قالاشىعىنىڭ اۋىل - قىستاق تاس جولدارىنىڭ بويىندا قىزىل بۇرىش ەگىلگەن جەر شوعىرلى تۇتاسقان، ال جاپ - جاسىل بولىپ جايقالعان قىزىل بۇرىش اتىزىندا بىردە - ءبىر ادام جوق. ”قازىر ەگىن سالۋ تولىقتاي ماشينالاستى، ءبىز اندا - ساندا بارىپ كورىپ قويساق بولدى“، - دەدى انجىحاي قالاشىعى گۋداۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جاڭ گاۋفىڭ.
اۋىل شارۋاشىلىعىنداعى ءىرى اۋدان رەتىندە، سوڭعى جىلدارى ساۋان قالاسى اۋىل شارۋاشىلىعىن وسىزامانداندىرۋعا ويىسىپ، زەردەلى اۋىل شارۋاشىلىعىن تۇيىندەردە سىناق ەتۋدى بەلسەنە ورىستەتىپ، ۇلكەن ساندى مالىمەت تۇعىرى ارقىلى سۋعا قاراي جەردى بەلگىلەۋدى، سۋعا قاراي جەردى باپتاۋدى، ادامىنا قاراي جەر ىزدەۋدى، جەرىنە قاراي ادام ىزدەۋدى جۇزەگە اسىردى.
بيىل ساۋان قالاسىنىڭ جالپى تۇقىم سەبىلگەن جەر اۋدانى 2 ميلليون 269 مىڭ 300 مۋ بولدى، مۇنىڭ ىشىندە استىق داقىلدارى 369 مىڭ مۋ، ماقتا ءبىر ميلليون 766 مىڭ 200 مۋ، وڭدەلەتىن قىزاناق 8 مىڭ مۋ، وڭدەلەتىن قىزىل بۇرىش 52 مىڭ مۋ بولدى. ”قازىر بۇكىل قالادا ماقتا، ءبيداي، بورمي، قىزاناق، قىزىل بۇرىش سياقتى كوپ ساندى ەگىس داقىلدارىن ەگۋدە جەر ماشينامەن جىرتىلىپ، ماشينامەن تۇقىم سەبىلىپ، ماشينامەن جينالىپ، ％100 ماشينالاندىرۋدى جۇزەگە اسىردى“. تاڭ شينتاۋ ماقتانىشپەن بىلاي دەدى: بۇگىنگى تاڭدا ساۋان قالاسىنداعى شارۋالاردىڭ جەر ەگۋگە قولداناتىن شەبەرلىكتەرى بار.
تىرشىلىك تىنىسى قاۋلادى
”جاڭا عانا تاپسىرىس الدىم، جەدەلدەتە ءوندىرىپ جاتىرمىز، بۇگىن 6 - رەت ارالاستىرما ماتەريال رەتتەدىك“. 6 - ايدىڭ 11 - كۇنى شينجياڭ گۋاڭحايجي اۋىل شارۋاشىلىق عىلىم - تەحنيكاسىن دامىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى شيە گۋاڭجوۋ وڭدەۋ سەحىندا قاربالاس ءجۇر.
”6 - ايدىڭ سوڭىندا 2 - ءوندىرىس جەلىسى دايىن بولىپ، ءبىزدىڭ تورە تاباق تاۋىق ەتىنە ارالاستىراتىن ماتەريالدارىمىز وندىرىلە باستادى، بۇل ءبىزدىڭ بازاردى ونان ارى اشۋداعى اسىلىمىزعا اينالادى“، - دەدى شينجياڭ ياڭگۋاڭ ازىق - تۇلىك شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى چىن جيانجياڭ.
”مايتاۋ − كۇشار تاس جولىندا قاتىناستىڭ قالپىنا كەلۋىنە ىلەسە، شينجياڭ ساياحاتىنىڭ قاۋىرت ماۋسىمى كەلدى، ساۋان اناعۇرلىم كوپ ساياحاتشىلاردى قارسى الاتىن بولادى، ءدامدى تاعامدار بازارىمىز جەدەلدەتە دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، جاقسارتىلۋدا...“، - دەدى ساۋان تورە تاباق ءدامدى تاعامدار بازارىنىڭ جاۋاپتىسى يۋان شينفاڭ.
...
سوڭعى جىلدارى ساۋان قالاسى ساياحاتپەن قالانى كوركەيتۋ ستراتەگياسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، جالپى اۋماقتىق ساياحات پەن شينجياڭ ىشىندە ساياحاتتاۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، ساياحاتتىڭ جاڭا كاسىپ كۇيىن ۇزدىكسىز بايىتتى. ”ءبىزدىڭ تاماشا جاعراپيالىق ورنىمىزعا تورە تاباق تاۋىق ەتىنىڭ داڭقى قوسىلىپ، جەر - جەردىڭ ساياحاتشىلارىنان جىلىنا ميلليون ادام - رەتتەن استام قابىلداپ، 500 ميلليون يۋاننان استام ساياحات كىرىسىن جۇزەگە اسىردىق، سونىمەن بىرگە ساۋاننىڭ ءار سالا، ءار كاسىپتەرى وسىنىڭ ارقاسىندا تەبىندەي ءتۇستى“، - دەدى ساۋان قالالىق مادەنيەت، دەنە تاربيە، رايو - تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجي جۇڭ حۇيچي.
بۇگىنگى تاڭدا تورە تاباق تاۋىق ەتى كاسىبى ساۋاننىڭ 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەرىن توعىسا دامۋعا جەتەكتەيتىن، شارۋالاردىڭ كىرىستەرىن ارتتىرۋدى جەبەيتىن ەرەكشە تىرەكتى كاسىپ سالاسىنا اينالدى. ساۋان قالاسى 5 جىل ۋاقىت جۇمساپ ”اۋىل شارۋاشىلىعى امبەباپ كاسىپ سالاسى باقشاسىن“ قۇرىپ، ماركالاندىرىپ، ولشەمدەندىرىپ، كولەمدەندىرىپ دامىتۋدى جوسپارلاپ وتىر.
”ساۋان قالاسى شينجياڭ تارباعاتاي ءتۇيىندى اشۋ، اشىق ۇستاۋ سىناق رايونى قۇرىلىسى سىندى ەلەۋلى ورايدى مىقتى يگەرىپ، جوعارى ساپالى دامۋعا تاباندى بولىپ، قالا اۋماعىنداعى باسىمدىققا يە بايلىقتى تياناق ەتىپ، 1 -، 2 -، 3 - كاسىپتەردىڭ توعىسا دامۋىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمىن، باقىت سەزىمىن، حاۋىپسىزدىك سەزىمىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتادى“، - دەدى حۋاڭ جياجۇن.
بيىل جىل باسىنان بەرى ساۋان قالاسىنىڭ ساۋداگەر شاقىرۋ بەتالىسى جاقسى، ىلگەرىندى - كەيىندى شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنداعى جۇزدەگەن كاسىپورىن كەلىپ، قارجى قوسۋ ىستەرىن اقىلداستى، قازىر 10نان استام كاسىپورىن ورنىعىپ، قۇرىلىس سالا باستادى.
