تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

شينجياڭ جەردىڭ شولەيتتەنۋى، قۇمايتتانۋى جاعىندا ”قوس ازايۋدى“ جۇزەگە اسىردى

  انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ساۋ حۋا 6 - ايدىڭ 17 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. 6 - ايدىڭ 17 - كۇنى 28 - رەتكى دۇنيە جۇزىلىك شولەيتتەنۋدەن، قۋاڭشىلىقتان ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ كۇنى، ەلىمىزدىڭ نەگىزگى تاقىرىبى: ”شولەيتتەنۋدەن قول ۇستاسا ساقتانىپ جانە ونى تىزگىندەپ، تاعدىرلاس ورتاق تۇلعانى بىرگە قۇرايىق“. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شينجياڭ ”ءۇش تەرىستىك“ ىقتاسىن ورمانى، ەگىستىكتەن ورماندى، جايلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ، تارىم ويپاتىنىڭ توڭىرەگىندە قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ سياقتى مەملەكەتتىڭ ءتۇيىندى ينجەنەريالارىنا سۇيەنىپ، جالپى 28 ميلليون 375 مىڭ 600 مۋ قۇمايتتانعان جەردى تىزگىندەپ، شولەيتتەنگەن جانە قۇمايتتانعان جەر اۋماعىندا ”قوس ازايۋدى“ جۇزەگە اسىردى.

  بيىل 5 - ايدا شينجياڭنىڭ تۇڭعىش تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، قۇمدى ءبىر تۇلعالاندىرىپ قورعاۋ جانە قالپىنا كەلتىرۋ ينجەنەرياسى اقسۋ ايماعىندا باستالدى، بۇل ينجەنەريانىڭ جالپى اۋدانى 3 ميلليون 602 مىڭ 300 گەكتار، جالپى قوسىلعان قارجى 5 ميلليارد 373 ميلليون يۋان، بۇل ينجەنەريانىڭ اتقارىلۋى الداعى جەردە ەكولوگيانى قورعاۋ، قالپىنا كەلتىرۋ مەن ەكولوگيالىق كاسىپ سالاسىنىڭ جاراسىمدى بىرگە سەلبەسۋىنىڭ جاڭا ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، ەلىمىزدىڭ تەرىستىك قۇمنان ساقتانۋ بەلدەۋىنىڭ ماڭىزدى ەكولوگيالىق حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن اناعۇرلىم بەكەمدەيدى.

  اقسۋ ايماعى تاكلاماكان ءشولىنىڭ باتىس سولتۇستىك جيەگىنە ورنالاسقان، ەكولوگيالىق جۇيەسى ەرەكشە ءالسىز جانە سەزىمتال. وتكەن عاسىردىڭ 80 - جىلدارى اقسۋ ايماعىندا ءار جىلى شاڭ - توزاڭ اۋا رايى 100 كۇنگە تايايتىن، ەڭ جاقىن ماڭداعى قۇمدى ءشول قالا رايونىنان نەبارى 6 كيلومەتر جەردە عانا بولاتىن ءارى قالا رايونىنا ۇزدىكسىز تاياي تۇسكەن. قاتال رەالدىق الدىندا، 1986 - جىلى اقسۋ ايماعى قۇمدى بوران وشاعى كوكياردا جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىن باستاپ، 30 نەشە جىل ۋاقىت جۇمساپ، ەكولوگيالىق ورمان، ەكونوميكالىق ورمان ءبىر تۇلعالانعان بوراندى توسۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ ”جاسىل ۇلى قورعان“ قالىپتاستىرىپ، وتكەن كۇندەردەگى قۇمدى بوران وشاعىن ەكولوگيالىق قالتقىعا، جاسىل جەمىس باعىنا اينالدىردى.

  اقسۋ ايماعىنىڭ سارى قۇمدى قۇنارلى اتىزعا اينالدىرعان كەرەمەت حيكاياسى شينجياڭنىڭ شولەيتتەنگەن، قۇمايتتانعان جەرلەردى تىزگىندەۋدى تاباندىلىقپەن ورىستەتكەن ىقشام كورىنىسى. ەلىمىزدەگى قۇمايتتانعان جەردىڭ تارالۋى ەڭ شوعىرلى، اۋدانى ەڭ ۇلكەن ولكە - رايون رەتىندە، شينجياڭ جەردىڭ قۇمايتتانۋىنىڭ كەڭەيۋ جاعدايىن اۋىزدىقتاۋ ءۇشىن، جاپالى دا ەرەن قۇلشىنىس جاسادى. مەملەكەتتىڭ قولداۋىندا شينجياڭ ”ءۇش تەرىستىك“ ىقتاسىن ورمانى جۇيەسى قۇرىلىسى، ەگىستىكتەن ورماندى، جايلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ، تارىم ويپاتىنىڭ توڭىرەگىندە قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ، جايلىمدى قالپىنا كەلتىرۋ، سۋ، توپىراقتى ساقتاۋ، قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋدەن ۇلگى كورسەتۋ ءوڭىرى جانە قۇمايتتانعان جەردى تۇيىقتاپ قورعاۋ ءوڭىرى سياقتى مەملەكەتتىڭ ءتۇيىندى ەكولوگيالىق ينجەنەرياسى مەن نىساندارىن ىركەس - تىركەس اتقاردى. اسىرەسە، پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ تەبىنىنىڭ ۇزدىكسىز ارتۋىنا ىلەسە، قۇمدى ءشولدى جاسىل القاپقا اينالدىرعان كەرەمەتتەر شينجياڭدا كوپتەپ جارىققا شىقتى.

  ”شينجياڭنىڭ قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ تەحنيكاسىنىڭ دەڭگەيى دۇنيە جۇزىندە دە الدىڭعى قاتاردا، بۇل تولاس تاپپاعان قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ امالياتىنىڭ ارقاسىندا كەلگەن. جەردىڭ شولەيتتەنۋىن، قۇمايتتانۋىن تىزگىندەۋ بۇكىل دۇنيە جۇزىندە تۇگەلدەي قيىن ماسەلە سانالادى، تاياۋ جىلداردان بەرى شينجياڭ حالىقارالىق اۋىس - كۇيىس ارقىلى كوپتەگەن سارالاپ جەتىلدىرگەن ءشول وسىمدىگىن شەتەلگە شىعارىپ، افريكا، ورتا ازيا سياقتى ەلدەر مەن وڭىرلەردىڭ شولەيتتەنۋدەن ساقتانۋ جانە ونى تىزگىندەۋ سەلبەستىگىن ورىستەتۋگە دەم بەردى“، - دەدى شينجياڭ ورمان شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى ورمان ءوسىرىپ، قۇمدى تىزگىندەۋدى زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى، اعا زەرتتەۋشى ليۋ كاڭ.

  ساقتانۋ - تىزگىندەۋ شاراسى جاعىندا شينجياڭ ءشول وسىمدىك جامىلعىسىن تۇيىقتاپ قورعاۋ تەبىنىن ارتتىردى، كەزەكتە تۇتاس رايوندا جالپى تۇيىقتاپ قورعاۋ وڭىرىنەن 43ى قۇرىلىپ، اۋدانى 8 ميلليون 90 مىڭ مۋعا جەتتى. سونىمەن بىرگە جايلىم ارقىلى مال سانىن تۇراقتاندىرۋدى جاپپاي جالپىلاستىرىپ، 150 ميلليون مۋ جايلىمدا مال باعۋعا تيىم سالدى، جايلىم مەن مالدىڭ تەپە - تەڭدىگى بويىنشا 540 ميلليون 900 مىڭ مۋ جەردى تياناقتاندىردى، كومەك قاراجات، سيلىق بەرۋ ارقىلى ەگىنشى - مالشىلاردى مال باعۋ تاسىلىندە بۇرىلىس جاساۋعا جەتەكتەدى؛ جالپىلىق تىزگىندەۋ ۇلگىسىندە بەلسەنە جاڭالىق اشىپ، تاسقىن سۋىمەن تۇقىم ءسىڭىرۋ، سەكسەۋىلگە ەتتى سۇڭعىلانى تەلۋ، سۋارمايتىن ورمان ءوسىرۋ، ينجەنەريالىق قۇمدى تىزگىندەۋ سياقتى جاڭا تەحنيكالاردان ۇلگى كورسەتىپ، جالپىلاستىردى؛ قۇمايتتانۋدى تىزگىندەۋ ينجەنەرياسى نىسانىن ۇيىمداستىرىپ اتقارىپ، ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە 9 مەملەكەتتىك قۇمدى ءشول باقشاسى تىڭنان قۇرىلىپ، جالپى سانى 27گە جەتىپ، جوباداعى جالپى اۋدانى 2 ميلليون 879 مىڭ مۋ بولدى، ءۇش تەرىستىكتە جالپى 3 ميلليون 304 مىڭ مۋ جەرگە ورمان ءوسىرىپ، تاۋدى قورىپ (قۇم) 4 ميلليون 167 مىڭ 870 مۋ جەرگە ورمان جەتىلدىرىپ، ەگىستىككە اينالعان 4 ميلليون 222 مىڭ مۋ ورماندى، ەگىستىككە اينالعان ءبىر ميلليون 15 مىڭ مۋ جايلىمدى، 4 ميلليون 809 مىڭ 500 مۋ جايلىمدى قالپىنا كەلتىرىپ، قۇمايتتانعان جەرلەردىڭ كەڭەيۋ اۋقىمىن ءونىمدى باسەڭدەتتى.

  اۆتونوميالى رايوندىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسىنىڭ ساناعىنا قاراعاندا، قازىرگە دەيىن شينجياڭدا ءتۇرلى قۇمنان ساقتانۋ، قۇمدى تىزگىندەۋ ءتۇيىندى ينجەنەرياسىنا جالپى 13 ميلليارد 260 ميلليون يۋان قارجى قوسىلعان، باقىلاۋ - ولشەۋ ساندى مالىمدەتىندە كورسەتىلۋىنشە، شينجياڭنىڭ شولەيتتەنگەن جانە قۇمايتتانعان جەر اۋدانى ”قوس ازايۋدى“ جۇزەگە اسىرىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسىنىڭ، قوعامىنىڭ باياندى، اقاۋسىز دامۋىنا پارمەندى تىرەك بولعان.

جاۋاپتى رەداكتور : الىمبەك نۇرالين

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.