− ءتوراعا شي جينپيڭ باستاماشىلدىقپەن دارىپتەگەن الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسى دۇنيە جۇزىنە تەرەڭ وي سالدى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى حان لياڭ، جىڭ حانگىن، ۋاڭ ياچىن
بۇل حالىقارالىق ءتارتىپ جەدەل رەتتەلگەن وزگەرىس ءداۋىرى، بۇل ادامزات وركەنيەتىنىڭ دامۋىنداعى، بىرتىندەپ كەمەلدەنۋىندەگى شەشۋشى ءسات.
دۇنيە جۇزىنە كوز سالساق، ءىرى ەلدەردىڭ تارتىسى شيەلەنىسىپ، ءداستۇرلى حاۋىپسىزدىك پەن ءداستۇرلى ەمەس حاۋىپسىزدىك ماسەلەسى ارالاسىپ، ەكونوميكانىڭ قالپىنا كەلۋى دارمەنسىز كۇيگە ءتۇسىپ، الەمدىك، جۇيەلىك حاۋىپ - قاتەردىڭ تولعاعى جيىلەپ، الەمدىك باسقارۋدىڭ قىزىل سيفرى كۇن سايىن جوعارىلاپ، ادامزات قوعامى تاعى دا جول ايىرىعىنا كەلىپ، جاڭا ۇستانىممەن جول باستاۋعا ۇندەدى.
ادامزاتتىڭ العا باسۋىنا تالپىنىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ ۇلى بىرلىگىنە ۇمتىلدى. بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن قاتاڭ سىن - سايىستار الدىندا، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ دارقان پەيىل ۇستانىپ، بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسىن باستاماشىلدىقپەن دارىپتەپ، ادامزاتتىڭ ورتاق سىن - سايىستارىن شەشۋگە جاڭا وي جەلىسىن اشىپ، جاڭا جول ىزدەپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ باياندى بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن، گۇلدەنۋى مەن العا باسۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن يدەيالىق وي ازىرلەدى.
باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، ءداۋىر سۇراۋىنا جاۋاپ بەردى
”دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل تاعدىرلاس الىپ كەمەگە مىنگەن، اساۋ تولقىنداردان ءوتىپ، نۇرلى بولاشاققا بەت الۋ ءۇشىن، ءسوز جوق، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ كەرەك، الدە بىرەۋدى تەڭىزگە تاستاۋعا ۇرىنۋشىلىق قاشاندا قابىل الىنبايدى“.
2022 - جىلى 4 - ايدا ءتوراعا شي جينپيڭ بو - اۋ ازيا تالقى مىنبەرىنىڭ 2022 - جىلعى جىلدىق ءماجىلىسىنىڭ اشىلۋ سالتىندا ”الىپ كەمەگە بىرگە شىعۋ“ دەگەن تەڭەۋدى جالعاستىرا قولدانۋ ارقىلى ۇزاق ۋاقىت جاھاندانۋ بارىسىن باستان كەشىرگەن دۇنيەدە ءارقايسى ەلدەر بەينەتتە دە، زەينەتتە دە بىرگە بولادى، تەك تاعدىرلاس بولاتىن رەالدىقتى تەرەڭ تانىپ، بەينەتتى دە، زەينەتتى دە بىرگە وتكەرسە عانا قات - قابات سىن - سايىستاردى، حاۋىپ - قاتەرلەردى جەڭىپ، نۇرلى بولاشاققا بەت الادى دەپ وبرازدى ايقىن ءتۇسىندىردى.
”دۇنيە ءجۇزىنىڭ اشتى - تۇشتىنى بىرگە تاتۋىن جەبەۋ ءۇشىن“، ”سەنىمدى بەكەمدەپ، قيىندىقتى بىلەك بىرىكتىرە جەڭۋ“، ”ادامزات بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە وتكەرەتىن تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا“... ىندەت، حاۋىپسىزدىك سياقتى كوپتەگەن جاقتاعى سىن - سايىستار الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ تۇرلىشە حالىقارالىق ورتادا دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلدى قول ۇستاسا نيەتتەس بولۋعا، ۋاقىتتىق قيىندىقتى بىرگە جەڭۋگە قايتا - قايتا ۇندەپ، قازىرگى ۋاقىتتاعى الەمدىك باسقارۋدىڭ قىزىل سيفرىن شەشۋگە ايقىن بەتالىس كورسەتتى.
كەزەكتە دۇنيە ءجۇزىنىڭ وزگەرىسى، ءداۋىردىڭ وزگەرىسى، تاريحتىڭ وزگەرىسى بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن ۇلگىدە جۇرىلۋدە. بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى گۋتتەرەس الەمدىك دامۋدىڭ ”قىسىلتاياڭ ساتكە“ جەتكەندىگىن ەسكەرتتى.
بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق مۇددەسى مەن ورتاق قۇندىلىعىن شىعار ءتۇيىن ەتكەن ءتوراعا شي جينپيڭ تاريح زاڭدىلىعىن يگەرىپ، ءداۋىر اعىمىنا ۇيلەسىپ، جاسامپازدىقپەن ءبىرسىپىرا جاڭا ۇستانىمداردى، جاڭا باستامالاردى العا قويىپ، ”دۇنيە جۇزىنە نە بولدى، ءبىز قايتەمىز“ دەگەن داۋىرلىك سۇراۋعا جۇڭگو جوباسىن ازىرلەدى.
”ءبىز بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسىنا تاباندى بولىپ، الەمدىك ىستەردى ءار ەل حالقى اقىلداسىپ ءبىر جاقتى ەتۋگە تاباندى بولىپ، الەمدىك باسقارۋ ەرەجەسىنىڭ دەموكراتيالانۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك“؛
”پىكىرلەسۋگە، قارسىلاسپاۋعا، قامال تۇرعىزۋعا ەمەس، قامالدى شاعۋعا، بايلانىستى ۇزۋگە ەمەس، توعىسۋعا، سيىسىمدى بولۋعا، قاقپايلاماۋعا تاباندى بولىپ، ءادىل دە تۋراشىل بولۋ ۇستانىمى ارقىلى الەمدىك باسقارۋ جۇيەسىن جاڭارۋعا جەتەكتەۋ كەرەك“؛
”دۇنيە جۇزىندەگى ماسەلەلەر قىم - قۋىت، كۇردەلى، ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ شىعار جولى − كوپ جاقتىلىقتى قورعاپ جانە ونى امالياتتا ايگىلەپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋ“؛
”تۇرلىشە مەملەكەتتەر، تۇرلىشە وركەنيەتتەر ءوزارا قۇرمەت ەتۋ بارىسىندا بىرگە دامۋى، ورتاقتىققا ۇمتىلىپ، پارىقتى ساقتاۋ بارىسىندا سەلبەسىپ تەڭ يگىلىكتەنۋى كەرەك“...
سان رەتكى ءتۇيىندى جەردى ءداپ باسقان تۇسىندىرۋلەر سان رەتكى ادال دا شىنايى ۇندەۋ بولدى. ءتوراعا شي جينپيڭ باستاماشىلدىقپەن دارىپتەگەن الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسى ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ تۋىن بيىك ۇستاپ، الەمدىك باسقارۋ جۇيەسىنىڭ وزگەرىسىنە داۋىرلىك قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
ءوزارا قۇرمەت ەتىپ، ءادىل دە تۋراشىل، سەلبەسىپ تەڭ يگىلىكتەنەتىن جاڭاشا حالىقارالىق قارىم - قاتىناستىڭ ورناۋىن ىلگەرىلەتتى، جاڭالىق اشۋ، سايكەستى بولۋ، جاسىل بولۋ، اشىق بولۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى دامۋ ۇستانىمىن باستاماشىلدىقپەن دارىپتەدى، ورتاق، كەشەندى، سەلبەسكەن، باياندى حاۋىپسىزدىك كوزقاراسىنا تاباندى بولدى، تەڭ تۇرعىدا قۇرمەتتەۋ، ىنتىماقتاسا سەلبەسۋ سىندى ءتارتىپ كوزقاراسىن امالياتتا ايگىلەدى، اشىق، توعىسپالى، ءوزارا ءتيىمدى، تەڭ ۇتاتىن سەلبەستىك كوزقاراسىن دارىپتەدى... تالاي جىلدان بەرى جۇڭگو الەمدىك باسقارۋدى كەمەلدەندىرۋگە ۇزدىكسىز اقىل - پاراسات قوسىپ، ۇزاق ۋاقىت بەيبىت بولاتىن، بىرگە گۇلدەنىپ - كوركەيەتىن جالپىعا ورتاق دۇنيە ءجۇزىن قۇرۋعا بارعان سايىن ايقىندالعان اماليات جولىن كەسكىندەدى.
ءتوراعا شي جينپيڭ باستاماشىلدىقپەن دارىپتەگەن الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسى نەشە ءجۇز جىلدان بەرگى حالىقارالىق ءتارتىپ وزگەرىسىنىڭ ار جاعىنداعى ازۋلىلار السىزدەردى تارپا باس سالاتىن، بىرەۋگە بىرەۋ كۇن كورسەتپەيتىن كونە ”دۇنيەگە كوزقاراسىنان“ اسىپ ءتۇسىپ، حالىقارالىق قارىم - قاتىناس نازارياسىنىڭ تىڭ دەڭگەيىن اشتى.
گرەتسيانىڭ بۇرىنعى زۇڭليى پاپاندرەۋ بىلاي دەدى: جۇڭگونىڭ الەمدىك باسقارۋ قۋاتتاماسى باي دا جان - جاقتى، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋ ارقىلى جۇڭگونىڭ مۇددەسىن دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلدىڭ مۇددەسىمەن بىرگە بايلانىستىرادى. حارۆارد داشۋەسى فايربانك جۇڭگونى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ اعا زەرتتەۋشىسى روسس ترير بىلاي دەپ قارادى: ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن تۇعىرناما ەتكەن الەمدىك باسقارۋ جۇيەسى جۇڭگو مەن دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەل قاتىناسىنىڭ ۇزاق ۋاقىت دامۋى جونىندەگى ستراتەگيالىق تولعانىستى ايگىلەدى، سونداي - اق حالىقارالىق جۇلگەنىڭ جاڭا ءتارتىبىنىڭ ورناۋىنا جاڭا قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
ارمان تۇبىندە جۇزەگە اسادى، تەك قۇلشىنىس توقتاماسا بولعانى. ”جۇڭگو ءار ەلمەن بىرگە اقىلداسۋ، بىرگە قۇرۋ، بىرگە يگىلىكتەنۋ ۇستانىمىن بەرىك ۇستانىپ، سەلبەسۋ وي جەلىسىنە ىزدەنىس جاساپ، سەلبەسۋ ۇلگىسىندە جاڭالىق اشىپ، جاڭا جاعدايداعى كوپ جاقتىلىق امالياتىن ۇزدىكسىز بايىتۋدى قالايدى“.
بريكس ەلدەرىنىڭ جاڭا دامىتۋ بانكەسى، ازيا نەگىزدىك قۇرىلعىلارعا قارجى قوسۋ بانكەسى سياقتى جاڭاشا حالىقارالىق قۇرىلىمداردىڭ اشىلۋىنان ”بىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋدىڭ مول تابىسىنا دەيىن، جۇڭگو جوعارى ساپالى ءتۇزىم سيپاتتى الەۋمەتتىك ونىممەن قامداۋ ارقىلى حالىقارالىق سەلبەستىكتىڭ جاڭا تۇعىرىن بەلسەنە قۇرىپ، ءوزارا پايدا جەتكىزىپ، بىرگە يگىلىكتەنۋدىڭ ”بالكۇلشەسىن“ ۇزدىكسىز زورايتىپ، الەمدىك باسقارۋدىڭ ارتۋ مولشەرى رەفورماسىنىڭ جولىنا ىزدەنىس جاسادى.
كامبودجا پاتشالىق عىلىم اكادەمياسى حالىقارالىق قارىم - قاتىناستى زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى جين پيڭ بىلاي دەدى: الەمدىك باسقارۋدىڭ قىزىل سيفرى ۇزدىكسىز ۇلعايعان جاعدايدا، جۇڭگو كوپ جاقتىلىق پەن جاھاندانۋ سەنىمىن سەرپىلتىپ، اشىق تا كوپ نەگىزدىك دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىن ورناتۋدا، سيىسىمدىلىقپەن ارتاتىن جانە باياندى داميتىن جاڭا جول اشىپ، اناعۇرلىم تاماشا ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدا ايرىقشا ماڭىزدى رول اتقاردى.
كوپكە ورتاق دۇنيەدە جاراسىمدى سەلبەسۋدىڭ جاڭا جولىن اشتى
2022 - جىلى 5 - ايدىڭ 31 - كۇنى مومباسا - نايروبي تەمىر جولى سالىنعانىنا 5 جىل بولدى. ءتوراعا شي جينپيڭ كوڭىل بولگەن وسى افريكانىڭ ”گۇلدەنۋ جولى“ جەرگىلىكتى بۇقاراعا كوركەم بولاشاققا بەتتەگەن ءۇمىت تەرەزەسىن اشتى.
كەنيانىڭ گۇلىن، شايىن ەكسپورت ەتەتىن ساۋداگەرلەر اناعۇرلىم جوعارى ءونىمدى، جىلدام تاسىمال تاسىلىنە يە بولدى؛ جاساۋشى ساۋداگەرلەردىڭ اينالىمعا ءتۇسىرۋ وزىندىك قۇنى تومەندەدى، قامداۋ تىزبەگىنىڭ ونىمدىلىگى جوعارىلادى؛ كەنيا كوپتەگەن ەلمەن ۇلاستى، تۇتاستى جانە ەكونوميكا - ساۋدا بارىس - كەلىسى ۇزدىكسىز كۇشەيدى − ”مەملەكەتتەردى تۇتاستىرىپ، گۇلدەنۋگە بەت الۋ“ سىندى پويەز ۇرانى رەالدىققا اينالدى.
جۇڭگو جوباسى بىرگە دامۋدىڭ گۇلدەنۋ جولىن باستاماشىلدىقپەن دارىپتەدى.
”اسقاق مۇرات بولعاندا، دۇنيە كوپكە ورتاق بولادى“، سوناۋ 2000 نەشە جىلدىڭ الدىندا - اق جۇڭگونىڭ بۇرىنعى ءدانىشپاندارى الەم ۇلى بىرلىگىنىڭ كەمەلدى كورىنىسىن تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن سۋرەتتەگەن، بۇل جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ جان تامىرىنا سىڭگەن رۋحاني تالپىنىسقا دا اينالدى.
”ءار ەل بىرگە دامىسا عانا ناعىز دامىعاندىق بولىپ تابىلادى، كوپشىلىك بىرگە بايىسا عانا ناعىز بايىعاندىق بولىپ تابىلادى“. ”ادامزاتتىڭ باقىتقا تالپىنۋ جولىندا ءبىر ەلدىڭ، ءبىر ۇلتتىڭ دا قاعىس قالۋىنا بولمايدى“. بۇل بۇگىنگى تاڭداعى جۇڭگولىقتاردىڭ ءوز قۇلشىنىسىمەن اناعۇرلىم باقىتتى تۇرمىس جاراتۋمەن بىرگە، دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلدىڭ بىرگە دامۋىن بار كۇشىمەن ىلگەرىلەتۋىنىڭ دە اۋەلگى ارمانى بولدى.
جۇڭگو حالىقارالىق يمپورت كورمەسى، جۇڭگو يمپورت - ەكسپورت تاۋارلار جارمەڭكەسى، جۇڭگو حالىقارالىق قىزمەت وتەۋ ساۋدا جارمەڭكەسى، جۇڭگو حالىقارالىق تۇتىنۋ بۇيىمدارى كورمەسى توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان كەلگەن قوناقتاردى، دوستاردى قارسى الدى؛ جۇڭگو − افريكا سەلبەستىك تالقى مىنبەرى، جۇڭگو − ورتا، شىعىس ەۆروپا مەملەكەتتەرى سەلبەستىك مەحانيزمى سياقتىلار ۇزدىكسىز تەرەڭدەدى، ناقتىلاندى؛ ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ جوعارى ساپادا بىرگە قۇرۋ شىعىس افريكادا العاشقى جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول بولۋعا، مالديۆتا العاشقى تەڭىز اتتاعان ۇلكەن كوپىرى بولۋعا مۇمكىندىك جاسادى... دامۋدىڭ ورتاق تانىمىن ۇيىستىرىپ، دامۋدىڭ بىرىككەن كۇشىن توپتاپ، جۇڭگو دۇنيە جۇزىندەگى ءار ەلمەن بىرگە ورتاق دامۋدىڭ ”سيمفونياسىن“ شىعانداتتى.
ىندەتتەن كەيىنگى داۋىردە وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتىڭ اراسىنىڭ ۇلعايىپ، دامۋ سەلبەستىگى قوزعاۋشى كۇشىنىڭ السىرەۋىنە قاراتا، ءتوراعا شي جينپيڭ الەمدىك دامۋ باستاماسىن العا قويىپ، حالىقارالىق دامۋ سەلبەستىگىن جەبەپ، 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ نىساناسىن جۇزەگە اسىرۋعا جاڭا قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
جۇڭگو جوباسى جاراسىمدى سەلبەسىپ بىرگە ءومىر سۇرەتىن بەيبىتشىلىك ۇستانىمىن ايگىلەدى.
سان - ساناقسىز ءداستۇرلى جانە ءداستۇرلى ەمەس حاۋىپسىزدىك قاتەرى الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ تاياۋدا عانا الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىن العا قويىپ، دۇنيە جۇزىندەگى ەلدەردى قارسىلاسپاي، قايتا پىكىرلەسەتىن، وداق قۇرماي، قايتا سەرىك بولاتىن، تەكەشە تىرەسپەي، قايتا بىرگە يگىلىكتەنەتىن جاڭاشا حاۋىپسىزدىك جولىمەن جۇرۋگە ۇندەپ، حالىقارالىق قاقتىعىستاردىڭ قاينارىن جويىپ، دۇنيە ءجۇزىنىڭ باياندى تىنىشتىعىن جۇزەگە اسىرۋعا جاڭا بەتالىس ازىرلەدى.
الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسىنىڭ استارىندا مايەگى قالىڭ جۇڭگونىڭ ”جاراسىمدى سەلبەسۋ“ مادەنيەتى جاتىر. الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسى الەمدىك حاۋىپسىزدىك قىسپاعىن شەشەتىن جالپى تۇلعالىق وي جەلىسىن، جاراسىمدى سەلبەسۋ يدەياسىن، ديالەكتيكا قاعيداسىن قامتىپ، جۇڭگولىقتاردىڭ بەيبىتشىلىكتى قورعاۋعا شەبەر تاڭداۋلى ءداستۇرلى اقىل - پاراسات ءمانىن ايگىلەدى. ”الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسى دۇنيە ءجۇزىن اناعۇرلىم ورنىقتىرا تۇسەدى“، ”دۇنيە ءجۇزى اناعۇرلىم ءادىل دە ۇيلەسىمدى جاڭاشا حاۋىپسىزدىك باسقارۋ جۇيەسىن ورناتۋ ءۇشىن، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسى بويىنشا ارەكەت ورىستەتۋى كەرەك“، الەمدىك حاۋىپسىزدىك باستاماسى حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي ءۇن قوسۋىنا قول جەتكىزدى.
ۋكراينا داعدارىسى دۇنيە جۇزىنە اسەر ەتتى، جۇڭگو جاق باستان - اياق بەيبىتشىلىك جاعىندا تۇرىپ، دۇرىس پەن بۇرىستى تياناق ەتىپ، وبيەكتيۆتىك ادىلدىككە بويسۇنىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى 5 تۇرعىسى مەن ادامگەرشىلىك داعدارىستى باسەيتەتىن 6 باستامانى العا قويىپ، داعدارىستى شەشىپ، جاعدايدى باسەيتۋگە جۇڭگو اقىل - پاراساتىن ارناپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ، اسىرەسە، قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ بارىنشا تۇراقتاندىرۋىنا يە بولدى.
پالەستينا ماسەلەسىن شەشۋدەگى 4 ءتۇيىندى قۋاتتامانى، ورتا شىعىستىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن جەبەۋدەگى 5 ءتۇيىندى باستامانى العا قويۋدان يراننىڭ يادرو ماسەلەسى جونىندەگى جالپى بەتتىك كەلىسىمدى قالپىنا كەلتىرىپ، ۋادەنى ورىنداۋ كەلىسسوزىن بەلسەندى ىلگەرىلەتۋگە دەيىن، سان - ساناقسىز قولامتالى ماسەلەلەر الدىندا، جۇڭگو باتىلدىقپەن بەيبىت تىلدەسۋ جاعىندا، ادىلدىك، تۋراشىلدىق جاعىندا تۇرىپ، حالىقارالىق قارىم - قاتىناس پەن الەمدىك باسقارۋعا ۇزدىكسىز قىمباتتى ”جاراسىمدىلىق كۇشىن“ ۇستەدى.
جۇڭگو جوباسى تىلدەسۋ، كەڭەسۋ سىندى قاتار تۇرۋ جولىن بەينەلەدى.
”دۇنيە جۇزىندە ماسەلەلەر كوبەيىپ ۇلعايا ءتۇستى، الەمدىك سىن - سايىستار كۇن سايىن ارتا تۇسۋدە، مۇنى كەڭەسۋ، سەلبەسۋ ارقىلى شەشۋگە ءتيىسپىز“. 2020 - جىلى 9 - ايدا ءتوراعا شي جينپيڭ بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى قۇرىلعاندىعىنىڭ 75 جىلدىعىن ەسكە الۋ باسشىلار باس قوسۋىندا حالىقاراداعى ىستەردى ”كوپشىلىك اقىلداسىپ ىستەۋگە“ ۇندەدى. وسى ءبىر كوپ جاقتىلىقتى جۇڭگو بەينەلەۋى حالىقارالىق قارىم - قاتىناستىڭ دەموكراتيالانۋىنىڭ شىندىعىن ءتۇسىندىرىپ، جۇڭگونىڭ حالىقارالىق باسقارۋ جۇيەسىنىڭ وزگەرىسىن ىلگەرىلەتۋدەگى تەرەڭ تولعانىسىن قامتىدى.
حالىقاراداعى وكتەمدىكتىڭ، سىڭار جاقتىلىقتىڭ كەراعار وزبىرلىعى الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ دۇنيە ءجۇزىنىڭ كەلەشەك تاعدىرىن ءار ەل بىرگە يگەرۋ تيىستىگىن، ناعىز كوپ جاقتىلىقتى امالياتتا ايگىلەۋ كەرەكتىگىن اتاپ كورسەتتى؛ ”ءبىر ەلدىڭ جەكە دارا يەمدەنۋى“، ”بىرنەشە جاق بىرگە باسقارۋ“ سىندى قاتە نىسايعا مەڭزەس، ءتوراعا شي جينپيڭ ”قاعيدانى حالىقارالىق قوعام بىرگە جاساۋى تيىستىگىن، ال كىمنىڭ بىلەگى جۋان، كۇشى مىعىم بولسا، سونىڭ ايتقانى ەسەپ بولماۋى كەرەكتىگىن، ءتىپتى، قولدانىمپازدىقپەن، قوس ولشەممەن اينالىسىپ، ۇيلەسسە قولدانىپ، ۇيلەسپەسە تاستاۋعا بولمايتىندىعىن“ اتاپ كورسەتتى؛ حالىقارالىق باسەكە، قاجالىس جوعارىلاپ، حالىقارالىق سەنىمدىلىك پەن سەلبەستىك جەمىرىلگەن جاعداي الدىندا، ءتوراعا شي جينپيڭ ءار ەلدى ”بىر - ءبىرىن قۇرمەتتەۋدى، ءوزارا سەنىمدىلىكتى الدىڭعى ورىنعا قويىپ، تىلدەسۋدەن، اقىلداسۋدان پايدالانىپ، ورتاقتىققا ۇمتىلىپ، پارىقتاردى ساقتاۋعا، ورتاقتىقتاردى شوعىرلاندىرىپ، ايىرماشىلىقتاردى جويۋعا تاباندى بولۋعا“ ۇندەدى.
جۇڭگونىڭ الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسى باستان - اياق پىكىرلەسۋگە، قارسىلاسپاۋعا، سيىسىمدى بولۋعا، قاقپايلاماۋعا تاباندى بولىپ، مۇددەلەر توعىسۋىن قۇلشىنا ۇلعايتىپ، ەڭ ۇلكەن سەنترلەس شەڭبەر سىزدى. افريكا وداعى كوميتەتىنىڭ بۇرىنعى ورىنباسار ءتوراعاسى مۆەنچا بىلاي دەدى: ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ءادىل دە ۇيلەسىمدى حالىقارالىق ساياسي، ەكونوميكانىڭ جاڭا ءتارتىبىن ورناتۋ جونىندەگى قۋاتتاماسى حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي قولداۋىنا يە بولدى.
تاعدىرلاس بولىپ، وركەنيەتتىڭ جاڭا تاراۋىن جازدى
جۋىقتا «تەرەزەنىڭ سىرتى كوك جۇلدىز» اتتى ”عارىشتىق كينو“ جەلىنى جاردى. شىنجوۋ − 13تىڭ عارىشكەرى الەم كەڭىستىگىندە تۇرىپ، وزدەرىنىڭ نازارىنداعى وسى كورىكتى كوك ءتۇستى عالامشاردى، ادامزاتتىڭ ورتاق ءارى جالعىز مەكەنىن سۋرەتكە ءتۇسىردى.
عارىشكەردىڭ نازارى ادامزاتقا تەرەڭ وي سالادى: شەكسىز دە شەتسىز الەمدە ادامزاتتى وسى كوك ءتۇستى عالامشاردا باس قوسۋعا جازىپتى، بوران - شاشىندى بىرگە وتكەرىپ، قول ۇستاسا العا ىلگەرىلەپ، باقىتتى دا جاراسىمدى ادامزات وركەنيەتىن بىرگە جاساماۋعا سىلتاۋ جوق.
كوشپەلى بۇلت كوز الدىن توسسا دا قورىقپاي، بۇلتتى سىرىپ كۇندى كورۋگە شەبەر بولدى. ءتوراعا شي جينپيڭ باستاماشىلدىقپەن دارىپتەگەن الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسى تاعدىرلاس بولعان ”بۇكىل ادامزاتتىق كوز ايانى“ باستاپ، وزگەرىس پەن الاساپىراندىق ارالاسقان دۇنيە جۇزىنە بىرگە العا باسۋدىڭ رۋحاني بىرىككەن كۇشىن ۇيىستىردى.
ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ حالىقارالىق سەلبەستىك بەتالىسىنا جەتەكشىلىك ەتىپ، دۇنيە جۇزىمەن ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ تەحنيكاسى مەن تاجىريبەسىن ورتاقتاسىپ، ادامزاتتىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتتى؛ كليمات وزگەرىسىنىڭ سىن - سايىستارىنا بەلسەنە توتەپ بەرىپ، جەر شارىنىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتتى؛ دۇنيە جۇزىمەن كەدەيلىكتى ازايتۋ تاجىريبەلەرىن ورتاقتاسىپ، قالىڭ وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ، اسىرەسە، ەڭ دامىماعان ەلدەردىڭ كەدەيلىكتى جويۋىنا قولداۋ كورسەتتى جانە كومەكتەستى... ”بارلىعى مەنىڭ باۋىرىم“ دەيتىن الەمدىك ىنتا - ىقىلاس جۇڭگونىڭ حالىقارالىق ءمورال جاۋاپكەرشىلىگىن ارقالاۋداعى بىر - بىرلەگەن ناقتى ارەكەتتەرىندە ايگىلەندى.
ۆەنەسۋەلا جاڭادان گۇلدەنگەن ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ دامۋى جونىندەگى جوعارى دارەجەلى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ عىلمي زەرتتەۋگە جاۋاپتى مەڭگەرۋشىسى لۋس دەل گاررو بىلاي دەدى: جۇڭگو ءىس جۇزىندىك ارەكەتى ارقىلى ادامزات تاعدىرلاس ورتاق تۇلعا ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەپ، الەمدىك باسقارۋدا بارعان سايىن ماڭىزدى رولىن ساۋلەلەندىرۋدە.
دۇنيە جۇزىنە اينالا كوز جىبەرسەك، كەيبىرەۋلەر ”وركەنيەتتەر قاقتىعىسى ءپاتۋاسى“، ”ناسىلدىك ارتىقشىلىق ءپاتۋاسى“، ”تۇزىمدىك قارسىلاسۋ ءپاتۋاسى“ سياقتىلار ارقىلى سىڭار جاقتىلىقتى، وشپەندىلىكتى تۋىنداتىپ، يدەولوگيالىق قارسىلاسۋعا ايتاقتاپ، دۇنيە ءجۇزى ءدوپ كەلگەن بولشەكتەنۋ، قارسىلاسۋ حاۋىپ - قاتەرىن شيەلەنىستىردى.
”ءبىز تەرەزەسى تەڭ بولۋدى جانە قۇرمەت ەتۋدى ۇستانىپ، تاكاپپارلىقتى جانە سىڭار جاقتىلى كوزقاراستى تاستاپ، ءوز وركەنيەتىمىز بەن باسقا وركەنيەتتەردىڭ ايىرماشىلىعى جونىندەگى تانىمىمىزدى تەرەڭدەتىپ، تۇرلىشە وركەنيەتتەردىڭ اۋىس - كۇيىسىن، تىلدەسۋىن، جاراسىمدى بىرگە ءومىر ءسۇرۋىن ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك“. مەيىرلى سوزدەر جۇڭگو باسشىسىنىڭ اشىق وركەنيەت كوز اياسى مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ ۇلى بىرلىگىنە ۇمتىلۋ سىندى الەمدىك ىنتا - ىقىلاسىن ايگىلەدى.
5000 جىلدىق تەرەڭ قاتپارلى مادەنيەت مايەگى جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ ءبارىن تۇگەل قامتىعان اشىق پەيىلىن سومداپ، مەيىرباندىقتى دارىپتەيتىن، حالىقتى نەگىز ەتۋگە ءمان بەرەتىن، ادالدىقتان اينىمايتىن، تۋراشىلدىقتى قاستەرلەيتىن، جاراسىمدى سەلبەسۋدى ارداقتايتىن، ۇلى بىرلىككە ۇمتىلاتىن رۋحاني مايەگىن ۇيىستىرىپ، جۇڭگو وركەنيەتىنىڭ تەرەڭ قاتپارلى ”ورتاق تۇلعا“ تانىمىن جەتىلدىردى.
جۇڭگو باستاماشىلدىقپەن دارىپتەگەن الەمدىك باسقارۋ كوزقاراسىنىڭ بەينەلەيتىنى قارسىلاسۋدان اسىپ تۇسەتىن جاڭا قۇندىلىق كوزقاراسى مەن جاڭا ءادىس نازارياسى، دۇنيە ءجۇزىن ءبولىپ قاراۋعا كەلمەيتىن تۇتاس تۇلعا رەتىندە قاراپ باسقارۋ جولىن جوبالاۋ، مەملەكەت، ۇلت، مادەنيەت، يدەولوگيا شەگىنەن ءوتىپ، بۇكىل ادامزاتتىڭ ورتاق قۇندىلىعىنان جازبايتىن ايبىندى اماليات.
انگليا وقىمىستىسى مارتين جاك بىلاي دەدى: جۇڭگو ”تىڭ مۇمكىندىك“ ازىرلەپ، سەلبەسىپ بىرگە يگىلىككە كەنەلۋ، بىرگە قۇرىپ، بىرگە يگىلىكتەنۋ سىندى وركەنيەت دامۋىنىڭ جاڭا جولىن اشتى، ”بۇل بۇرىنعى ادامداردا بولماعان ۇلاعاتتى شارا، سونداي - اق دۇنيە ءجۇزىن وزگەرتكەن ۇلى جاسامپازدىق“.
”ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسى ۇستانىمى مەن ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى سەلبەستىك، بەيبىتشىلىك جانە دامۋدىڭ شىندىعىن ءتۇسىندىرىپ، دۇنيە ءجۇزى حالقىنىڭ جالپىعا ورتاق تىلەگىن ايگىلەدى“. پاكيستاننىڭ زۇڭتۇڭى الۆي بىلاي دەيدى: ”ءدال ءتوراعا شي جينپيڭ بىزگە جەتكىزگەندەي، ادامزاتتا اناعۇرلىم ويداعىداي سەلبەستىك، اناعۇرلىم تەرەڭ ءوزارا ءتۇسىنىسۋ مەن اناعۇرلىم جان - جاقتىلى بەيبىتشىلىك بولۋى كەرەك“.
”ادىلەت جولىمەن جۇرسەڭ، اسپان استىندا تەڭدىك ورنايدى“ دەيتىن وركەنيەتتىك جالعاستىرۋ، ”بار ەلدىڭ بەرەكەلەسۋى“، ”جان - جانۋار جاراسىمدىلىقپەن ءوربيدى“ دەيتىن رۋحاني تالپىنىس تاريحتىڭ دۇلەي تولقىندارىنان شىعىپ، كەلەشەكتىڭ كوگىلدىر تەڭىز، كوك اسپانىنا قاراي كەتىپ بارادى. جۇڭگو ۇزدىكسىز كۇللى الەمدى كوكەيدە ساقتاپ، ارەكەتتە جاۋاپكەرشىلىك ارقالاپ، دۇنيە جۇزىندەگى العاباسار كۇش اتاۋلىمەن بىرگە بەيبىتشىلىكتىڭ، دامۋدىڭ تەلەگەي كۇشىن ۇيىستىرىپ، ادامزات وركەنيەتىنىڭ دامۋى، العا باسۋى ءۇشىن تىڭ دا اناعۇرلىم زور ۇلەس قوسادى.
(قاتىناسقان تىلشىلەر چىن شان، ۋي مىڭجيا، ديڭ جيڭ، يان جيە، ليۋ كاي)
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 20 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
