تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   وقۋ-اعارتۋ

”فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحاناسى“ سۇيىسپەنشىلىك تۇقىمىن سەپتى

□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى \ دۋ گاڭ، فاڭ جۇنۋي

  5 - ايدىڭ ورتا شەنى، 80 جاستاعى فان يۇيليان ابايسىزدا مەرتىگىپ شيپاحاناعا جاتتى، وزدەرىن ونىڭ بالاسىمىز دەگەن 10 نەشە ادام كەزەكتەسىپ كەلىپ وعان قارايلاستى. اۋرۋ توسەگىنىڭ الدىندا وتىرعان ورگۇل مامەت: وقۋداعى بالام بولماسا، قاريا شيپاحانادان شىققانشا قارايلاسقىم كەلەدى، - دەدى.

  كۇنلۇن تاۋىنىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى، تارىم ويپاتىنىڭ وڭتۇستىك جيەگىندەگى شينجياڭ قاشقار ايماعى جاڭاءشار اۋدانىندا فان يۇيليان 20 جىلدان استام ۋاقىت مەيىر شاعىن ساباقحاناسىن اشىپ، از ۇلت بالالارىنىڭ ساباق پىسىقتاۋىنا مىندەتتى كومەكتەستى. قازىر بالالاردىڭ بارلىعى ەسەيىپ، فان يۇيليان قاريانى وزدەرىنىڭ جان اشىرى رەتىندە قاراپ قالماستان، وسىنداي سۇيىسپەنشىلىكتى دە تاراتتى. جاڭاءشار اۋدانىنداعى الەۋمەتتىك اۋماقتاردا، اۋىل - قالاشىقتاردا ”فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحانالارى“ اشىلىپ، كەيبىر الەۋمەتتىك اۋماق كادرلارى، اۋىلعا قايتقان جوعارى مەكتەپ وقۋشىلارى قاتارلىلار فان يۇيلياننىڭ وقىتۋ تاياقشاسىن قولدارىنا الدى.

سۇيىسپەنشىلىك تۇقىمىن ءسىڭىردى

  1992 - جىلى جاڭاءشار اۋدان قالاشىعىندا ءالى كەڭ جول، قاز - قاتار قابات ۇيلەر جوق بولاتىن، ورتا، باستاۋىش مەكتەپتەردە دە قازىرگىدەي ءبىرشاما كەمەلدى وقىتۋشىلار بايلىعى مەن كوپ مەديالى وقىتۋ سياقتى جۇمساق، قاتتى دەتال شارت - جاعدايلارى جوق بولاتىن.

     ول كەزدە 50 جاستاعى فان يۇيليان جاڭاءشار اۋدانى شينشىچۇي الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى كىشكەنە جەر ۇيدە وتىراتىن، ول كورشىلەرىنىڭ بالالارىنىڭ وقۋدان تاراپ ۇيىنە كەلگەننەن كەيىن، نە اعاشقا ورمەلەپ، بالشىق لاقتىرىپ، نە سۋ شۇقاناقتاردى كەشىپ جۇرەتىندىگىن، ەشكىم قارامايتىندىعىن بايقايدى.

  كىشكەنتايىنان شاعىن ساباقحانادا وقىعان رابيگۇل بىلاي دەپ ەسكە الدى: ول كەزدە شينشىچۇي الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى كوپتەگەن وتباسىلاردىڭ تۇرمىسى ءبىرشاما قيىنشىلىقتا بولاتىن، ۇلكەندەردىڭ ءبىلىم ورەسى شەكتى، ونىڭ ۇستىنە ولار جۇمىستان ۇيگە تىم جاي قايتاتىندىقتان بالالاردىڭ ساباعىن پىسىقتاتقاندى قويىپ، ولارعا تاماق جاساپ بەرۋگە دە مۇرساسى تيمەيتىن.

  اكەسى حانزۋ، شەشەسى ۇيعۇر ۇلتىنان، فان يۇيليان سول جەردەگى حانزۋ ءتىلى مەن ۇيعۇر ءتىلىن بىردەي بىلەتىن از ساندى ادامداردىڭ ءبىرى بولاتىن. جاس كەزىندە ول اۋدارماشى بولعان، ۋاقىتتىق جۇمىستار ىستەگەندىكتەن ءبىلىمنىڭ ماڭىزدىلىعىن ابدەن تۇسىنەتىن.

     ”قاراپ تۇرا المادىم“. كورشىلەرىنىڭ بالالارىنا قارايتىن ادام جوق ەكەندىگىن كورگەن فان يۇيليان مەيىر ساباقحاناسىن اشتى.

  20 - عاسىردىڭ 50 - جىلدارىندا سالىنعان توپىراق جەر ۇيگە ءبىر ۇستەل، ءبىر دوسكا قويىپ، باستاپتاعى 5 بالادان باستاپ 5 - جىلدىققا دەيىنگى نەشە ونداعان بالانى قامتىدى... ۇيگە سيماعاندا فان يۇيليان اۋلاداعى ۇلكەن اعاشتىڭ تۇبىندە بالالارعا ادەبيەت، ماتەماتيكا جانە شەتەل ءتىلىن پىسىقتاتتى.

  كونە كورشىسى رايحانگۇل ياسىن شاعىن ساباقحانانىڭ بىرنەشە وقۋشىدان نەشە ونداعان وقۋشىعا دەيىن كەڭەيۋ بارىسىنا كۋا بولدى، فان يۇيلياننىڭ ءتۇرلى قيىنشىلىقتارىن دا كوردى: ”ول ەڭ ۇلكەن بولمەسىن بوساتىپ ساباقحانا ەتىپ، ءوزى 10 شارشى مەتر كەلەتىن كىشكەنە بولمەدە تاماقتانىپ ۇيىقتادى“.

  ”فان اجەي ادەبيەتتى جاقسى وتەتىن، مەكتەپتەگى وقۋدا تۇسىنبەگەن مازمۇندارىمىز شاعىن ساباقحانادا شەشىلە كەتەتىن. فان اجەي ءبىزدىڭ نەگىز قالاۋىمىزعا كومەكتەسپەگەندە، مەن جاقسى مەكتەپكە وتە الماس ەدىم، ورنىقتى قىزمەتكە يە بولۋىم ءتىپتى مۇمكىن ەمەس ەدى“، - دەدى رابيگۇل ەسكە الىپ.

  فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحاناسىن تابان اۋدارماي 27 جىل اشتى، جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى تۋىلاردىڭ الدىنا دەيىن فان يۇيليان بالالارعا ۇزدىكسىز ساباق ءوتتى.

  ونىڭ ۇيىندە ساقتالعان قالىڭ A4 قاعازى تۇپتەمەسىنە ول ساباق وتكەن 2000نان استام بالانىڭ ينفورماتسياسى ەستەلىككە الىنعان. وندا اتى - ءجونى، اتا - انالارىنىڭ بايلانىس ءتاسىلى، بالانىڭ بەينەسى، اتا - انالاردىڭ پىكىرى قاتارلىلار بار. ”فان اجەيدىڭ ساباقحاناسىنان وقىعان بالالاردىڭ بارلىعى مىنەز - قۇلىق پەن قىزمەتتە سىننان ءوتتى“ دەسەدى كوپشىلىك.

  ”فان اجەيدىڭ ساباقحاناسىندا قاشاندا توساتتان ءدامدى جەمەكتىكتەر پايدا بولاتىن، ءتاتتى شايعا شىلاعان ناننىڭ ءدامىن ايتسايشى، كەيدە كامپيت تە بولادى، ول ءبىر تال الما بولسا دا بىزگە ءبولىپ بەرەتىن. بالالاردىڭ بەينەسى جاقسى بولسا، ءبىر تال قارىنداش، ءبىر تال تاپسىرما داپتەرىن سيلايتىن“. ءشامشىنۇر مامەت قازىر جەرگىلىكتى ورىنداعى شيپاحانادا سەسترا بولىپ ىستەيدى، ول دا كەزىندە مەيىر شاعىن ساباقحاناسىنىڭ وقۋشىسى بولعان.

  سول كەزدە تومەنگى تۇرمىستى قامتاماسىز ەتۋ قاراجاتىن الاتىن فان يۇيليان اۋرۋ سەبەبىنەن مۇگەدەك بولعان ۇلى مەن ورتا مەكتەپتە وقيتىن نەمەرە قىزىنا قارايلاساتىن، ەندەشە، مەيىر شاعىن ساباقحاناسىنىڭ ارتىق شىعىنى قايدان كەلدى؟

  اسىلىندە مەيىر شاعىن ساباقحاناسى اشىلعاننان بەرى، فان يۇيليان دەرلىكتەي ءار كۇنى تۇستەن بۇرىن سىرتقا شىعىپ جاراقسىز زاتتاردى تەرىپ اكەلىپ ساتادى ەكەن. ”فان اجەيدىڭ اقشانى قالاي ۇنەمدەپ بىزگە جاقسى جەمەكتىكتەر ساتىپ الاتىنىنا اقىلىمىز جەتپەيدى“، - دەدى رابيگۇل.

  فان يۇيليانگە شىعىن شىعارتقىسى كەلمەگەن اتا - انالار ”وعان ءبىراز اقشا بەرەيىك“ دەسەتىن. ول ”ءوز بالالارىما قايتىپ اقشا الامىن“ دەپ كوپشىلىكتىڭ بۇل جاقسى كوڭىلىن تويتارىپ تاستايدى. كورشىلەر امالسىزدان نان، ۇلكەن تاباق پالاۋ اكەلىپ بەرەتىن، كەيبىر كورشىلەرى ونىڭ توسەك ورنىنىڭ استىنا بىلدىرمەي اقشا جۇگىرتىپ قوياتىن.

سۇيىسپەنشىلىك مەيىرىن تاراتتى

  2 جىلعا جۋىق ىندەتتىڭ ىقپالىنا ۇشىراۋدان، وعان قوسا فان يۇيلياننىڭ مي سولۋ اۋرۋىنىڭ بارعان سايىن اۋىرلاسۋىنا بايلانىستى ونىڭ مەيىر شاعىن ساباقحاناسى ءبىر مەزگىل توقتاپ قالدى. جەرگىلىكتى ۇكىمەت پەن شاندۇڭنىڭ شينجياڭعا كومەكتەسۋ قولباسشىلىق شتابىنىڭ بىرگە قۇلشىنۋىندا، ”فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحاناسى“ جاڭادان قايتا اشىلدى.

  جاڭاءشار اۋدانى بوۋاڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنا بارساڭىز، ”فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحاناسى“ دەگەن ۇلكەن ارىپتەر كوزىڭىزگە وتتاي باسىلادى، ونىڭ اياق جاعىنا تاعى ”ۇلتتار ىنتىماعىن بالالاردان باستاپ، اعارتۋ تاربيەسىنەن باستاپ يگەرەيىك“ دەپ جازىلعان.

  بۇل ارا بالالاردىڭ وقۋدان تاراعاننان كەيىن تاپسىرما ورىندايتىن ۇيرەنۋ بولمەسى عانا ەمەس، تاعى قيمىل بولمەسى دە بولدى. الەۋمەتتىك اۋماق فان يۇيليانگە تازالىق بولمەسى بار جاتاقتى دا دايىنداپ قويدى.

  قازىر شاعىن ساباقحاناعا جوعارى مەكتەپتەن وقۋ تاۋىسقان ءبىر وقۋشى ارنايى ۇسىنىس ەتىلدى، ول بالالارعا ساباق پىسىقتاتۋدان سىرت، بالالاردىڭ ءبي بيلەۋ، سۋرەت سالۋ سياقتى قىزىعۋىن جەتىلدىرۋگە اناعۇرلىم ءمان بەرەدى.

  جاڭاءشار اۋدانىنىڭ كوپتەگەن الەۋمەتتىك اۋماقتارىندا، اۋىل - قالاشىقتارىندا ”فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحانالارى“ ىركەس - تىركەس اشىلدى. ارنايى وقىتۋشى ۇسىنىس ەتۋگە شارت - جاعدايى كەلمەگەن جەرلەردە الەۋمەتتىك اۋماق پەن قىستاقتاعى كادرلار پىسىقتاۋ جەتەكشى مۇعالىمى مىندەتىن قوسىمشا وتەيدى.

  اۋدان قالاشىعىنان اۆتوكولىكپەن ءبىر ساعاتتىق جولداعى تازعۇن اۋىلى تاسچىارىق قىستاعىندا ”فان يۇيليان مەيىر شاعىن ساباقحاناسىنىڭ“ مۇعالىمى سىندى مىندەتتى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى مەيران قاتارلى كادرلار قوسىمشا وتەيدى. ”فان يۇيلياننىڭ ىزگى ىستەرىنە سۇيىنگەندىكتەن قىستاق شاعىن ساباقحاناعا ايرىقشا ءمان بەردى“، - دەدى مەيران.

  بيىل 5 - ايدىڭ 12 - كۇنى 80 جاستاعى فان يۇيليان ابايسىزدا جامباسىن مەرتىكتىرىپ الدى، قاشقار قالالىق 1 - حالىق شيپاحاناسىنىڭ شيپاگەرى لي ماۋجاۋ ”اۋىستىرۋ وپەراتسياسىنان كەيىن فان يۇيلياننىڭ ساقايۋى جاقسى بولدى، وپەراتسيادان كەيىن شيپاگەردىڭ ەمدەۋىنە بەلسەندىلىكپەن سايكەستى“ دەپ تانىستىردى.

  فان يۇيليانگە قارايلاسىپ جاتقان ورگۇل مامەت شيپاگەردىڭ تاپسىرۋى بويىنشا قاريانىڭ ساۋىعۋ جاتتىعۋىن جاساۋىنا كومەكتەسۋدە. ”قاريا ماعان كىشكەنتاي كەزىمنەن باستاپ ۇزاق ۋاقىت قارادى، ول ءوزىمنىڭ تۋعان اجەم سياقتى“، - دەدى ول.

  ناۋقاستار ۇيىندە فان يۇيليان ورگۇلگە قايتا - قايتا: ”مەن ومىرىمدە بارىمدى سالىپ ىستەدىم، بالالار دا ماعان بارىن سالىپ جاقسى قارايلاستى“، - دەي بەردى.

(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 24 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : الىمبەك نۇرالين

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.