تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   شينجياڭ حابارلارى

جاسىل ءتۇس جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ەڭ ادەمى بوياۋىنا اينالدى

پوسكام:

جاسىل ءتۇس جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ەڭ ادەمى بوياۋىنا اينالدى

انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى حان چين - يان

  پوسكامدى ارالاپ جۇرسەڭىز، بىتىك توعايلار قالا مەن اۋىلدى وراپ، شار تاراپ جاسىلعا ورانعانىن، كوز جەتەر جەردىڭ بارلىعىنان جاسىل لەپ ەسىپ تۇرعانىن بايقايسىز.

  مەملەكەتتىك ەكولوگيالىق وركەنيەتتەن ۇلگى كورسەتۋشى اۋدان، جۇڭگونىڭ قونىس ورتاسى ۇلگى سيلىعى... كوز تارتارلىق ”بەلگىلەر“ پوسكامدىقتاردىڭ كەنەرەسى تولعان باقىت سەزىمىن ايگىلەپ قانا قويماي، ونان دا ماڭىزدىسى، پوسكامنىڭ ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەگەندىگىن جاندى تۇسىندىرەدى.

  ”كوك جايساڭ پوسكام، شىعىس شىنارىنىڭ كوركەم مەكەنى“ دەگەن ادەمى اتى بار پوسكام اۋدانى وزگەشە ەكولوگيالىق ءار مەن جوعارى ساپالى دامۋدىڭ ەڭ ادەمى بوياۋىن كەسكىندەدى.

ەكولوگيا تورىن توقىدى

  پوسكام اۋدان قالاشىعىنا كىرسەڭىز، ءمالى - الاڭداردان مەكەمە اۋلالارىنا دەيىن بارلىق جەرگە شىعىس شىنارى ەگىلگەنىن كورەسىز. كوشەلەردىڭ ەكى جاعىندا جاپىراق - بۇتاعى ماۋەلەگەن شىعىس شىنارلارى جانىنداعى قۇرىلىستارعا تىنىشتىق سيلاپ، ارلى - بەرلى وتكەندەردى سۋرەتكە ءتۇسىپ، ەستەلىك قالدىرۋعا باۋرايدى.

  ”شىعىس شىنارى كوشەسى وتە ادەمى ەكەن، كورگەن كىسىنىڭ كەتكىسى كەلمەيتىندەي“، - دەدى ساياحاتشى ليۋ مين تاڭدانىپ.

  ”بۇرىن اپتاپ ىستىق كۇندەردە سىرتقا شىعىپ جۇرەيىن دەسەك، سايالايتىن تەرەك تابا الماي قينالاتىنبىز، اينالانىڭ ءبارىن شاڭ - توزاڭ باسىپ جاتاتىن. قازىر قالا جاسىلدانعان، كوشەدە جۇرسەڭىز جانىڭىز جادىراپ، كوڭىل سارايىڭىز اشىلادى“. كەشكى استان كەيىن ۇيىندەگىلەرمەن بىرگە شىعىس شىنارى ەكولوگيالىق باقشاسىنا كەلىپ سەيىلدەپ جۇرگەن پوسكام اۋدانىنىڭ تۇرعىنى مامەت تۇرسۇن اۋدان قالاشىعىن جاسىلداندىرۋ قۇرىلىسى جايىندا ءسوز قوزعاپ، ايرىقشا تولقىدى.

  ”بۇل پوسكامنىڭ ’تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق‘ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەپ، جاسىل دامۋدى مىزعىماس تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋىنىڭ جەمىسى“، - دەيدى پوسكام اۋداندىق تۇرعىن ءۇي جانە قالا، اۋىل قۇرىلىسى مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى لي لۇڭ، - ”ءبىز ’ەسىكتەن شىقساڭ جاسىل جەلەك، تەرەزەنى اشساڭ كوركەم كورىنىس كوز الدىعا كەلىپ، 100 مەتردەن باقشا تابىلۋ‘ نىساناسىن جۇزەگە اسىردىق“.

  قازىر پوسكام اۋدانىنداعى شۇراتتى اۋماقتىڭ كولەمى %3. 86تى ۇستاپ، ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرى %8. 42كە، جاسىلمەن كومكەرىلۋ مولشەرى %4. 48كە، باقشا - كوگالداردىڭ جان باسىندىق ورتاشا كولەمى 77. 16 شارشى مەترگە جەتكەن.

  ”شاعىن دا ادەمى، شاعىن دا مول، شاعىن دا كوركەم، شاعىن دا ەرەكشە بولۋ“ ۇستانىمىنا ساي، پوسكام اۋدانى جاسىل ءتۇستى قالا - قالاشىق قۇرىلىسىنىڭ نەگىزگى بوياۋى ەتىپ، ەكولوگيا ەلەمەنتىن، مادەنيەت ەلەمەنتىن مولىنان ۇستەپ، تاۋ - سۋ كورىنىسىن، ۇلتتىق سالت - سانانى، وزىندىك تابيعاتتى ايگىلەيتىن جاسىل شاعىن قالاشىق قالىپتاستىرىپ، تاۋ - سۋ، اتىز - باقشا، قالا - قالاشىق، اۋىل - قىستاقتىڭ ءارقايسى ءوز كوركەمدىكتەرىن ايگىلەۋدى، كوركەمدىكتەن تەڭ يگىلىكتەنۋدى جۇزەگە اسىردى.

  ”بۇقارا بايۋمەن بىرگە، ەكولوگيا دا كوركەم بولۋ كەرەك“. پوسكام اۋداندىق پارتكومنىڭ شۋجيى ۋاڭ بو تانىستىرۋىندا بىلاي دەدى: ”ەكولوگيا ارقىلى اۋداندى ەڭسەلەندىرۋ“ ستراتەگياسىنىڭ جەدەل ىلگەرىلەۋىنە مەڭزەس پوسكامنىڭ قالا، اۋىلى جاسىل ەكونوميكا، جاسىل مەكەن، جاسىل ءتۇزىم، جاسىل قورعان جانە جاسىل مادەنيەت ەرەكشەلىگىن اناعۇرلىم كورنەكتىلەندىرىپ، جاسىل ”قان“ جالپى ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدىڭ تامىر جۇيەسىنە ءسىڭدى.

جاسىل ءتۇس قوسىلۋمەن قاتار، كىرىس تە ارتتى

  پوسكام اۋدانى بۇيلۇق اۋىلىنا ورنالاسقان پوسكام اۋدانى ەرەكشەلىگىنە يە، وسى زامانعى حالىقتى بايىتۋ كاسىپ سالاسى باقشاسىندا بۇرىنعى 5000 مۋلىق ”قۇبا ءتۇز، يەن جايىلما“ ”الما باعىنا“ اينالعان.

  ”بۇل جەمىس اعاشتارىن باپتاۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى سەيىل - سەرۋەنى، دەمالىس جانە كوڭىل اشۋ، ەگىس جۇمىستارىنان اسەر الۋ، قامبالاپ جاس كۇيدە ساقتاۋ سياقتى فۋنكتسيالاردى ءبىر تۇلعالاندىرعان وسى زامانعى ەكولوگيالىق اۋىل شارۋاشىلىعى كاسىپ سالاسى باقشاسى سانالادى“. پوسكام اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل - قىستاق مەكەمەسى جەمىس ورمانى كاسىپ سالاسى قىزمەت پۋنكتىنىڭ باستىعى نيڭ چاۋ تانىستىرۋىندا، بۇل كاسىپ سالاسى باقشاسىنىڭ جوسپارداعى قۇرىلىس كولەمى 43 مىڭ مۋ ەكەندىگىن، بيىل 10 مىڭ 600 مۋىن قۇرۋ جوسپارعا الىنىپ، ونىڭ 5000 مۋى سالىنىپ بىتكەنىن ايتتى.

  جاسىل ءتۇس − تانىسقى، ونان دا ماڭىزدىسى، وندىرگىش كۇش. پوسكام اۋدانى ”ەگىنگە قولايلى بولسا ەگىن ەگۋ، ورمانعا ىڭعايلى بولسا ورمان ءوسىرۋ، ونەركاسىپكە لايىق بولسا ونەركاسىپپەن شۇعىلدانۋ“ پرينسيبى بويىنشا جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي ”ەكولوگيا + اۋىل شارۋاشىلىعى“ دامۋ ۇلگىسىن ىلگەرىلەتىپ، قوعامدىق ونىمدىلىك پەن ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتىڭ ەكەۋىندە مول تابىسقا كەنەلۋدى جۇزەگە اسىردى.

  ياركەن وزەنى مەن تىزناپ وزەنىنىڭ تۇنبا قايىرىنا ورنالاسقان پوسكامنىڭ تاماشا جارىق، جىلۋ، سۋ، توپىراق بايلىعى شىلان، جاڭعاق، الما سياقتى جەمىس ورماندارىن ەگۋگە ايرىقشا باپ كەلەدى.

  ”بىلتىر ءبىزدىڭ ءۇيدىڭ شىلانىنان مۋىنا 550 كيلوگرام ءتۇستى، ەرەكشە دارەجەلى شىلاننىڭ ءار كيلوگرامىن 14 يۋانعا ساتىپ، 15 مۋ شىلان باعىنان 90 مىڭ يۋاننان استام تابىس تاپتىق“، - دەيدى پوسكام اۋدانى اقتام اۋىلى ورتا تۇزاقشى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى توحتى امەت توحتى جۇزىنەن باقىت لەبى ەسىپ.

  ”يەن جايىلماعا جاسىل جەلەك جابۋىمىز، ونان دا ماڭىزدىسى، بۇقارانىڭ اقشا قاپشىعىن قامپايتۋىمىز كەرەك“! ۋاڭ بو جاسىل ءتۇستى كاسىپ سالاسىن دامىتۋمەن بىرلەستىرگەندە عانا ەكولوگيانى كورىكتەندىرۋمەن بىرگە، بۇقارانىڭ دا كىرىسىن ارتتىرۋعا بولادى دەپ قارايدى.

     تالاي جىل دەن قويا جەتىلدىرۋدەن كەيىن، بۇگىنگى تاڭدا 540 مىڭ مۋلىق جاڭعاق، شىلان، الما سياقتى جەمىس ورمانى پوسكام بۇقاراسىنىڭ كىرىس ارتتىرۋىنىڭ، بايۋ جولىنا ءتۇسۋىنىڭ ”جاسىل بانكەسىنە“ اينالدى.

كاسىپ سالاسى تىزبەگىن جانداندىردى

  تاۋ - سۋ بايلىعى باسىمدىعىنا سۇيەنىپ، ەكولوگيالىق كاسىپ سالاسى تىزبەگىن الۋەتتەندىرىپ، جاسىل تۇسپەن ەڭسە كوتەرۋدىڭ جاڭا جولىمەن جۇرگەن پوسكام اۋدانى تاماشا ەكولوگيادان التىن ءدىلدا ءتۇسىرۋدى جۇزەگە اسىردى.

  ”قىستاعىمىز بارعان سايىن كورىكتەنىپ، وزەن سۋى بارعان سايىن تۇنىپ، ساياحاتشىلار ءۇستى - ۇستىنە كوبەيىپ كەلەدى“. وسى بىرنەشە جىلداعى قىستاقتىڭ وزگەرىسى جايلى ايتىلسا، پوسكام اۋدانى التىن توراڭعى ۇزاق عۇمىر ءسۇرۋ ۇلتتىق سالت - سانا جانە مادەنيەت قىستاعىنىڭ تۇرعىنى عوجاابەي سادىر اۋىز جاپپاي ماقتاي جونەلەدى.

  عوجاابەيدىڭ ءۇيىنىڭ جانىندا ەسكىنىڭ ءيىسى، كونەنىڭ كوزى بولعان سامالدىق وزەن بويىنداعى شارباق جولدىڭ جانىندا بوي سوزىپ تۇر، ەلەكترمەن جۇرەتىن سەيىل كولىگى ساياحاتشىلاردى وتىرعىزىپ الىپ، التىن توراڭعى مەملەكەتتىك ورمان باقشاسىنىڭ ىشىندە جۇيتكىپ ءجۇر.

  بۇرىن پوسكام اۋدانى التىن توراڭعى ۇزاق عۇمىر ءسۇرۋ ۇلتتىق سالت - سانا جانە مادەنيەت قىستاعى ەگىستىك جەرى ماردىمسىز، ورنى شەت - شالعايدا، كەدەي، مەشەۋ قىستاق بولاتىن. كەيىن ەكولوگيانى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىن اتقارۋ ارقىلى وزگەشە جەر بەدەرىنە سۇيەنىپ، اتالعان قىستاق ەرەكشە ساياحاتتى زور كۇشپەن دامىتىپ، بۇل جەردى ”كوكتەمدە گۇل - بايشەشەك تاماشالاپ، كۇزدە الۋان جاپىراقتارعا كوز سۋاراتىن، جازدا ساياحات كەمەسىندە كوڭىل كوتەرىپ، قىستا قاردا اسىر سالاتىن“ ساياحاتتىڭ ايگىلى جەرىنە اينالدىردى.

  ”قىستاق كورىكتى كورىنىسكە ورانىپ، كوركەم كورىنىس قىستاق ءىشىن ايشىقتاعان ءبىزدىڭ قىستاقتى ءبارى ادەمى ەكەن دەيدى“! - دەدى عوجاابەي قۋانىشتان ەكى ەزۋى قۇلاعىنا جەتىپ، - ”مەن قازىر كورىنىس وڭىرىندە قىزمەت ىستەپ، ايىنا 3000 يۋان ەڭبەكاقى الامىن، جۇبايىم كورىنىس اۋماعىندا باكىن - شۇكىن ساۋدامەن شۇعىلدانادى، بۇكىل وتباسىمىزدىڭ ءبىر جىلدىق تابىسى 60 مىڭ يۋاننان اسادى“.

  ”قىستاقتىڭ تانىمالدىعى ايرىقشا جوعارى، ساياحاتشىلاردىڭ اياعى ۇزىلمەيدى، مەن دە ’ساياحات اسىن‘ ءىشتىم“! - دەيدى يەحىتان شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنىڭ قوجايىنى نۇرچىمان تۇرۇپ ءجۇزى بال - بۇل جايناپ، ”ساياحاتشىلار جىلدان - جىلعا كوبەيىپ، ءبىزدىڭ دە تابىسىمىز بارعان سايىن مولايا تۇسۋدە“.

  جالپى 86 وتباسىدان تۇراتىن، ءار ۇيدەن كورىنىس وڭىرىندە جۇمىستانعان ادام بار بۇل قىستاق ”ءۇي - ءۇيدىڭ ءبارى تيجاراتپەن اينالىساتىن، ءار ءۇيدىڭ ءوز ەرەكشەلىكتەرى بار“ ساياحاتتاعى قىزۋ ءتۇيىندى قىستاققا اينالعان. كەزىندە 600 يۋانعا جەتپەيتىن جان باسىندىق جىلدىق ورتاشا كىرىس 2021 - جىلى 16 مىڭ يۋانعا وسكەن. ەكولوگيالىق باسىمدىققا سۇيەنىپ، تۇتاس قىستاق كوپ نەگىزدى دامۋدى جۇزەگە اسىردى.

  قالا مەن اۋىل ءوزارا ۇندەسىپ، كاسىپ سالاسى مەن قالا ءوزارا توعىسقان، قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى بۇگىنگى پوسكامدا اسپانى اشىق، سۋى تۇنىق، ادام مەن تابيعات جاراسىمدى قاتار ءومىر سۇرگەن اسەرلى اڭگىمە شەرتىلۋدە.

جاۋاپتى رەداكتور : الىمبەك نۇرالين

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.