− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭ داشۋەسىندە قىزمەت تەكسەرۋىنە قايتالاي تىلشىلىك
ادام تاربيەلەۋدىڭ ءتۇبىرلى تەتىگى ءمورال ورناتۋدا. سوتسياليستىك ءبىلىم بەرۋ بەتالىسىنا تاباندى بولىپ، احىلاق، اقىل - وي، دەنە، ەستەتيكا، ەڭبەك جاعىنان جان - جاقتى دامىعان سوتسياليزمنىڭ قۇرىلىسشىلارى مەن ءىزباسارلارىن باۋلۋ كەرەك. باسىمدىق پەن ەرەكشەلىكتى كورنەكتىلەندىرىپ، جوعارى دەڭگەيلى وقىتۋشىلار قوسىنىن تۇلعالاپ، عىلمي زەرتتەۋ، جاڭالىق اشۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، شينجياڭ داشۋەسىنىڭ ”قوس بىرەگەي“ قۇرىلىسىنىڭ ۇزدىكسىز تىڭ ساتىعا كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتۋ كەرەك.
− شي جينپيڭ
قىزمەت تەكسەرگەن ورىن
شينجياڭ داشۋەسى
شينجياڭ داشۋەسىنىڭ ارعى تەگى 1924 - جىلى قۇرىلعان شينجياڭ ورىس ءتىلى زاڭ - ساياسي ارناۋلى مەكتەبى، 1935 - جىلى شينجياڭ شۋەيۋانى بولىپ وزگەرتىلىپ قۇرىلعان. شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ قۇرىلۋىنا ىلەسە، شينجياڭ داشۋەسى 1960 - جىلى رەسمي قۇرىلدى، قازىر مەملەكەتتىك ”قوس بىرەگەي“ قۇرىلىسىنداعى جوعارى مەكتەپ بولىپ، شينجياڭعا توپ - توپ جوعارى ساپالى دارىندىلار باۋلىدى.
7 - ايدىڭ 14 - كۇنى شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانىنىڭ وقۋشىلارى مەكتەپ اۋلاسىندا باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى ءۇمىتىن سول ارادا تىڭداعان اسەرلەرىن اڭگىمەلەدى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى زوۋ ي تۇسىرگەن
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ يۇنمەي
7 - ايدىڭ 12 - كۇنىنەن 15 - كۇنىنە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭعا كەلىپ قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، ەڭ الدىمەن شينجياڭ داشۋەسىنە كەلدى.
باس شۋجيدىڭ كەلۋى مەكتەپتەگى وقىتۋشىلار مەن وقۋشىلار اراسىندا كۇشتى اڭىس قوزعادى. كوپشىلىك جابال مىنالاردى ءبىلدىردى: باس شۋجيدىڭ تاپسىرماسىن، ءسوز جوق، ەستە بەرىك ساقتاپ، شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىنان ماركسيزمدى جۇڭگوشالاندىرۋدىڭ اقيقات كۇشىن قابىلداپ، قىزىل قان تامىردى جالعاستىرىپ، جۇڭگو پەيىلىن، جۇڭحۋا رۋحىن سومداپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتىپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، تيانشان الابىنىڭ كەڭ - بايتاق دالاسىنا ات سالىسىپ، وزىمىزگە ءتان ءومىر تاراۋىن جازامىز.
قىزىل قان تامىردى جالعاستىرامىز
شىلىڭگىر جاز، شينجياڭ داشۋەسىنىڭ مەكتەپ اۋلاسى جاسىل تۇسكە بولەنىپ، تىرشىلىك لەبى ەسەدى. مەكتەپ اۋلاسىندا يۇيشيۋسۇڭ دەگەن جول بار، سونداي - اق بۇل مەكتەپتىڭ شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى ءدالىزى. بۇل جولدىڭ ءبىر جاعىندا سوۆەت ۇلگىسىندە سالىنعان سارى ءتۇستى 2 قاباتتىق شاعىن عيمارات − مەكتەپ تاريحى سارايى بار ەدى. باس شۋجي شينجياڭ داشۋەسىنە بارعاندا، الدىمەن وسى جەرگە كەلدى.
”داشۋەمىز قىزىل گەنى بار داشۋە“، - دەدى شينجياڭ داشۋەسى ارحيۆ سارايىنىڭ باستىعى يۇي فۋىن باس شۋجيگە شينجياڭ داشۋەسىنىڭ تاريحىن ەگجەي - تەگجەيلى تانىستىرىپ. جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس كەزىندە كوممۋنيست يۇي شيۋسۇڭ، لين جيلۋ جانە وتانشىل دەموكرات دۋ چۇڭيۋان قاتارلىلار ىلگەرىندى - كەيىندى شينجياڭ شۋەيۋانىنا كەلىپ قىزمەت باسقارعان، يۇي شيۋسۇڭ ”ۇلتتى فورما، ماركسيزم - لەنينيزمدى مازمۇن ەتكەن“ وقۋ - اعارتۋ ۇستانىمىن العا قويىپ، ماركسيزم - لەنينيزم نازارياسىن شۋەيۋاننىڭ مىندەتتى وقىلاتىن ساباعى ەتتى. وسىدان باستاپ، شينجياڭ داشۋەسى قىرۋار جاس ماركسيزم - لەنينيزمشىلەردى تاربيەلەپ، توڭكەرىس ۇشقىنى كەڭىنەن تارالىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋدىڭ دابىرالى ۇگىت قيمىلى ورىستەتىلدى. مەكتەپ ”جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋداعى اسكەري، ساياسي داشۋەلەردىڭ ىشىندە 2 - ورىندا تۇردى“.
شينجياڭ داشۋەسى مەكتەپ تاريحى سارايى سىندى وسى تۇعىردان تولىق پايدالانىپ، وقۋشىلارعا وتانشىلدىق تاربيەنى كۇشەيتتى ءارى بۇل يدەيا - ساياسي قىزمەتىندە ماڭىزدى رول ساۋلەلەندىرىپ كەلەدى. ءار جىلى جاڭا وقۋشىلار وقۋعا تۇسكەندە، مەكتەپ تاريحى سارايىن ەكسكۋرسيالاۋ مىندەتتى وقىلاتىن ساباق بولعان، سونداي - اق تۇڭعىش رەتكى ساباق بولعان. اۆتونوميالى رايونداعى وتانشىلدىق تاربيە بازاسى رەتىندە، بۇل جەر ءار جىلى 10 مىڭ ادام - رەتتەن استام ەكسكۋرسيالاۋشىنى قابىلدايدى.
يۇي فۋىن بىلاي دەدى: قىزىل گەن سىڭگەن شينجياڭ داشۋەسى باس شۋجي شي جينپيڭ نۇسقاعان جوعارى مەكتەپ يدەيا - ساياسي ساباعى قۇرىلىسى بەتالىسىن بويلاپ، ونەگە كورسەتىپ ادام تاربيەلەۋگە تاباندى بولىپ، نەگىزدى قالاپ، رۋحتى سومداپ، ماركسيزمنىڭ ۇلت نازارياسىن جۇڭگو ۇلت ماسەلەسىنىڭ ناقتى ءىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىردى. 2017 - جىلى شينجياڭ داشۋەسىنىڭ ماركسيزم نازارياسى ءپانى ”دۇنيە ءجۇزى ماڭداي الدى ءپان“ قۇرىلىسى قاتارىنا ەنگىزىلدى.
”باس شۋجي پارتيامىزدىڭ ماركسيزمدى جۇڭگوشالاندىرۋ جەتىستىگىن ىلگەرىلەتۋدىڭ رەال ءمانىن تەرەڭ بايىمداپ، ءبىزدىڭ نازاريا مەن ءىس جۇزىندىكتى ۇشتاستىرۋىمىزعا اناعۇرلىم تىكە تۇسىنىك بەردى“. شينجياڭ داشۋەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى شۇي شيان - ي تەبىرەنە بىلاي دەدى: باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭ داشۋەسىنە كەلىپ قىزمەت تەكسەرۋى ءارى ماڭىزدى ءسوز سويلەۋى باس شۋجيدىڭ شينجياڭ داشۋەسىنە دەگەن ىقىلاستى قامقورلىعىن جانە تۇراقتاندىرۋىن تولىق ايگىلەدى، ونىڭ شينجياڭ داشۋەسىنىڭ ءتۇرلى ىستەردە تىڭ تاراۋ اشۋىنا جەتەكشىلىك ەتەتىندىگى داۋسىز.
جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتامىز
”سول كەزدە ءبىز پىكىر اۋىستىرۋ، زەرتتەۋ - تالقىلاۋ جيىنىن اشىپ، جازعى دەمالىس كەزىندەگى قوعامدىق تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە دايىندىق جاساپ جاتقانبىز. باس شۋجيدىڭ كەلۋى ءبىزدى توتەنشە جەلپىنتتى، سونداي - اق مۇنان تەرەڭ شابىت الدىق“، - دەدى 7 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجيمەن ديدارلاسقانىن ەسكە العاندا، شينجياڭ داشۋەسى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى زەرتتەۋ بازاسىنىڭ مامانى جاڭ جيافي ەرەكشە اسەرلەنىپ.
بۇل زەرتتەۋ - تالقىلاۋ جيىنى «جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ جونىندەگى قوعامدىق تەكسەرۋ - زەرتتەۋ» نىسانى دەلىنگەن زەرتتەۋ - تالقىلاۋ جيىنى بولىپ، مەكتەپتىڭ ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى زەرتتەۋ بازاسىندا“ وتكىزىلگەن.
شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانى 4 - جىلدىق وقۋشىسى گۇزالنۇر ءيۇسۇپ پەن شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانىنىڭ دوكتورانتى گاۋ جين زەتتەۋ - تالقىلاۋ جيىنىندا جەكە - جەكە الدىڭعى مەرزىمدە قۇمىل قالاسىندا جانە قارامايلى قالاسىندا جۇرگىزىلگەن تەكسەرۋ - زەرتتەۋ احۋالىنان مالىمەت بەردى. باس شۋجي تىڭداي وتىرىپ، اراسىندا سوزگە ارالاسىپ، پىكىر اۋىستىرىپ وتىردى، سول جەردە دۋماندى راي قالىپتاسىپ، كوپشىلىك جاندى ساياسي ساباق تىڭدادىق دەستى.
گۇزالنۇر ءيۇسۇپ بىلاي دەدى: ”باس شۋجي ءبىزدى بولاشاقتا جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ جاعىندا مامان بولۋعا شابىتتاندىردى. بۇل بىزگە جاۋاپكەرشىلىكتىڭ اۋىر، بورىشتىڭ داڭقتى ەكەنىن تەرەڭ سەزىندىردى. ءبىز بۇدان بىلايعى ۇيرەنۋدە، تۇرمىستا ۇلتتار ىنتىماعىن ونان ارى كۇشەيتىپ، ۇلت ماسەلەسىن شەشۋدىڭ جۇڭگوشا دۇرىس جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ ۇلت نازارياسىن ۇزدىكسىز بايىتىپ جانە دامىتىپ، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعاسىنىڭ نەگىزدىك ماسەلەلەرىن زەرتتەۋدى ىلگەرىلەتۋىمىز كەرەك“.
2014 - جىلى 5 - اي، 2 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمى“ كەلەلى تۇجىرىمىن ايقىن العا قويعان.
شينجياڭ داشۋەسى جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى زەرتتەۋ بازاسى ”جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن جانە جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى“ زەرتتەۋ سالاسىمەن تىعىز بايلانىستىرىپ، ماركسيزمنىڭ نەگىزدىك قاعيداسىن جانە جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ نەگىزدىك نازارياسىن زەرتتەۋ، ”شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسىن جانە جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن زەرتتەۋ“ سياقتى 5 ءتۇيىندى زەرتتەۋ بەتالىسىن تۇراقتاندىردى.
بازا مامانى ياڭ ليدىڭ ماركسيزم - لەنينيزمدى ۇيرەنگەنىنە، ماركسيزم - لەنينيزمدى بايانداعانىنا 40 جىلدىڭ ءجۇزى بولدى، ”مەن ساباق مىنبەرىندە كۇندە شي جينپيڭ جاڭا ءداۋىر جۇڭگوشا سوتسياليزم يدەياسى جونىندە ساباق سويلەيمىن، 7 - ايدىڭ 12 - كۇنى وسى نازاريانى اشۋشى الدىمىزعا كەلگەندە، مەن ەرەكشە تەبىرەندىم، ەرەكشە اسەرلەندىم“. ياڭ لي باتىلدىقپەن: ”باس شۋجيدىڭ تۇراقتاندىرۋى ءبىزدىڭ جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋ سىندى وسى نەگىزگى تاقىرىپتى، نەگىزگى جەلىنى يگەرۋىمىزدىڭ دۇرىس ەكەندىگىن تۇسىندىرەدى. ءبىز مۇنان بىلايعى وقىتۋ قىزمەتىندە جانە زەرتتەۋ قىزمەتىندە وسى نەگىزگى تاقىرىپتى، نەگىزگى جەلىنى اناعۇرلىم تەرەڭ زەرتتەيمىز، جەتە زەرتتەيمىز“، - دەدى.
بازا مامانى مىڭ نان مىنالاردى ءبىلدىردى: وقۋشىلاردى تاربيەلەۋدى كۇشەيتىپ، وقۋشىلاردى ءتىپتى كەڭ نەگىزگى ساتىعا بارىپ، كوپ تىڭداۋعا، كوپ كورۋگە، كوپ ارالاۋعا، كوپ تولعانۋعا جەتەكتەپ، وقۋشىلاردىڭ شينجياڭنىڭ دامۋ قۇرىلىسى قاجەت ەتكەن جارامدى دارىندى بولىپ جەتىلۋىنە كومەكتەسەمىز.
جاڭا ءداۋىردىڭ ءىزباسارلارىن باۋليمىز
”باس شۋجيدىڭ كوڭىلى كوتەرىڭكى، ءجۇزى جىلى، مەيىرىمدى ەكەن، بەينە ۇيىمىزدەگى ۇلكەن كىسىلەر سياقتى“.
”باس شۋجيدىڭ ءسوزى ەرەكشە مەيىرلى، سونداي - اق كۇش - قۋاتقا تولى“.
”مەن باس شۋجيدىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، ناقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋگە ءمان بەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ بارىسىندا دۇرىس تانىم قالىپتاستىرامىن“.
......
باس شۋجيدىڭ كەلۋى شينجياڭ داشۋەسىندەگى وقىتۋشى - وقۋشىلارعا پارمەندى رۋحاني قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانى 2 - جىلدىعىنىڭ وقۋشىسى يۇلتۇز نيجات مىنالاردى ءبىلدىردى: باس شۋجيمەن كەزىككەن ءساتىم ومىرىمدەگى ەڭ باقىتتى شاعىم، ”باس شۋجيدىڭ تۇراقتاندىرۋى ماعان جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋعا ءوز كۇشىمدى قوسا الاتىندىعىمدى سەزىندىردى“.
”مەن كورگەندەرىمدى، بىلگەندەرىمدى، سەزىنگەندەرىمدى ماركسيزم نازارياسىنىڭ ماماندىق بىلىمدەرىمەن ۇشتاستىرامىن ءارى اماليات بارىسىندا قولدانىپ، شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنا ءبىر كىسىلىك ۇلەسىمدى قوسامىن“. شينجياڭ داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانىنىڭ دوكتورانتى ياڭ حاۋلين بىلاي دەدى: 7 - ايدىڭ ورتا شەنىندە قاشقار ايماعىنا بارىپ ناقتى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزەمىن، باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى ءسوزىنىڭ ماعان پارمەندى رۋحاني قوزعاۋشى كۇش جانە امالياتتىق جەتەكشىلىك ازىرلەيتىنى داۋسىز.
باس شۋجي مەيلى قايدا بارسا دا جاستار قىزمەتىنە ەرەكشە نازار اۋدارىپ كەلەدى، بۇل شينجياڭ داشۋە جاستار وداعى كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شۋجيى حى لەيدىڭ تەرەڭ اسەرى ەدى. سول كۇنى ول دا باس شۋجيدىڭ ماڭىزدى ءسوزىن جانىندا تۇرىپ ەستىدى. ول بىلاي دەدى: كوپشىلىك سول جەردە دۇركىن - دۇركىن دۋ قول شاپالاق سوعىپ تۇردى، ول وقىتۋشىلار مەن وقۋشىلاردىڭ باس شۋجيگە دەگەن تەرەڭ قۇرمەتىنىڭ بەينەلەنۋى، پارتيانىڭ سوزىنە قۇلاق اسۋداعى، پارتياعا العىس ايتۋداعى، پارتياعا ىلەسۋدەگى باتىل سەنىمدەرىنىڭ بەينەلەنۋى ەدى.
جوعارى مەكتەپ وقىتۋشىسى، كوممۋنيستىك جاستار وداعىنىڭ كادرى رەتىندە، حى لەي ارقالاعان مىندەتىنىڭ اۋىر، بورىشىنىڭ داڭقتى ەكەنىن اناعۇرلىم سەزىندى، ”مۇنان بىلايعى قىزمەتتە مەن باس شۋجي العا قويعان تالاپتاردى مىقتاپ ارقاۋ ەتىپ، احىلاق، اقىل - وي، دەنە، ەستەتيكا، ەڭبەك جاعىنان جان - جاقتى دامىعان سوتسياليزمنىڭ قۇرىلىسشىلارى مەن ءىزباسارلارىن باۋلۋعا ءوز كۇشىمدى قوسامىن“، - دەدى حى لەي نىق سەنىممەن.
بولاشاقتى بەتكە العاندا، شۇي شيان - ي تاعى كوپتەگەن قىزمەتتەردى ىستەۋ كەرەك دەپ قارادى. ”ءبىز ونەگە كورسەتىپ ادام تاربيەلەۋدى ءتۇبىرلى مىندەت ساناپ، مەكتەپتىڭ پارتيا قۇرىلىسى مەن يدەيا - ساياسي قىزمەتىن كۇشەيتۋگە جانە جاقسارتۋعا تاباندى بولىپ، سوتسياليستىك ءبىلىم بەرۋ بەتالىسىن مىقتاپ يگەرىپ، يدەولوگيا شەبىن بەرىك ورناتىپ، جاس بۋىنداردى مەملەكەتكە جانە قوعامعا جارامدى ادام ەتىپ تاربيەلەۋىمىز كەرەك“. شۇي شيان - ي بىلاي دەدى: جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى قىزمەت نەگىزگى جەلىسى ەتىپ، ەرەكشەلىككە يە دامۋعا تاباندى بولىپ، ءپان، ماماندىق قۇرىلىمىن ساپالىلاندىرىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ قابىلەتى مەن وقىتۋشىلار قوسىنى دەڭگەيىن جوعارىلاتىپ، ”قوس بىرەگەي“ قۇرىلىسىندا جاڭا جاعداي اشىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋعا كۇش - قۋات قوسۋ كەرەك.
