□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لي ياڭ
7 - ايدىڭ 14 - كۇنى ءۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ تۇرعىنى ابىلەت تۇرسۇن تۋىس - تۋعاندارىمەن تەلەفوندا سويلەسىپ، ولارعا باس شۋجي شي جينپيڭ ۇيىنە كەلگەن ەرەكشە قۋانىشتى ءىستى قۋانا جەتكىزدى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت＼ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى لۋ مين - ي تۇسىرگەن
قوناق ۇيدە سارعىلت ءتۇستى قابىرعا قاعاز ورنەكتەمەلى ەسىك - تەرەزەنى ايشىقتاپ تۇر؛ داستارقاندا ساپ - سارى ساڭزى قاباتتالا تىزىلگەن، جەمىس تاباعىنداعى ءجۇزىمنىڭ، ورىكتىڭ حوش ءيىسى اڭقيدى؛ اق ءتۇستى ارقالى ورىندىقتار ۇستەلگە جاقىن قويىلعان...
”بۇل جايعاستىرۋلار كەشەگىمەن ۇپ - ۇقساس، قوزعاۋعا قيماي تۇرمىز. ءۇي ءىشىمىز تۇگەل كەشەگى ورىن بويىنشا وتىرىپ، كىسى جانىن جەلپىنتەتىن سول ءبىر كورىنىستى ءبىر - بىرلەپ ەسكە الدىق. ءار رەت ەسكە العان سايىن كوڭىلىمىز جەلپىنىپ، جانىمىز جىلۋلىق قۇشاعىنا شومىلادى...“ 7 - ايدىڭ 14 - كۇنى ءۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنىڭ 67 جاستاعى تۇرعىنى ابىلەت تۇرسۇننىڭ ۇيىندە ول وڭ قولىمەن كەۋدەسىن اقىرىن سيپاپ، باقىت قۇشاعىندا تەربەلگەندىگىن ەسكە الدى.
وسىدان ءبىر كۇن ىلگەرى ابىلەت وتباسى ءبىر ماڭىزدى قوناقتى − باس شۋجي شي جينپيڭدى قارسى الدى.
7 - ايدىڭ 13 - كۇنى ساعات 10نان 50 مينۋت وتكەندە، گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعىنا قىزمەت تەكسەرۋگە كەلگەن باس شۋجي شي جينپيڭ ابىلەتتىڭ ۇيىنە كىردى.
”باس شۋجيدىڭ جۇزىنەن باستان - اياق كۇلكى ەسىپ تۇردى، نەتكەن ىقىلاستى دەسەڭىزشى“! - دەدى ابىلەت ەسكە الىپ.
ۇيگە كىرىسىمەن باس شۋجي توتە اس ءۇيدىڭ ەسىك الدىنا كەلدى، اس ءۇي قۇرىلعىلارىنىڭ ءبارى دايىن، تاپ - تازا، جارقىراپ تۇرعاندىعىن كورىپ، ريزاشىلدىقپەن باس يزەدى. ونان سوڭ نەگىزگى جاتىن بولمەنى، قوسالقى بولمەنى تاپتەشتەي كوردى، ”ارالاپ كورگەننەن كەيىن باس شۋجي ’بۇل ءۇي نەتكەن جانعا جايلى ەدى‘ دەدى، باستاپتا ەرەكشە قىسىلعان ەدىم، كوڭىلىم دەرەۋ ساباسىنا ءتۇستى“، - دەدى ابىلەت.
”مەن باس شۋجيدى داستارقان باسىنا كەلىپ وتىرۋدى ۇسىنىس ەتتىم، باس شۋجي مەنى الدىمەن وتىرۋعا قايتا - قايتا ءىلتيپات ەتەدى دەپ ويلاماپپىن“، ابىلەت تەبىرەنە: ”باس شۋجي حالىققا سونشاما جاناسىمدى، حالىقتى سۇيەدى ەكەن، ول ،ءبىز بۇقارانى قاي - قاشان دا كوڭىلىندە ساقتايدى ەكەن“! - دەدى.
ابىلەت شينجياڭ گۋاڭحۇي جىلۋمەن قامداۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ زەينەتكە شىققان قىزمەتكەرى، جۇبايى رىزۋان ابدىراحمان ەكەۋىنىڭ ءبىر ۇل، ءبىر قىزى بار، ءدال قۇربان ايت دەمالىسىندا ۇل - قىزى ءوز ۇيىندەگىلەردى ەرتىپ، ۇلكەن كىسىلەردىڭ ۇيىنە كەلىپ ولارمەن القا - قوتان باس قوسىپ، مارە - سارە بولىستى.
”جايعاسىپ وتىرعاننان كەيىن باس شۋجي ءبىزدىڭ وسى ۇلكەن ۇيگە قاراپ، ۇيىڭىزدە قانشا جان بار دەپ سۇرادى، مەن 10 جان بارمىز دەدىم، باس شۋجي ’وشارلى شاڭىراق ەكەنسىزدەر عوي‘ دەپ القاعاندا كوپشىلىك كۇلكىگە ەرىك بەردى“، - دەدى ابىلەت سول ءبىر ءساتتى ەسكە الىپ.
”باس شۋجي جۇبايىمىز ەكەۋىمىزدىڭ جاسىمىزدى سۇرادى، دەنساۋلىق جاعدايىمىزدى دا ىقىلاسپەن سۇرادى. مەن دەنساۋلىق جاعدايىمىز جاقسى، سىرتقا شىعا قالساق دەنە شىنىقتىرۋ جابدىقتارى بار، ءار كۇنى كورشىلەرمەن شاعىن الاڭدا ءان شىرقاپ، ءبي بيلەيمىز، كوڭىل كۇي جاقسى بولسا، دەنساۋلىق تا تابيعي جاقسى بولادى عوي دەدىم“. ابىلەت باس شۋجيگە الەۋمەتتىك اۋماق شيپاحاناسىنىڭ ءۇيىنىڭ جانىندا ەكەندىگىن، جايشىلىقتا باسى اۋىرىپ جايسىزدانسا وتباسىلىق كەلىسىمدى شيپاگەردىڭ ءدارى جەتكىزىپ بەرەتىندىگىن؛ سالماقتى ناۋقاسپەن شيپاحاناعا بارسا ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى بويىنشا ەسەپتەن كوتەرۋگە بولاتىندىعىن، تاعى ءار جىلى دەنساۋلىقتىڭ تەگىن تەكسەرىلەتىندىگىن، قارتايعاندا ەمدەلە الۋدىڭ، قارتايعاندا كۇتىمدەلە الۋدىڭ، قارتايعاندا كوڭىل اشا الۋدىڭ شىنايى جۇزەگە اسقاندىعىن ايتتى.
”باس شۋجي ءبىز قارتتارعا وسىنشاما كوڭىل بولەدى ەكەن، ىشتەي توتەنشە تەبىرەندىم“، - دەدى رىزۋاننىڭ كوز شاناعى قىزارىپ.
”تەلەۆيزوردان شي جينپيڭ اتايدى كورگەنمىن، ول كىسىنىڭ ءبىزدىڭ ۇيگە كەلەتىندىگىن مۇلدە ويلاماپپىن. شي جينپيڭ اتاي توتەنشە باۋىرمال، مەيىرىمدى ەكەن، بىزبەن اڭگىمەلەسكەندە باستان - اياق جۇزىنەن كۇلكى ەسىپ تۇردى“. ابىلەتتىڭ 10 جاسار نەمەرەسى ءنۇرالي نۇرمامەتتىڭ ۇلكەن كوزى جايناپ سالا بەردى، ول ءوزىنىڭ ەرەكشە تەبىرەنىپ، ەرەكشە شاتتانعاندىعىن، وقۋ باستاعاننان كەيىن كلاسقا بارىپ، كوپشىلىكپەن وسى ءبىر ەستەن كەتپەس كەشىرمەنى ورتاقتاساتىندىعىن ايتتى.
قاق ورتانىڭ سول جاعىنا تاياۋ ارقالى ورىندىقتا وتىرعان ابىلەت وڭ قولىمەن يشاراتتاپ، بايىپتى تۇردە بىلاي دەدى: ”باس شۋجيدىڭ ەڭ كوڭىل بولەتىنى ۇلتتار ىنتىماعى، ول كىسى مەنەن ءار ۇلت كورشىلەرىنىڭ بىرگە جاساسۋ جاعدايىن سۇراعاندا، مەن ءبىزدىڭ وسى شاعىن اۋلادا حانزۋ، حۇيزۋ، ۇيعۇر، قازاق، تاتار سىندى 5 ۇلتتىڭ تۇراتىندىعىن، كوپشىلىكتىڭ ءبىرىن - ءبىرى جانىنا بالايتىندىقتارىن، بەينە ءسىز ايتقانداي، ’ۇلتتار اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسقان‘ دەپ ايتتىم“.
ابىلەت بىلاي دەدى: جۋىقتا مەرەكە وتكىزدىك، عيماراتتاعى ءار ۇلت كورشىلەر تۇگەل ۇيگە كەلىپ قوناق بولىپ، كوپشىلىك بىرگە شاتتىققا شومدى. ”مەن باس شۋجيگە ’ۇلتتار ىنتىماعىن كوز قاراشىعىنداي قورعاۋ‘ دەگەندى ورىنداعانىمىزدى ايتقىم كەلەدى“.
ءبىر ءۇيلى جاننىڭ قىزمەت، تۇرمىس جاعدايىن ەگجەي - تەگجەيلى ۇعىسقاننان كەيىن، باس شۋجي ىقىلاسپەن: قانداي قيىنشىلىقتارىڭىز بار، بولاشاقتا قانداي نىساناڭىز بار؟ - دەپ سۇرادى.
”سول ساتتە، مەن پارتيانىڭ ابزال ساياساتىنىڭ ارقاسىندا، قازىر توتەنشە باقىتتى تۇرمىس كەشىرىپ جاتىرمىز، باس شۋجيدىڭ مەيىرىنە العىس ايتامىز، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ مەيىرىنە العىس ايتامىز! - دەي بەردىم“. ابىلەت كوز جاسىن ءسۇرتىپ ”سول شاقتا توتەنشە تەبىرەنىپ كەتتىم، ايتار ءسوزىم كوپ بولسا دا، القىمىما تىعىلىپ، تەك وسى سوزدەرمەن جەتكىزگەن بولدىم“.
اتتاناردا باس شۋجي ولاردىڭ وتباسىنىڭ باقىتتى بولۋىن تىلەدى ءارى ابىلەتتىڭ كىشى جيەنى ءداھران ءدىلشاتتىڭ ماڭدايىن مەيىرلەنە سيپادى.
”باس شۋجيدىڭ تۇلعاسىنا قاراپ تۇرىپ كوزىمنەن ەرىكسىز جاس پارلادى“. ابىلەتتىڭ قىزى راناگۇل ابىلەت: ”باس شۋجي بىزبەن اڭگىمە - دۇكەن قۇردى، ول كىسىنىڭ ءاربىر ءسوز - سويلەمدەرىنەن ىقىلاستى قامقورلىعى اڭعارىلىپ تۇردى، ءبىز ول كىسىنى شىن جۇرەكتەن قادىرلەيمىز“، - دەدى.
”باس شۋجيدىڭ ىقىلاستى قامقورلىعىن ءبىزدىڭ ءبىر ءۇيلى جان ماڭگى ۇمىتپايمىز. ءبىز كوسەمگە تىعىز ىلەسىپ، پارتياعا تىعىز ىلەسىپ، بارعان سايىن جاقسى تۇرمىس كەشىرەمىز“! - دەدى جانارىنان نۇر شاشقان ابىلەت كۇلىمسىرەي.
