− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شينجياڭدا قىزمەت تەكسەرگەندىگى جونىندە ەستەلىك
□ حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى \ دۋ شاڭزى، ياڭ ميڭفاڭ، شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى \ جاڭ شياۋسۇڭ، جۋ جيچاي
7 - ايدىڭ 12 - كۇنىنەن 15 - كۇنىنە دەيىن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ءتوراعاسى، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ شينجياڭدا قىزمەت تەكسەردى. سۋرەتتە: 7 - ايدىڭ 14 - كۇنى شي جينپيڭ تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونى يار قالاشىعى جاڭا قالا اۋماعى شينچىڭ شيمىن قىستاعىندا قىزمەت تەكسەرگەندە ءار ۇلت بۇقاراسىمەن بىرگە.
□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى لي شۋەرىن تۇسىرگەن
تاڭ شاپاعىن جامىلا اتتانىپ، جۇلدىز جامىلا قايتا ورالعاندا، شينجياڭنىڭ دامۋىن، وزگەرىسىن كوبىرەك كورۋدى، شينجياڭداعى كادر - بۇقارانىڭ جۇرەك ۇنىنە كوبىرەك قۇلاق ءتۇرۋدى، جاڭا داۋىردەگى شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ دايەكتىلەنۋى، تياناقتانۋى جونىندەگى ىشكەرىلەي تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدى ماقسات ەتتى.
7 - ايدىڭ 12 - كۇنىنەن 15 - كۇنىنە دەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭدا قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدى.
وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىگىنەن ويىپ ورىن الىپ، قۇرلىقتاعى مەملەكەت جەر اۋماعىنىڭ شامامەن التىدان ءبىر ۇلەسىن ۇستايتىن ۇلان - قايىر شينجياڭ ءوڭىرىنىڭ ەجەلدەن بۇگىنگە دەيىن جۇڭگوداعى ستراتەگيالىق ورنى ايرىقشا ماڭىزعا يە بولىپ كەلەدى.
”شينجياڭمەن بايلانىسىم تۋرالى ايتسام، جىجياڭدا قىزمەتتەگى كەزىمدە مەن جىجياڭنىڭ حوتان ايماعىنا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قۇرىلىسى، جىجياڭ مەن شينجياڭ ەكى ولكە - رايوننىڭ ەكونوميكالىق سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋ جونىندە شينجياڭداعى جولداستارمەن كوپ رەت پىكىرلەسكەن جانە تالقى ورىستەتكەن ەدىم. 2003 - جىلى 8 - ايدا مەن جىجياڭ ولكەلىك پارتيا، ۇكىمەت ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىن باستاپ شينجياڭدا 8 كۇن تەكسەرۋ جۇرگىزدىم، سول كەزدە نەداۋىر كوپ جەرلەردى ارالاعان ەدىم“.
”ورتالىققا قىزمەتكە كەلگەن سوڭ دا مەن شينجياڭنىڭ قۇرىلىسى مەن دامۋىنا باستان - اياق كوڭىل ءبولىپ كەلدىم، 2009 - جىلى، 2014 - جىلى ىلگەرىندى - كەيىندى 2 مارتە شينجياڭعا كەلىپ قىزمەت تەكسەرىپ، تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزدىم“.
”اناردىڭ ءدانى“ دەگەن تەڭەۋدى ءدال سول 2014 - جىلعى قىزمەت تەكسەرۋ كەزىندە ءبىر ۇيعۇر اۋىلداستان ەستىگەن ەدى. ومىردەن الىنعان وسى قاراپايىم اسەر باس شۋجيدىڭ جۇرەك قىلىن تەربەدى.
8 جىل ۋاقىت ءوتتى، مىنا ءبىر دەتال جۇرتتى تولقىتتى. وسى جولعى قىزمەت تەكسەرۋدە، باس شۋجي شي جينپيڭ وقىتۋشى - وقۋشىلارعا، قىستاق تۇرعىندارىنا، الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارىنا ”ءبىز اناردىڭ دانىندەي“ دەي بەرگەندە، ءسوزدىڭ اياعى بىتپەي جاتىپ، سول جەردە تۇرعان مىڭداعان ادام كۇنى بۇرىن كەلىسىپ العانداي كوتەرىڭكى ۇنمەن: ”تىعىز ۇيىسۋىمىز كەرەك“ دەپ جاۋاپ قاتتى.
دامۋدىڭ شەشۋشى ساتتەرىندە، تۋ كوتەرىپ، باعدار بەلگىلەپ، شينجياڭنىڭ دامۋىنا جول نۇسقادى. 2014 - جىلى، 2020 - جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ ىلگەرىندى - كەيىندى 2 - رەتكى، 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ءماجىلىسىن باسقارىپ اشتى. بيىل 4 - ايدا ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ تۇراقتى كوميتەت ءماجىلىسىن باسقارىپ، شينجياڭ قىزمەتىن ارناۋلى تاقىرىپتا اقىلداستى، ورنالاستىردى.
”پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى تالابى ايرىقشا ايقىن، شەشۋشى ءتۇيىنى − تولىق، دالمە - ءدال ءتۇسىنۋ، قاجىماي - تالماي تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتۋ، قاز - قالپىندا تياناقتاندىرۋ. مەن كوپ رەت اتاپ ايتتىم، شينجياڭ قىزمەتىن ستراتەگيالىق جاقتان باعامداۋدا جانە جوسپارلاۋدا، ەڭ الدىمەن، شينجياڭ دامۋىنىڭ ۇلكەن اۋقىمىن جىعا تانۋ، شينجياڭ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋدىڭ بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل مەملەكەتتىڭ كەلەلى جاعدايىنداعى ىقپالىن جىعا تانۋ، شينجياڭ قىزمەتىنىڭ ەل ءىشى جانە حالىقارا سىندى 2 كەلەلى جاعدايدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاۋداعى ورنىن جىعا تانۋ كەرەك“.
”ءار جاقتىڭ قاجىرلى قۇلشىنىسىنىڭ ارقاسىندا، قازىر شينجياڭنىڭ كەلەلى جاعدايى ورنىقتى، بۇل ناتيجە وڭاي - وسپاق قولعا كەلگەن جوق، ونى ەسەلەپ قادىرلەۋ كەرەك“، - دەدى باس شۋجي تەرەڭنەن تولعاپ، - ”تيانشان الابىنداعى تىنىش، بەرەكەلى، قارىشتاپ دامىعان جاڭا لەپتى كورىپ، مەن شىن جۇرەكتەن قۋانىشقا بولەندىم“.
اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋ
شينجياڭدا قىزمەت تەكسەرۋدىڭ ءبىرىنشى بەكەتى داڭىقتى توڭكەرىستىك ءداستۇر مەن ايقىن ءبىلىم بەرۋ ەرەكشەلىگىنە يە شينجياڭ داشۋەسى بولدى.
داشۋەنىڭ مەكتەپ تاريحى سارايىندا بولاشاقتىڭ كەلبەتىن كەسكىندەگەن قۇندى تاريحي ماتەريالدار ساقتالعان. «ويانعان جىلدارداعى» يۇي شيۋسۇڭ كەزىندە وسى جەردە مەكتەپ باستىعى بولعان، ”ىنتىماقتى، قاربالاس، قاراپايىم، جالىندى بولۋ“ سىندى مەكتەپ ءتالىمى يان - انداعى جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ اسكەري - ساياسي داشۋەسىنىڭ مەكتەپ تالىمىنەن باستاۋ العان. مەكتەپ تاريحى سارايىن دا ۋاڭ جىن جياڭجۇن جاس جاۋىنگەرلەردى باستاپ، ءبىر كەرپىش - ءبىر كەرپىشتەن قالاپ تۇرعىزعان.
باس شۋجي مەكتەپ ءانىنىڭ كورسەتىلىم تاقتاسىنىڭ الدىندا تۇرىپ، ءبىر ءارىپ - ءبىر ارىپتەن تاپتەشتەي ءۇڭىلدى.
”ۇلتتىڭ تاعدىرى يىعىمىزعا ارتىلدى، قۇلشىن، كەشىكپە...“ وتان مەن وتباسىنىڭ بەينەت پەن زەينەتتى بىرگە كورۋى مەكتەپ قۇرىلعان العاشقى كەزدەن - اق قان تامىرعا ءسىڭدى.
2014 - جىلعى 2 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ايقىن پوزيتسيامەن ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى“ العا قويدى، بۇل جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ ۇلت قىزمەتىنىڭ ارقاۋىنا اينالدى.
جاسىل جەلەك جامىلعان مەكتەپ اۋلاسىندا باس شۋجي ماركسيزم شۋەيۋانىنىڭ ”جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى زەرتتەۋ بازاسىنا“ كىردى.
وقىتۋشى - وقۋشىلار تالقى ورىستەتىپ، سىرتقا شىعىپ تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋدە باستان كەشكەندەرى جايلى قىزۋ ىنتامەن وي ءبولىسىپ جاتتى.
قۇمىل كەستەشىلىگىندە بىتىراندى شاعىن شەبەرحانالاردان سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلدى؛ قارامايلىنىڭ ورىستە مال سوڭىندا جۇرەتىن مالشىلارى دا وسى زامانعى كاسىپورىنعا قادام تاستادى... باس شۋجي شي جينپيڭ دەن قويا تىڭدادى.
”ءار جىلعى تەكسەرۋ - زەرتتەۋ امالياتىندا قانداي ناتيجە قالىپتاستىراسىزدار“؟ - دەپ سۇرادى باس شۋجي كوپشىلىكتەن ىقىلاستى تۇردە.
”ءان - كۇيىنە بار ۇلتتىڭ يۇيتيان سازى قوسقان ءۇن“ دەپ جاۋاپ بەردى وقىتۋشى - وقۋشىلار جاپا - تارماعاي. جايلاۋداعى كيىز ۇيلەر، اۋىل - قىستاقتاعى سالقىن ۇيلەر، قالا - قالاشىقتان بوي كوتەرگەن عيمارات ۇيلەر، يدەيا - كوزقاراس، مادەنيەت ۇستانىمى، ءوندىرىس - تۇرمىس ءتاسىلى وسىزاماندانۋعا بىرگە قادام تاستادى. قانشاما شەت - شالعاي تاۋ قىستاعى دا وتان وزگەرىسىنىڭ تامىر ءلۇپىلىن سەزىنۋدە.
”ەلىمىز − ءبىر تۇتاس كوپ ۇلتتى مەملەكەت، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ كوپ نەگىزدى ءبىر تۇلعاسى ەلىمىزدىڭ كورنەكتى ءبىر ەرەكشەلىگى. سوندىقتان مەن ونى سۋرەتتەۋگە’ اناردىڭ ءدانىن‘ ارنايى قولداندىم“.
پارتيانىڭ 100 جىلدىق ساپارىنا قايىرىلا قاراساق، پارتيانىڭ ۇلت قىزمەتىندە قول جەتكىزگەن ەڭ ۇلكەن تابىسى ۇلت ماسەلەسىن شەشۋدىڭ جۇڭگوشا دۇرىس جولىمەن ءجۇرۋ بولدى. وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ قادالعان جانارىنا قاراپ تۇرىپ، باس شۋجي شي جينپيڭ ءسوز تيەگىن اعىتتى:
”تەكسەرۋ - زەرتتەۋ ارقىلى ءبىز ءبىر ءتۇرلى سەنىم ورناتۋىمىز كەرەك. ءبىزدىڭ ۇلت نازاريامىز جانە ساياساتىمىز جاقسى، جارامدى، مىزعىمايدى. ۇلتتارى ۇلى ىنتىماقتى جۇڭگونىڭ قاشاندا العان بەتتەن قايتپاي جەڭىسكە جەتەتىندىگى ءسوزسىز، نۇرلى بولاشاعى بولاتىندىعى ءسوزسىز. ءبىز، ءسوز جوق، قازىرگىدەي اسا تاماشا جاعدايدى ايرىقشا قاستەرلەۋىمىز كەرەك“.
عاسىرلىق ۇلى ءىس وقۋ - اعارتۋدى نەگىز ەتەدى. ادام تاربيەلەۋدىڭ ءتۇبىرلى تەتىگى − ءمورال ورناتۋ.
باس شۋجي شي جينپيڭ وقۋلىقتاردى، تاريحنامالىق ەڭبەكتەردى ءبىر - بىردەن ەگجەي - تەگجەيلى پاراقتاپ، تەرەڭ تولعانىسپەن بىلاي دەدى:
مىنانى، ءسوز جوق، باسا دارىپتەۋىمىز كەرەك: ”ءار ۇلتتىڭ تاعدىرى قاشاندا جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ جالپى تۇلعالىق تاعدىرىمەن تىعىز بايلانىسىپ جاتادى، جۇڭحۋا وركەنيەتى − شينجياڭداعى ءار ۇلت مادەنيەتىنىڭ ءتۇپ تامىرى. مۇنى ايقىن ءتۇسىندىرۋ تەك عانا قاراپايىم تانىم ماسەلەسى ەمەس، قايتا جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋعا ساياتىن كەلەلى ساياسي ماسەلە“.
”ءمورال ورناتۋدا نە ورناتۋ كەرەك؟ سوتسياليستىك ءبىلىم بەرۋ بەتالىسىنا تاباندى بولىپ، احىلاق، اقىل - وي، دەنە، ەستەتيكا، ەڭبەك جاعىنان جان - جاقتى دامىعان سوتسياليزمنىڭ قۇرىلىسشىلارى مەن ءىزباسارلارىن باۋلۋ، وقىتۋشى - وقۋشىلاردىڭ ۇلى وتاندى، جۇڭحۋا ۇلتىن، جۇڭحۋا مادەنيەتىن، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىن، جۇڭگوشا سوتسياليزمدى شىنايى مويىنداۋىن كۇشەيتۋ كەرەك“.
”مەن قاي جەرگە بارسام دا جاستارعا كوڭىل بولەمىن. وقۋشىلار، سەندەر شالقىعان زاماندا تۋىپ، شالقىعان زامان قۇشاعىندا جاساپ جاتىرسىڭدار، جاقسى قۇلشىنىپ، جاقسى ىستەپ، شىن مانىندە مەملەكەتكە پايدالى دارىندىلاردان بولىڭدار“!
ءار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى مادەنيەتىنىڭ الۋان بۇلاعىنىڭ جينالۋىنان قالىپتاسقان
7 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستەن بۇرىن باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق مۇراجايعا قادام تاستادى.
حان داۋىرىندەگى ”سىحىفۋ ءمورى“ باتىس وڭىردە اسكەرلەردىڭ ەگىن سالىپ، شەكارا كۇزەتۋىنىڭ باستالۋىنا ايعاق بولسا؛ تاڭ داۋىرىندەگى ”وتكەلدەن ءوتۋ جولحاتى“ باتىس ءوڭىردىڭ ورتا جازىقپەن بارىس - كەلىسىن دالەلدەگەن؛ جوڭعار بۇلىگىن تىنىشتاندىرۋداعى ويما جازۋلى ىلە قۇلپىتاسىنداعى الامىش جازۋلار ءشۇباسىز شىندىقتى كەستەلەگەن. باس شۋجي ءبىر - بىردەن، ءبىر - ءبىر پاراقتان بايىپپەن ءۇڭىلىپ، وي جۇگىرتتى.
جۇڭحۋا وركەنيەتى شۇعىلالى، تەلەگەي وركەنيەت، مادەنيەتتى شىنايى مويىنداۋ − ەڭ تەرەڭ قاباتتاعى شىنايى مويىنداۋ. 3 - رەتكى ورتالىقتىڭ شينجياڭ قىزمەتى جونىندەگى اڭگىمە ماجىلىسىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ”شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋ“، ”ساياسي جاقتان شىنايى مويىنداۋ، حالىق تىلەگىنىڭ قالاۋ - قالاماۋ ماسەلەسىن تۇبىرىنەن، شىنايى شەشۋ كەرەك“دەپ اتاپ كورسەتتى.
”شينجياڭدى مادەنيەتپەن نارلەندىرۋدە شىعىسقا قاراۋ كەرەك پە، الدە باتىسقا قاراۋ كەرەك پە دەگەن ماسەلەسىن ەڭ الدىمەن شەشۋ كەرەك“.
شىعىسقا قاراساق، 5000 جىلدان اساتىن وركەنيەت اسىلى قۇلاشىن كەڭگە جايعان كەسەك حيكايانىڭ سىرىن اشادى. كورمە زالىندا باس شۋجي شي جينپيڭ تەرەڭ اسەر الدى: ”جۇڭحۋا وركەنيەتى كەنىشتى دە شۇرايلى وركەنيەت، ارىدان جالعاسقان، ءار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى مادەنيەتىنىڭ الۋان بۇلاعىنىڭ جينالۋىنان قالىپتاسقان. ءبىز شينجياڭ تاريحىن جاقسىلاپ زەرتتەۋىمىز، شينجياڭ تاريحىنىڭ جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ارالاسۋى بارىسىندا قالىپتاسقان تاريح ەكەندىگىن شىن مانىندە تانىپ جەتۋىمىز، ءسويتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ كوپ نەگىزدى ءبىر تۇلعاسىن اناعۇرلىم پارمەندى تۇردە دالەلدەۋىمىز كەرەك“.
دۇرىس مەملەكەت كوزقاراسىن، تاريح كوزقاراسىن، ۇلت كوزقاراسىن، مادەنيەت كوزقاراسىن، ءدىن كوزقاراسىن ورناتۋدا مادەنيەت ارقىلى يلاندىرىپ، مادەنيەت ارقىلى سومداۋ كەرەك.
مۇراجاي ىشىندە ۇلتتىق ەپوس «ماناس» ايتۋ ونەرى كورسەتىلىپ جاتتى. مۋزيكا ءۇنى كوتەرىلىپ، بويدى جىگەرلى، اسەرلى اۋەن بيلەدى. ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان «ماناس» «گەسەرمەن»، «جاڭعىرمەن» قاتار اتالاتىن، ەلىمىز از ۇلتتارىنىڭ 3 ۇلكەن ەپوسىنىڭ ءبىرى، باتىرعا ماداق ايتاتىن كلاسسيكالىق تۋىندى.
ءدال ورتادا وتىرعان «ماناستى» جالعاستىرۋشى 57 جاستاعى مالشى جاننۇر ەدى.
”قانشا ۇزاق ايتۋعا بولادى“؟ ۇزبەي ايتىلىپ جاتقان ەپوستى تاماشالاعان باس شۋجي كۇلىمسىرەپ ودان سۇرادى.
”ءبىر كۇن، ءبىر ءتۇن ايتسا دا تاۋسىلمايدى“.
جاننۇردىڭ جاۋابىن ەستىپ، وسى ونەردى 3 جاسىنان ۇيرەنە باستاعان جانىنداعى شاكىرتى ونداي بولا الماعانىنا ۇيالىپ: ”مەن تەك 60 مينۋت قانا ايتا الامىن“، - دەدى.
”ول دا وڭاي ەمەس“! - دەدى باس شۋجي 14 جاستاعى وسى وسپىرىمگە ىقىلاسپەن قاراپ، - ”جاس بۋىندى وتە جاقسى تاربيەلەۋ كەرەك، بەيزاتتىق مادەنيەت مۇرالارىن قورعاۋدى، جالعاستىرۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي كۇشەيتىپ، ءار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن اسقاقتاتۋ، ساۋلەلەندىرۋ كەرەك“.
”سىزدەر باسقا قيىنشىلىقتارعا جولىقتىڭىزدار ما“؟
”مەن بۇكىل دۇنيە ءجۇزىنىڭ «ماناستى» بىلۋىنە، تانۋىنا مۇمكىندىك جاساسام دەيمىن“، - دەدى جاننۇر جانارىنان ارمان وتى ۇشقىنداپ.
”كۇللى دۇنيە جۇزىنە تاراتۋ كەرەك. ولار از ۇلتتارعا ءتان ءارى جۇڭحۋا ۇلتى مادەنيەتىنىڭ اسىل قازىناسىنىڭ قىمباتتى بايلىعى. جۇڭحۋا مادەنيەتى دۇنيە ءجۇزى مادەنيەتىمەن اناعۇرلىم ويداعىداي اۋىس - كۇيىس جاساسىپ، ءوزارا ۇلگى الۋى كەرەك. پارتيا ورتالىق كوميتەتى بۇل قىزمەتكە ءمان بەرەدى جانە قولداۋ كورسەتەدى“.
يارعول بايىرعى قالاسى تاڭ ءداۋىرىنىڭ العاشقى كەزىندە باتىس ءوڭىردى باسقاراتىن ەڭ جوعارى قۇرىلىم انشي باسقاقتىعى تۇرعان جەر، ”شينجياڭنىڭ ەجەلدەن بەرى ەلىمىزدىڭ ايرىلماس ءبىر بولىگى جانە كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان ءوڭىر ەكەندىگىنىڭ“ پارمەندى دالەلى.
7 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستەن كەيىن 40 سەلتسي گرادۋستىق جوعارى تەمپەراتۋرادا باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىق داڭعىلدى بويلاپ، بوساعالىق قاراۋىلحاناعا كىرىپ، قالاعا ەندى. قالا قامالى، كوشەلەر، بۇتحانا، بازار، ۇكىمەت ورگانى، شەبەرحانا، تۇرعىن ۇيلەر، مۇجىلعان داۋال، كەتىلگەن قابىرعالار كوك اسپان مەن سارى توپىراقتىڭ اراسىندا بوي سوزىپ، تاريحتىڭ سان قيلى وزگەرىسىنىڭ ىزدەرى الدىڭنان شىعادى.
”قالاداعى سۋ قايدان كەلەدى“؟
”الدىمەن قۇدىق، ونان سوڭ ءۇي قازىلادى، قۇدىق ءۇيدىڭ ىشىندە بولادى“. ءتۇسىندىرۋشى ءسوزىن سۋدان باستاپ، باس شۋجيگە دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ساقتالۋى ەڭ كەمەلدى شيكى كەرپىش قۇرىلىمدى ەجەلگى زامان قۇرىلىسىندىق قالا جۇرتىن قورعاۋ قىزمەتىن باياندادى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بايىرعى قالانىڭ ىرگەسىنەن كەزدەيسوق ءبىر توپ ساياحاتشىعا جولىقتى.
ءبىر ساياحاتشى وسى ساتتەگى كورىنىس جايلى تولقىپ: ”اپتاپ ىستىق كۇن، وتتاي ىستىق جۇرەك، قانشاما ۇزاق جول جۇرسەم دە شارشامايمىن“، - دەدى.
باس شۋجي كۇلىمسىرەپ: ”جۇڭحۋا وركەنيەتى نەشە مىڭ جىلدان بەرى بىردەن - ءبىر ۇزىلمەگەن وركەنيەت، ءبىز ونى انىق اشالاۋىمىز كەرەك، جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ توركىنىن ىزدەۋ ينجەنەرياسىندا ءالى تالاي ىستەر ىستەۋ كەرەك. بۇل قىزمەتتى ويداعىداي ىستەسەك، ءبىز ءار جۇڭگولىقتىڭ ۇلتتىق ماقتانىش سەزىمىن، مادەنيەت سەنىمىن كۇشەيتە الامىز. جۇڭگولىق بولۋ دەگەنىڭىز كەرەمەت ءىس، ءبىزدىڭ شۇعىلالى تاريحىمىز بار، بولاشاعىمىز دا ءتىپتى نۇرلى بولادى“.
56 ۇلت جۇدىرىقتاي جۇمىلدى
ءبىر الەۋمەتتىك اۋماق، ءبىر قىستاق. قىزمەت تەكسەرۋ كەزىندە باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭداعى قالا مەن اۋىلدىڭ ەكى نەگىزگى ساتى بىرلىگىنە كىرىپ، ازعانتاي بەلگىدەن الداعىنى اڭعاردى.
”شينجياڭدا جاي دامۋدى عانا تىلگە تيەك ەتۋگە كەلمەيدى، قايتا دامۋ مەن ورنىقتىلىقتىڭ، دامۋ مەن حالىق تۇرمىسىنىڭ، دامۋ مەن جۇرت تىلەگىنىڭ تىعىز بايلانىسىن جىعا تانۋ كەرەك“.
7 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستەن بۇرىن، ءۇرىمجى تيانشان رايونى گۋيۋانشياڭ الەۋمەتتىك اۋماعى. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ وسى رەتكى ساپارىندا كورگەن ءبىر ءتۇيىنى حالىق تۇرمىسىنا تىعىز قاتىستى تاقىرىپ − ” قارتتار مەن بالالار“: ”مىڭ ءجىپتىڭ باسىن ءبىر ينە بىرىكتىرەدى، نەگىزگى ساتىعا بارعاندا، ءسوز جوق، بۇقارامەن ەتەنە بولىپ، ءار ۇلت تۇرعىندارىنىڭ ويعا العانىمەن، ارمانداعانىمەن، كۇتكەنىمەن تىعىز جاناسۋ كەرەك“.
پارتيا مۇشەلەرىنە، بۇقاراعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىندا سامايلارىن قىراۋ باسقان ءبىر توپ قاريا ءان ايتىپ، ءبي بيلەپ، جالىندى دا جىگەرلى ءجۇر. ولار باس شۋجيگە ماقتانىشپەن وزدەرىنىڭ جاستارىن مالىمدەدى: ”74“، ”73“، ”80“.
باس شۋجي ولارعا: ”باقىتتى تۇرمىستارىڭىز ۇزاعىنان ءسۇيىندىرسىن“! - دەپ تىلەك تىلەدى.
ىرگەلەس بولمەدە ءبىر توپ ءوسپىرىم ارعى زامان ولەڭدەرىن جاتقا ايتىپ وتىر. شي جينپيڭ اتايلارىن كورگەندە، بالالار ۇندەرى مەن سەزىمدەرىن توعىستىرىپ ەڭ جاقسى ونەرلەرىن كورسەتتى. «ميننۇڭ»، «سانزىجيڭ»، «24 امال جىرىن» وقىدى، ەڭ سوڭىندا تاعى «بەيجيڭ تيان - انمىندى سۇيەمىن» ءانىن شىرقادى.
باس شۋجي رازى بولا تىڭدادى: ”جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتى تاربيەسىن ەرتە باستان، بالا جاستان باستاپ يگەرىپ، تاباندىلىقپەن ەڭبەك ەتىپ، بىرتىندەپ ساناعا ءسىڭىرىپ، قۇلاققا ءسىڭىستى، كوزگە ءۇيىر ەتۋ كەرەك، بۇل جۇڭحۋانىڭ تاڭداۋلى ءداستۇرلى مادەنيەتىن جالعاستىرۋدىڭ ىرگە تاسىن بەكەمدەۋگە پايدالى“.
ۇيعۇر تۇرعىن ابىلەت تۇرسۇننىڭ ۇيىندەگى كارى - جاس باس شۋجيدى ەسىك الدىنان ىستىق ىقىلاسپەن قارسى الدى. قوناق بولمەدە اڭگىمەلەسىپ، ەمدەلۋ جاعدايىن ۇعىسىپ، وقۋ - اعارتۋدى تىلگە الىپ، كىرىستى ايتىپ، وزگەرىستەردى تىلگە تيەك ەتتى. اۋىرىپ - سىرقاعاندا ەسىك الدىندا الەۋمەتتىك اۋماق ەمحاناسى بار، قارتتاردىڭ قوعامدىق قامسىزداندىرۋى دا زور ماسەلەنى شەشتى، وقىپ جاتقان بالالاردىڭ بارلىعىنان ءۇمىت بار.
”بۇل عيماراتتا ءار ۇلت تۇگەل تۇراتىن شىعار“؟
”تۇگەل بار، حانزۋ ۇلتى، ۇيعۇر ۇلتى، قازاق ۇلتى، حۇيزۋ ۇلتى، تاتار ۇلتى... بارلىعىمىز تانىسپىز، بىرگە اڭگىمەلەسىپ، سەيىلدەپ، ءان ايتامىز، تاعى الاڭ ءبيىن بيلەيمىز، بارلىعى جاقسى“.
كورشىلەر 9 ۇلتتان قۇرالعان. باس شۋجي رازىلىقپەن: الەۋمەتتىك اۋماقتان ءار ۇلتتىڭ تاتۋ - ءتاتتى ەكەندىگىن سەزىنۋگە بولادى ەكەن، - دەدى.
شاعىن اۋماق كوشەسىندە الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارى باس شۋجيدى قاۋمالاپ، قيا الماي تۇردى.
”ءبىز بارلىعىمىز ىجداعاتتى بولىپ، نىسانالاردى ءبىر - بىرلەپ جۇزەگە اسىرىپ، ماسەلەلەردى ءبىر - بىرلەپ شەشىپ، شاعىن جەڭىستەر ارقىلى زور جەڭىستەرگە قول جەتكىزدىك. بىزدە تاباندىلىق، توزىمدىلىك بار. 56 ۇلت جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ءبىر نيەتپەن كۇش بىرىكتىرىپ، اسقاق جىگەرمەن قايراتتانا ۇمتىلىپ، وسىلايشا قۇلشىنا بەرسەك، ءسوز جوق، ءتىپتى دە جاقسى بولادى“.
7 - ايدىڭ 14 - كۇنى تۇستەن كەيىن تۇرپاندا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزگەندە، باس شۋجي گاۋچاڭ رايونى يار قالاشىعى جاڭا قالا اۋماعى شينچىڭ شيمىن قىستاعىنا بارىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋ كاسىپورىندارىن كوزدەن كەشىردى.
اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ قاۋىرت جۇرگىزىلۋدە، كاسىپ سالاسىن گۇلدەندىرۋ ونداعى شەشۋشى بۋىن. اتا - بابالارىنان تارتىپ ءجۇزىم ءوسىرىپ تىرشىلىك ەتكەن قىستاق تۇرعىندارى جونىنەن ايتقاندا، كاسىپورىنداردىڭ قىستاققا ىرگە تەبۋىمەن ەسىك الدىنان جۇمىستانۋدى شەشىپ قانا قالماستان، ساتۋ جولىنداعى قيىن ماسەلەنى دە شەشتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ زاۆود ۇيىنە كىردى. ىرىكتەۋ اۋماعىندا قىستاق تۇرعىندارى مەيىزدىڭ ساپالىسى مەن ساپاسىزىن شەبەرلىكپەن ىرىكتەپ ءبولىپ وتىر. مەيىز قوراپتارعا سالىنىپ جونەلتۋدى كۇتىپ تۇر، ولار ۇزاماي ۇلى داريانىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنە تاسىلادى. باس شۋجيمەن اڭگىمەلەسكەندە، بولاشاق تۇرمىستى تىلگە العاندا، ولاردىڭ كوز جانارلارى ءۇمىت ۇشقىنىنا تولدى.
”بولاشاقتى بەتكە الا وتىرىپ دامۋدى جوسپارلاۋ، دامۋ ارقىلى ىنتىماقتى اناعۇرلىم ويداعىداي نىعايتۋ، حالىق تىلەگىن ۇيىستىرۋ كەرەك“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ ىقىلاسپەن تاپسىرىپ.
قىستاق الاڭىندا باسكەتبول جارىسى قيان - كەسكى ءوتىپ جاتىر. باس شۋجي كەلىسىمەن قىستاق تۇرعىندارى ول كىسىنىڭ جانىنا شاتتانا اعىلدى.
”اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ءبىزدىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان كەيىنگى اۋىل - قىستاق جونىندەگى تاعى ءبىر كۇرەس نىسانامىز، سىزدەردىڭ قىستاقتىڭ وزگەرىستەرىن كورىپ، سىزدەردىڭ قول جەتكىزگەن ناتيجەلەرىڭىزگە قۋاندىم. جۇڭگونىڭ اۋىل - قىستاقتارى وسى 10 جىلدا ەرەكشە بەلەستى باستان كەشىردى. ءبىز ۇزدىكسىز كۇرەس جاساپ، جۇڭگوداعى مۇلدەم كەدەيلىك ماسەلەسىن شەشتىك، بۇل بۇكىل دۇنيە جۇزىندە كەرەمەت ءىس بولىپ تابىلادى. بۇل جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ جاقسى ەكەندىگىن، جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ جاقسى ەكەندىگىن دالەلدەدى، ءبىزدىڭ ءار ۇلت حالىق بۇقاراسىنىڭ كەرەمەت ەكەندىگىن دالەلدەدى“!
باس شۋجي شي جينپيڭ شەشىلە سويلەدى: ”56 ۇلتتىڭ بىردە - بىرەۋىن قاعىس قالدىرۋعا بولمايدى. بۇرىن كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الىپ دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە بەتتەۋدە وسىنداي بولدى، ءبىز ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن بەتكە العاندا دا وسىلاي. اۋىل - قىستاقتا، قالادا، اتىزدا، زاۆودتا، ءاربىر قىزمەت ورىندارىندا كوپشىلىكتىڭ بىرگە قۇلشىنۋىنا سۇيەنسەك، ءبىز، ءسوز جوق، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىن ۋاعىندا جۇزەگە اسىرامىز“.
بۇتاقتاردا جاپىراقتار جايقالا ءوستى
7 - ايدىڭ 12 - كۇنى تۇستەن كەيىن، ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى. باس شۋجي شي جينپيڭ الىپ كارتانىڭ الدىندا تۇرىپ، ۇڭىلە ۇزاق قارادى.
ازيا − ەۆروپا قۇرلىعىنىڭ قويناۋىندا ەكى ۇلكەن بازاردى ۇلاستىرعان تەمىر جولدار قايشالىسىپ، تاس جولدار ايقاسىپ، اۋە لەنيالارى ءجيى ورنالاسقان.
كەزىندە شينجياڭ ”جول اياقتاعان، ادام اياعى تيىلعان، سۋ اياقتاعان، ەلەكتر اياقتاعان، اتىز اياقتاعان“ شەكارا جەر، ”تۇيەمەن تەلەگرامما جەتكىزەتىن، ەسەك پەن ات پوچتا تاسيتىن“ قۇبا ءتۇز بولاتىن.
”بولات - تەمىر كەرۋەنى“ جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزى كەزىندە جاڭ چيان اشقان جولدى بويلاپ، ءشول - جازيرانى كەسىپ، قۇبا ءتۇزدى باسىپ ءوتىپ، باتىس سولتۇستىك شەكارانى ەسىك اشۋدىڭ الدىڭعى شەبىنە اينالدىردى.
مۇنداعى ادامدار باس شۋجيدىڭ قازاقستان نازاربايەۆ داشۋەسىندە ”جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىن“ بىرگە قۇرۋ باستاماسىن ورتاعا قويعان سول رەتكى ماڭىزدى لەكسيانى جاتقا بىلەدى.
2014 - جىلى باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭعا كەلىپ قىزمەت تەكسەرگەندە، ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ باستاماسى ورتاعا قويىلعاندىعىنا جارىم جىل وتكەن بولاتىن. باس شۋجيدىڭ سول كەزدەگى جوباسىنا قايىرىلا قاراساق، ءسوز - سويلەمدەردەن بيىكتە تۇرىپ، الىستى بولجاعاندىق بىلىنەدى: ”جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى قۇرىلسا، شينجياڭ گۇلدەنگەن ورتالىق بولۋى مۇمكىن، باسقانى ايتپاعاندا، ءۇرىمجى قازىردىڭ وزىندە 1500 كيلومەتر توڭىرەكتەگى ەڭ ۇلكەن قالا، ول كەزگە بارعاندا قانداي كورىنىستە بولار ەدى“؟
ءبىر ايعا جۋىق ۋاقىتتان كەيىن، باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ ءماجىلىسىن باسقارىپ اشىپ، شينجياڭدى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايونى ەتىپ كۇش سالا تۇلعالاۋ كەرەك دەپ ايقىن ورتاعا قويدى.
8 جىل ءوتتى، وراسان زور وزگەرىستەر تۋىلدى. بۇگىن شينجياڭنىڭ قورعاس، الاتاۋ شەكارا وتكەلدەرىنەن شەكارادان وتەتىن جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزدارى بۇكىل ەلدە قاتىناعان جالپى ساننىڭ جارىمىنان استامىن يەلەيدى.
ۇلكەن ەكراندا قورعاس شەكارا وتكەلىنىڭ، الاتاۋ شەكارا وتكەلىنىڭ جۇمىس اۋماعىنداعى ناقتى كورىنىستەر تەڭ قادامدا جەتكىزىلىپ تۇر. كەڭ، ولشەمدى رەليستەر تارتىپپەن اۋىسىپ، نەمەسە شينجياڭعا ەنگىزۋدى تياناق ەتىپ، نەمەسە شينجياڭنان شىعارۋعا سۇيەنىپ، شينجياڭنىڭ حالىقارالىق ساۋداداعى باسىمدىعى مەن ورايىن تۇسىندىرۋدە. قۇرلىقتىق پورت اۋماعىنداعى جاۋاپتى جولداستاردىڭ شينجياڭدا وندىرىلگەن قىزاناق قويمالجىڭى ساۋداسىنىڭ تانىستىرۋىن باس شۋجي قىزىعا تىڭدادى.
جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنىڭ ىقپالى بارىسىندا قايتادان جانداندى، زالدا كاسىپورىنداردىڭ ءىس بىتىرۋگە كەلگەن ءبىرتالاي قىزمەتكەرى ءجۇر.
”جۇمىس قاربالاس پا“؟
”جەلىدە بىتىرەتىن ىستەر كوبەيدى، جەلىدەن تىس بىتىرەتىن ىستەر ازايدى“.
چۇڭچيڭدىق ءبىر كىسى زاتتارى حايناننان ورتا شىعىسقا تاسىلاتىندىقتان، وسى اراعا ارنايى جول جەلىسى تۋرالى سويلەسكەلى كەلىپتى.
باس شۋجي شي جينپيڭ الدىنداعى تانىستىرۋدان تەرەڭ اسەر الدى: ”شىنىندا، ەسەپ بولۋ كەرەك، قالاي جۇرگەندە ەڭ ۇتىمدى ەكەنىنە قاراۋ كەرەك“.
وسى رەتكى قىزمەت تەكسەرۋدە ەكىنشى 100 جىلدىق جاڭا جورىقتىڭ باستاماسىندا تۇرىپ، باس شۋجي ۇزاقتى ويلادى: ”’ۇلكەن نوبايدان‘’ەگجەي - تەگجەيلى سىزباعا‘ دەيىن، تابىس سۇبەلى بولدى. ’ءبىر كوپىردىڭ وڭتۇستىك پەن سولتۇستىككە ەندەي سالىنۋىمەن تابيعي بوگەت اشىلدى‘. بۇرىن ىشكى قۇرلىقتاعى ءبىر ولكە بولسا، قازىر ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدىڭ‘ ارقاسىندا وزگەشە تۇسكە ەندى. بۇل ارا ەندىگارى شەت، شالعاي ءوڭىر ەمەس، ءبىر وزەكتى وڭىرگە اينالدى، توراپ ءتۇيىنى وڭىرىنە اينالدى. سىزدەر تاريحي مانگە يە ءىس ىستەپ جاتىرسىزدار“.
ويىمەن مىڭ جىلدىقتى ۇلاستىرىپ، كوز اياسىمەن ون مىڭ شاقىرىمدى شارلادى. وركەنيەت ەسىك اشۋ بارىسىندا دامىدى، ۇلتتار توعىسۋ بارىسىندا بىرگە ءومىر ءسۇردى.
سانداۋليڭ، يۋانچۋان، چيجياۋجيڭ، يانچى، پىشەن، شىڭجينكوۋ، تۇرپان، بايياڭگوۋ، دابانچىڭ، ساياپىل... بايىرعى جىبەك جولىنداعى، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جەرلەر. 7 - ايدىڭ 14 - كۇنى باس شۋجي شي جينپيڭ تۇرپانداعى بويلىققا باردى. ءار الۋان ءجۇزىم سورتى كوزدىڭ جاۋىن الادى. ”قانداي شۇرايلى جەر، جەمىس - جيدەكتىڭ حوش ءيىسى اڭقيدى. بۇل ۇلى تابيعاتتىڭ سيى“. باس شۋجي: ”اسپاننان شەلپەك تۇسپەيدى دەۋشى ەدى، الايدا ءجۇزىم تۇسەدى ەكەن عوي“، - دەدى ازىلدەپ.
شولدەگى توراڭعى سياقتى تامىرىن تەرەڭگە جىبەردى
بۇل ارا ”رەسپۋبليكانىڭ اسكەري تىڭ اشۋىنداعى ءبىرىنشى قالاسى“ دەگەن داڭققا يە. سوناۋ جىلدارى ءشول دالا، قۇبا تۇزدە بيڭتۋاندىقتار سور سۋ ءىشىپ، جەر كەپەلەردە تۇنەپ، ادام كۇشىمەن تارتىپ، يىقپەن تاسىپ، مۇز توسەنىپ، قار جامىلدى.
7 - ايدىڭ 13 - كۇنى تۇستەن كەيىن باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 8 - شى شىحىزى قالاسىنا باردى.
شينجياڭ بيڭتۋان اسكەري تىڭ يگەرۋ مۇراجايىندا، قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرعان سول زاماندار قايتا ەلەستەدى.
قىرىق شوقپىت جاماۋ اسكەري ىشىك، تات باسقان كەتپەن، باس شۋجي «قوس كوز» دەلىنەتىن ءمۇسىننىڭ الدىنا ايالدادى. ەڭبەك كۇشەمەلىگى زور، قورەكتىك جەتىسپەگەندىكتەن كوپتەگەن ادام تاۋىقكوز بولدى. ءار كەزەكتەگىلەر كوكونىستى كەيىنگىلەرگە الىپ قالىپ، كوپشىلىكتىڭ جۇمىستان كەيىن سۇيەنە ءجۇرىپ ءۇيىن تابۋىنا كەپىلدىك ەتتى.
مۇراجايدىڭ 1 - قاباتىنداعى زالدا بيڭتۋاننىڭ قارت، ورتا جاس، جاس ءۇش ۇرپاق قۇرىلىسشىلارىنىڭ ۋاكىلدەرى تاسقىنداعان جىگەرمەن باس شۋجيگە مالىمەت بەردى:
”مەنىڭ اتىم ساۋ يۇنميڭ، 60 جىل تامىر تارتىپ، وكىنىشسىز ءومىر كەشتىم“.
”مەنىڭ اتىم سۇن بىنشيا، 50 - جىلداردا ۇلى كوسەم ماۋ جۋشيدىڭ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ وسى اراعا كەلگەنمىن، مەن وكىنبەيمىن، ءومىر بويى پارتياعا ىلەسەمىن، پارتيا نەگە بۇيىرسا سونى ىستەيمىن“.
”ءسىز بيىل قانشا جاسقا شىقتىڭىز“؟، ”قايدان كەلىپ ەدىڭىز“؟ باس شۋجي ىقىلاسپەن سۇرادى.
وسى داڭقتى توپىراققا قانشاما سۇيىسپەنشىلىك، قانشاما قان - تەر ۇيىستى دەسەڭىزشى. ”قۇدىق قازىپ سۋ ىزدەپ، سۋ تاپپاي قالا سالمايمىز“ دەپ بارلاۋ جۇرگىزىپ، قالا سالۋدان، 1 - تامىز بولات - تەمىر زاۆودىنا، ليۋداۋۋان كومىر كەنىنە، ۋيحۋلياڭ ەلەكتر ستانسياسىنا، 1 - شىلدە ماقتا توقىما زاۆودىنا، وكتابر ماشينا رەمونتتاۋ زاۆودىنا، 1 - تامىز ۇن زاۆودىنا، يۋەجين بولات - تەمىر زاۆودىنا دەيىن... ءار كۇنى كەرەمەتتەر جاراتىلدى.
باس شۋجي تەرەڭ سەزىممەن كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”سىزدەر جاپالى كۇرەستەن شىققانسىزدار، وشپەس ۇلەس قوستىڭىزدار. بيڭتۋاندىقتار وتاندى قىزۋ سۇيەتىن، قالتقىسىز ۇلەس قوساتىن، قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇراتىن، ءورىس اشا العا ىلگەرىلەيتىن بيڭتۋان رۋحىن سومدادى، بۇل جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ رۋحاني شەجىرەسىنىڭ ماڭىزدى قۇرامداس بولىگى، وسى باعالى بايلىقتان ويداعىداي پايدالانۋ كەرەك“.
شىحىزىعا بارعاندا ەگىنجايدى كورۋ كەرەك.
اۋىل شارۋاشىلىعى 1 - ليانىنىڭ ماقتا ەگىس بازاسىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ شىجىعان كۇنگە قاراماي اتىزعا باردى. ماقتا قاۋاشاق تارتۋ مەزگىلىندە ەكەن، جەر جىرتۋ، تۇقىم سىڭىرۋدەن سۋارۋ، زياندى جاندىكتەردى جويۋعا دەيىن، ماقتانىڭ باس الۋىنان ءونىم جيناۋعا دەيىن بارلىعى ماشينالانعان، اۆتوماتتى جۇمىس ىستەيدى ەكەن.
انادايدا 9 - لياننىڭ كۇلشە شابدالى ەگىس باقشاسى، باس شۋجي شابدالى باقشاسىنا كىردى.
”سىزدەر قانشا مۋ جەردى كوتەرمەگە الدىڭىزدار“؟
”15 مۋ جەردى كوتەرمەگە الىپ شابدالى ەكتىك، ءبىر جىلداعى كىرىسىمىز 200 مىڭ يۋانداي. قالاشىقتان ءۇي الدىق، اۆتوكولىك تە الدىق“ ەرلى - زايىپتى قاريالار جايدارىلانا كۇلدى.
”جەردى قىزمەتكەرلەرگە كوتەرتىپ بەردى مە، ۇقىقتى تىڭعىلىقتى ايقىندادى ما“؟ باس شۋجيدىڭ ويىنان كەتپەگەنى ىلگەرىلەتىلىپ جاتقان بيڭتۋان رەفورماسى ەدى. بيڭتۋاننىڭ جاۋاپتى جولداسى ەگىن، مال شارۋاشىلىق ءبىرىنشى شەبىندەگى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ كىرىسى رەفورمانىڭ الدىنداعىدان ％32.2 ارتقاندىعىن تانىستىردى.
باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ تەرەڭ اتاپ كورسەتتى: ”بيڭتۋان رەفورماسىنان كەيىن كوتەرمەگە بەرۋ ۇقىعى ايقىندالىپ كۋالىك بەرىلىپ، بيڭتۋاندىقتاردىڭ كوڭىلى الاڭسىز بولىپ، كوپشىلىكتىڭ ۇزاق ۋاقىتتىق جوسپار جاساۋىنا، بوداۋ بەرە وتىرىپ دامۋدى جوسپارلاۋىنا مۇمكىندىك جاسالدى“.
143 - تۋان حۋايۋان قالاشىعىنا باراتىن جولدا، باس شۋجي اۆتوكولىك تەرەزەسىنەن سىرتقا كوز سالىپ وتىردى.
كوك اسپان استىندا عيماراتتار جاسىل باۋ - باققا كورىك قوسىپ، اۋىلداي كورىكتى مەكەن تۇر.
حۋايۋان قالاشىعىنىڭ الاڭى دۋماندى بەينەگە شومعان. باس شۋجي شي جينپيڭ اسەرلەنە كوپشىلىككە بىلاي دەدى: ”سوقانىڭ ءجۇزىن شىڭاۋدان تارتىپ شىنىندا وڭاي ەمەس، يەن دالادان وسىنشاما ادەمى ارمان قالاسى سالىنىپتى. نەگىز جاقسى قالانىپتى، وزگەرىس تە بارعان سايىن زورايىپتى، بۇل پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ قامقورلىعىنىڭ ارقاسى، نەشە ۇرپاق بيڭتۋاندىقتاردىڭ ۇزدىكسىز كۇرەس جاساۋىنىڭ ارقاسى“.
”بيڭتۋان قۇرىلىسىندا اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ كەرەك، ءبىز باستابىندا بيڭتۋاندى نە ءۇشىن قۇردىق؟ مەكەندى قورعاۋ، وتاندى قورعاۋ، تىڭ يگەرىپ، قۇرىلىس جۇرگىزۋ ءۇشىن. بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىننىڭ توعىسۋىن تەرەڭدەتىپ، تاماشا باقىتتى مەكەن قۇرىپ، باقىتتى دا تاماشا تۇرمىس وتكىزۋ كەرەك“.
تامىرلاس وتباسى مۇشەلەرى
شينچىڭ شيمىن قىستاعىندا، ءۇيدىڭ الدى - ارتىنداعى داۋالدار دا سۋرەت تاقتاسى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ويلاعانى، كۇتكەنى سىزىلعان. قىزمەت تەكسەرۋدە شياڭشي شىبادۇڭ قىستاعىنىڭ قابىرعا سۋرەتى كوزگە ءتۇستى.
ەكى قىستاق ۇلتتار ىنتىماعىن، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدەگى جۇپ قۇراپ بىرگە قۇرىلعان قىستاقتار. 3000 نەشە كيلومەتر قاشىقتىق ولاردىڭ تۋىستارداي ۇنەمى بارىس - كەلىس جاساۋىنا كەدەرگى بولا المادى.
حۋنان ولكەسى باعىتتامالى كومەكتەسكەن وسى قىستاق تۇرپان قالاسىندا ەدى. قىستاقتاعى ەمحانا كومەكتەسىپ سالىنعان، جەرگىلىكتى جاۋاپتى جولداس باس شۋجيگە شينجياڭعا كومەكتەسۋ نىساندارىنىڭ ىشىندە ەمدەۋ مەن وقۋ - اعارتۋدى اۋىلداستار ەڭ قىزۋ قارسى العاندىعىن ايتتى.
7 - ايدىڭ 15 - كۇنى تۇستەن بۇرىن باس شۋجي شي جينپيڭ ىلگەرىندى - كەيىندى 7 توپتاعى شينجياڭداعى قاتىستى جاقتاردىڭ ۋاكىلدەرىمەن كەزدەستى ءارى بىرگە سۋرەتكە ءتۇستى، مۇنىڭ ىشىندەگى ءبىر رەتكىسى شينجياڭعا كومەككە كەلگەن كادرلاردىڭ ۋاكىلدەرى.
باس شۋجي كەزدەسۋ زالىنا كىرگەندە دۋ قول شاپالاق ءۇنى كوتەرىلدى. ول كىسى ءبىر باستان قول بۇلعاپ امانداسىپ، قاتاردىڭ ەندى ءبىر باسىنا باياۋ بەتتەدى.
شار تاراپتان كەلىپ، ءبىر نىسانا ءۇشىن بىرگە ءجۇرىپ، بىرگە ىستەدى. وسىناۋ شۇرايلى ولكەگە جۇرەك قاندارىن ارناعان شينجياڭعا كومەككە كەلگەن كادرلارعا قاراپ، باس شۋجي شي جينپيڭ جەرگىلىكتى ورىندا قىزمەت ىستەگەن كەزدەرىن تەبىرەنە ەسكە الدى، ”فۋجيان سانجىعا باعىتتامالى كومەكتەستى، جىجياڭ حوتانعا باعىتتامالى كومەكتەستى“: ”بۇل ءىس وتە ءماندى، جۇڭگوشا سوتسياليستىك ۇلى ىستەستىك رۋحىن ساۋلەلەندىرىپ، بۇكىل ەلدىڭ كۇشىن شىعارىپ، كەيبىر كەلەلى مىندەتتەردى ورىندادى. شينجياڭعا كومەكتەسۋ مىندەتىنە قاتىناسقان جولداستار رۋحاني، اماليات سىنىنان جانە شىنىعۋدان ءوتىپ، مۇنان كەيىنگى دامۋعا بەرىك نەگىز قالادى. سىزدەردىڭ وسى ارادا تىڭعىلىقتى تۇردە ءتيىستى ۇلەستەرىڭىزدى ءارى ومىردەگى ماقتانىش ەتۋگە تاتيتىن ۇلەستەرىڭىزدى قوسۋلارىڭىزدى ءۇمىت ەتەمىن“.
وسىدان كەيىن اشىلعان مالىمەت بەرۋ ماجىلىسىندە باس شۋجي شينجياڭعا كومەكتەسۋ قىزمەتىن تاعى ءبىر رەت تىلگە الدى. وي تۇرعىسى شينجياڭنىڭ مەملەكەتتەگى سالماعىن ايگىلەدى: ”شينجياڭ قىزمەتىن ويداعىداي ىستەۋ كەلەلى جاعدايعا سايادى، بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل مەملەكەتتىڭ ءىرى ءىسى. بۇكىل پارتيا ستراتەگيالىق جانە جالپى جاعداي بيىگىندە تۇرىپ شينجياڭ قىزمەتىنىڭ ماڭىزدىلىعىن تانىپ، شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەت سەرپىنىن ارتتىرۋ كەرەك“.
ستراتەگيا جانە جالپى جاعداي بيىگىندە تۇرىپ، شينجياڭنىڭ دامۋى دا مەملەكەتتىڭ دامۋ جالپى جاعدايىمەن توعىستى. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ جاڭا ورايى، جوعارى ساپالى دامۋ جاڭا بەتالىسى، قوس اينالىم جاڭا باسىمدىعى... ءبار - بارىندە شينجياڭ ۇتىمدى جاعدايدا قيمىلدادى.
اۆتونوميالى رايوننىڭ قاتىستى جاۋاپتى جولداسى مالىمەت بەرۋ جينالىسىندا تەرەڭ اسەرمەن بىلاي دەدى: ”شينجياڭ قىزمەتىنىڭ امالياتى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىنىڭ توتەنشە كەمەڭگەر، بۇكىلدەي دۇرىس ەكەندىگىن، شينجياڭ قىزمەتىنىڭ شىرما - شاتۋ كۇردەلى بارىستا تۋراشىلدىقتى ساقتاپ، جاڭالىق اشۋعا، قايشىلىق، حاۋىپ - قاتەر بارىسىندا جەڭىسپەن العا ىلگەرىلەۋىنە جەتەكشىلىك ەتكەن قۋاتتى يدەيالىق قارۋ ەكەندىگىن، شينجياڭ قىزمەتىن جاقسى ىستەۋدىڭ باعدارلاماسى مەن رۋحى ەكەندىگىن دالەلدەدى“.
جاڭا داۋىردەگى جاڭا جورىقتا باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا ورتالىق كوميتەتى اتىنان شينجياڭعا تىڭ ۇمىتتەر ارتتى جانە تالاپتاردى العا قويدى: ”جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە - ءدال دايەكتىلەندىرىپ، ىنتىماقتى، جاراسىمدى، گۇلدەنگەن، باي، وركەنيەتتى، العا باسقان، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن، ەكولوگياسى تاماشا كورىكتى شينجياڭدى قۇلشىنا قۇرۋ كەرەك...“
ىسكە شەبەر اۋقىم جوسپارلايدى. شينجياڭنىڭ ۇزاق ۋاقىت ورنىقتىلىقتى ساقتاۋىندا، ەڭ ماڭىزدىسى، جۇرت تىلەگى.
”بىركەلكى ىنتىماقتاسىپ العا قاراۋعا تاباندى بولىپ، قالىڭ كادردىڭ، بۇقارانىڭ ورنىقتىلىقتى ساقتاۋ، دامۋدى جوسپارلاۋ، رەفورمانى جەبەۋدەگى بەلسەندى رولىن ەڭ جوعارى شەكتە ساۋلەلەندىرىپ، قوعامنىڭ ءار سالاسىنىڭ پىكىرىن تىڭداۋعا نازار سالۋ كەرەك. قىزمەتتى جاقسارتۋعا ءتيىمدى، باياندى تىنىشتىققا ءتيىمدى ۇسىنىستاردىڭ بارلىعىن تولىق قابىلداۋ، حالىق تۇرمىسىنداعى قيىنشىلىقتاردى اڭىس ەتكەن، بۇقارانىڭ مۇددەسىنە ساياتىن ءۇننىڭ بارلىعىنا دەر كەزىندە جاۋاپ قاتۋ كەرەك“.
4 كۇندىك قىزمەت تەكسەرۋدە قايدا بارسا سول ارا شاتتىقتىڭ تەڭىزىنە اينالدى. شاپالاق ءۇنى، كۇلكى ءۇنى، شاتتانعان ۇندەر ۇزاق جاڭعىرىعىپ، كوپتەگەن بۇقارا اسەرلەنگەندەرىنەن كوزدەرىنە ىستىق جاس الدى. ءبىر ۇيعۇر قاريا كوزىنەن جاس پارلاتىپ قاتاردىڭ الدىنا قىستىرىلا ءجۇرىپ شىعىپ، باس شۋجيدىڭ قولىن قاتتى قىسىپ ۇستادى.
مەكتەپتە، الەۋمەتتىك اۋماقتا، قىستاقتاردا، بيڭتۋاندا، ۇلتتىق كيىم كيىنگەن ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى باس شۋجيدى قاۋمالاپ، ساپاردان ساپارعا اتتاندىرىپ وتىردى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 7 - ايدىڭ 16 - كۇنى ۇرىمجىدەن بەرگەن حابارى)
