تارباعاتاي:
قونىسقا جايلى، كاسىپكە قولايلى جاراسىمدى مەكەن
انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ءرايدا، ءپاريزات ابدۇل
7 - ايدىڭ 18 - كۇنى شينجياڭ تارباعاتاي ءتۇيىندى اشۋ، ەسىك اشۋ سىناق رايونىنىڭ الدىمەن دامىتۋ وڭىرىندەگى قۇرىلىس ورنىندا ماشينالار گۇرىلدەپ، قۇرىلىس ەرەكشە دابىرالى ءجۇرىلىپ جاتتى؛ شاعانتوعاي اۋدانى جاڭگىسى اۋىلى”زامان اسەرى“ مادەنيەت - ساياحات سەزىنۋ باقشاسىندا جەر - جەردەن كەلگەن ساياحاتشىلار قايشالىسادى؛ ساۋان كينو - تەاترحاناسى الاڭىنىڭ ءبىر جاعىنداعى ”حۋاشىجيە“ ساۋىق - سايران باقشاسىندا شادىمان ۇندەر كەڭىستىكتى جاڭعىرتۋدا... بۇل ”ماي بوياۋلى سۋرەتتەي تارباعاتاي، مادەنيەتتەگى كىرشىكسىز ءوڭىر، تىنىعۋداعى تاماشا جەر“ دەگەن ادەمى اتى بار تارباعاتاي ايماعى.
جۋىقتا باس شۋجي شي جينپيڭ شينجياڭدا قىزمەت تەكسەرگەندە ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كەڭىستىك، مادەنيەت، ەكونوميكا، قوعام، پسيحيكا سياقتى جاقتاردان جان - جاقتى كىرىگۋىن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرىپ، ۇلتتاردىڭ اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسۋىن جەبەۋ كەرەكتىگىن باسا دارىپتەدى.
”پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، تارباعاتاي ايماعى جاڭا داۋىردەگى پارتيانىڭ شينجياڭدى جونگە سالۋ جالپى جوباسىن تولىق، دالمە - ءدال دايەكتىلەندىردى، قوعامدىق كەلەلى جاعداي ۇزدىكسىز ورنىقتى بولىپ، ەكونوميكا ورنىقتى، اقاۋسىز دامىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تابىس سەزىمى، باقىت سەزىمى، حاۋىپسىزدىك سەزىمى ۇزدىكسىز نىعايدى“، - دەدى تارباعاتاي ايماقتىق پارتكومنىڭ ورىنباسار شۋجيى، اكىمشىلىك مەكەمەسىنىڭ ءۋاليى ايدىن تولەۋقان. قازىر ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ ىرىستى مەكەنى“ اتالعان تارباعاتاي ايماعى قونىسقا جايلى، كاسىپكە قولايلى جاراسىمدى مەكەنگە اينالدى.
جوعارى ساپالى تۇرمىس كەشىرەتىن قونىسقا جايلى مەكەن تۇلعالادى
7 - ايدىڭ 9 - كۇنى تاڭ ءسارى، شاۋەشەك قالاسىنىڭ اسپانى شايداي اشىق، قۇستاردىڭ سايراعان داۋىسى ءالسىن - ءالى ەستىلەدى، تۇپ - تۇنىق اۋا كوڭىل كۇيدى جادىراتادى.
”بۇل ارانىڭ اۋاسى ەرەكشە جاعىمدى، اسپان ەرەكشە اشىق، گۇلدەر قۇلپىرا اشىلعان، اۋانىڭ تازالىعى ادامدى ءتانتى ەتەدى“، - دەدى سىرت جەردەن شاۋەشەك قالاسىنا اكە - شەشەسىنە امانداسا كەلگەن فىڭ يوۋحۋا.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى تارباعاتاي ايماعى جاراسىمدى، ەكولوگياسى جاقسى، قونىسقا جايلى تارباعاتاي قۇرۋدى ارقاۋ ەتىپ، جان - جاقتى، تۇتاس الاپ، جالپى بارىس بويىنشا ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ قىزمەتىن ورىستەتتى. تارباعاتاي ايماعىنىڭ اتموسفەرا ساپاسى جالپى جاقتان ۇزدىكسىز جاقسارىپ، 5.PM2 ءار كۇپ مەتردە 10 ميكروگرامعا، PM10 ءار كۇپ مەتردە 45 ميكروگرامعا جەتتى، اۋا ساپاسىنىڭ تازالىعى ％95تەن استى.
”مەيلى قالادا، نە اۋىل - قىستاقتا تۇرايىق، بىزگە ەرەكشە جايلى سەزىلەدى“. ءدوربىلجىن اۋدانى جەلاعاش قالاشىعى نارىنشاعانكول قىستاعىنىڭ تۇرعىنى جاڭ جينجۇي قىستا قالاداعى عيماراتقا كوشىپ باراتىندىعىن، جازدا قىستاققا قايتىپ كەلەتىندىگىن ايتتى. ”بۇرىن قىستاقتىڭ ءبارى توپىراق جول بولاتىن، قار ەرىگەندە بالشىقتان اياق الىپ جۇرە المايتىنبىز. قازىر ۇقسامايدى، توپىراق ۇيلەر بەيقۇت ۇيگە وزگەردى، توپىراق جولدار اسفالت جولعا وزگەردى، ءۇيدىڭ الدى - ارتى جاسىل جەلەك جامىلدى، اۋەلى، قىستاق اۋزىنداعى قوقىر - قوقسىق الاڭى دا شاعىن باقشاعا اينالدى“.
نارىنشاعانكول قىستاعىنىڭ وزگەرىسى تارباعاتاي ايماعىنداعى 750 نەشە اكىمشىلىك قىستاقتىڭ جاڭالانعاندىعىنىڭ ىقشام كورىنىسى.
قازىر تارباعاتاي ايماعىنداعى 7 اۋدان (قالا)، 87 اۋىل - قالاشىق (الاڭ)، 924 قىستاق - اترەتتە اۋىلعا، قىستاققا تۇتاساتىن تاس جولداردىڭ، قىستاق ىشىندەگى باستى جولداردىڭ قاتتىلاندىرىلۋ مولشەرى دەرلىك ％100كە جەتتى. قىستاقتار تازارۋدى، جاسىلدانۋدى، جارىقتانۋدى، كورىكتەنۋدى نەگىزىنەن جۇزەگە اسىردى.
”قاجىماي - تالماي قۇلشىنۋ ارقىلى قازىرگى قىستاقتاردىڭ بەت - بەينەسىندە، وتباسىلاردىڭ بەت - بەينەسىندە جانە شارۋالاردىڭ رۋحاني بەينەسىندە وراسان زور وزگەرىس تۋىلدى، ’تاۋى بار كوز الدىڭدا جاتقان شۇباپ، سۋى بار بەينەدەيىن ءمولدىر سىناپ، اۋىلدىڭ ساعىنىشىن ۇمىتپا قالقام - شىراق‘ دەگەندەي كوركەم اۋىل - قىستاق كورىنىسى بىرتىندەپ قالىپتاستى“، - دەدى تارباعاتاي ايماعى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى فىڭ تاۋ.
سوڭعى جىلدارى تارباعاتاي ايماعى باستان - اياق حالىقتى وزەك ەتۋ سىندى دامۋ يدەياسىنا تاباندى بولىپ، ەكولوگيانى الدىمەن ويلاسۋدى، جاسىل دامۋدى ىلگەرىلەتىپ، لاستانۋدان ساقتانۋدان جانە ونى جونگە سالۋدان قامال الۋ شايقاسىن ىشكەرىلەي ويداعىداي جۇرگىزىپ، وڭىرلەر بويىنشا اتموسفەرا لاستانۋىنان بىرلەسىپ ساقتانۋ، بىرلەسىپ تىزگىندەۋدى كۇشەيتىپ، اۋا ساپاسىن كورنەكتى جاقسارتتى؛ قالا اكىمشىلىك نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، قالا - قالاشىقتارداعى كونە، ەسكى شاعىن اۋماقتاردى جاڭالاۋدى جانە شارۋالار ۇيلەرىنىڭ سىلكىنىسكە ءتوزىمدى بولىپ، اپاتتان ساقتانۋ ينجەنەريالىق قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، قالا، اۋىل قۇرىلىسىنداعى ولقىلىقتاردى تولىقتاپ، جوعارى ساپالى تۇرمىس كەشىرەتىن قونىسقا جايلى جەردى كۇش سالا قالىپتاستىردى.
قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىقپەن شۇعىلداناتىن جاڭا ىرىستى جەرگە اينالدى
7 - ايدىڭ 9 - كۇنى شينجياڭ تارباعاتاي ءتۇيىندى اشۋ، ەسىك اشۋ سىناق رايونىنىڭ جوبا كورمە سارايىندا شاۋەشەك قالاسى شەكارا ەكونوميكالىق سەلبەستىگى رايونىن دامىتۋ، رەفورما مەكەمەسىنىڭ باستىعى جيا شيڭليڭ ەكسكۋرسيالاي كەلگەن ءبىر توپ كاسىپورىندى ەندى عانا اتتاندىردى. ”2 جىلدان بەرى كوپتەگەن ولكە كاسىپورىندارىنىڭ ۋاكىلدەرى وسىندا كەلىپ، لايىقتى نىسان تاۋىپ، قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىقپەن شۇعىلدانۋدى ءۇمىت ەتەتىن بولدى“.
2020 - جىلى 12 - ايدىڭ 15 - كۇنى شينجياڭ تارباعاتاي ءتۇيىندى اشۋ، ەسىك اشۋ سىناق رايونى (تومەندە قىسقارتىلىپ ”سىناق رايونى“ دەلىنەدى) مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بەكىتپەسىنە يە بولدى. وسى ءدۇبىرلى حابار تارباعاتاي ايماعىن ايگىلەي ءتۇستى، جەر - جەردىڭ كاسىپورىندارى جاپا - تارماعاي قارجى قوسۋ نازارىن وسىندا اۋداردى.
2021 - جىلى 1 - ايدان بيىل 6 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن سىناق رايونى جيىنى 267 نىسانعا قول قويىپ، قول قويىلعان سوما 141 ميلليارد 304 ميلليون يۋان بولىپ، وسىندا ورنالاسىپ قۇرىلىس باستاعان نىسان 188 بولدى.
تاچىڭ مينشاڭ زەردەلى عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى ەلەكترون كاسىبىمەن شۇعىلداناتىن كاسپورىن، 7 - ايدىڭ باس شەنىندە بۇل سەرىكتەستىكتىڭ سىناق رايونىنىڭ الدىمەن دامۋ وڭىرىندەگى ولشەمدەستىرىلگەن زاۆود ءۇيى رەسمي قۇرىلىس باستادى. ”ءبىز بۇل ارانىڭ سۇيەمەلدەۋ ساياساتىن جانە تاماشا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن بايقاعاندىقتان، وسىندا قارجى قوستىق. كاسىپورنىمىز وسىندا ورنالاسىپ، زاۆود قۇرۋ بارىسىندا جەرگىلىكتى ورىن ’كۇتۋشىدەي‘ جان - جاقتىلى قىزمەت وتەدى“، - دەدى وسى سەرىكتەستىكتىڭ باس القاسى يۇي گۋاڭلياڭ.
شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن اناعۇرلىم ساپالىلاندىرۋ، بازار ومىرشەڭدىگىن جانە قوعامدىق جاسامپازدىقتى تاسقىنداتۋ، سىناق رايونى قۇرىلىسىن جانە ايماق ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن 7 - ايدىڭ 1 - كۇنى تارباعاتاي ايماعى «تارباعاتاي ايماعىنىڭ شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ساپالىلاندىرۋدى اتقارۋ پىكىرىن» العا قويدى، بۇل كاسىپورىن قۇرۋ، ينجەنەريالىق قۇرىلىستاردى تەكسەرىپ بەكىتۋ، ەل ارالىق ساۋدا، دارىندىلارعا قىزمەت وتەۋ قامتاماسىزدىعى سياقتى 9 جاقتاعى 50 مازمۇنعا سايادى.
”تارباعاتاي ايماعى باستان - اياق تاماشا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن قۇرۋعا قۇلشىنىپ كەلەدى، اسىرەسە، سىناق رايون قۇرۋ بەكىتپەسىنە يە بولعاننان كەيىن، تارباعاتايدى قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىقپەن شۇعىلدانۋدىڭ ىرىستى جەرىنە اينالدىرۋعا ءتىپتى دە قۇلشىندىق“، - دەدى ايدىن.
2012 - جىلى تارباعاتاي ايماعىنداعى بازار نەگىزگى تۇلعاسى 24 مىڭ 249 بولاتىن، 2021 - جىلى بۇل 69 مىڭ 495كە جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％186.5 ارتتى.
تارباعاتايدى قارجى قوسۋدىڭ ىرىستى جەرىنە اينالدىرعان تەك تاماشا شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسى عانا ەمەس. 2014 - جىلى 11 - ايدا قارامايلى − شاۋەشەك جوعارى قارقىندى تاس جولىندا رەسمي اۆتوكولىك قاتىنادى؛ 2019 - جىلى 5 - ايدا قارامايلى − شاۋەشەك تەمىر جولى رەسمي ىسكە قوسىلدى؛ 2019 - جىلى 9 - ايدا شاۋەشەك اۋە جايىن كەڭەيتىپ سالۋ ينجەنەرياسى سالىنىپ بولدى... ستەرەولدى قاتىناس تورى بارعان سايىن تىعىز توقىلىپ، بۇل دا قارجى قوسىپ، شارۋاشىلىقپەن شۇعىلدانۋعا اناعۇرلىم زور قولايلىلىق اكەلدى.
ىنتىماقتىڭ، جاراسىمدىلىقتىڭ اسەم اۋەنىن بىرگە ورىندادى
7 - ايدىڭ 9 - كۇنى كەشكە تامان شاۋەشەك قالاسى مادەنيەت الاڭىنان 3 ءتۇرلى ۇقسامايتىن ەرەكشەلىكتەگى ءبي مۋزيكاسى ەستىلدى: ريتىمى تەز وسى زامانعى ءبي مۋزيكاسى، كوركەم ۆاليس ءبيى مۋزيكاسى جانە ويناقى ۇلتتىق ءبي مۋزيكاسى. قالا تۇرعىندارى ءوز اۋەستەرىنە قاراي، جەكە - جەكە بيگە باستى. 3 ”توپتىڭ“ ەرەكشەلىگى ۇقساماعانىمەن، ءبىر - بىرىنە جاراسىپ تۇر، ءبىرتالاي قالا تۇرعىنى ءالسىن - ءالى ءبيدىڭ ءتۇرىن وزگەرتىپ تە قويادى. قاراماققا قاراپايىم الاڭ ءبيى ادامعا شاۋەشەك قالاسىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ىنتىماعىن، جاراسىمدىلىعىن تەرەڭ سەزىندىرەدى.
”ىنتىماقتى دا جاراسىمدى بولۋ تارباعاتاي ايماعىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ نەگىزى“. ايدىن بىلاي دەدى: تارباعاتاي ايماعىندا 29 ۇلت تۇرمىس كەشىرەدى، بارلىق ادام تارباعاتايدىڭ جاراسىمدىلىق مۋزيكاسىن ورىنداۋدىڭ ”نوتاسى“.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى تارباعاتاي ايماعى ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى وزات ورىن قۇرۋ قيمىلدارىنىڭ تەرەڭدەي دامۋىن دەن قويا، كۇش سالا ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ كەڭىستىك، مادەنيەت، ەكونوميكا، قوعام، پسيحيكا سياقتى جاقتاردان جان - جاقتى كىرىگۋىن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىردى.
50 نەشە جىلدى ءبىر كۇنگىدەي وتكىزىپ، بيڭتۋان مەن جەرگىلىكتى ورىنداعى ءار ۇلت شەكارا حالقىمەن تىعىز ىنتىماقتاسىپ شەكارا ءوڭىردى بىرگە قورعاعان شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 9 - شىسى 161 - تۋانىنىڭ قىزمەتكەرى، ”1 - شىلدە وردەنىنىڭ“ يەگەرى ۋي دىيوۋ؛ 13 جىلدان بەرى تاباندىلىقپەن ءوز شاعىن اۋلاسىندا ءار ۇلت بۇقاراسىن مەملەكەت تۋىن شىعارۋعا ۇيىمداستىرعان شاۋەشەك قالاسىنىڭ تۇرعىنى سالىقجان يمىن؛ 40 نەشە جىل شيپاگەرلىك مەيىرىمىمەن مال شارۋاشىلىق وڭىرىندە ۇلى سۇيىسپەنشىلىك جىرىن جازعان شيپاگەر وقاس سۇلەيمەن قاتارلى ءبىر توپ ۇلتتار ىنتىماعىنداعى، العاباسارلىعىنداعى ۇلگىلەر جەرگىلىكتى ورىنداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ۇيرەنۋ ونەگەسىنە اينالدى، وركەن، جاڭ چاڭميڭ، ما ليانحۋا قاتارلى كوپ ۇلتتان قۇرالعان تيپتىك وتباسىلار جەرگىلىكتى ورىنداعى ءار ۇلت قارىم - قاتىناسىنىڭ اناعۇرلىم تاتۋ - ءتاتتى بولۋىن، ءار ۇلتتىڭ تاڭداۋلى مادەنيەتىنىڭ قۇلپىرا گۇلدەنۋىن جەبەدى.
