ءوز مۇددەسىن عانا ويلاعان ساياسي ويىن قۇر ارامتەر بولۋمەن تىنادى
□ جۇڭشىڭ
امەريكا جاق ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە قايشىلىق جاساپ، ”ءتورتتى قاراستىرماۋ، بىرگە نيەت ەتپەۋ“ ۋادەسىنە قيعاشتىق ەتىپ، ءسوزى مەن ارەكەتى بىردەي شىقپاي، ۋادەسىنە وپاسىزدىق جاسادى، وندا ەشقانداي ءىرى ەلدىك جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ جوق، ءوز مەملەكەتىنىڭ اتاق - ابىرويىن ونان ارى جوعالتقاندىق.
امەريكا پارلامەنتى قاۋىم پالاتاسىنىڭ باستىعى پەلوسي قالىڭ ەلدىڭ قارسىلىعىنا قاراماي، جۇڭگونىڭ تايۋان وڭىرىنە تىمىسكىلەپ باردى. بۇل قاتە ارەكەت ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە جانە جۇڭگو مەن امەريكانىڭ 3 بىرلەسكەن مازمۇنداماسىنىڭ بەلگىلەمەسىنە اۋىر قايشىلىق جاساپ، جۇڭگونىڭ يەلىك ۇقىعى مەن تەرريتوريا تۇتاستىعىنا اۋىر سۇعاناقتىق جاساپ، جۇڭگو حالقىنىڭ كۇشتى كەگىن قوزعاپ، حالىقارالىق قوعامنىڭ جاپپاي قارسىلىعىن تۋدىردى.
پەلوسيدىڭ جۇڭگونىڭ تايۋان وڭىرىنە تىمىسكىلەپ بارۋى تايۋان بۇعازىنىڭ شيەلەنىستى جاعدايىن تۋدىرۋداي قاساقانا ارەكەت، نيەتى ەرەكشە سۇرقيا. تايۋان ماسەلەسى جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىنداعى ەڭ ماڭىزدى، ەڭ وزەكتى، ەڭ سەزىمتال ماسەلە، ءبىر جۇڭگو پرينسيبى جۇڭگو - امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ ساياسي نەگىزى. امەريكا پارلامەنتى امەريكا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامداس بولىگى رەتىندە، امەريكا ۇكىمەتىنىڭ جۇڭگو مەن امەريكانىڭ 3 بىرلەسكەن مازمۇنداماسىنداعى ءبىر جۇڭگو پرينسيبى جونىندە بەرگەن ساياسي ۋادەسىندە تۇرۋى كەرەك. پەلوسي زىمياندىقپەن ءوزىنىڭ جۇڭگونىڭ تايۋان وڭىرىنە تىمىسكىلەپ بارۋىن ”امەريكانىڭ ساياساتىمەن قايشىلىقتى ەمەس“ دەپ، ”تايۋانعا بەرگەن ۋادەمنەن تايمايمىن“ دەپ كوكىدى، مۇنىڭ ءمانى ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋ“ بولشەكتەۋشىلىگىنە ايتاقتاۋ، امەريكانىڭ تايۋان ماسەلەسىنەن پايدالانىپ جۇڭگوعا ستراتەگيالىق شاۋجايلاۋ جانە شىعىنداتۋ جۇرگىزۋدەي قاسكۇنەمدىگىن تاعى ءبىر رەت پاش ەتتى. مۇنداي سوراقى ساياسي ارامزالىق امەريكانىڭ تايۋان ماسەلەسىندەگى كولگىرلىگىن تولىق پاش ەتتى.
الدىمەن امەريكا مەن تايۋان استاسىپ ارانداتۋشىلىق جۇرگىزدى، ارتىنان جۇڭگو جاق ورىندى قورعاندى. فاكت ەرەكشە انىق، امەريكا جاق بۇدان جالتارا المايدى. پەلوسيدىڭ اق پەن قارانى شاتاستىرىپ، ”بەيجيڭ جاقىنعى جىلداردان بەرى تايۋاننىڭ شيەلەنىستى جاعدايىن كورنەكتى ۋشىقتىردى“ دەپ داۋرىعۋى بۇكىلدەي پالە جاپقاندىق. تايۋان بۇعازى جاعدايى جاڭا كەزەكتى شيەلەنىسۋگە جانە قاتاڭ سىن - سايىسقا ءدوپ كەلىپ وتىر، مۇنىڭ ءتۇبىرلى سەبەبى تايۋان بيلەۋشىلەرى مەن امەريكا جاقتىڭ قازىرگى جاعدايدى وزگەرتۋگە، ءىس تۋدىرۋعا ۇزدىكسىز ۇرىنۋى بولىپ تابىلادى. ”ىشتە وپاسىز بولماسا، سىرتتاعى جاۋ كەلە المايدى“، تايۋان بيلەۋشىلەرى قايتا - قايتا ”امەريكاعا سۇيەنىپ، دەربەستىكتى كوزدەپ“، ”92 - جىلعى ورتاق تانىمدى“ مويىنداۋدان باس تارتىپ، ”جۇڭگوشالانۋدى قاقپايلاۋمەن“ بارىنشا اينالىسىپ، ”بىرتىندەپ ىلگەرىلەۋ ۇلگىسىندەگى تايۋاندى دەربەستەندىرۋدى“ جۇرگىزدى، ولار تايۋان بۇعازى جاعدايىن شيەلەنىستىرگەن پالە باستاۋشىلار. امەريكا جاق ”تايۋان ارقىلى جۇڭگونى شاۋجايلاۋعا“ ۇرىنىپ، ءبىر جۇڭگو پرينسيبىن توقتاۋسىز بۇرمالاپ، فورماعا اينالدىرىپ، ۇڭعىلاپ، امەريكا مەن تايۋاننىڭ رەسمي بارىس - كەلىسىن كۇشەيتىپ، ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋدى“ كوزدەيتىن بولشەكتەۋشىلىك قيمىلداردى جاقتادى، جەلىكتىردى. پەلوسي ”وسى ءوڭىردىڭ بەيبىتشىلىگىن جەبەۋ“ ءۇشىن دەپ داۋرىققانىمەن، الايدا، ونىڭ تىمىسكىلەپ بارۋ ارەكەتى امەريكانىڭ تايۋان بۇعازىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ءوڭىردىڭ ورنىقتىلىعىنىڭ ەڭ زور بۇلدىرۋشىسىنە اينالعاندىعىن، تايۋان بۇعازى جاعدايىن شيەلەنىستىرۋدىڭ باس قىلمىستىسى ەكەندىگىن بۇكىلدەي دالەلدەدى. جۇڭگو جاقتىڭ قارسى شارا قولدانۋى ورىندى ءارى قاجەتتى، بۇل ءارقانداي ءبىر دەربەس يەلىك ۇقىققا يە مەملەكەتتە بولۋعا ءتيىستى ۇقىق.
پەلوسيدىڭ جۇڭگو − امەريكا قارىم - قاتىناسىنىڭ كەلەلى جاعدايىمەن ساناسپاي، جۇڭگونىڭ تايۋان وڭىرىنە تىمىسكىلەپ بارۋى ونىڭ جەكە ساياسي مۇددەگە يە بولماق بولعان جەكسۇرىن ويىنى. امەريكانىڭ ورتا مەرزىمدىك سايلاۋى تاياپ قالدى، پەلوسي اۋلەتىنىڭ ماسقارالىعى توقتاۋسىز شىعىپ جاتىر. نازاردى باسقاعا بۇرىپ، ورتا مەرزىمدىك سايلاۋدىڭ الدىندا ”ساياسي ۇپاي قوستىرۋ“ ءۇشىن، پەلوسي ”تايۋان كوزىرىن“ كوتەرۋ ارقىلى جۇڭگو مەن امەريكانىڭ قارىم - قاتىناسىنا سىنا قاعىپ، وزىنە ايتىلمىس ”ساياسي مۇرا“ قالدىرماق بولدى. پەلوسي ”تايۋانمەن بىرگە بولامىن“ دەگەنىمەن، ءىس جۇزىندە، تايۋاندى شاحمات تاسى ەتىپ قالاعانىنىشا مەڭگەرىپ، پايدالانباقشى. پەلوسي اۋزىندا ”دەموكراتيا“ جانە ”ادامدىق ۇقىق“ دەگەندى كوپىرگەنىمەن، شىندىعىندا، ويىندا بۇكىلدەي ”جەكە مۇلكى“ مەن ”ساۋدا“ عانا بار. ”شەكسىز داڭعوي، قاتەرلى ءارى جاۋاپكەرسىزدىك ارەكەت“، ”اقىماقتىق، قاتەرلى ءارى قاجەتسىز“... امەريكانىڭ نەگىزگى قوعامدىق پىكىرى مەن حالىقارالىق قوعام پەلوسيدىڭ جاۋاپكەرسىزدىك ارەكەتىنە مۇرىن ءشۇيىرىپ، سىنداۋ ۇندەرى تولاستامادى.
پەلوسيدىڭ جۇڭگونىڭ تايۋان وڭىرىنە تىمىسكىلەپ بارۋداي ساياسي ماسقارالىعى تايۋاننىڭ جۇڭگوعا ءتان بولۋىنداي تاريح جانە زاڭدىق شىندىعىن وزگەرتە المايدى. دۇنيە جۇزىندە تەك ءبىر عانا جۇڭگو بار، تايۋان − جۇڭگو تەرريتورياسىنىڭ ايرىلماس ءبىر بولىگى، جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتى بۇكىل جۇڭگوعا ۋاكىل بولاتىن بىردەن - ءبىر زاڭدى ۇكىمەت. بۇل حالىقارالىق قوعامنىڭ جالپى بەتتىك ورتاق تانىمى جانە حالىقارالىق قارىم - قاتىناستىڭ نەگىزگى ولشەمى. پەلوسي جۇڭگونىڭ تايۋان وڭىرىنە تىمىسكىلەپ بارعان كۇنى بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمى باس حاتشىسىنىڭ مالىمدەمەشىسى ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە بويسۇنۋدى قايتالاي دارىپتەدى، كوپتەگەن مەملەكەتتەر ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە تاباندى بولاتىندىقتارىن قاتاڭ مالىمدەدى. امەريكا جاق ءبىر جۇڭگو پرينسيبىنە قايشىلىق جاساپ، ”ءتورتتى قاراستىرماۋ، بىرگە نيەت ەتپەۋ“ ۋادەسىنە قيعاشتىق ەتىپ، ءسوزى مەن ارەكەتى بىردەي شىقپاي، ۋادەسىنەن تايدى، وندا ەشقانداي ءىرى ەلدىك جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋ جوق، ءوز مەملەكەتىنىڭ اتاق - ابىرويىن ونان ارى جوعالتقاندىق. حالىقاراداعى اڭعارلى قايراتكەرلەر ءبىر جۇڭگو پرينسيبىن تىكەلەي نەمەسە جانامالاي بۇرمالاۋعا، بۇلدىرۋگە ۇرىنعان ارەكەتتەردىڭ بارلىعى تاريح پەن زاڭعا داق تۇسىرگەندىك، امەريكانىڭ ءوز تاريحىندا بەرگەن ۋادەسىنەن تايۋى سانالادى، مۇنىڭ امەريكانىڭ ءوزىنىڭ حالىقاراداعى اتاق - ابىرويىنا زيان جەتكىزەتىندىگى ءشۇباسىز دەپ قارادى.
جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى تايۋان ارالىنىڭ توڭىرەگىندە ءبىر قىدىرۋ بىرلەسكەن اسكەري ارەكەت ورىستەتۋدە، بۇل امەريكا جاقتىڭ تايۋان ماسەلەسىندەگى جاقىنداعى كەرەناۋ ارەكەتىنە قاراتىلعان قاتاڭ سەس، ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋدى“ كوزدەيتىن بولشەكتەۋشى كۇشتەردىڭ ”بولشەكتەۋ“ ارەكەتىنە قاراتىلعان قاتاڭ ەسكەرتۋ، ول مەملەكەتتىڭ يەلىك ۇقىعى مەن تەرريتوريا تۇتاستىعىن قورعاۋ بەرىك بەكىمىن، تاباندى ەركىن، قۇدىرەتتى قابىلەتىن پارمەندى تۇردە ايگىلەدى. جۇڭگو جاقتىڭ ارەكەتى تايۋان بۇعازىنىڭ بەيبىتشىلىگىن، ورنىقتىلىعىن قورعاۋداي جاۋاپكەرشىلىكتى بەينەسىن تولىق ايگىلەدى. جۇڭگو ۇكىمەتى مەملەكەتتىڭ ءبىر تۇتاس ستراتەگيالىق كۇيى مەن ورتاسىن سومدايتىن، ىلگەرىلەتەتىن قۇدىرەتتى قابىلەتكە يە، ءارقانداي فورماداعى ”تايۋاندى دەربەستەندىرۋ“ بولشەكتەۋشىلىك ارەكەتىن تاس - تالقان ەتەتىن قۇدىرەتتى قابىلەتكە يە، ءارقانداي سىرتقى كۇشتىڭ قول سۇعۋى، كيلىگۋى ىسكە اسپايدى.
جۇڭگو بىرلىككە كەلۋ كەرەك ءارى، ءسوزسىز، بىرلىككە كەلەدى، بۇل بوگەۋ بەرمەس تاريحي اۋقىم، پەلوسي تەكتەستەردىڭ تىمىسكىلەپ بارىپ ارانداتۋىنا بولا ەشقانداي نارسە وزگەرمەيدى، وزگەرۋى دە مۇمكىن ەمەس. ءارقانداي ادام، ءارقانداي كۇش تاريحتىڭ اعىمىنا قارسى ارەكەت ەتىپ، ”تايۋان كوزىرىن“ كوتەرىپ، جۇڭگونىڭ يەلىك ۇقىعى مەن تەرريتوريا تۇتاستىعىن زيانداۋعا ۇرىنادى ەكەن، قۇر ارامتەر بولارى شاكسىز، اقىرىندا، ءسوز جوق، ءوز باسىن ءوزى جالمايدى.
(8 - ايدىڭ 4 - كۇنگى «حالىق گازەتىندە» باسىلعان)
