□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ جىلي
كەيىپكەر ارحيۆى: حۋاڭ چۇنتاڭ، اقسۋ ايماعىنداعى ماقتا ەگىمشىلىگى ”جەرگىلىكتى مامانى“، 2019 - جىلى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن باستاماشىلدىقپەن قۇرىپ، ونسۋ اۋدانىنداعى شينچۇن ەگىن شارۋاشىلىعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ باس جوراسى بولىپ، اناعۇرلىم كوپ شارۋا وتباسىلارىن ماقتا ەگۋگە جەتەكتەدى.
قازىر اقسۋ ايماعىنىڭ نەشە ميلليون مۋ جەردەگى ماقتا اتىزىندا جايقالا وسكەن ماقتا ساباعى قاۋاشاققا تولىپ، بايتاق دالادان ءنار الىپ، كۇن نۇرىنان قۋات جيناۋدا. ماقتا جيناۋعا ءبىر اي اينالاسىندا ۋاقىت قالدى، وسى كەز ماقتانىڭ ءونىم مولشەرىن بەلگىلەيتىن شەشۋشى كەزەڭ بولىپ تابىلادى. حۋاڭ چۇنتاڭ ماقتانى كوكتەگەننەن جيناۋعا دەيىن دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەن ساقتاۋ بارىسىن وبرازدى تۇردە قات - قابات قيىن وتكەلدەردەن ءوتۋ بارىسىنا بالادى. ولاي بولسا، قازىر ماقتا قانداي قيىن وتكەلدەردەن ءوتۋى كەرەك؟ ماقتاشىلاردىڭ ماقتا دەرت - دەربەزىنەن ساقتانۋ تەحنيكاسىنا جەتەكشىلىك ەتكەن حۋاڭ چۇنتاڭ بۇعان جاۋاپ بەردى.
ماقتاشى: قاۋاشاق قاقىراعاننان كەيىن ءونىم مولشەرى تۇراقتانىپ بولادى، وسى كەزدە ءدارى شاشىپ دەرت - دەربەزدەن ساقتانۋدىڭ قاجەتى بار ما، جوق پا؟
حۋاڭ چۇنتاڭ: ماقتا ءشول دالادا دا وسە بەرگەنىمەن، الايدا وتە ”نازىك“ كەلەدى، ەگۋدەن جيناۋعا دەيىن كەز - كەلگەن ۋاقىتتا دەرت - دەربەزدىڭ، زياندى جاندىكتىڭ شابۋىلۋىنا ۇشىرايدى، دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەن ساقتانۋ ەگىنجايدى باسقارۋدىڭ ماڭىزدى مازمۇنى. ماقتانىڭ ساقتاناتىن - جوياتىن دەرت - دەربەزدەرىنىڭ، زياندى جاندىكتەرىنىڭ ءتۇرى وتە كوپ، ءتۇرلى ءوسىپ - جەتىلۋ بۋىندارىندا بەلگىلى زاڭدىلىق بار، الايدا تۇراقتى زاڭدىلىق تا جوق. مىسالى، الدىڭعى ءبىر مەزگىلدە اۋا تەمپەراتۋراسى ءۇرتىس جوعارىلادى، قاۋاشاق قۇرتى، قىزىل ورمەكشى كەنەسى، اق ورمەكشى كەنەسى سياقتى زياندى جاندىكتەر بىلتىرعىعا قاراعاندا توپتالا ءتۇستى، بۇل ءۇشىن شوعىرلى ساقتانۋ - جويۋعا تۋرا كەلەدى. قازىر قاۋاشاق ۇلكەيىپ، تولىسقانداي كورىنگەنىمەن، الايدا قۋراۋ دەرتىنە ۇشىراۋ قاتەرى بار، بۇل ءۇشىن ءجىتى قاداعالاپ، دەر كەزىندە دەرت - دەربەزدەن ساقتانۋعا تۋرا كەلەدى.
ماقتاشى: وسى مەزگىلدە ماقتانى دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەن ساقتاۋ جانە ونى جويۋ بارىسىندا قايتكەندە ماسەلەنى بايقاۋعا، ماسەلەنى شەشۋگە بولادى؟
حۋاڭ چۇنتاڭ: ماقتا تامىر ساباعىنىڭ استى - ءۇستىنىڭ، جاپىراقشاسىنىڭ ەكى جاق بەتىنىڭ، قاۋاشاق تۇلعاسىنىڭ ءوسىپ - جەتىلۋ جاعدايىن ۇنەمى ىجداعاتتىلىقپەن تەكسەرىپ كورىپ تۇرۋ كەرەك. زياندى جاندىك بايقالعان زامان دەرت - دەربەزگە قاراي ءدارى سەپتەپ، زياندى جاندىكتەردى تاباندا جويۋ كەرەك. مۇنان سىرت، ءدارىنى تاڭەرتەڭ، كەش كۇن نۇرى تۇسپەيتىن كەزدە شاشقان ابزال، كەيبىر قۇرتتار كۇندىز جاسىرىنىپ شىقپايدى. ەگەر دە قاۋاشاقتىڭ ءوسىپ - جەتىلۋى جاقسى بولماسا، ونىڭ يممۋنيتەتتىك قۋاتىن قورەكتىك دارىگە عانا سۇيەنىپ جوعارىلاتۋعا بولمايدى، قورەكتىك سۇيىقتىققا ونەركاسىپ تۇزىن ارالاستىرۋ ارقىلى باكتەريانى ءولتىرۋ، دەرتكە قارسىلىق كورسەتۋ رولىن جوعارىلاتۋعا بولادى.
ماقتاشى: ەگەر دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەن ساقتانۋ - جويۋ عىلمي، دەر كەزىندە بولسا، بيىلعى ماقتانىڭ ءونىم مولشەرى قالاي بولماق؟
حۋاڭ چۇنتاڭ: ماقتانىڭ ءونىم مولشەرىنە ىقپال كورسەتەتىن فاكتورلار وتە كوپ، مۇندا كليمات ىقپالى دا قامتىلادى. بيىل 6 - ايدىڭ سوڭىندا 1 - توپتاعى ۇستىڭگى ساڭلاۋ قاۋاشاق تۇيىندەگەن كەزدە ءبىزدىڭ وسى ءوڭىردىڭ اۋا تەمپەراتۋراسى توسىننان 40 سەلتسي گرادۋسقا كوتەرىلدى، ەرەكشە جوعارى تەمپەراتۋرالى اۋا رايى سەبەپتى ۇستىڭگى ساڭلاۋ قاۋاشاعى ءتۇسىپ، ماقتانىڭ ءونىم مولشەرىنە زور ىقپال كورسەتتى. ايتسەدە ءبىز سوڭعى مەرزىمدە دەن قويا باسقارۋ ارقىلى دەرت - دەربەزدەن، زياندى جاندىكتەن دەر كەزىندە ساقتانىپ - جويىپ، زياندى ەڭ تومەنگى شەككە تۇسىردىك، مەجەمەن ءار مۋ جەردەگى ءشيتتى ماقتانىڭ ورتاشا ءونىم مولشەرى 430 كيلوگرام بولماق، بىرلىك ءونىم بىلتىرعىدان ازايعانىمەن، تاعى دا مول ءونىم جىلى بولادى.
