− ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعىنا تەكسەرۋ - زەرتتەۋ جۇرگىزۋ ەستەلىگى (2)
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى شى شين، چىن چياڭۋي
اۆتونوميالى رايوننىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ قىزمەتى ءماجىلىسى مىنانى العا قويدى: تۇيىندەردەن قامال الۋ ارقىلى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ تۇتاس تۇلعالىق ىلگەرىلەۋىنە جەتەكشىلىك ەتۋدەگى باستى تالاپتىڭ ءبىرى − ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى قۇرىلىسىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ونىڭ وزەكتى رايون قۇرىلىسىنداعى جەتەكشىلىك رولىن كۇش سالا ساۋلەلەندىرۋ.
ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى قۇرىلىس باستاعاننان بەرى، 6 جىلدىق دامۋ ساپارىن باسىپ ءوتتى. جوعارى ساپالى دامۋدىڭ تالابى مەن مىندەتى الدىندا، ”ءبىر پورت“ ماڭىزدى تۇعىرلىق رولىن قايتكەندە ويداعىداي ساۋلەلەندىرىپ، وزەكتى رايون قۇرىلىسىنداعى جەتەكشىلىك مىندەتىن قايتكەندە ورىنداي الادى؟
توراپتىڭ كوتەرىمدىلىك قۋاتى قۇرىلىسىن كۇشەيتتى
سان - ي باتىس سولتۇستىك اۋىر ونەركاسىپ شەكتى سەرىكتەستىگى ”ءبىر پورتتىڭ“ 67 شارشى كيلومەترلىك كەڭىستىك اۋماعى كولەمىنە ورنالاسقان، سان - ي توبى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جۇڭگوداعى 6 - كاسىپ سالاسى بازاسى. سان - ي باتىس سولتۇستىك اۋىر ونەركاسىبىنىڭ باس ديرەكتورى ليۋ جىنجۇڭ تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىن سۇيەنىش ەتكەن سان - ي جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ بويىنان جۇڭگونىڭ ورتا، باتىس بولىك وڭىرىنەن ورتا ازياعا، ەۆروپاعا تۇتاساتىن ينجەنەريا ماشينالارىن ساتۋ، قىزمەت وتەۋ، زات اينالىمى ۇلكەن ارناسىن اشىپ، شەتەلدەن 10 ۇلكەن اۋماق قۇردى، 2021 - جىلى ورتا ازياداعى، رەسەيدەگى ساتىلىم سوماسى ءبىر ميلليارد يۋاننان اسىپ، سان - يدىڭ حالىقارالانۋ اياق الىسىن زور كۇشپەن ىلگەرىلەتتى.
”شينجياڭدى تياناق ەتىپ، باتىس سولتۇستىكتى بەتكە الىپ، ورتا ازيانى شارپىدى“، سان - ي باتىس سولتۇستىك اۋىر ونەركاسىبىنىڭ دامۋداعى ورنىن تۇراقتاندىرۋىن تۇسىنە الساڭىز، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايونى بولعان شينجياڭنىڭ باسىمدىعى مەن ورايىن اناعۇرلىم تۇسىنە الاسىز.
”ءبىر پورتتىڭ“ وزەكتى رايون قۇرىلىسىندا وزگەشە جالپىلىق باسىمدىققا، اسا زور دامۋ كومەسكى كۇشىنە جانە ايرىقشا كەڭ دامۋ بولاشاعىنا يە ەكەندىگىندە، وزەكتى رايون قۇرىلىسىنا جەتەكشىلىك ەتە الاتىن نەگىزگى شارت - جاعداي مەن بەرىك نەگىز ازىرلەگەندىگىندە كۇمان جوق. 6 جىلدان بەرى، ”ءبىر پورت“ يقۋاتتىق تۇعىردى جانە قالا اكىمشىلىك ىستەرى سايكەستى قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن تۇتقا ەتىپ، جيىنى 30 ميلليارد 400 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، ءبىر توپ بەلگى سيپاتتى، تىرەك بولا الاتىن نىساندار مەن اشىق تيپتەگى يقۋاتتىق تۇعىرلاردى سومداپ، ءوڭىر ىشىندەگى قالا اكىمشىلىك ىستەرى سايكەستى نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىردى.
الايدا، تىلشىلەر تىلشىلىك سۇحباتتان ”ءبىر پورتتى“ دامىتۋ بارىسىندا ءالى دە نەمقۇرايدى قاراۋعا بولمايتىن بوگەتتىك فاكتورلاردىڭ ساقتالىپ وتىرعاندىعىن بايقادى. ۇقساس قۇرلىقتىق پورت تيبىندەگى قالا چۇڭچيڭ، شي - ان جانە لانجوۋ سياقتى باتىس بولىكتەگى قالالارمەن سالىستىرعاندا، ”ءبىر پورتتا“ ءالى كۇنگە دەيىن ناقتى تۇلعالىق باقشا رايونى قۇرىلماعان، ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعىن باسقارۋ كوميتەتى كەڭەسۋ، سايكەستىرۋ قۇرىلىمى عانا بولعاندىقتان، قولىنداعى قارجى، ساياسات سياقتى قازىناسى شەكتى بولىپ، سىرتپەن سايكەستىرۋ نەمەسە بايلىقتى ءبىر تۇتاس ورنالاستىرۋ جاقتارىندا قيىنشىلىق ساقتالىپ وتىر، ”ءبىر پورت“ ىلگەرىلەي دامۋدىڭ قاتتى بولشەك تىرەگىن شۇعىل بەكەمدەۋدى قاجەت ەتەدى.
ماسەلەنى باعدار ەتۋگە تاباندى بولساق، قيىنشىلىقتان گورى، ءادىس - امالدىڭ كوبىرەك بولاتىنىندا داۋ جوق. ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعىن دامىتۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى جۇڭ حىحۋا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: بيىل ”ءبىر پورت“ كولەمىندە قۇرىلىس جۇرگىزەتىن نىساننان جيىنى 27سى بار، كەلەلى سايكەستى قۇرىلعىلار، قۇرلىقتىق پورت اۋماعىنداعى جانە توڭىرەگىندەگى جول تورابىن كەمەلدەندىرۋ، ينفورماتسيالانعان الەۋمەتتىك قىزمەت وتەۋ تۇعىرى سياقتى جاقتاردى قامتيدى.
مۇنان سىرت، ءۇرىمجى قالاسى ”ءبىر پورتتىڭ“ ءتۇزىلىس مەحانيزم ماسەلەسىنە ارناۋلى زەرتتەۋ جۇرگىزىپ، ءىس جۇزىندىكپەن بىرلەستىرىپ اتقارۋعا بولاتىن جوبانى ورتاعا قويىپ، باسىمدىقتار ءبىرىن - ءبىرى تولىقتايتىن، بايلىقتان ورتاق بولىسەتىن، بىرلەسە قيمىلداپ داميتىن تاماشا كۇي قالىپتاستىردى. اسىرەسە، ”ءبىر پورتتىڭ“ كەلەلى نىسانىن ىلگەرىلەتۋدى كۇشەيتۋ جاعىندا، قالالىق ءىرى نىساندار كەڭسەسىن قۇرىپ، قاراستىلىعىنا ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ وزەكتى رايون قۇرىلىس نىسانى گرۋپپاسىن قۇرىپ، قالالىق پارتكومنىڭ باسشىسى گرۋپپا باستىعى بولىپ، كەلەلى نىسانداردىڭ اتقارىلۋىن جانە ءتارتىپتى ىلگەرىلەتىلۋىن قامتاماسىز ەتتى.
اشىق تۇعىر يقۋاتىن كەمەلدەندىردى
9 - ايدىڭ 6 - كۇنى، شيدامىن باجىسىز تىكە ساتىپ الۋ ورتالىعى جاپپاي جۇمىستى قالپىنا كەلتىردى. بۇل شينجياڭداعى تۇڭعىش باجىسىز تىكە ساتىپ الۋ ورتالىعى، بيىل 6 - ايدىڭ 18 - كۇنى رەسمي تيجارات جۇرگىزدى. ونى جۇرگىزەتىن سەرىكتەستىك شينجياڭ جىبەك جولى شيدامىن عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى 2019 - جىلى ءۇرىمجى كەشەندى باجىسىز اۋماعىنا جايعاسىپ، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا جۇمىسىن ورىستەتكەن بولاتىن.
”ءبىز 1210 ’شەكارا اتتاعان O2O + ناقتى تۇلعالىق جاڭاشا بولشەك ساتۋ، باجىسىز كورمەلەۋ جانە كورمەلەپ ساتۋ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ‘ دەگەندى جاڭالىق اشۋداعى جارقىن ءتۇيىن ەتىپ، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدانى جەتەكشى ەتكەن يمپورت - ەكسپورت تاۋارلارىن جيناۋ - جونەلتۋ جانە تولايىم ساتۋ ورتالىعىن تۇلعالايمىز“، - دەدى وسى سەرىكتەستىكتىڭ باسالقاسى جاۋ جيڭ.
شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا ءداستۇرلى سىرتقى ساۋدانىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىنىڭ بەتالىسىنا ۋاكىلدىك ەتتى. ”ءبىر پورتتىڭ“ جۇيەلى قۇرىلىسى باستالعان ۋاقىتتا، ءۇرىمجى قالاسى شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا كەشەندى سىناق اۋماعىن جولداۋدى جانە سالۋدى باستادى، سونداي - اق 2020 - جىلى مەملەكەتتىك كەڭەستىڭ بەكىتپە جاۋاپ قايتارىپ، قۇرۋعا قوسىلۋىنا قول جەتكىزدى.
شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا كەشەندى سىناق اۋماعى سياقتى ەرەكشە اۋماق جانە تۇعىر قۇرىلىسى ءوڭىردىڭ اشىق ەكونوميكاسىن دامىتۋدى ىلگەرىلەتۋدەگى ماڭىزدى دانەكەر. سوڭعى جىلدارى، ”ءبىر پورت“ جۇيەلىلەنگەن تۇعىر يقۋاتىن كەمەلدەندىرۋدى ارقاۋ ەتىپ، تۇرلەرى تولىق، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن جەبەيتىن يقۋاتتىق تۇعىرلاردى زور كۇشپەن قۇردى.
جۇڭ حىحۋا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: قازىر ”ءبىر پورتتىڭ“ باجىسىز بۇيىمدار قويماسى، ەت تۇرلەرىن شەكارادان كىرگىزەتىن اتالعان شەكارا وتكەلى رۇقساتقا يە بولدى ءارى ىسكە قوسىلدى، ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورتىنىڭ شارتتى ءنومىرى «جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى شەكارا وتكەلدەرىنىڭ جانە قاتىستى جەرلەردىڭ شارتتى نومىرىنە» جانە LOCODE/UN حالىقارالىق ولشەمىنە ەنگىزىلىپ، حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورتتىڭ حالىقارالىق ساۋدا جانە تاسىمال ىستەرىن ورىستەتۋىنە سارا جول اشىلدى.
تۇعىر يقۋاتىنان قاراعاندا، ەركىن ساۋدا سىناق رايونى ەلىمىزدىڭ قازىرگى ەسىك اشۋ دارەجەسى ەڭ جوعارى، ءوڭىردىڭ اشىق ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋ قۋاتى ەڭ كۇشتى بولعان تۇعىر سانالادى. قازىر بۇكىل مەملەكەتتە رۇقسات ەتىلگەن ەركىن ساۋدا سىناق رايونىنان 21ى بار، شينجياڭ ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى ماڭىزدى تەرەزەسى جانە جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىنىڭ وزەكتى رايونى بولعانىمەن، ەركىن ساۋدا سىناق رايونى بولىپ بەكىتىلگەن جوق، بۇل دا ”ءبىر پورتتىڭ“ كەلەسى قادامدا كۇش سالاتىن باعىتى سانالادى.
كەدەن ەرەكشە باقىلاپ - باسقاراتىن اۋماق تا ەلىمىزدىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ دەڭگەيىن كەڭەيتۋىندەگى ماڭىزدى تۇعىرى، قازىر شينجياڭدا كەدەن ەرەكشە باقىلاپ - باسقاراتىن اۋماقتان 4ى بار، تەڭىز جاعالاۋىنداعى وڭىرلەرمەن جانە ورتا، باتىس بولىكتەگى ءىشىنارا وڭىرلەرمەن سالىستىرعاندا ءالى ءبىرشاما زور پارىق بار. ءۇرىمجى كەشەندى باجىسىز اۋماعى شينجياڭ كەدەنى ەرەكشە باقىلاپ - باسقاراتىن اۋماقتىڭ ءبىرى، ىندەتتىڭ سالدارىنان وڭىردەگى كاسىپورىنداردىڭ دامۋى دا اۋىر سىناقتارعا ءدوپ كەلدى.
ءۇرىمجى قۇرلىقتىق پورت اۋماعىن باسقارۋ كوميتەتىنىڭ ساندى مالىمەتىنە قاراعاندا، ”ءبىر پورت“ اۋماعى ىشىندە (كەشەندى باجىسىز اۋماقتى قامتىمايدى) 3180 كاسىپورىن بار بولىپ، مۇنىڭ ىشىندە ونەركاسىپ تۇرىندەگى كاسىپورىن 19 عانا ەكەن.
ءوندىرىس تيبىندەگى كولەمنەن جوعارى كاسىپورىن ءبىرشاما از، سىرتقا باعىتتالعان كاسىپ سالاسى تىرەگى كەم، سىرتقا باعىتتالعان ەكونوميكالىق تۇعىر يقۋاتى كەمشىل بولىپ، ”ءبىر پورتتىڭ“ ”تاۋار جيناۋ“ جانە ”كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋ“ يقۋاتىنىڭ رول اتقارۋىن بەلگىلى دارەجەدە شەكتەپ وتىر.
جۇڭ حىحۋا تانىستىرىپ بىلاي دەدى: ”ءبىر پورت“ ەسىك اشۋ تيبىندەگى يقۋاتتىق تۇعىرلارىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، شەكارادان ەنگىزىلگەن اعاش ماتەريالدارىنىڭ بەلگىلەنگەن باقىلاۋ - باسقارۋ ورنىن، باجىسىز زات اينالىمى ورتالىعىن (B تيپتى) ءوتىنىش ەتۋ، سالۋ جاعدايىن ۇزدىكسىز ىزىنە ءتۇسىپ تەكسەرىپ، يمپورتتىق ءدارى - دارمەكتەردىڭ شەكارا وتكەلى بازار قاجەتىن زەرتتەپ، شەكارا وتكەلىندەگى حالىقارالىق ساۋدانىڭ قولايلىلىق دەڭگەيىن اناعۇرلىم جوعارىلاتتى.
جەتەكشىلىك مىندەتىن باتىلدىقپەن ارقالادى
اۆتونوميالى رايوننىڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋ قىزمەتى ءماجىلىسى ”ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى قۇرىلىسىن كۇش سالا ىلگەرىلەتىپ، ءۇرىمجىنىڭ وزەكتى رايون قۇرىلىسىنداعى جەتەكشىلىك رولىن جوعارىلاتۋدى“ ورتاعا قويىپ، ”ءبىر پورت“ قىزمەتىنە دامۋ باعىتىن جانە ناقتى نىساناسىن بەلگىلەپ بەردى.
جوبا بويىنشا، ”ءبىر پورتتىڭ“ اۋىر جۇگى يىققا ءتۇستى، جاعداي ”تىنىستاپ الايىن“ دەگەنگە قاراتپايدى، دامۋ ”دەمالا تۇرايىن“ دەگەنگە كەلتىرمەيدى.
”ءبىز ءماجىلىس رۋحىن مۇقيات ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، تياناقتاندىرىپ، قىزمەت امالياتىمىزبەن بىرلەستىرىپ، زات اينالىمىن ۇيىمداستىرۋدى ساپالىلاندىرۋدى، نىسان قۇرىلىسىنا قىزمەت ەتۋدى، كوپ ءتۇرلى شارالارمەن ساۋداگەر شاقىرۋدى تۇتقا ەتىپ، ’ءبىر پورتتى‘ اناعۇرلىم گۇلدەندىرىپ، دامىتا تۇسەمىز“، - دەدى جۇڭ حىحۋا.
جەتەكشىلىك ەتۋ تالابىن يگەرىپ، جەتەكشىلىكتى باعدار ەتۋدى امالياتتا ايگىلەۋدى تىڭعىلىقتى ىستەپ، جەتەكشىلىك ولشەمىن جاپپاي ورناتىپ، جەتەكشىلىك ەتۋ جەتىستىكتەرىن جەدەل سومداۋ كەرەك −
زات اينالىمىن ۇيىمداستىرۋدى ساپالىلاندىرۋ جاعىندا، جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزىن جوعارى ساپالى، ورنىقتى جۇرگىزۋدى ىلگەرىلەتىپ، تەمىر جول - تەڭىز جول بىرلەسىپ تاسىمالدايتىن كەزەكشى پويەزىن جۇرگىزۋدى زور كۇشپەن ىلگەرىلەتىپ، كوپ فورمالى بىرلەسىپ تاسىمالداۋدا ”بىر تالون ءتۇزىمى“ ۇلگىسىن قولدانۋعا ىزدەنىس جاساپ، تاس جول، تەمىر جول بىرلەسىپ تاسىمالداۋ جۇمىس ۇلگىسىنە ىزدەنىس جاساۋدى بىردەي جەدەلدەتىپ، كوپ فورمالى بىرلەسىپ تاسىمالداۋ ورتالىعىنىڭ حالىقارالىق تاس جول زات تاسىمالى بويىنشا قىزمەت وتەۋ ورەسىن جوعارىلاتىپ، تەمىر جول، كەدەن سياقتى حالىقارالىق بىرلەسىپ تاسىمالداۋ تاراۋلارىمەن بولعان اۋىس - كۇيىس، بايلانىس جاساۋ، ينفورماتسيالاردان ورتاقتاسۋ، كاسىپ سەلبەستىگى سياقتى مەحانيزمدەردى ۇزدىكسىز كەمەلدەندىردى.
نىسان قۇرىلىسىنا قىزمەت وتەۋ جاعىندا، نىساندى كادەگە جاراتىپ تياناقتاندىرۋدى ىلگەرىلەتىپ، زات اينالىمى، تاۋار جيناۋ، سۋىق تىزبەك، استىق - ماي ساۋداسى سياقتى سالالارداعى ءبىر توپ يقۋاتتىق نىسان قۇرىلىسىن كۇشەيتتى.
كوپ ءتۇرلى شارامەن ساۋداگەر شاقىرۋ جاعىندا، بارلىق ادام ساۋداگەر شاقىرۋ ۇلگىسىن ورىستەتىپ، نىسانا كوزدەپ ساۋداگەر شاقىرۋ، نىسانعا ساۋداگەر شاقىرۋ، تۇعىرعا ساۋداگەر شاقىرۋ، قىزمەت وتەۋگە ساۋداگەر شاقىرۋ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىنە ساۋداگەر شاقىرۋ سياقتى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتىپ، ءتۇيىندى كاسىپ سالالارىندا تىزبەك قۇرۋ، تىزبەك تولىقتاۋ، تىزبەك كۇشەيتۋ، تىزبەك ۇزارتۋ قىزمەتتەرىنىڭ دەڭگەيىنىڭ جاپپاي كوتەرىلۋىن ىلگەرىلەتتى. اۋماقتاعى بار كاسىپورىنداردىڭ ساۋداسىنا قىزمەت وتەۋدى ۇزدىكسىز جاقسارتىپ، شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن اناعۇرلىم ساپالىلاندىرىپ، قوسىلعان كاسىپورىنداردى ساۋداسىن دامىتۋعا باۋلىدى.
ماسەلەنى شەشۋ بارىسىندا تاقىرىپ اشۋ قابىلەتىن جوعارىلاتىپ، قايتا - قايتا جاۋاپ قايتارۋ بارىسىندا ىرىقتىلىقپەن سۇراۋ شىعارۋدى ۇيرەندى.
جەتەكشىلىك ەتۋ تالابىن بەرىلە ىستەپ جاۋاپكەرشىلىك ارقالاۋداعى ناقتى ارەكەتتە بەينەلەدى. قازىر ”ءبىر پورت“ دامۋ باعىتىن مىقتاپ كوزدەدى، مۇندا اناعۇرلىم بەلسەندىلىكپەن، ىرىقتىلىقپەن ىسكەرلىك كورسەتىپ، ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ بارىسىنداعى كەدەرگىلەردەن ءوتىپ، جوبانىڭ تەزىرەك ”قۇرىلىس چەرتوجىنا“، ”ناقتى كورىنىس سۋرەتىنە“ اينالۋىن ىلگەرىلەتۋ قاجەت بولىپ وتىر.
