ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ورتا ازيا ساپارى شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندەگى ءار سالا قايراتكەرلەرىن قاباعات جەلپىندىردى −
ورتاق تانىم ۇيىستىرىپ، وزەكتى رايون قۇرىلىسىنا اقىل - پاراسات جانە كۇش - قۋات ارنايمىز
□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
دامۋ جوباسىن كەسكىندەپ، ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ كۇشىن ۇيىستىردى. 9 - ايدىڭ 14 - كۇنىنەن 16 - كۇنىنە دەيىن، مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ سامارحاندا وتكىزىلگەن شاڭحاي سەلبەستىك ۇيىمىنا مۇشە ەلدەر مەملەكەت باسشىلارى القالار كەڭەسىنىڭ 22 - رەتكى ماجىلىسىنە قاتىناستى ءارى ۇسىنىس بويىنشا قازاقستاندا، وزبەكستاندا مەملەكەتتىك ساپاردا بولدى.
ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ورتا ازيا ساپارى بۇكىل دۇنيە ءجۇزىن جالت قاراتتى، سونداي - اق ورتا ازياداعى ەلدەرمەن تاۋ - سۋى جالعاسقان، گۋمانيتارلىق بايلانىسى جاقىن شينجياڭدا قىزۋ اڭىس قوزعادى. تۇتاس رايوننىڭ جەر - جەرىندەگى ءار سالا قايراتكەرلەرى قاباعات جەلپىندى، كوپشىلىك ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى“ بىرگە قۇرۋ ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن گۋمانيتارلىق، ەكونوميكا - ساۋدا سياقتى جاقتارداعى اۋىس - كۇيىستى، سەلبەستىكتى ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، كەڭىنەن ورتاق تانىم ۇيىستىرىپ، وزەكتى رايون قۇرىلىسىنا اقىل - پاراسات جانە كۇش - قۋات ارنايتىندىقتارىن ءبىلدىردى.
”ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسى رەتكى ساپارى ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جولدى‘ بىرگە قۇرۋ سەلبەستىگىن تەرەڭدەتۋگە اناعۇرلىم زور كۇش - قۋات ۇيىستىردى ءارى جۇڭگونىڭ شينجياڭىنىڭ توڭىرەكتەگى ەلدەرمەن ەكونوميكا - ساۋدا سەلبەستىگىن كۇشەيتۋىنە تىڭ قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى“، - دەدى قاشقار ايماقتىق پارتكومنىڭ مۇشەسى، قاشقار قالالىق پارتكومنىڭ شۋجيى ۋىن فۋلاي.
سوڭعى جىلدارى قاشقار قالاسى ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسى ماڭىزدى ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ ۇلكەن ارناسىن قۇرىپ، قالانىڭ توراپ يقۋاتى مەن كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋ، شارپۋ يقۋاتىن جوعارىلاتىپ، سىرتقى ساۋدا كاسىپورىندارىنىڭ حالىقارالىق بازار اشۋىنا بەلسەنە دەم بەرىپ، قاشقار سىندى وسىناۋ مىڭ جىلدىق بايىرعى قالادان تىڭ ومىرشەڭدىك پەن جالىندى كۇش قاۋلادى. ۋىن فۋلاي مىنالاردى ءبىلدىردى: ”بەس وتكەل سەگىز ەلگە تۇتاسقان، ءبىر جول ەۆروپا مەن ازيانى جالعاعان“ وزگەشە وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىنا يە قاشقار جونىنەن العاندا، مەملەكەت ستراتەگياسىنىڭ قاباتتاسۋ باسىمدىعىن تولىق ساۋلەلەندىرىپ، نەگىزدىك قۇرىلعىلاردى ۇلاستىرۋدى، تۇتاستىرۋدى ونان ارى كەمەلدەندىرىپ، جيناۋ، جونەلتۋ، تاسىمالداۋ جۇيەسىن كەمەلدەندىرىپ، ساۋدا، زات اينالىمى مەن قاتىناس تورابى ورتالىعى قۇرىلىسىن جەدەل ىلگەرىلەتىپ، نىسانداردى ۇشتاستىرۋدى ىركىلىسسىزدەندىرىپ، باسىمدىققا يە كاسىپ سالاسى شوعىرىن دامىتىپ، كوپ جاقتى سەلبەستىكتى، كوپ جاقتىڭ تەڭ يگىلىكتەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ كەرەك.
”ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ قازاقستانعا ساپارى جۇڭگو - قازاقستان قارىم - قاتىناسىنا تىڭ قوزعاۋشى كۇش ۇستەپ، قازاقستانمەن ەكونوميكا - ساۋدا بارىس - كەلىسىن كۇشەيتۋىمىزگە مول سەنىم سيلادى“، - دەدى شاۋەشەك قالاسى شەكارا ەكونوميكا سەلبەستىگى رايونىن باسقارۋ كوميتەتى پارتيا قىزمەت كوميتەتىنىڭ مۇشەسى، باسقارۋ كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى چىن ۋيلۇڭ.
تارباعاتاي ايماعى وتانىمىزدىڭ باتىس سولتۇستىك شەكاراسىنا ورنالاسقان، قازاقستانمەن شەكارالاس، شەكارا جەلىسىنىڭ ۇزىندىعى 546 كيلومەتر، 260 نەشە جىلدىق ساۋدا جاساسۋ تاريحىنا يە باقتى شەكارا وتكەلى بار. 2020 - جىلى مەملەكەتتىك كەڭەس بەكىتۋ جاساپ، شينجياڭ تارباعاتاي ءتۇيىندى دامىتۋ - ەسىك اشۋ سىناق رايونىن قۇرۋدى ماقۇلدادى. چىن ۋيلۇڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ماڭىزدى ءسوزىنىڭ رۋحىن ىشكەرىلەي ۇيرەنىپ، دايەكتىلەندىرىپ، شەكارا وتكەلىنىڭ ورنىقتىلىقتى قورعاۋ، ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋ جانە ءوندىرىس حاۋىپسىزدىگى قىزمەتىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ جاقسى ىستەپ، ءبىر توپ شەشۋشى سيپاتتى قۇرىلىس نىساندارىن اتقارىپ، باقتى تالقى مىنبەرىن وتكىزۋدى جوسپارلاپ، مەملەكەتتىك سىناق رايونى جۇمىس باسى ءماجىلىسىن ويداعىداي وتكىزىپ، كەدەندىك ەرەكشە باقىلاپ - باسقارۋ اۋماعى، ەركىن ساۋدا رايونى سياقتى ءتۇرلى اشىق تۇعىرلاردى ءوتىنىش ەتىپ قۇرىپ، دالمە - ءدال ساۋداگەر شاقىرۋدى بەلسەنە ورىستەتىپ، الدىمەن دامىتىلاتىن اۋماقتا تۇتاس جىلدا تياناقتاناتىن قارجىنى 3 ميلليارد 500 ميلليون يۋانعا جەتكىزۋگە كۇش سالىپ، الدىمەن دامىتىلاتىن اۋماقتى جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى ”مەملەكەتتىڭ جاسىل تەرەزەسى، ورتا ازيانىڭ اقىل - پاراسات وزەگى“ ەتۋگە قۇلشىنامىز.
ءتوراعا شي جينپيڭ ورتا ازياداعى ساپارىندا جالپىعا ءتيىمدى، سيىسىمدى بولۋعا تاباندى بولىپ، دامۋ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋدى العا قويدى، بۇل ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى دامۋعا قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى جۇڭ حىحۋاعا ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋىنىڭ ماڭىزدى سۋسىز كەمەجايى رەتىندە قۇرلىقتىق پورت اۋماعىنىڭ بولاشاقتا ءتىپتى ماڭىزدى رول اتقاراتىندىعىن تەرەڭ سەزىندىردى.
ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى جۇڭگو − ەۆروپا كەزەكشى پويەزدارىنىڭ (ءۇرىمجى) جينالۋ ورتالىعى، كەشەندى باجىسىز اۋماق، قويمادا ساقتاۋ، ساۋدا - ساتتىق كاسىپ سالاسى اۋماعى سياقتى كوپتەگەن يقۋاتتىق اۋماقتاردى قامتىعان، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسىنىڭ بەلگى سيپاتتى ينجەنەريالارىنىڭ ءبىرى. سوڭعى جىلدارى ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى وسى زامانعى زات اينالىمى، حالىقارالىق ساۋدا، قامداۋ تىزبەگى فينانسى سياقتى ءتۇيىندى كاسىپ سالاسى بويىنشا ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋدى ارقاۋ ەتىپ، ساۋدا، زات اينالىمى، شەكارا اتتاعان ەلەكتروندى ساۋدا كاسىپورىندارىنان جيىنى 164ىن ەنگىزىپ، كاسىپ سالاسى شوعىرلى، كاسىپتەر ءوزارا تولىقتايتىن سىندى تاماشا دامۋ كۇيىن قالىپتاستىردى. جۇڭ حىحۋا مىنالاردى ءبىلدىردى: ءۇرىمجى حالىقارالىق قۇرلىقتىق پورت اۋماعى ۇزدىكسىز ”تاۋارلاردى جيناۋ، باقشا قۇرۋ، كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋ“ سىندى دامۋ وي جەلىسى بويىنشا نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى اياق الىسىن جەدەلدەتىپ، ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋدى كەڭەيتىپ، حالىقارالىق زات اينالىمىن ۇيىمداستىرۋ ءتاسىلىن بايىتىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونىنداعى جەتەكشىلىك رولىن ونان ارى ويداعىداي ساۋلەلەندىرەدى.
9 - ايدىڭ 16 - كۇنى كيىم - كەشەك، اياق كيىم، باس كيىم تيەگەن ۇلكەن جۇك اۆتوموبيلدەرى ەركەشتام شەكارا وتكەلىنەن ءوتىپ، قىرعىزستان رەسپۋبليكاسىنا جۇيتكىدى. ”بيىل جىل باسىنان قازىرگە دەيىن ەركەشتام شەكارا وتكەلىنەن يمپورت - ەكسپورت ەتىلگەن تاۋار جيىنى 393 مىڭ 900 تونناعا جەتىپ، مۇنىڭ ىشىندە ەكسپورت ەتىلگەن تاۋار 320 مىڭ 600 توننا بولدى“، - دەدى ەركەشتام شەكارا وتكەلى پارتيا قىزمەت كوميتەتىنىڭ ورىنباسار شۋجيى، باسقارۋ كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جاڭ گى تانىستىرىپ.
ەركەشتام شەكارا وتكەلى جۇڭگو، قىرعىزستان ەكى ەلدى تۇتاستىرىپ تۇرعان ماڭىزدى وتكەل. ەركەشتام شەكارا وتكەلى باقشا رايونى قاشقار ەكونوميكالىق اشۋ رايونىنىڭ ءبىر بولىمشە رايونى، باقشا رايونىنىڭ ىشىندە قازىر 146 كاسىپورىن بار بولىپ، كيىم - كەشەك، اياق كيىم، باس كيىم، ماشينا جابدىقتارى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى سياقتىلاردى ەكسپورت ەتۋ كاسىپتەرىمەن جانە كومىر، كەن ونىمدەرى سياقتىلاردى يمپورت ەتۋ كاسىپتەرىمەن شۇعىلدانادى. ”ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى، اسىرەسە، ورتا ازياعا، وڭتۇستىك ازياعا، سونداي - اق باتىس ەۆروپاعا ەسىك اشۋداعى ماڭىزدى قاقپاسى جانە وتكەلى رەتىندە، ءبىز باسىمدىققا سۇيەنىپ، ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋ قىزمەتىن كۇشەيتىپ، ’ءىرى ساۋداگەر شاقىرۋ، قاۋىرت ساۋداگەر شاقىرۋ‘ ارناسىن قۇلشىنا قالىپتاستىرىپ، ءىس جۇزىندىك ارەكەتپەن ’ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول‘ بويىنداعى مەملەكەتتەر بازارىن كەڭەيتىپ، ’ارنا ەكونوميكاسىن‘’شەكارا وتكەلى ەكونوميكاسىنا‘، ’وتىرىقتى ەكونوميكاعا‘ اينالدىرۋدى ورنىقتى قاداممەن ىلگەرىلەتەمىز“، - دەدى جاڭ گى.
وسى 2 كۇندە الاتاۋ ساعاسى شەكارا وتكەلى كەشەندى باجىسىز اۋماعىنىڭ قۇندى تاۋارلاردى اۋىستىرىپ تيەۋ جۇمىس اۋماعىندا الاتاۋ ساعاسى تيانماشيڭ شارۋاشىلىقتى دامىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگى يمپورت ەتكەن ءبىر توپ 2000 توننالىق ەلەكتروليزدى مىس تارتىپپەن ءتۇسىرىلىپ، اۋىستىرىلىپ تيەلدى. وسى سەرىكتەستىك قويمادا ساقتاۋ زات اينالىمى، حالىقارالىق زات اينالىمى تاسىمالىن ۋاكىلەتتى جۇرگىزەتىن، سونداي - اق ءتۇستى مەتال ساۋداسىن ءبىر تۇلعالاندىرعان وسى زامانعى زات اينالىمى كاسىپورنى.
”ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ورتا ازياعا ساپارى بىزگە شەكسىز وراي الا كەلەدى“، - دەدى الاتاۋ ساعاسى تيانماشيڭ شارۋاشىلىقتى دامىتۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى لي چۋاڭ، - ءبىز ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ ماڭىزدى ورايىن مىقتاپ يگەرىپ، شەكارا وتكەلىن تياناق ەتىپ، ەل ءىشى - سىرتىنداعى بايلىقتى بىرلەستىرىپ، شەكارا وتكەلدىڭ وسىزاماندانعان ءتۇستى مەتال زات اينالىمى ورتالىعىن بەلسەنە قۇرىپ، سوڭىندا يمپورتتىق اۋىستىرىپ تيەۋدەن، كەدەنگە مالىمدەۋدەن، ساقتاۋ، تاسۋدان قورىتىپ وڭدەۋگە دەيىنگى بارىستى جۇزەگە اسىرىپ، ەلى ءىشى، حالىقارا سىندى ەكى بازارداعى ءتۇستى مەتالدىڭ جوعارعى، تومەنگى جەلىسىندەگى كاسىپ سالاسى تىزبەگىمەن جان - جاقتىلى سەلبەستىك جاساپ، كەمەلدى ءتۇستى مەتال كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قۇرىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋىندەگى دامۋدىڭ تىڭ قوزعالتقىشىن تۇلعالايمىز.
كەزەكتە وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ساۋدا، زات اينالىمى ورتالىعىن قۇرۋعا كۇش سالعان اقسۋ ايماعىندا اقسۋ قالاسى حاييۋان زات اينالىمى شەكتى سەرىكتەستىگى وسىزاماندانعان زات اينالىمى قىزمەت وتەۋى ارقىلى جەرگىلىكتى ورىننىڭ جەمىس - جيدەك ونىمدەرى، كارتوپ سياقتى ساپالى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن گۋاڭدۇڭ − شياڭگاڭ − اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىنا تولاسسىز تاسۋدا.
”ءبىز قارجى قوسقان اقسۋ حاييۋان زات اينالىمى ساۋدا ورتالىعى نىسانى اۆتوموبيل جابدىقتارى، اۆتوموبيل جوندەۋ بازارىن، سۋىق تىزبەكتى زات اينالىمى ورتالىعىن جانە جوعارى ولشەمدى قامبا رايونىن قۇرىپ بولدىق، كەيىنگى مەرزىمدە استىقتى قامبادا ساقتاۋ زات اينالىمى باقشاسى، اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى كورمە ورتالىعى سياقتىلاردى قۇرامىز ءارى جۇك تاسىمالى تەمىر جول ارناۋلى لەنياسىن جوسپارلاپ قۇرىپ، جۇك تاسىمال وزىندىك قۇنىن تومەندەتەمىز“، - دەدى اقسۋ قالاسى حاييۋان زات اينالىمى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى جاۋ چياڭ، - سەرىكتەستىك وڭىرلىك ورىن باسىمدىعىن تياناق ەتىپ، ”ءبىر جاعىنان ەنگىزىپ، ءبىر جاعىنان شىعارۋ“ ءتاسىلى ارقىلى وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ءتىپتى دە كوپ اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن گۋاڭدۇڭ − شياڭگاڭ − اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىنا بەت الدىرىپ، گۋاڭدۇڭ − شياڭگاڭ − اۋمىن ۇلكەن شىعاناق رايونىنىڭ جەڭىل ونەركاسىپ ونىمدەرىن وڭتۇستىك شينجياڭعا بەت الدىرادى. سونىمەن قاتار قورعاس، حونچيراپ شەكارا وتكەلدەرىنە سۇيەنىپ، ەكى جەردىڭ ونىمدەرىن مەملەكەت قاقپاسىنان شىعارۋعا مۇمكىندىك جاسايدى.
(ءتىلشى ءپاريزات ابدۇل، جازۋعا قاتىناسقان تىلشىلەر سۇڭ يا - ۋىن، چىن چياڭۋي، ءرايدا، سۇڭ ۋيگو، جاڭ جىلي، حان چين - يان)
