□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ ي
ۇلان - بايتاق شينجياڭدا وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ ساپالى بايلىق ارتىقشىلىعى بار، اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل - قىستاقتى ويداعىداي دامىتسا، بۇكىل رايوننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋى ورنىقتى نەگىزگە يە بولادى.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شينجياڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىن اتقارۋدى باس تۇتقا ەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىن، اۋىل - قىستاقتى الدىمەن دامىتۋعا تاباندى بولىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قۇرىلىمى مەن ورنالاسىمىن ۇزدىكسىز رەتتەپ، ساپالىلاندىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى بەتتىك دارەجەسىنىڭ جوعارىلاۋىن ىلگەرىلەتتى. شينجياڭنىڭ ەگىن، ورمان، مال، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىم قۇنى 2012 - جىلعى 235 ميلليارد 535 ميلليون يۋاننان 2021 - جىلى 514 ميلليارد 312 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سالىستىرمالى باعا بويىنشا ەسەپتەگەندە، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％6.1 ارتتى. ەگىن، ورمان، مال، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىم قۇنى بۇكىل ەل بويىنشا 2012 - جىلعى 18 - ورىننان 2021 - جىلى 14 - ورىنعا كوتەرىلدى.
بيىل شينجياڭنىڭ اۋىل شارۋاشىلىق وندىرىسىنەن تاعى دا قۋانىشتى حابار تارالدى، جازعى استىق ەگىلگەن 17 ميلليون 371 مىڭ 500 مۋ جەردىڭ جالپى ءونىم مولشەرى 6 ميلليون 552 مىڭ تونناعا، بىرلىك ءونىم مولشەرى مۋىنا 377.16 كيلوگرامعا جەتىپ، جەر اۋدانى، جالپى ءونىم مولشەرى، بىرلىك ءونىم مولشەرى تەڭ ارتىپ، جازعى استىقتان ۇدايى كوپ جىل مول ءونىم الۋداي تاماشا اۋقىم بەكەمدەلىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى جانە اۋىل - قىستاق مينيسترلىگىنىڭ حابارلاندىرۋ شىعارىپ ماداقتاۋىنا يە بولدى. قازىر بۇكىل رايوندا ”كۇزگى ءۇش جۇمىس“ قىزمەتى ءساتتى ىلگەرىلەپ، كۇزگى استىقتان مول ءونىم الۋ قۋانارلىق جاعدايى كورىلدى، جەر - جەر ەگىس ۋاقىتىن وتكىزىپ الماي، اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ ءتۇرلى قىزمەتتەرىن ىلگەرىلەتىپ، تۇتاس جىلدا اۋىل شارۋاشىلىعىنان تاعى دا مول ءونىم الۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋدە.
ءوندىرىس قامداۋ قۋاتى ۇزدىكسىز جوعارىلادى
سوڭعى جىلدارى بۇكىل رايون اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ قامداۋ جاعىنداعى قۇرىلىمدىق رەفورماسىن ىشكەرىلەي اتقارىپ، استىقتى ورنىقتىرۋدى، ماقتانى ساپالىلاندىرۋدى، جەمىس شارۋاشىلىعىن كۇشەيتۋدى، مال شارۋاشىلىعىن كوركەيتۋدى، ەرەكشەلىككە يە كاسىپتەردى جەبەۋدى ىلگەرىلەتىپ، بۇقارانىڭ ”كوجە - قاتىق“، ”استىق“ ونىمدەرى اناعۇرلىم مولىعىپ، قامداۋ اناعۇرلىم ورنىقتى بولا ءتۇستى.
قامداۋ دەڭگەيىنىڭ جوعارىلاۋىن اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىس ءتاسىلى مەن ءوندىرىس ورەسىنىڭ ۇزدىكسىز جوعارى ورلەۋىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى. ”بيىل مەن ەككەن 250 مۋ جەردەگى ءبيدايدىڭ ورتاشا بىرلىك ءونىم مولشەرى 550 كيلوگرامنان اسىپ، بىلتىرعىدان 100 كيلوگرامداي ارتتى“. كۇشار قالاسى چىمان قالاشىعى شىڭلي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى روزى شامشي بۇرىن تابيعاتقا سۇيەنىپ كۇنەلتسە، ال قازىر عىلىم - تەحنيكاعا ارقا سۇيەيتىندىگىن ايتتى. بيىل ول ءبيداي وندىرىسىندە سۋ مەن تىڭايتقىشتى ءبىر تۇلعالاندىرۋ سياقتى وزىق تەحنيكالاردى قولدانىپ، ءبيدايدىڭ ءونىم مولشەرى مەن ساپاسىن بىردەي جوعارىلاتىپ، ءبيدايدىڭ مۋ باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسىن 100 يۋاننان استام جوعارىلاتىپ، ءونىمدى دە ارتتىرىپ، كىرىسىن دە مولايتتى.
استىق حاۋىپسىزدىگىنىڭ تومەنگى شەگى اناعۇرلىم بەكەم بولۋمەن بىرگە، بۇكىل رايون وندىرىسكە جەتەكشىلىك ەتۋدى جانە ءوندىرۋ مەن ساتۋدى ۇشتاستىرۋدى كۇشەيتىپ، بازار قامداۋىنىڭ جەتكىلىكتى بولۋىن قامتاماسىز ەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ جالپىلىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى. بۇكىل رايوننىڭ جەمىس - جيدەك، كوكونىس كاسىپ سالاسى دامىپ، ۇلعايىپ، مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ءونىم مولشەرى ۇزدىكسىز ارتىپ، شينجياڭنىڭ ماقتا وندىرەتىن نەگىزگى رايوندىق باسىمدىعى اناعۇرلىم كۇشەيدى.
2021 - جىلى بۇكىل رايونداعى نەگىزگى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىنىڭ ءونىم مولشەرى تاعى دا رەكورد جاڭالاپ، استىق ءونىمى مولشەرى (تۇينەك جەمىستىلەردى قامتيدى) 17 ميلليون 357 مىڭ 800 تونناعا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان ％4. 14، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％5. 1 ارتتى؛ ماقتا ءونىم مولشەرىنىڭ بۇكىل ەلدەگى جالپى ماقتا مولشەرىنەن ۇستايتىن ۇلەسى 2012 - جىلعى ％8. 58تەن 2021 - جىلى ％5. 89كە كوتەرىلدى؛ كوكونىس ءونىم مولشەرى 16 ميلليون 204 مىڭ 400 تونناعا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان ％4. 40، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％8. 3 ارتتى؛ قولداعى مال سانى 57 ميلليون 771 مىڭ 800 باسقا (تۇياق) جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان ％4. 33، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％3. 3 ارتتى، ەت تۇرلەرىنىڭ جالپى ءونىم مولشەرى ءبىر ميلليون 987 مىڭ 300 تونناعا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان ％1. 46، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％3. 4 ارتتى.
اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ پارمەندى سەرپىلىسى بۇكىل رايوننىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنا مىعىم نەگىز جانە سەنىم ۇستەدى. بيىل جىل باسىنان بەرى، بۇكىل رايون ىندەتتەن ساقتانۋ - تىزگىندەۋدى جانە ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەگىس ۋاقىتىن وتكىزىپ الماي، ءتۇرلى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىس قىزمەتىنىڭ، اسىرەسە، استىق ءوندىرىسى شارالارىنىڭ ناقتى تياناقتانۋىن ىلگەرىلەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ، اۋىل - قىستاقتىڭ ورنىقتىلىق بارىسىندا جاقسارۋداي تاماشا جاعدايىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى. الدىڭعى جارتى جىلدا بۇكىل رايونداعى 1 - كاسىپ سالاسىندا ارتقان قۇن 55 ميلليارد 474 ميلليون يۋانعا جەتىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％4. 5 ارتتى؛ ەگىن، ورمان، مال، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ جالپى ءونىم قۇنى 119 ميلليارد 942 ميلليون يۋان بولىپ، سايكەس مەزگىلدەگىدەن ％4. 5 ارتتى.
مول ءونىمنىڭ نەگىزى اناعۇرلىم نىعايدى
ەگىستىك جەر − استىقتىڭ ارقا سۇيەنىشى، اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋدىڭ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدىڭ تەتىگى سوندا. سوڭعى جىلدارى شينجياڭ ەگىستىك جەردى قورعاۋدىڭ ەڭ قاتاڭ تۇزىمىنە جانە جەردى ۇنەمدى پايدالانۋدىڭ ەڭ قاتاڭ تۇزىمىنە باستان - اياق تاباندى بولىپ، جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسى سياقتى قىزمەتتەردى ورنىقتى ىلگەرىلەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعىندا ءونىمدى، كىرىستى ارتتىرۋدىڭ مۇمكىندىك ءورىسىن كەڭەيتتى.
جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي تۋرالى ءسوز شىقسا، ءدوربىلجىن اۋدانى قالا ماڭى اۋىلى بالييىڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى يان كايشين اۋىز جاپپاي القاي جونەلەدى. ”جوعارى ولشەمدى ەگىنجايلار رەتتى، تەگىس، سۋ يگىلىگى قۇرىلعىلارى كەمەلدى، وندا ءىرى تۇرپاتتى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىمەن جۇمىس ىستەۋ قولايلى بولادى، سونداي - اق وسى زامانعى وسىمدىك قورعاۋ تەحنيكاسىن قولدانۋعا ءتىپتى لايىق كەلەدى ەكەن“. يان كايشيننىڭ ايتۋىنشا، جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىپ بولعاننان كەيىن، ونىڭ جەرىندەگى جۇگەرىنىڭ مۋ باسىندىق ءونىمى 800 كيلوگرام اينالاسىنان 1200 كيلوگرامعا جوعارىلاپ، مۋ باسىنان 800 يۋاننان استام ارتىق كىرىس كىرگىزگەن، كولەمدەنگەن ەگىمشىلىك ءار مۋ جەردى باپتاۋ - باسقارۋدىڭ وزىندىك قۇنىن 350 يۋان اينالاسىندا تومەندەتىپ، ايتارلىقتاي دەڭگەيدە وزىندىك قۇندى ۇنەمدەتىپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرعان.
كادىمگى ەگىنجايلارعا سالىستىرعاندا، جوعارى ولشەمدى ەگىنجايلار سۋ ىعىستىرۋعا، سۋارۋعا قولايلى، ەگىس ماشينالارىمەن جۇمىس ىستەۋگە ءتيىمدى، جوعارى ءونىمدى بولۋ، تۇراقتى ءونىم الۋ سياقتى ارتىقشىلىقتارعا يە، ول وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى ءوندىرىسىنىڭ تالابىنا تەرەڭدەي ۇيلەسە الادى. سوڭعى جىلداردان بەرى، جەر - جەر نىسان قۇرىلىسى مەن ساپا باسقارۋدى ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جەردى تەگىستەۋ، اتىزداردى بىرىكتىرۋ، جوعارى ونىمدىلىكپەن سۋ ۇنەمدەپ سۋارۋ ينجەنەرياسى قۇرىلىسى سياقتى قىزمەتتەر ورىستەتىپ، جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسى نىسانى الابىنداعى ەگىستىك جەرلەر بىرتىندەپ شوعىرلى، ۇلاسپالى بولۋعا بەت الىپ، سۋ بايلىعىنىڭ پايدالانىلۋ مولشەرى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، شوعىرلانۋ، كولەمدەنۋ جانە اۆتوماتتانۋ ورەسى ايتارلىقتاي جوعارىلادى.
2021 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، بۇكىل رايوندا (جەرگىلىكتى ورىندار) 31 ميلليون 260 مىڭ مۋ جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىپ، بۇكىل رايوننىڭ اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتۋدا، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋدا جانە تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدا ماڭىزدى رول اتقاردى. بيىل جىل باسىنان بەرى، بۇكىل رايون قارجىعا قول جەتكىزۋ، كوپ نەگىزدى ۇسىنىلىمدى كۇشەيتۋ سياقتى ءبىر قىدىرۋ شارالار ارقىلى جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسىنىڭ وڭتۇستىك، سولتۇستىك شينجياڭدا جاپپاي قانات جايۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. قازىرگە دەيىن، بيىل بۇكىل رايونىمىزدا 2 ميلليون 352 مىڭ مۋ جوعارى ولشەمدى ەگىنجاي قۇرىلىسى ورىندالىپ، ورىندالۋ مولشەرى ％51. 46كە جەتتى، جىل سوڭىندا جىلدىق قۇرىلىس مىندەتى جاپپاي ورىندالادى دەپ مەجەلەنۋدە.
2012 - جىلدان 2020 - جىلعا دەيىن بۇكىل رايونداعى سۋ قويمالارىنىڭ سانى 457دەن 502گە كوبەيىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％2. 1 ارتتى. سۋ ۇنەمدەپ سۋارىلاتىن جەر كولەمى 2 ميلليون 539 مىڭ 300 گەكتاردان 2 ميلليون 965 مىڭ 460 گەكتارعا جەتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％0. 2 ارتتى. تاياۋ جىلداردان بەرى سالىنعان ارتاش، داشىمىن، يۇرۇڭقاش سياقتى ءبىر توپ كەلەلى سۋ يگىلىگى تورابى ينجەنەريالارى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تاسقىننان ساقتانۋ، قۋاڭشىلىققا قارسى تۇرۋ قۋاتىن كورنەكتى جوعارىلاتتى.
ءوندىرىس ءتاسىلى وزىق، جوعارى ءونىمدى بولدى
قازىرگى تاڭدا، بۇكىل رايوندا كۇزگى جيىن - تەرىن، كۇزگى جەر جىرتۋ، كۇزگى تۇقىم سەبۋ ءوندىرىسى تيانشان الابىندا ءتارتىپتى جۇرگىزىلۋدە، تراكتور، ماقتا تەرۋ ماشيناسى، جۇگەرى وراتىن كومباين، ءبيداي تۇقىمىن سەبۋ ماشيناسى سياقتى اۆتوماتتانۋ، زەردەلىلەنۋ ورەسى جوعارى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينا - جابدىقتارى وسىزاماندانعان مول ءونىمنىڭ كورىگىن قىزدىرۋدا.
”بيىل 100 مۋدان استام جەرگە ماشينامەن تەرىلەتىن ماقتا ەكتىم، ماقتانى ماشينامەن تەرۋ ۋاقىت پەن وزىندىك قۇندى ۇنەمدەيدى ءارى ەرەكشە تازا جينايدى، مۋ باسىندىق ءونىم 450 كيلوگرام مولشەرىنە جەتەدى دەپ مەجەلەپ وتىرمىن“. ساۋان قالاسى الاۋسىن قالاشىعى نيەجياچۇي قىستاعىنىڭ ماقتا ەگىنشىسى ۋاڭ زاۋيۇن بىلاي دەدى: ماشينالاسقان ءوندىرىس ءتاسىلى ماقتا ءوندىرىسىنىڭ جالپىلىق ونىمدىلىگىن جوعارىلاتىپ قانا قويماي، ماقتا ەگىنشىلەرىنىڭ قينالماي ماقتا ەگۋىنە دە كومەكتەستى.
تاياۋ جىلداردان بەرى، بۇكىل رايون اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىن ساتىپ الۋعا جاردەماقى بەرۋ ساياساتىن ساپالىلاندىرۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىنىڭ، اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكالارىنىڭ سايكەستى تەحنيكالارىن كەمەلدەندىرۋ سياقتى شارالار ارقىلى اۆتوماتتانعان، زەردەلىلەنگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينا - جابدىقتارىنان ءبىر توبىن جالپىلاستىردى. كومباين، وسىمدىك قورعايتىن ۇشقىش اپپارات، سۋ مەن تىڭايتقىشتى ءبىر تۇلعالاندىرۋ جابدىعى سياقتى اۆتوماتتانۋ ورەسى جوعارى، دالمە - ءدال جۇمىس ىستەۋ قابىلەتى كۇشتى زەردەلى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينا - جابدىقتارى ىركەس - تىركەس ىسكە قوسىلىپ، كولەمدەنگەن، شوعىرلانعان، زەردەلىلەنگەن ءوندىرىس ءتاسىلىن جەدەل جالپىلاستىردى.
بيىل تۇتاس رايونىمىزدا ماقتا ەگىسىنىڭ تۇتاس بارىسىنىڭ ماشينالاسۋ مولشەرى ％94تەن اسادى، ماقتانى ماشينامەن تەرۋ مولشەرى ％80كە جەتەدى دەپ مەجەلەنۋدە، جەرگىلىكتى ورىن مەن بيڭتۋاندا جيىنى 7000نان استام ماقتا تەرۋ ماشيناسى ماقتا تەرۋگە جۇمىلدىرىلادى، مۇنىڭ ىشىندە جەرگىلىكتى ورىننىڭ، بيڭتۋاننىڭ ماقتا القاپتارىن اتتاپ ماقتا تەرۋگە قاتىناساتىن ماقتا تەرۋ ماشينالارى 1300دەن استامعا جەتەدى. مەجەلەپ ەسەپتەۋگە قاراعاندا، قازىر ماشينامەن تەرىلەتىن ماقتادا ادام باسىنا شاققانداعى ورتاشا باسقارۋ اۋماعى 200 مۋدان اسىپ، باسقارۋ ونىمدىلىگى قولمەن تەرىلەتىن ماقتانىڭ 3 − 5 ەسەسىندەي بولادى ەكەن.
اۋىل شارۋاشىلىعىن ماشينالاندىرۋ رايونىمىز اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ وسىزاماندانىپ دامۋىنىڭ ماڭىزدى بەلگىسىنە اينالدى. 2021 - جىلى بۇكىل رايونىمىزدا ەگىس داقىلدارىنىڭ جالپى ماشينالاسۋ ورەسى ％5. 85كە، ەگىن، ورمان، مال، بالىق شارۋاشىلىعىنىڭ جالپىلىق ماشينالاسۋ ورەسى ％6. 70كە جەتتى. بۇكىل رايونداعى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىنىڭ جالپى قوزعاۋشى قۋاتى 2012 - جىلعى 19 ميلليون 682 مىڭ 700 كيلوۆاتتان 2021 - جىلى 29 ميلليون 958 مىڭ 800 كيلوۆاتقا جەتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％8. 4 ارتتى. اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ماشينالاسۋ ورەسىنىڭ جوعارىلاۋى جۇمىس كۇشىن ۇنەمدەۋمەن بىرگە، ەڭبەك، ءوندىرىس ونىمدىلىگىن دە بارىنشا جوعارىلاتىپ، سونداي - اق ”ءدال مولشەرمەن تۇقىم سەبۋ“، ”جارعاق استىندا سۋ ۇنەمدەپ تامشىلاتىپ سۋارۋ“ سياقتى وزىق ءوندىرىس تەحنيكالارىن جالپىلاستىرۋعا، كەڭىنەن قولدانۋعا نەگىز قالاپ، بۇكىل رايوننىڭ استىق جانە ماڭىزدى اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى بويىنشا ءوندىرىستى ورنىقتىرۋ، قامداۋدى قامتاماسىز ەتۋ قابىلەتىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋعا ماڭىزدى تىرەك ازىرلەپ، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ ”ورنىقتىرعىشىنىڭ“ اناعۇرلىم بەرىك، پارمەندى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
