□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى شيە حۇيبيان
جاڭالىق اشۋدى يگەرۋ دامۋدى يگەرگەندىك، جاڭالىق اشۋدى كوزدەۋ بولاشاقتى كوزدەگەندىك.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، شينجياڭ جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسىن تىڭعىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ورتاسىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىپ، جاڭالىق اشۋ تۇعىرى قۇرىلىسىن پارمەندى ىلگەرىلەتتى، كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋداعى نەگىزگى تۇلعالىق ورنى كۇن سايىن كورنەكتىلەنىپ، عىلىم - تەحنيكالىق ونىمدەردىڭ سانى مەن ساپاسى بىردەي جوعارىلاپ، عىلىم - تەحنيكا ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ تىڭ ونىمدىلىككە قول جەتكىزدى.
2021 - جىلى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى ەلەۋلى عىلىم - تەحنيكا جەتىستىكتەرى 409عا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان 173ى كوبەيىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％2. 7 ارتتى. عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ سىندى وسى ”شەشۋشى اينىمالى شاما“ شينجياڭنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنىڭ ”ەڭ ۇلكەن ارتقان شاماسىنا“ اينالۋدا. جاڭا تاريحي باستامادا تۇرىپ، ءوڭىردىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جالپىلىق قابىلەتىن كورنەكتى جوعارىلاتىپ، جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وڭىرىندە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ بيىك تۇرعىسىن قالىپتاستىرۋدا شينجياڭ وزىنە نىق سەنىممەن، تاس - ءتۇيىن دايىندىقپەن العا ۇمتىلۋدا.
ءبىر توپ ەلەۋلى عىلمي زەرتتەۋ نىساندارى بۇكىل ەل بويىنشا كوش باستادى
9 - ايدىڭ 21 - كۇنى شونجى اۋدانى بانجيەگوۋ قالاشىعى شىحىزى قىستاعىندا، ەلىمىزدىڭ استرونوميا سالاسىنداعى ەلەۋلى عىلىم - تەحنيكا نەگىزدىك قۇرىلعىسى بولعان ديامەترى 110 مەترلىك تولىق باعىتتى، قوزعالمالى راديوتەلەسكوپ نىسانىنىڭ ىرگە تاسى قالاندى. سالىنىپ بولعاننان كەيىن، بۇل تەلەسكوپ دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ ۇلكەن، دالدىگى ەڭ جوعارى 100 مەترلىك تولىق باعىتتى، قوزعالمالى راديوتەلەسكوپ بولىپ، ەلىمىزدىڭ بولاشاقتاعى عارىش كەڭىستىگى قيمىلىنا قۋاتتى تەحنيكالىق تىرەك ازىرلەيدى.
2021 - جىلى ەرەكشە ترانسفورماتور شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى قۇرىلىسىنا ات سالىسقان ”800kV± تۇراقتى توك تۇرلەندىرگىش ترانسفورماتورىن ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ زەرتتەپ جاساۋ جانە ينجەنەريادا قولدانۋ“ نىسانىنا 2020 - جىلعى مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى سيلىعىنىڭ 2 - دارەجەلى سيلىعى بەرىلدى، بۇل نىسان ەلىمىزدە kV 800± جوعارى دەڭگەيلى تۇرلەندىرگىش ترانسفورماتورىن ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ زەرتتەپ جاساۋدى جۇزەگە اسىرىپ، شەتەل زاۆودتارىنىڭ ۇزاق ۋاقىتتان بەرگى وسى سالاداعى تەحنيكالىق مونوپولياسىن تالقاندادى.
...
مۇنداي سەرپىلىستىك سيپاتقا يە عىلمي زەرتتەۋ نىساندارى شينجياڭدا از ەمەس.
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، شينجياڭ كۇن ەنەرگياسى، جەل ەنەرگياسى، ەرەكشە جوعارى كەرنەۋلى ەلەكتر جەتكىزۋ، كەرنەۋ وزگەرتۋ، مۇناي جانە تابيعي گاز بارلاۋ سياقتى سالالارداعى تەحنيكالاردا بۇكىل ەل بويىنشا كوش باستادى، جەل جىلدامدىعى ەرەكشە تومەن جاعدايدا دا جۇمىس ىستەي بەرەتىن جەل گەنەراتور تەحنيكاسىندا حالىقارادا الدىڭعى قاتارعا ءوتىپ، جوعارى، جاڭا تەحنيكالاردىڭ دامۋى مەن كاسىپ سالالانۋىندا كورنەكتى ناتيجەگە قول جەتكىزدى. 2021 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شينجياڭدا جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالالارىن اشۋ رايوندارى 20عا جەتتى، مۇنىڭ ۇشەۋى مەملەكەت دارەجەلى جوعارى، جاڭا تەحنيكا اشۋ رايونى، 17سى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى جوعارى، جاڭا تەحنيكا اشۋ رايونى بولدى.
بۇل ناتيجە عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنىڭ، سونداي - اق شينجياڭنىڭ تالاي جىلداردان بەرى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋعا ۇسىنىلىم سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، ساياسات جاعىنان جەتەكتەۋدى، شابىتتاندىرۋدى كۇشەيتۋىنىڭ جەمىسى سانالادى. 2021 - جىلى بۇكىل شينجياڭ بويىنشا قازىنادان عىلىم - تەحنيكاعا 4 ميلليارد 286 ميلليون يۋان قارجى ءبولىنىپ، 2012 - جىلداعىدان 985 ميلليون يۋان ارتتى؛ 2021 - جىلى كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپ كاسىپورىندارى زەرتتەۋ - اشۋ قاراجاتىن قوسىپ ەسەپتەپ سالىقتان شەگەرۋ، كەشىرىم ەتۋ جانە جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ سالىعىنان شەگەرۋ، كەشىرىم ەتۋ بويىنشا جەكە - جەكە ءبىر ميلليارد 66 ميلليون يۋان جانە ءبىر ميلليارد 630 ميلليون يۋان يگىلىكتەنىپ، جەكە - جەكە 2012 - جىلداعىنىڭ 2. 9 ەسەسىندەي جانە 2. 16 ەسەسىندەي بولدى؛ 2021 - جىلى زەرتتەۋ مەن سىناق رەتىندە دامۋ قاراجاتىنا (R&D) 7 ميلليارد 831 ميلليون يۋان قارجى قوسىلىپ، 2012 - جىلداعىدان 3 ميلليارد 858 ميلليون يۋان، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％9. 8 ارتتى...
توقتاۋسىز قۇيىلعان عىلمي زەرتتەۋ ۇسىنىلىمى جوعارى دەڭگەيدەگى عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ جەتىستىكتەرىن تولاسسىز جارىققا شىعاردى. 10 جىلدان بەرى بۇكىل شينجياڭنان 40 نەشە ءتۇرلى عىلىم - تەحنيكا جەتىستىگى مەملەكەتتىك عىلىم - تەحنيكا العاباسارلىعى سيلىعىنا جانە مەملەكەتتىك تەحنيكالىق تاپقىرلىق سيلىعىنا يە بولدى.
”30 نەشە جىلدىق عىلمي زەرتتەۋ ماعان قازىر شينجياڭنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋى تاعى ءبىر كوكتەمدى قارسى العاندىعىن تەرەڭ سەزىندىردى. عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرى رەتىندە، ءبىز اناعۇرلىم دەن قويىپ، ماسەلەلەردى كوزدەپ، اقىل - پاراساتتى شوعىرلاندىرىپ قامال الىپ، شەشۋشى، كىلتەڭ تەحنيكالىق قيىن ماسەلەلەردى ۇزدىكسىز شەشىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىن اناعۇرلىم كوپ زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىنەن يگىلىكتەندىرۋىمىز كەرەك“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق ءدارى - دارمەك عىلمي قوعامىنىڭ القا مەڭگەرۋشىسى گۋ جىڭي.
كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋداعى نەگىزگى تۇلعالىق ورنى اناعۇرلىم كورنەكتىلەندى
شينجياڭ كورلا ياۋۋاڭ ەسەك جەلىمى شەكتى جارنا سەرىكتەستىگى جۋىقتا 2022 - جىلعى ءبىرىنشى توپتاعى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىن بولىپ تانىلدى، اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى پەي شيانۋي بىلاي دەدى: ”جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىن دەپ تانۋدان وتكەن سوڭ، قارجىلىق قولداۋدان يگىلىكتەنۋمەن بىرگە، كاسىپورىننىڭ ىقپالىن جوعارىلاتىپ، اناعۇرلىم كەڭ بازار اشۋىنا دەم بەرۋگە بولادى“.
ءدارى - دارمەك وندىرۋدە ءوندىرىستى، زەرتتەۋ - جاساۋدى، ساتۋدى ءبىر تۇلعالاندىرعان كاسىپورىن رەتىندە، بۇل سەرىكتەستىك ءونىم زەرتتەۋ - جاساۋ قابىلەتىن ونان ارى جوعارىلاتۋ ماقساتىندا قازىر جوعارى مەكتەپتەرمەن، عىلمي زەرتتەۋ ورىندارىمەن، ت. ب سەلبەستىك جاساۋدى بەلسەنە قاراستىرۋدا. ”جاڭالىق اشۋ − كاسىپورىننىڭ دامۋ ومىرشەڭدىگىن ساقتايتىن قوزعاۋشى كۇش“، - دەيدى پەي شيانۋي. قازىر بۇل سەرىكتەستىك جىلدىق ساتۋ سوماسىنىڭ ％5ىن زەرتتەۋ - جاساۋعا جۇمساۋعا تاباندى بولىپ، بولاشاقتا وسى سالىستىرمانى ％10كە كوتەرمەك ەكەن.
جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋداعى كوشباسشىلىق رولىن تولىق ساۋلەلەندىرۋ ءۇشىن، بيىل جىل باسىنان بەرى، شينجياڭ جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىنداردى دامىتۋ ارناۋلى قارجىسىن قۇردى، بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا ارناۋلى قارجىدان 100 ميلليون يۋاندى تياناقتاندىرىپ، تۇڭعىش رەت جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىن دەپ تانىلعان كاسىپورىندار مەن 3 جىلدىق كۇشكە يە مەرزىمى تولىپ، قايتالاي جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىن دەپ تانىلعان كاسىپورىندارعا قارجىلاي سيلىق بەردى.
كاسىپورىن − جاڭالىق اشۋدىڭ نەگىزگى تۇلعاسى، جاڭالىق اشۋدى، جاسامپازدىقتى ىلگەرىلەتەتىن جالىندى كۇش. كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىگىن تولىق جارىققا شىعارۋ ءۇشىن، وتكەن 10 جىلدا شينجياڭ كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋىن قولداۋ سەرپىنىن ۇزدىكسىز ارتتىردى، 2021 - جىلى كاسىپورىنداردىڭ R&D قاراجات ۇسىنىلىمى 5 ميلليارد 893 ميلليون يۋانعا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان 3 ميلليارد 37 ميلليون يۋان كوبەيىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％5. 9 ارتتى؛ كاسىپورىنداردىڭ R&D قاراجات ۇسىنىلىمى جالپى قوعامدىق R&D قاراجات ۇسىنىلىمىنىڭ ％25. 75ىن ۇستادى، مۇنىڭ ىشىندە كولەمنەن جوعارى ونەركاسىپ كاسىپورىندارىنىڭ R&D قاراجاتى 5 ميلليارد 418 ميلليون يۋانعا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان 2 ميلليارد 684 ميلليون يۋان كوبەيىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％9. 8 ارتتى.
جاڭالىق اشۋ تۇلعالارىنىڭ قوزعاۋشى قۋاتى ءونىمدى ساۋلەلەنىپ، كاسىپورىندار شاپشاڭ ءوسىپ - جەتىلىپ، ءبىرسىپىرا تىزبەكتى اسەر وسىندا تۋىندادى −
2021 - جىلى شينجياڭداعى جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپورىندار 954كە جەتىپ، 2012 - جىلداعىنىڭ 6 ەسەسىندەي بولدى. 2021 - جىلى بۇكىل رايون بويىنشا ءار ءتۇرلى 1822 تەحنيكالىق كەلىسىم - شارتقا قول قويىلىپ، 2012 - جىلداعىدان 290 سان ارتتى؛ تەحنيكالىق توقتام سوماسى 2 ميلليارد 129 ميلليون يۋانعا جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان ءبىر ميلليارد 570 ميلليون يۋان كوبەيىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％2. 16 ارتتى. 2021 - جىلى بەرىلگەن پاتەنت ۇقىعى 21 مىڭ 200گە جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان 17 مىڭ 800 سان ارتىپ، جىلىنا ورتا ەسەپپەن ％4. 29 ارتتى...
ۇسىنىلىمنىڭ ۇزدىكسىز ارتۋىنا، ساياساتتىڭ اناعۇرلىم قولايلى بولۋىنا بايلانىستى، شينجياڭ كاسىپورىندارى جاڭالىق اشۋ تولقىنىندا بارعان سايىن ماڭىزدى رول اتقارۋدا.
”ىستىق بەلدەۋلىك جاڭبىرلى ورمان ۇلگىسىندەگى“ جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسى بىرتىندەپ قالىپتاستى
”جاڭالىق اشۋ جولى تەك دارىندى جەتىلدىرۋمەن عانا اشىلادى“. ”جاڭالىق اشۋ ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇش، دارىندىلار ءبىرىنشى بايلىق“. وسى 10 جىلدا شينجياڭنىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى ۇزدىكسىز كوبەيىپ، تەحنيكالىق زەرتتەۋ ۇجىمدارى ۇزدىكسىز ۇلعايدى. 2021 - جىلى R&D قيمىلىمەن شۇعىلداناتىنداردان جىلىنا 19 مىڭ 5. 243 ادام جۇمىلدىرىلىپ، 2012 - جىلداعىدان جىلىنا 2. 3583 ادام ارتتى؛ زەرتتەۋشى قىزمەتكەرلەردىڭ ىشىندە ماگيستردان جوعارى ماعلۇماتى بارلار 14 مىڭ 446 ادامعا جەتتى.
بۇل ساندى مالىمەتتەردە ”دارىندىلاردى قالاي ەنگىزۋدىڭ، قالاي الىپ قالۋدىڭ، قالاي ويداعىداي ىستەتۋدىڭ“ سىرى قامتىلعان.
تاماشا جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن، شينجياڭ ىلگەرىندى - كەيىندى ءبىر قىدىرۋ ساياساتتىق حۇجاتتار شىعارىپ، عىلىم - تەحنيكا ءتۇزىلىسى رەفورماسىن توقتاۋسىز جۇرگىزىپ، جاڭالىق اشۋدىڭ ومىرشەڭدىك كۇشىن تولىق ىسكە قوسىپ، ءتۇزىلىس، مەحانيزم بۇعاۋىن تالقانداپ، عىلىم - تەحنيكا دارىندىلارىنىڭ تابىس سەزىمى مەن باقىت سەزىمىن بارىنشا كۇشەيتتى.
”اسىرەسە، بيىل جىل باسىنان بەرى، ءتۇرلى ساياساتتىق شارالار، قارجى تۇگەلدەي تاماشا تياناقتانىپ، ’ىستىق بەلدەۋلىك جاڭبىرلى ورمان ۇلگىسىندەگى‘ جاڭالىق اشۋ ەكولوگياسى قالىپتاسىپ كەلەدى، بولاشاقتا شينجياڭنىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدا، ءسوز جوق، تىڭ ىلگەرىلەۋشىلىككە قول جەتكىزەتىندىگىنە سەنەمىن“، - دەدى شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنىڭ باستىعى جياڭ پيڭان.
عىلمي زەرتتەۋ جەتىستىكتەرىن ءساتتى تۇردە كادەگە جاراتۋدى جەدەلدەتۋ ءۇشىن، 10 جىلدان بەرى شينجياڭ جاڭالىق اشۋ تۇعىرى مەن دانەكەرى قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز كۇشەيتىپ، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ كەڭىستىگى، عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىندارىن جەتىلدىرۋ بازاسى سياقتى تۇعىرلار مەن دانەكەرلەر قۇرىلىسىنا بەلسەنە قولداۋ كورسەتتى. 2021 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن رايونىمىزدا ءتۇيىندى تاجىريبەحانالار 111گە، ۆيۋەسكا اسىلعان ينجەنەريالىق تەحنيكا زەرتتەۋ ورتالىقتارى 124كە جەتىپ، 2012 - جىلداعىدان جەكە - جەكە 78 جانە 51 سان ارتتى؛ مەملەكەتتىك ءتۇيىندى تاجىريبەحانادان بەسەۋى، شيڭچۋاڭ تيانديدان 42سى، كوپ بولىپ شارۋاشىلىق قۇرۋ، جالپى قاۋىم جاڭالىق اشۋ كەڭىستىگىنەن 62سى، عىلىم - تەحنيكالىق كاسىپورىندار جەتىلدىرۋ بازاسىنان 29ى بار.
دارىندىلاردىڭ شوعىرلانۋى، تۇعىردىڭ كەمەلدەنۋى جاڭالىق اشۋ فاكتورلارىنىڭ شينجياڭعا توپتالۋىن جەدەلدەتتى. جاڭالىق اشۋ ارقىلى دامۋعا دەم بەرۋ ستراتەگياسى تيانشان الابىندا تامىر تارتىپ، سۇبەلى جەمىس بەردى. بۇگىنگى شينجياڭدا عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ قوزعاۋشى قۋاتى تاسقىنداپ، كومەسكى كۇشى بارىنشا قاۋلاپ، جوعارى ساپالى دامۋ ارناسىن بويلاپ بۇرىن بولماعان بەينەمەن تولقىن جارا العا ىلگەرىلەۋدە.
