□ انار بۇلت \ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى يۇي جياڭيان
شينجياڭنىڭ ەرەكشە، ابزال كاسىپ سالالارىن جەتىلدىرۋدى، زورايتۋدى ارقاۋ ەتىپ، شينجياڭنىڭ ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعىن، جەمىس ورمانى شارۋاشىلىعىن جانە مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا كۇش شوعىرلاندىرۋدىڭ ارقاسىندا، جاقىنداعى جىلداردان بەرى شينجياڭنىڭ ءبىر توپ جىنتىكتەي وڭدەلگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى ارشىندى قاداممەن بۇكىل ەل بازارىن بەتكە الدى.
ءسۇت ونىمدەرىنىڭ حوش ءيىسى بۇكىل ەلدە اڭقىدى
جاقىنداعى جىلداردا، شينجياڭنىڭ سىرتىنداعى ءىرى ساۋدا سارايلارى مەن ەرەن بازارلاردا جانە ارناۋلى دۇكەندەردە شينجياڭنان وندىرىلگەن سيىر ءسۇتى، تۇيە ءسۇتى سياقتى ونىمدەر بارعان سايىن مولايدى.
”شينجياڭنىڭ بايلىعىنان پايدالانىپ، بۇكىل ەل بازارىن اشۋ“ ستراتەگياسىنىڭ اتقارىلۋىمەن شينجياڭ تيانرۇن ءسۇت شارۋاشىلىعى جارنا شەكتى سەرىكتەستىگى بۇكىل ەلدە بازار تورى جۇيەسىن ورناتتى، بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا اتالعان سەرىكتەستىكتىڭ ءسۇت ونىمدەرىنىڭ شينجياڭنان سىرت جەردە ساتىلعان سوماسىنىڭ ۇلەسى ％40تەن استامعا جەتتى.
شينجياڭ ءسۇت شارۋاشىلىعى قوعامىنىڭ ورىنباسار باس حاتشىسى شاۋ ۋي بىلاي دەدى: شينجياڭ دۇنيە جۇزىندەگى مول ءسۇت قاينارى بەلدەۋىنە ورنالاسقان، ساپالى جايلىم ورتاسىنا يە. جاقىنداعى جىلداردان بەرى، شييۇيچۇن، تيانرۇن، شيننۇڭ، حۋا - يۋان قاتارلىلاردى ۋاكىل ەتكەن شينجياڭنىڭ ءسۇت ونىمدەرى بۇكىل ەلدىڭ بازارىنا بەتتەدى؛ سونىمەن بىرگە، تۇيە ءسۇتىن، ەسەك ءسۇتىن، قوي ءسۇتىن وندىرەتىن، وڭدەيتىن كاسىپورىندار دا بۇكىل ەلدىڭ بازارىن بەتكە العان ارناۋلى دۇكەندەردى، تىزبەكتى دۇكەندەردى مولايتا باستادى.
شينجياڭ ۋاڭيۋان تۇيە ءسۇتى شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگى 2007 - جىلى بۋرىلتوعايدا ىرگە تەپكەن بولاتىن، قازىر بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنەن 2500دەن استام ارناۋلى دۇكەن اشىپ، سۇيىق تۇيە ءسۇتى، تۇيە ءسۇتى تالقانى، تۇيە ۋىزى ەڭلىك بۇيىمدارى سياقتىلاردى ساتۋدا.
”تۇيە ءسۇتىن جاستاي ساقتاۋدىڭ تەحنيكالىق تالابى وتە جوعارى، ءبىز ءبىر جىلدان استام ۋاقىت جۇمساپ، تۇيە ءسۇتىن جاستاي ساقتاۋدىڭ تەحنيكالىق قيىن تۇيىنىنەن قامال الىپ، جاس تۇيە ءسۇتىنىڭ ساپاسىن ساقتاۋ مەرزىمىن 7 كۇنگە تولماۋدان 180 كۇنگە ۇزارتىپ، سۇيىق تۇيە ءسۇتىنىڭ بۇكىل ەل بازارىن بەتكە الۋىنا نەگىز قالادىق“. شينجياڭ ۋاڭيۋان تۇيە ءسۇتى شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگى ماركا ورتالىعىنىڭ باس باقىلاۋشىسى لي جىنپيڭ بىلاي دەدى: سەرىكتەستىك تاعى تۇيە ءسۇتى تالقانىن توڭازىتىپ قۇرعاتۋ تەحنيكاسىنان قامال الىپ، اكتيۆ قۇرامداردىڭ جويىلماۋىن قامتاماسىز ەتكەن جاعدايدا، ءتول جاسامپازدىق تەحنولوگياسىمەن تۇيە ءسۇتىن تۇيە ءسۇتى تالقانى ەتىپ وڭدەپ، ءونىمنىڭ ۇستەمە قۇنىن جوعارىلاتتى.
كەزەكتە، ۋاڭيۋان تۇيە ءسۇتى شارۋاشىلىعى سەرىكتەستىگى وندىرگەن تۇيە جەلىلەس ونىمدەرىنىڭ شينجياڭنان سىرت جەرلەردەگى ساتىلۋ سوماسى كاسىپورىننىڭ جالپى ساتىلۋ سوماسىنىڭ ％70ىن يەلەپ تۇر.
جەمىس - جيدەك، كوكونىس ونىمدەرى كۇسەت ساتىلدى
شينجياڭ بۇكىل ەلگە اتى ايگىلى قىزىل بۇرىش وندىرەتىن رايون، قازىر ءدال قىزىل بۇرىشتان مول ءونىم الىناتىن ماۋسىم. شونجى اۋدانىنىڭ ەگىمشىلىك بازاسىندا شينجياڭ شيىردان ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگى جاس قىزىل بۇرىش جيناپ، ونى كەپتىرىپ، قىزىل بۇرىش قويمالجىڭىنىڭ شيكىزاتى ەتۋمەن قاربالاستاۋدا.
”شيىردان سەرىكتەستىگى قىزىل بۇرىش قويمالجىڭىنان كۇنىنە 40 مىڭ قۇمىرا توڭىرەگىندە، قالتالانعان قىزىل بۇرىش قويمالجىڭىنان 3 توننا توڭىرەگىندە وندىرەدى، 50 نەشە ءتۇرلى 12 جەلىلەس ءونىمى بۇكىل ەلدەگى ساۋدا سارايلارى مەن ەرەن بازارلاردى، اس - سۋ كاسىپورىندارىن قامداپ وتىر، شينجياڭ سىرتىنداعى بازارلارداعى ساتىلۋ سوماسىنىڭ ۇلەسى ％50كە جەتەدى“، - دەدى شينجياڭ شيىردان ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى چىڭ حۋا.
1996 - جىلدان باستاپ ءسابىز شىرىنىن وندىرگەن شىحىزى اشۋ رايونى شىننەي ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگى عىلىم - تەحنيكانى تىرەك، جاڭالىق اشۋدى قوزعاۋشى كۇش ەتىپ، شينجياڭنىڭ ەرەكشە جەمىس - جيدەك، كوكونىس سۋسىندارىن اشۋمەن كۇش سالا شۇعىلداندى. كەزەكتە، ءسابىز شىرىنى بەيجيڭ، شاڭحاي، جىجياڭ سياقتى 11 ولكە، رايون، قالاعا ساتىلىپ، شينجياڭنان سىرت جەرلەردەگى ساتىلۋ سوماسى كاسىپورىننىڭ جالپى ساتىلۋ سوماسىنىڭ ۇشتەن ءبىرىن يەلەدى.
”سەرىكتەستىگىمىز وندىرگەن ءسابىز شىرىنى، جالپاق شابدالى شىرىنى جانە قىزاناق شىرىنى ’جاسىل ازىق - تۇلىك‘ كۋالاندىرۋىن الىپ، شينجياڭنان سىرت بازاردى ورنىقتى كەڭەيتۋگە نەگىز قالادى“، - دەدى شىننەي ازىق - تۇلىك سەرىكتەستىگىنىڭ القا باستىعى يىن جۇنتاۋ.
شينجياڭنىڭ ورىك ەگىمشىلىگى اۋماعى مەملەكەت بويىنشا الدىڭعى قاتاردا تۇرادى، شينجياڭ يوۋلىگو اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى ورىكتى ورىك قاعى، ورىك قويمالجىڭى ەتىپ وڭدەپ، بۇكىل مەملەكەتكە ساتتى. ”2018 - جىلدان بۇرىن، ءبىز ورىكتى تەك العاشقى باسقىشتا وڭدەيتىنبىز، قازىر وزىق تەحنيكادان پايدالانىپ، ورىكتى تۇك قالدىرماي كادەگە جاراتامىز، اۋەلى، ورىك قابىعىنان دا پايدالانىپ، اكتيۆتەنگەن كومىر جاسايمىز“، - دەدى وسى سەرىكتەستىكتىڭ القا باستىعى ۋاڭ يۇيشي.
وسى سەرىكتەستىك قاشقار، حوتان ەكى ايماقتاعى 190 سەلبەستىك كووپەراتيۆىمەن ساتىپ الۋ كەلىسىمىنە قول قويىپ، جىلدىق ورىك وڭدەۋ قۋاتى 10 مىڭ تونناعا جەتتى، ءونىمىنىڭ ％70ى شينجياڭنان سىرت جەرلەرگە ساتىلادى، ءونىمىنىڭ ％10ى ەكسپورت ەتىلەدى.
شىرعاناقتىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ قۇنى كەڭ كولەمدە مويىنداۋعا يە بولىپ، شينجياڭنىڭ شىرعاناق كاسىپ سالاسىنىڭ كولەمدەنىپ دامۋىنا باستاماشىلىق ەتتى. 2018 - جىلى اقشي اۋدانىنا ىرگە تەپكەن شينجياڭ جۇڭكى شىرعاناق عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگىندە قازىر 8 ءوندىرىس جەلىسى جانە 2000 توننالىق قامبا سيىمدىلىعىنا يە جاستاي ساقتاۋ توڭازىتۋ قامباسى بار، جىلدىق شىرعاناق وڭدەۋ قۋاتى 5000 تونناعا جەتەدى.
”ءبىز شىرعاناق جينايتىن مەزگىلدە بۇتاعىمەن بىرگە كەسىپ ساتىپ الامىز، ودان كەيىن بۇتاعىن نولدەن تومەن 38 سەلتسي گرادۋستىق شارتتا جىلدام توڭازىتىپ، شىرعاناق جەمىسىنىڭ قورەكتىگىنىڭ جويىلماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتىپ، تۇتاس جىلدىق ءوندىرۋ، وڭدەۋدە شيكىزات تولىق بولۋىن قامتاماسىز ەتەمىز“. جۇڭكى شىرعاناق سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ۋ تۇڭحۋا بىلاي دەدى: سەرىكتەستىك تاعى 35 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ زەردەلى جابدىق ساتىپ الىپ، 4 ۇلكەن جەلىلەس بويىنشا 18 ءتۇرلى شىرعاناق ءونىمىن شىعاردى، بۇل شىرىن سۋسىنىن، سۇيىق ءدارى سياقتىلاردى قامتيدى. ءونىم بۇكىل مەملەكەتتە 10نان استام قالاعا ساتىلادى، شينجياڭنان سىرت جەرلەردەگى ساتىلۋ مولشەرى ％60تى يەلەيدى. 2021 - جىلى وسى سەرىكتەستىكتىڭ ساتىلۋ سوماسى 23 ميلليون 890 مىڭ يۋان بولدى، بيىل 36 ميلليون يۋانعا جەتەتىنى مەجەلەنۋدە.
تىزبەكتى ۇزارتىپ، تىزبەكتى كەڭەيتىپ، بازار اناعۇرلىم ءورىستى بولدى
تيانشاننىڭ سولتۇستىك قاپتالى شينجياڭداعى ءۇش ۇلكەن ءجۇزىم شارابىن وندىرەتىن ءوڭىردىڭ ءبىرى. ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى ءجۇزىم شارابى كاسىپ سالاسىن دامىتۋ جوسپارىن جاساپ، شاعىن شاراپ قورجا قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتتى. ساياسات تيىمدىلىگىنىڭ دەمەۋىندە، قۇتىبي اۋدانى شييۇي شيڭيە اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم - تەحنيكا شەكتى سەرىكتەستىگى 1500 مۋلىق ءجۇزىم شارابىن اشىتۋ ەگىمشىلىك بازاسىن قۇرىپ، جەلىلەس تاڭدۇن ليەيان بۋلاندىرىلىپ سۇزىلگەن اراق ءوندىرىپ، جىل سايىن فۋجيان، شاڭحاي، گۋاڭدۇڭ، گۋاڭشي سياقتى جەرلەرگە 400 مىڭ قۇمىرا ساتتى.
بيڭتۋان 8 - شىسى 143 - تۋانىنىڭ جالپاق شابدالىنىڭ بۇكىل ەلگە اتى ايگىلى، جۋىق جىلداردان بەرى، جاس جالپاق شابدالىنىڭ ساتىلۋ مولشەرى ىندەتتىڭ ىقپالىنا ۇشىرادى، الايدا شينجياڭ اسكەري تىڭ يگەرۋ يىنشياڭ اراق كاسىبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگى جالپاق شابدالىدان اراق اشىتىپ ەدى، بازاردىڭ كەڭ كولەمدە قارسى الۋىنا يە بولدى.
”ءبىز گۇيجوۋ ماۋتاي قالاشىعىن كوزدەن كەشىرگەن سوڭ، سول جەردىڭ اراق اشىتۋ تەحنولوگياسىن ەنگىزىپ، جەمىس اشىتقىسى مەن جوعارى تەمپەراتۋراداعى داچۇي اشىتقىسىن قوسىپ اشىتۋ تەحنيكاسىن زەرتتەپ - اشىپ، جەمىس ءيىسى قويۋ، ءدامى جاعىمدى جالپاق شابدالى اراعىن وندىردىك، جالپاق شابدالى اراعىنىڭ ساقتالعان ۋاقىتى ۇزاق بولعان سايىن قۇنى ارتادى“، - دەدى شينجياڭ اسكەري تىڭ يگەرۋ يىنشياڭ اراق كاسىبى شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىنىڭ باس باقىلاۋشىسى ۋاڭ يجيە، - قازىر سەرىكتەستىك جالپاق شابدالى اراعىنان جىلىنا 8000 توننا اينالاسىندا وندىرەدى، مۇنىڭ ％80 − 70ى بەيجيڭ، شاڭحاي، شيامىن سياقتى جەرلەرگە ساتىلادى.
شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرى كاسىبىن اينالىمعا سالۋدى، دامىتۋدى جەبەۋ قوعامىنىڭ اتقارۋشى ورىنباسار باستىعى يىن ميڭ مىنالاردى ءبىلدىردى: قازىر شينجياڭ ەرەكشە كاسىپ سالاسىنىڭ تىزبەگىن ۇزارتۋدى، تىزبەگىن تولىقتاۋدى، تىزبەگىن كەڭەيتۋدى، تىزبەگىن كۇشەيتۋدى ىلگەرىلەتۋدە، بۇرىنعى ونىمدەردى شينجياڭ ونىمدەرىنە اينالدىرىپ، تەز قارقىنمەن قۇرىلعان ”ەكى تور“، شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسەتىن ولكە، قالا، ءتۇرلى كورمە سياقتىلار ارقىلى اناعۇرلىم كەڭ بازارعا بەت الدى.
