ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت سەلبەستىگىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن تاعى دا جاراتامىز
−ء توراعا شي جينپيڭنىڭ ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمىنىڭ ماجىلىسىندەگى جەلىلەس ماڭىزدى سوزدەرى حالىقارالىق قوعامنىڭ قىزۋ اڭىسىن قوزعادى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى
جەرگىلىكتى ۋاقىت 11 - ايدىڭ 18 - كۇنى تۇستەن بۇرىن، ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى 29 - رەتكى باسشىلار بەيرەسمي ءماجىلىسى تايلاندتىڭ بانگكوگ مەملەكەتتىك ءماجىلىس ورتالىعىندا وتكىزىلدى. مەملەكەت ءتوراعاسى شي جينپيڭ ماجىلىسكە قاتىناستى ءارى «ىنتىماقتاسا سەلبەسىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى باتىلدىقپەن ارقالاپ، ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرايىق» دەگەن تاقىرىپتا ماڭىزدى ءسوز سويلەدى.
جەرگىلىكتى ۋاقىت 11 - ايدىڭ 17 - كۇنى تۇستەن كەيىن ءتوراعا شي جينپيڭ ۇسىنىس بويىنشا بانگكوگتا وتكىزىلگەن ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى ونەركاسىپ - ساۋدا باسشىلارى ماجىلىسىندە «اۋەلگى ماقساتتان اينىماي، دامۋدى بىرگە جەبەپ، ازيا - تىنىق مۇحيت سەلبەستىگىنىڭ تىڭ تاراۋىن اشايىق» دەگەن تاقىرىپتا جازباشا لەكسيا سويلەپ، جۇڭگونىڭ ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى تاباندىلىقپەن ىلگەرىلەتىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ ورنىقتىلىعى مەن گۇلدەنۋىنە اناعۇرلىم كوپ ۇلەس قوساتىندىعىن باسا دارىپتەدى.
ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ جەلىلەس ماڭىزدى سوزدەرى حالىقارالىق قوعامدا قىزۋ اڭىس قوزعادى. كوپ ەل قايراتكەرلەرى بىلاي دەپ قارادى: ءتوراعا شي جينپيڭ ”ازيا - تىنىق مۇحيت كەرەمەتىنىڭ“ تاجىريبەسى مەن تولعانىسىن جان - جاقتى قورىتىندىلاپ، ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرۋ جونىندە ماڭىزدى دارىپتەمەنى العا قويىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ ورايى مەن ۇلەسىن تەرەڭ بايىمداپ جانە ءتۇسىندىرىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى سەلبەستىگىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن تاعى دا جاراتۋعا قۋاتتى قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى.
”ازيا - تىنىق مۇحيت كەرەمەتى“ اسا قىمباتتى تاجىريبەنى ايگىلەدى
ءتوراعا شي جينپيڭ ازيا - تىنىق مۇحيت سەلبەستىگىنىڭ تاريحي تاجىريبەلەرىن قورىتىندىلاعاندا بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ازيا - تىنىق مۇحيت كەرەمەتى“ كوپشىلىكتىڭ قول ۇستاسا كۇرەس جاساۋىنا، ورگە ۇمتىلىپ، قيىندىقتان وتۋىنە سۇيەنىپ بارلىققا كەلدى. ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندە وتكەن ونداعان جىلدارداعى ەكونوميكانىڭ جىلدام ارتۋى بەيبىت تە تىنىش ورتانىڭ ارقاسىندا بولدى. تاريح اشىق تا سيىسىمدى بولۋدىڭ، سەلبەستىك جاساپ، بىرگە يگىلىككە كەنەلۋدىڭ عانا دۇنيەنىڭ دۇرىس جولى ەكەندىگىن قايتا - قايتا دالەلدەدى.
فيليپپين بريكس ەلدەرى ساياساتىن زەرتتەۋ قوعامىنىڭ قۇرۋشىسى حەرمان لاۋرەل بىلاي دەپ قارادى: ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ دامۋى ءۇشىن قورىتقان ”بەيبىت دامۋ جولىمەن ءجۇرۋ كەرەك“، ”اشىق، سيىسىمدى بولۋ جولىمەن ءجۇرۋ كەرەك“، ”قيىندىقتى تىزە قوسا جەڭۋ جولىمەن ءجۇرۋ كەرەك“ دەگەن سوزدەرىنىڭ ءمان - مازمۇنى ەرەكشە تەرەڭ، سونداي - اق جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ءوزى باس بولىپ اتقارعان ساياساتى بولىپ تابىلادى. ول بىلاي دەدى: وسى ماڭىزدى تاجىريبەلەر ءارقايسى جاقتاردىڭ تىلدەسۋىن، سەلبەسۋىن، قيىندىقتى تىزە قوسا جەڭۋىن، سىن - سايىستارعا بەتپە - بەت كەلۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ بەرىك نەگىزى بولىپ تابىلادى، ”ءدال وسى ءۇش جول بۇگىنگى تاڭداعى ’ازيا - تىنىق مۇحيت كەرەمەتىن‘ تۇلعالادى“.
”ءدال بەيبىت، ورنىقتى ورتا بولعاندىقتان عانا، ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى كۇللى دۇنيەنىڭ نازارىن اۋدارعان دامۋ تابىستارىنا قول جەتكىزدى“. كورەيا كورەيا - جۇڭگو قالالارى دوستىق قوعامىنىڭ باستىعى چۋان چيجى بىلاي دەدى: قازىرگى دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ تۇراقسىزدىعى ارتقان، الەمدىك كاسىپ سالالارى تىزبەگى، قامداۋ تىزبەگى سوققىعا ۇشىراعان جاعدايدا، بەيبىت دامۋعا ۇمتىلۋ، ءوڭىردىڭ ورنىقتىلىعىن بىرگە قورعاۋ − ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ گۇلدەنۋىن، دامۋىن ونان ارى ىلگەرىلەتۋدىڭ العى شارتى، كەلەلى رەال ماڭىزعا يە.
سينگاپۋر مەملەكەتتىك داشۋەسى شىعىس ازيا زەرتتەۋ ورنىنىڭ كومەكشى باستىعى چىن گاڭ ءتوراعا شي جينپيڭ قورىتىندىلاعان ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ سەلبەسىپ دامۋ جولى مەن تاجىريبەسىن توتەنشە قۇپتايتىندىعىن ءبىلدىردى. ول بىلاي دەدى: وتكەن ونداعان جىلداردا ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكاسىنىڭ دامۋى جىلدام، ەكونوميكانىڭ توعىسپالىلىعى جوعارى بولدى. ”ازيا - تىنىق مۇحيت كەرەمەتى“ بەيبىت دامۋدان، زور كولەمدى سوعىس پەن قاقتىعىس تۋىلماۋىنان باستاۋ الادى؛ اشىق تا سيىسىمدى بولىپ، تۇرلىشە قوعامدىق تۇزىمدەگى، تۇرلىشە مادەنيەتتەگى ەلدەردىڭ ءبىر - بىرىنە قۇرمەت ەتۋىنەن باستاۋ الادى؛ تاعى قيىندىقتى تىزە قوسا جەڭىپ، ءارقايسى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ وڭىرلىك ءبىر تۇلعالانۋ جولىن بويلاپ ۇزدىكسىز العا ىلگەرىلەۋىنەن باستاۋ الادى.
مالايزيا جۇڭحۋا باس ساۋدا قوعامىنىڭ باستىعى لۋ چىڭچۋاننىڭ قاراۋىنشا، ”ازيا - تىنىق مۇحيت كەرەمەتى“ ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندەگى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ وڭىرلىك سەلبەستىك پەن ەكونوميكانىڭ ءبىر تۇلعالانۋىن ىلگەرىلەتۋگە كۇش سالۋىنىڭ تابىسى، سونداي - اق باياندى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ، ەكونوميكانىڭ كوركەيۋىنەن بىرگە يگىلىكتەنۋدىڭ ەڭ تاماشا دالەلى بولىپ تابىلادى.
”ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى الدە بىرەۋلەردىڭ ارتقى اۋلاسى ەمەس، ءىرى ەلدەردىڭ تەكە - تىرەس الاڭى بولماۋعا ءتيىس. ’جاڭا قىرعي قاباقتىق سوعىستىڭ‘ وتىن كوسەمەك بولعان ءارقانداي قاسكۇنەمدىككە حالىق كونبەيدى، ءداۋىر جول بەرمەيدى“! فيليپپين ”ازيا عاسىرى“ ستراتەگيالىق زەرتتەۋ ورنىنىڭ ورىنباسار باستىعى اننا ماليندوگ - ۋي ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ وسى بايىمداۋىن ەرەكشە قۇپتايدى. ول بىلاي دەدى: كەيبىر ەلدەر ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن ”ارتقى اۋلا“ دەپ قاراعاندىقتان، ىستەگەن ىستەرى ءوڭىردىڭ بەيبىتشىلىگىنە، ورنىقتىلىعىنا اۋىر قاتەر ءتوندىرىپ، ءوڭىردىڭ ورتاق مۇددەسىن زياندادى.
چيليدىڭ جۇڭگوداعى بۇرىنعى باس ەلشىسى، اندرەس بەللو داشۋەسى لاتىن امەريكاسى جۇڭگو ماسەلەسىن زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى فەرناندو رەيەس ماتتا بىلاي دەدى: ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندە ”جاڭا قىرعي قاباقتىق سوعىس“ تۋىلماۋى ءتيىس، ءار ەل بەيبىت قاتار تۇرۋى ءتيىس. ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى ءوز كەزىندە قاقتىعىستىڭ، سوعىس بىلىقپالىعىنىڭ قاسىرەتىن ابدەن تارتقان، ءدال وسىلاي بولعاندىقتان، ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ’بەيبىت دامۋ جولىمەن ءجۇرۋ‘ تىپتەن ماڭىزدى بولىپ سانالادى“. جۇڭگونىڭ بەيبىت، ورنىقتى ورتانى ساقتاۋدى باسا دارىپتەۋى ءوزارا سەنىمدى، سيىسىمدى، سەلبەسەتىن، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن ازيا - تىنىق مۇحيت سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ گۇلدەنۋىن، دامۋىن ونان ارى ىلگەرىلەتىپ قالماستان، دۇنيە جۇزىندەگى باسقا وڭىرلەردەگى حالىقتىڭ دا تىلەگىنە ساي كەلدى.
سينگاپۋر مەملەكەتتىك داشۋەسى لي گۋاڭياۋ الەۋمەتتىك ساياسات شۋەيۋانىنىڭ دوتسەنتى گۋ چيڭياڭ ءتوراعا شي جينپيڭ سوزىندە تىلگە تيەك ەتكەن «وڭىرلىك جان - جاقتى ەكونوميكالىق سەرىكتەستىك قارىم - قاتىناس كەلىسىمىن» مىسال ەتىپ بىلاي دەدى: وسى كەلىسىمنىڭ كۇشكە يە بولۋى ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىگىنىڭ ۇلگىسى. ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى − بۇكىل الەمدەگى ەكونوميكانىڭ دامۋى ەڭ تەبىندى ءوڭىر، بۇل، وڭىردەگى ءارقايسى جاقتاردىڭ كوپ جاقتىلىقتى نەگىز ەتكەن وڭىرلىك سەلبەستىكتى بەلسەنە ورىستەتۋىنىڭ ارقاسىندا بولىپ وتىر.
”ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ ورنىقتى دامۋى الەمدىك ەكونوميكانىڭ ورنىقتىلىعى جونىنەن توتەنشە ماڭىزدى“. گۋ چيڭياڭ بىلاي دەدى: ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ اشىق تا سيىسىمدى بولۋ، ءوزارا تيىمدىلىك جەتكىزىپ، تەڭ يگىلىككە كەنەلۋ، بىرگە بايۋ سىندى ۇستانىمعا تاباندى بولۋى وسى ءوڭىردىڭ دامۋىن ونان ارى جەبەپ قالماستان، تاعى الەمدىك دامۋعا قوزعاشى كۇش قوسادى.
تاعدىرلاس بولىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ كوركەم بولاشاعىن اشامىز
ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ بولاشاقتاعى دامۋى، گۇلدەنۋى جونىندە ءتوراعا شي جينپيڭ ماڭىزدى دارىپتەمەسىن العا قويدى: ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قول ۇستاسا قۇرىپ، ازيا - تىنىق مۇحيت سەلبەستىگىنىڭ تىڭ شۇعىلاسىن تاعى دا جاراتۋ كەرەك. كوپ ەلدىڭ قايراتكەرلەرى بىلاي دەپ قارادى: ”حالىقارالىق ادىلدىك پەن تۋراشىلدىقتى قورعاپ، بەيبىت، ورنىقتى ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن قۇرۋ“، ”اشىق، سيىسىمدى بولۋعا تاباندى بولىپ، بىرگە باييتىن ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن قۇرۋ“، ”جاسىل، تومەن كومىر قىشقىل گازدى دامۋعا تاباندى بولىپ، تازا، كورىكتى ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن قۇرۋ“، ”تاعدىرلاس بولۋعا تاباندى بولىپ، ءبىر - بىرىنە قارايلاساتىن ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن قۇرۋ“ ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ بولاشاق دامۋىنا ايقىن بەتالىس جانە جول كورسەتتى.
اننا ماليندوگ - ۋي بىلاي دەپ قارادى: ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان دارىپتەمە ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى ءدوپ كەلگەن ءار ءتۇرلى وڭىرلىك ساياسي مەن ەكونوميكالىق سىن - سايىستارعا ەرەكشە ءدال ۋاعىندا جاۋاپ قايتارىپ قالماستان، جۇڭگونىڭ ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندەگى ەكونوميكالىق تۇلعالارمەن شىن پەيىلىمەن سەلبەستىك جاسايتىن، دامۋ ورايىنان بىرگە يگىلىكتەنەتىن نيەتى مەن بەكىمىن انىق تا پارمەندى تۇردە اڭعارتتى.
”بەيبىتشىلىك − ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندەگى ءارقايسى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ دامۋ مەن گۇلدەنۋدى جۇزەگە اسىرۋىنداعى ماڭداي الدى فاكتور، ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ بايىمداۋى ءدال وسى ءتۇيىندى باسا دارىپتەدى، سونداي - اق ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ سەلبەستىكتى كۇشەيتۋى مەن كوپ جاقتىلىقتى قورعاۋىنىڭ ماڭىزدىلىعىن ايقىندادى“، - دەدى اننا ماليندوگ - ۋي.
”اشىق بولۋ العا باستىرادى، توماعا - تۇيىقتىقتىڭ مەشەۋ قالدىراتىنى داۋسىز. ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ ۇزاق ۋاقىتتان بەرى قالىپتاسقان كاسىپ سالاسى تىزبەگى مەن قامداۋ تىزبەگىنە توسقاۋىل قويۋ، ءتىپتى، ونى ءۇزۋ ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىگىن تەك عانا ’تۇيىققا‘ تىرەيدى“. كەزىندە تالاي رەت ازيا - تىنىق مۇحيت ەكونوميكالىق سەلبەستىك ۇيىمى ماجىلىستەرىن حابارلاۋعا قاتىناسقان مالايزيا مەملەكەتتىك اقپارات اگەنتتىگىنىڭ بۇرىنعى ءتوراعاسى ازمان ۇجاڭ بۇدان تەرەڭ اسەر الدى.
ونىڭ قاراۋىنشا، باتىستاعى كەيبىر ساياسي كۇشتەر مەن مەديالار ايتىلمىس ”بايلانىستى ءۇزۋ ءپاتۋاسىن“ قاساقانا اسىرەلەپ، دابىرالاپ جىبەرگەندە، جۇڭگونىڭ دارىپتەمەسى وسى ءبىر ايعاي - شۋعا پارمەندى تويتارىس بەردى. سونىمەن بىرگە، ”ورنىقتى دا ىركىلىسسىز كاسىپ سالاسى تىزبەگىن، قامداۋ تىزبەگىن تۇلعالاۋ“ سىندى جۇڭگو جوباسى ”بەينە ءبىر تىنىشتاندىرعىش سياقتى بولدى“، جۇڭگونىڭ ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ اشىق بولۋىن، سەلبەستىك جاساۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىپ، الەمدىك دامۋعا ماڭىزدى ۇلەس قوساتىندىعىنا سەنەدى.
سوڭعى جىلدارداعى جۇڭگونىڭ ۆيەتنامداعى ۇزدىكسىز ارتتىرعان قارجى قوسۋىنا زەردەلەي قاراعان ۆيەتنام - جۇڭگو ساۋدا قوعامىنىڭ باستىعى گۋ چاۋچيڭ ”بىرگە باييتىن ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرىن قۇرۋ“، ”اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى ۇلاستىرۋدى، تۇتاستىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ“ سياقتى جۇڭگو دارىپتەمەلەرىن ەرەكشە القادى. ”جۇڭگو تەمىر جولى 6 - مەكەمەسى ۇستىنە الىپ سالعان جەڭىل رەليستى تەمىر جول جيليڭ - حىدۇڭ جەلىسى استانا حانويدىڭ جاڭا جەر بەلگىسىنە اينالدى؛ جۇڭگو ەنەرگيا قۇرىلىسى گيالاي ولكەسىندەگى باس بولىپ كوتەرمەگە الىپ سالعان جەل ەلەكتر نىسانى دا ۆيەتنامنىڭ ەنەرگيا قۇرىلىمىندا بۇرىلىس جاساۋىن، ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىن بەلسەنە ىلگەرىلەتىپ، جەرگىلىكتى حالىق تۇرمىسىنىڭ قۇت - ىرىسىن شىن مانىندە جاقسارتتى... جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى كۇللى الەمگە ويران سالعان جاعدايدا، ۆيەتنام مەن جۇڭگونىڭ ەكى جاقتى ساۋدا سوماسى ءتيىمسىز جاعدايدا ارتىپ، ەكى ەلدىڭ ’جولداس ۇستىنە باۋىرلاس بولۋداي‘ ءداستۇرلى دوستىعىن ايگىلەدى“.
مەكسيكا مەملەكەتتىك اۆتونوميا داشۋەسى حالىقارالىق قارىم - قاتىناستار ورتالىعىنىڭ زەرتتەرمەنى يگناسيو مارتينەس جۇڭگونىڭ جاسىل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا نازار اۋدارىپ كەلەدى. ول بىلاي دەپ قارادى: ءتوراعا شي جينپيڭ العا قويعان ”ەنەرگيا بايلىعىنىڭ، كاسىپ سالاسى قۇرىلىمىنىڭ، تۇتىنۋ قۇرىلىمىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى جەبەپ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جاسىل دامۋىن ىلگەرىلەتۋ“ سياقتى دارىپتەمەلەر اناعۇرلىم كوپ ەلدەر مەن وڭىرلەردى قورشاعان ورتانى وڭاۋدىڭ، تومەن كومىر قىشقىل گازدى ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ شەشۋشى ورايىن يگەرىپ، بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ۇيىمىنىڭ 2030 - جىلعا دەيىنگى باياندى دامۋ نىساناسىن بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرىپ، ىندەت جاعدايىندا دامۋدى جانداندىرۋدىڭ جاڭا قوزعاۋشى كۇشىنە يە بولۋعا جىگەرلەندىرەدى.
ءتوراعا شي جينپيڭ بايىمداعان ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن تىلگە تيەك ەتكەندە، تايلاند جىڭدا باسقارۋ شۋەيۋانى جۇڭگو - شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعى زەرتتەۋ ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى تاڭ جىمين مىنانى ءبىلدىردى: جاپپاي حاۋىپسىز، بىرگە گۇلدەنەتىن، اشىق تا سيىسىمدى، تازا دا كورىكتى ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى ادامدى ارمانعا جۇكتى ەتەدى. ”ناعىز كوپ جاقتىلىقتا يدەولوگيانى، ساياسي ءتۇزىمدى نەمەسە دامۋ جولىن شەكارا ەتىپ شاۋجايلاپ ۇستاۋعا، ءوزىن - ءوزى قۇنداقتاۋعا بولمايدى. ءار ەلدىڭ قاجەت ەتەرى سىڭار جاقتىلىقتى تاستاپ، تەرەزەسى تەڭ تۇردە ءوزارا ۇلگى الىپ، جاقسىلىعىن ونەگە ەتۋ بولىپ تابىلادى“. تاڭ جىمين بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”بۇل جاعىندا جۇڭگونىڭ شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىمەن، سونداي - اق شىعىس وڭتۇستىك ازيا ەلدەرى وداعىنداعى 10 ەلدىڭ ىشكى بولىگىمەن بولعان قاتار تۇرۋ جولى ۇلگى دەۋگە تاتىرلىق“.
جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىنە جانە دۇنيە جۇزىنە وراي مەن شابىت سيلادى
ءتوراعا شي جينپيڭ 11 - ايدىڭ 17 - كۇنگى جازباشا لەكسياسىندا جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋدىڭ دۇنيە جۇزىلىك ءمانىن ەگجەي - تەگجەيلى بايىمدادى، سونداي - اق 11 - ايدىڭ 18 - كۇنگى ماڭىزدى سوزىندە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”جۇڭگو اناعۇرلىم كەڭ كولەمدە، اناعۇرلىم كەڭ سالادا، اناعۇرلىم تەرەڭ ساتىدا سىرتقا ەسىك اشۋدى اتقارۋعا تاباندى بولىپ، جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جولىمەن جۇرۋگە تاباندى بولىپ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى اشىق ەكونوميكالىق جاڭا ءتۇزىلىس ورناتىپ، دۇنيە جۇزىمەن، اسىرەسە، ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىمەن جۇڭگونىڭ دامۋ ورايىنان ۇزدىكسىز بىرگە يگىلىكتەنەدى“.
”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ ازيا − تىنىق مۇحيت ءوڭىرىنىڭ جانە دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ورايى بولىپ تابىلادى“. اۆستراليانىڭ جۇڭگو ونەركاسىپ - ساۋدا سالاسى كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى داۆيد ولسسون بىلاي دەدى: ”بۇل جۇڭگو بازارىنا جوعارى ساپالى تاۋارلار جانە قىزمەت وتەۋلەر ۇسىناتىن وراي دەگەندى اڭعارتىپ قالماستان، سونداي - اق جۇڭگونىڭ قۋاتتى جاساۋ قابىلەتىنەن الاتىن وراي دەگەندى بىلدىرەدى“.
ارگەنتينا ينجەنەريالىق جانە تەحنيكالىق قولداۋ سەرىكتەستىگىنىڭ باسالقاسى فەرناندو فاززولاري ءتوراعا شي جينپيڭ ىشكەرىلەي بايىمداعان، تۇسىندىرگەن جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ كوپتەگەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ وزىندىك وسىزامانداندىرۋ جولىن تابۋىنا وي سالدى دەپ قارادى. ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جالپى حالىقتىڭ بىرگە بايۋىن، زاتتىق وركەنيەت پەن رۋحاني وركەنيەتتى ءوزارا سايكەستىرۋدى، ادام مەن تابيعاتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋىن باسا دارىپتەيدى، ول دۇنيە ءجۇزى كولەمىندە كەدەيلىكتى جويۋعا جاڭا وي جەلىسىن ۇسىنىپ، ونان ارى ىشكەرىلەگەن تۇردە اناعۇرلىم جوعارى ساپالى، اناعۇرلىم تەڭگەرىمدى الەمدىك دامۋدى جۇزەگە اسىرۋدى ىلگەرىلەتەدى“.
تايلاند كاسىپكەرى ۋاڭ حۇڭجوۋعا ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ”جۇڭگو حالىقتى وزەك ەتۋگە تاباندى بولىپ، حالىقتىڭ تۇرمىس دەڭگەيىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتىپ، ورتاشا كىرىستى قاۋىمنىڭ الداعى 15 جىلدا 800 ميلليوننان اسۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، اسا ۇلكەن كولەمدەگى بازاردىڭ ۇزدىكسىز دامۋىن ىلگەرىلەتەدى“ دەگەن بايىمداۋى تەرەڭ اسەر قالدىرىپتى، مۇنداي كەلەشەك ونىڭ جۇڭگو بازارىنا تەرەڭدەي ەنۋ بەكىمىن ونان ارى نىعايتقان.
ول بىلاي دەپ قارادى: جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ − حالىق سانى وراسان زور كولەمدەگى وسىزامانداندىرۋ، بۇل شەتەل قارجىسىن وزىنە تارتۋدىڭ جانە ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ ماڭىزدى قامتاماسىزدىعى، وسىدان تۋىندايتىن تۇتىنۋ سۇرانىسى دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ ۇزدىكسىز دامۋىن بارىنشا ىلگەرىلەتەدى.
برۋنەي جۇڭحۋا باس ساۋدا قوعامىنىڭ باستىعى لين بوميڭنىڭ قاراۋىنشا، جۇڭگونىڭ ”جالپى حالىقتىڭ بىرگە بايۋىن ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋى“ دامۋى بىركەلكى ەمەس، كوپتەگەن سىن - سايىستارعا ءدوپ كەلىپ وتىرعان ازيا - تىنىق مۇحيت ءوڭىرى ءۇشىن وي سالارلىق مانگە يە ەكەن. جۇڭگو حالىقارالىق سەلبەستىك ارقىلى كوپتەگەن وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ كەدەيلىكتى ازايتۋ ىستەرىنە دارىندى جانە تەحنيكا سياقتى جاقتاردان كومەك ۇسىندى. كەدەيلىكتى ازايتۋ سەلبەستىگى سالاسىنداعى تابىستاردان جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ جولىنىڭ كۇللى دۇنيە ءجۇزىنىڭ وسىزاماندانۋى، دامۋى ءۇشىن دە ماڭىزدى مانگە يە ەكەندىگىن بىلۋگە بولادى.
”عيماراتتار جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىنىڭ بارلىق جەرىندە بوي كوتەرگەن شاقتا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ رۋح عيماراتى دا قاسقايا بوي سوزادى“، ”وركەنيەتتەر اۋىس - كۇيىسى ارقىلى وركەنيەتتەر كىربەڭدىگىن، وركەنيەتتىڭ ءبىر - بىرىنەن ۇلگى الۋى ارقىلى وركەنيەتتەر ارا قاقتىعىستى، وركەنيەتتەردى قاتار ساقتاۋ ارقىلى وركەنيەت مەنمەندىگىن جويۋ“، ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ وركەنيەت جونىندەگى بايىمداۋلارى فەرناندو رەيەس ماتتادا كۇشتى ۇندەستىك تۋدىردى. ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ازيا − تىنىق مۇحيت وڭىرىندە تۇرلىشە مادەنيەت جانە وركەنيەت ءومىر سۇرۋدە، ولاردىڭ بارلىعى ادامزاتتىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتۋ بورىشىن ارقالاپ وتىر، ”تىنىق مۇحيت“ بەيبىتشىلىكتىڭ مۇحيتى بولۋعا، وركەنيەتتەر ”قاتار تۇرۋعا“، ”توعىسۋعا“ ءتيىس.
جاپونيا كانون الەمدىك ستراتەگيالاردى زەرتتەۋ ورنىنىڭ زەرتتەۋ مەڭگەرۋشىسى لايكوۋ چيڭجى ”جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ، ءسوز جوق، ادام مەن تابيعات جاراسىمدى قاتار ءومىر سۇرەتىن جاڭا جولمەن ءجۇرۋ كەرەك“ دەيتىن دارىپتەمە باياندى دامۋ ءۇشىن ماڭىزدى مانگە يە دەپ قارايدى. ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندەگى تۇرلىشە دامۋ كەزەڭىندە تۇرعان ەكونوميكالىق تۇلعالار اراسىندا سەلبەستىكتى ساقتاۋ ءوڭىردىڭ جاسىل سەلبەستىگىن جۇزەگە اسىرۋ جونىنەن ايرىقشا ماڭىزدى، ءارقايسى ەكونوميكالىق تۇلعالاردىڭ سەلبەستىكتى كۇشەيتىپ، ءوڭىردىڭ جاسىل دامۋىن بىرگە جەبەۋىن كۇتەمىن.
ءتوراعا شي جينپيڭ بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: جۇڭگو دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن تاباندىلىقپەن قورعاۋ بارىسىندا ءوزىن دامىتۋعا تالپىنادى، سونىمەن بىرگە ءوزىن دامىتۋ ارقىلى دۇنيە ءجۇزىنىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋىن اناعۇرلىم ويداعىداي قورعايدى. بۇل جونىندە چيلي سانتياگو داشۋەسىنىڭ وقىمىستىسى كونستانزا جوركرا مىنانى ءبىلدىردى: جۇڭگو زورەكەر بولۋعا ۇمتىلعان جوق، باسقا ەلدى قاناعان جوق، قايتا ءوزىنىڭ وسىزاماندانۋىن جۇزەگە اسىرۋدا، سونداي - اق وسى تاجىريبەسىمەن باسقا وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەردىڭ وسىزاماندانۋدى جۇزەگە اسىرۋىنا كومەك بەرۋدە.
كورەيا چىڭجۇنگۋان داشۋەسى جۇڭگو اسپيرانتۋرا شۋەيۋانى فينانس عىلىمى پروفەسسورى ان يۇيحۋا مىنالاردى ءبىلدىردى: جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ كاسىپ سالاسى جاعىنداعى وسىزامانداندىرۋ عانا ەمەس، ول جاسىل، قورشاعان ورتانى قورعاپ، باياندى دامۋعا تالپىنۋعا دا كۇش سالادى، سونداي - اق باسقا مەملەكەتتەرمەن بەيبىت قاتار تۇرۋعا، ءوزارا قۇرمەت ەتۋگە ءمان بەرەدى، بۇل دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسىنىڭ جالپىعا ءتيىمدى، تەڭ يگىلىكتەنەتىن بەتالىسقا قاراي دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە ماڭىزدى مانگە يە.
حەرمان لاۋرەل بىلاي دەدى: ”دۇنيە جۇزىندە كوپتەگەن مەملەكەت پەن جۇڭگونىڭ دامۋ ۇستانىمدارى قارايلاس، دامۋ مۇددەلەرى سايكەسەدى، دامۋ ارتىقشىلىقتارى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتايدى. جۇڭگو ۇلگىسىندەگى وسىزامانداندىرۋ بىزگە مىناداي وي سالادى: ءسوز جوق، قىرعي قاباقتىق سوعىس ويىن تاستاپ، ىنتىماقتاسا سەلبەسۋدى كۇشەيتىپ، ءوزارا ءتيىمدى، تەڭ يگىلىككە كەنەلەتىن جولمەن قول ۇستاسا ويداعىداي ءجۇرۋىمىز كەرەك“.
”ازيا - تىنىق مۇحيت تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىنىڭ شىمىلدىعى رەسمي اشىلدى“! جاپونيا حالىقارالىق ازيا ورتاق تۇلعاسى عىلمي قوعامىنىڭ باستىعى جينتىڭ رۇڭي ءتوراعا شي جينپيڭنىڭ ءسوزىن جوعارى باعالاپ، جۇڭگو ”نەگىزگى جەبەۋشى كۇش“ رەتىندە، ازيا - تىنىق مۇحيت وڭىرىندە ەكونوميكالىق ءوسۋدى جانە ساياسي ورنىقتىلىقتى ىلگەرىلەتەتىن ماڭىزدى رول اتقارادى دەپ قارادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 11 - ايدىڭ 18 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
